ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРДЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ТҮСІНІК БЕРУ ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРДЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ТҮСІНІК БЕРУ РЕФЕРАТ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3

1. Құқықты іске асырудың түсінігі, оның мазмұны 4
2. Нормативтік-құқықтық актілерге түсінік беру 9

ҚОРЫТЫНДЫ 13
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 14

КІРІСПЕ

1. Құқықты іске асырудың түсінігі, оның мазмұны

Қүқықтық нормалар қоғамдағы сан алуан қатынастарды реттеп, басқару
үшін өмірге келіп, өзгеріп, ескеріп, жаңарып, дамып жатады. Ол нормалар
адамдардың, бірлестіктердің, одақтардың, үжымдардың, үйымдардың іс-
әрекеттеріне, жүмысына дүрыс ықпал жасап, қоғамдағы қүқықтың жақсы іске
асуына, орындалуына зор әсер етеді. Олардың барлығының жүмысын нормаларға
сөйкес қоғамдық мүдде-мақсатты орындауға, адамдардың бостандығын, теңдігін
қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекет. Қүқықтық нормалар іс жүзіне
асырылмаса, оның өлеуметтік маңызы болмайды.
Күқықтық нормалардың орындалуы адамдардың тек занды іс-әрекеттерімен
немесе әрекетсіздігімен (заңды тиым салынған істерді жасамау) байланысты.
Қүқықтық нормаларды іске асыруда субъектілер екі топқа бөлінеді: мемлекет,
оның органдары және халық, олардың үйымдары. Қүқықтың іске асуы нормативтік
актілерді қабылдаудан, бекітуден басталады. Мемлекеттің жоғарғы органдары
(парламент, президент) заң қабылдайды; Үкімет, министрлік-ведомстволар, сот
және жергілікті басқарушы мемлекеттік органдар заңға тәуелді нормалар
қабылдайды. Осы мемлекеттік органдардың бәрі де қүқықтық нормаларды іске
асыруға, орындауға зор үлестерін қосады.
Зандарды, заңға тәуелді нормаларды қабылдау, бекіту үлкен істің
басталуы ғана. Бүл істің негізгі міндеті сол қабылданған нормативтік
актілерді іс жүзіне асыру, олардың мазмүнын шындыққа, ақиқатқа айналдыру.
Өйткені бүл нормаларда қоғамның мүдде-мақсаты соған сәйкес мемлекеттің
билік-бүйрығы басым орын алады. Бүл процесс қүқықтық нормаларды объективтік
түрғыдан іске асыру. Ал, қатынастағы субъектілердің қүқығы мен
міндеттерінің орындалуын — субъективтік түрғыдан іске асыру деп түсіну
керек.
Қүқықтық нормаларды орындаудың нысандары әр түрлі болады. Өйткені
нысандардың өмірге келу себептері әртүрлі болады: а) қоғамдағы
қатынастардың мазмүны әртүрлі болуы; б) нормативтік актілердің адамдарға
әртүрлі әсер етуі; в) норманың ерекше мазмүнының әсері; г) қүқықты іске
асырудағы субъектілердің қүзыреті мен өкілеттігінің әр түрлі болуы; д)
субъектілердің қүқықтық тәртібінің әр түрлі деңгейде болуы.
Қүқықтық нормалардың негізгі мақсаты қоғамдағы қатынастарды дүрыс,
уақытында реттеп, басқарып іске асыру. Қоғамдағы барлық қарым-қатынастарға
қүқықтың, ықпалы, әсері болуға тиіс сол арқылы жақсы дәрежеде жалпы
қоғамдық тәртіп, зандылық қалыптасады. Егер құқықтық нормада бір іс-
әрекетке тыйым салынса, ол норма іс жүзінде орындалса, қүқықтың мақсаты
орындалды деуге болады. Егер құқықтық нормада бір іс-өрекетті жасауға
нүсқау берілсе, ол орындалса, құқық өз мақсатына жетті деуге болады.
Қүқықтық нормалар мемлекеттік органдардың, адамдардың, қоғамдық
үйымдардың қарым-қатынастары, іс-әрекеттері арқылы орындалып жатады.
Құқықтық нормаларды іске асырудың ерекшеліктері:
а) қүқықтың әлеуметтік мазмүнына сәйкес қоғамның даму процесін дүрыс
реттеп, дүрыс басқаруға мүмкіншілігінің барлығы.
б) нормативтік актілерде көрсетілген іс-әрекеттерді дүрыс, уақытында
орындауды қамтамасыз ету механизмінің барлығы. Ол механизм кезендері:
1. Занды нормаларды белгілеу қүқықтық реттеудің негізі.
2. Қүқықтық қатынастың мазмүнын және субъектілерін анықтау.
