17 ғасырдың музыкалық мәдениеті
17 ғасыр операсы.
Музыкалық мәдениет тарихында 17 ғасырды шекара ретінде қарастыруға болады: онда алдағы ғасырлардағы өнер шоғырланды, және бұдан былай жаңа музыкалық жанрлар мен түрлер бас алады. 17 ғасырда шіркеу және сарай музыкасының ұзаққа созылған бөлінісі, салалануы аяқталып, опера жанрының тууы осымен тығыз байланысты.
Опера – синтетикалық өнер түрі – театр, поэзия, би, музыканы біріктірген. Опера ықпалы 17 – 18 ғғ. музыкалық шығармашылығына тарады. Оның ішінде аспаптық музыканың жаңа жанрлары пайда болды : увертюра, оркестрлік және балеттік сюита; симфонияда операға драматургия және бейнелер мінезімен ұқсас боп қалыптасты. Тіпті діни музыкаға – оратория мен кантатаға – опералық формалар, вокалдық стильдің концерттігі мен композиция принциптері енді. Опера әрқашанда қауымдық талғамдар, көңіл, керектіктерге сергек елеулеп отырған. Тарихтағы сыну кезеңдерінде, ескі ойлар мен жаңа бағыттардың күрестері саяси - әлеуметтік сипатқа ие болғанда опералық сұрақтар аса актуалды болған.
Итальяндық опера
Ренессанс өнерінің жайқалып гүлденуінен көп жеміс көрген Италия операның туған жеріне айналды.
Операның қалыптасуына 16 ғасырдың нитенсивті музыкалық мәдениеті ықпал етті: сарайлық музыка орындау дамыған формалары, музыкалық – театрлық жанрдың, яғни пасторальдың дамығаны, әнге деген құштарлық. Өзінің аса бай көркем мәдениетімен әйгілі Флоренция опералық өнерінің алғаш бесігіне айналды.
Флоренция мектебі. Тарихқа меценат Джовани Барди және оның досы Якопо Корси басқарған ақындар,