3. Субъективтік қүқықпен заңды міндеттердің дүрыс орындалуы
туралы акті жасау.
Қүқықтық нормаларды іске асыру түрлері:
1. Норманың мазмүнына қарай орындау үшке бөлінеді: норманың мүдде-
мақсатын орындау; жалпы міндет - қағидаларын орындау; нақты қүқықтық
қатынастағы нақты норманы орындау.
2. Норманы іске асырудағы қатынастың субъектілеріне сәйкес орындау
түрі екіге бөлінеді: жекелік және топтық субъектілердің өз қүқығын іске
асыру. Қүкдқтық норманы субъектілердің өз мүдде-мақсатын іске асыру,
пайдалану.
3. Нормативтік актілер ерікті түрде орындалмаса, қоғамдық мүдде-
мақсат үшін еріксіз іске асыру. Оның екі түрі болады: әкімшілік-тәртіпшілік
және қылмыстық жауапкершілік.
4. Қүқықтық нормаларды іске асыруды саяси және
идеологиялық әдіс-тәсілдерді пайдалану. Қүқықтық нормалардың басым
көпшілігінің орындалуы қүқықтық кдтынас арқылы реттеліп жатады. Бұл
нормативтік актілерді іске асырудағы, ең көлемді, ең күрделі түрі. Қүқықты
іске асырудың әдіс-тәсілдері:
- нормативтік актілердің басым көпшілігінің ерікті түрде орындалуы
(бүл заңның сапалы шығуының және жақсы тәрбиенің, білімнің нәтижесі);
- мемлекеттік аппараттың бақылауы арқылы орындалуы;
- үгіт-насихат арқылы нормалардың іске асуы;
- рухани сана-сезім көтеру арқылы нормалардың орындалуын жақсарту.
5. Субъектілердің норманы іс жүзіне асыру іс-әрекеттері төрт түрге
бөлінеді: сақтау, орындау, пайдалану, қолдану.
Сақгау — нормаларда тыйым салған іс-әрекеттерді субъектілер бүлжытпай
орындауға міндетті. Бүл қүқықтық қатынастарды реттеп, орындаудағы
субъектілердің пассивтік тәртібі немесе занды әрекетсіздігі. Мүны тыйым
салынған нормалардың бүлжытпай орындау нысаны деп атайды.
Орындау — субъектілердің нормада көрсетілген міндеттерді толық
орындауды қамтамасыз етуі. Мүнда субъектілер белсенді түрде іс-әрекет
жасауға міндетті. Мүндай іс-әрекеттерді норманың орындалуының міндетті
нысаны деп атайды.
Пайдалану - субъектілердің ерікті түрде нормативтік актілер арқылы өз
мүдде-мақсаттарының орындалуын қамтамасыз етуі. Бүл заңда тыйым салынбаған
барлық іс-әрекетті жасауға адамдардың еріктілігі.
Осы көрсетілген үш түрде нормативтік актілер қатынастағы
субъектілердің өздерінің іс-әрекетімен немесе әрекетсіздігімен орындалып
жатады. Бүл процесті қүқықтық норманың тікелей іс жүзіне асырылуы,
орындалуы деп атайды. Осы нысан арқылы нормативтік актілердің көпшілігі
орындалып жатады. Бірақ, өмірде қоғамдағы қарым-қатынастарды реттеп,
басқаруға жоғарыда көрсетілген үш түрі жеткіліксіз. Себебі қоғамдағы
қатынастардың субъектілерінің өзара байланысында қайшылықтар,
келіспеушіліктер болып жатады. Соларды занды түрде реттеу үшін мемлекеттің
өкілетті органдарының қатысуы объективтік түрғыдан қажет болады және
қоғамдық мүдде-мақсатты, саясатты, билікті іс-жүзіне асыру, орындау
мемлекеттің міндеті. Сондықтан бүл міндеттерді мемлекеттік органдар
нормативтік актілерді қолдану арқылы орындайды.
Қүқықты қолданудың жоғарыда көрсетілген үш түрден айырмашылығы: 1)
қолдану мемлекеттік биліктің басқару, үйымдастыру күшіне сүйене отырып
жүргізіледі; 2) қатынастағы субъектілердің біреуі — мемлекеттік өкілеттігі
бар органның болуы; 3) мемлекеттік органның қатысуы зандылықты, тәртіпті
жақсартуға мүмкіншілік жасайды; 4) кейбір қатынастарда қолдану нормативтік
актілерді пайдалану, орындау, сақгау түрлерінің процесіне бірлесіп, ол
қатынастардың заңды сапалы аяқталуына үлес қосуы; 5) құқықтық нормаларды
қолдану міндетті түрде нормативтік акті жасалумен аяқталуы, оның занды
күшінің болуы.
Қүідыктық нормаларды қолдану тек мемлекеттік органдардың және
лауазымды түлғалардың жүмысы. Олар өз қүзырының көлемінде ғана басқаруға
қүқықты. Қоғамдық үйымдар мемлекет рүқсат берсе ғана құқықтық нормаларды
қолдануларына болады. Мысалы, кәсіпшілер одағы өз жүмысында еңбек туралы
заңның баптарын қолданады.
Демократиялық мемлекетте нормативтік актілерді қолдануда қатаң тәртіп
болады: кім қандай заң қолданады, неге, себебі, уақыты, орны толық
көрсетілуге тиіс. Осы мәселелердің, сүрақтардың бәрі мемлекеттің
бақылауында болады. Мемлекеттік органдар жеке адамдардың және заңды
түлғалардың қарым-қатынастарына кіріспейді, оларға толық бостандық
беріледі.
Мемлекеттік органдардың бүл қатынастарға кірісуге болатын жағдайлар:
егерде қатынасты орындау барысында субъектілердің бірін-бірі түсінбеушілігі
болса; екі жақты қүқықтары мен міндеттерінің дүрыс орындалуын тексеру керек
болса.
Қүқықтық нормаларды қолдану кезендері:
1. Істің нақты мазмүнымен және жағдайымен танысу, қарым-қатынастың
басталуын, субъектілерін анықтау.
2. Қатынастың занды негізін анықтау, анализ жасау, іске завды баға
беру.
3. Іс бойынша шешім қабылдау, құқықгы қолдануды, тиімділігін анықтау,
және осы рәсімдеу шешімді мүдделі түлғаларға жеткізу.
4. Шешімді жүзеге асыру.
Қүқықты қолданудың кезеңдері осылай басталып, реттеліп аяқталады. Осы
процесс толығымен мемлекеттік ресми органның бақылауында болады.
Мемлекеттік органның қүқықтық норманы қолдануда үш фуыкциясы болады:
- нормативтік актілерді қолдану арқылы қоғамдағы қатынастарды реттеп,
басқару;
- нормалардың орындалуын қамтамасыз ету;
- нормалардың дер уақытында іске асуын қорғау. Қүқықтық нормаларды
қолданудың ең негізгі, ең күрделі түрі
— мемлекеттің билігімен нормативтік актілерді іске асыру, орындау.
Оның негізгі ерекшеліктері:
Бірінші - тек мемлекеттік билігі бар аппараттың нормаларды іске
асыруы.
Екінші — бүл аппараттардың нормативтік актілерді қолдану туралы
нүсқауының мемлекеттік күші болады.
Үшінші — олар өздерінің нүсқауын қағаз жүзінде орындайтын
субъектілерді нақты көрсетіп береді.
Төртінші - нормаларды қолдануды тиісті заңға сүйене отырып береді.
Ерікті орындалмаса, еріксіз орындалады.
Мемлекеттік аппараттың қүқықты іске асыру процесіне кірісуге төрт
себептері бар:
- егерде қатынастағы субъектілердің құқығы мен міндеттерін орындау
барысында кедергі пайда болса. Мысалы, жүмыстан заңсыз шығару;
- егерде қатынастың бір субъектісі өз міндеттерін ерікті түрде
орындамаса. Мысалы, мәмілелі қатынаста міндеттердің орындалмауы;
- егерде мемлекеттік ресми орган кіріспей субъектілердің қарым-
қатынасы басталмайтын болса. Мысалы, оқуға түсу, қызметке алыну, пенсияға
шығу;
- егерде субъектілердің арақатынасы, дүрыс заңды түрде аяқталмаса.
Оның себептерін анықтау үшін және жауапкершілік түрлерін белгілеу үшін
мемлекеттік ресми аппарат міндетті түрде қатысады.
Қүқықты дүрыс қолдануда, уақытында, жақсы орындалуында мемлекеттік
билігі бар органның, маңызы өте зор.
Қрдықгы қолданудың негізгі субъектілері: мемлекет, мемлекеттік
органдар, лауазымды түлғалар, рүқсаты болса, қоғамдық үжымдар мен үйымдар.
Олардың қүқықтары мен міндеттерінің шеңбері Уставы мен ережелерінде толық
көрсетілуге тиіс.
Қүқықты қолдануда, іске асыруда міндетті түрде акт жасалуға тиіс. Онда
қандай норма, қашан, не үшін қолдануға тиіс, субъектілердің аты-жөні болу
керек. Қүқықты қолдану туралы актінің негізгі сипаттары:
- актінің мемлекеттік билік күшінің болуы; оны орындауға барлық
қоғамдағы азаматтар, бірлестіктер міндетті;
- акті нақты бір іс, бір қатынас туралы жасалады, оны орындайтын
субъект анық көрсетіледі;
- қүқықты қолдану актісі зандылықты қатаң сақтауға тиіс, ешқандай
бостандыққа жол берілмейді;
- қолдану актісі мемлекеттің бекіткен форма-бланкаға жазылады. Ол
форманы толтырудың қатаң ережесі бар. Қолдану актісі үш бөлімнен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.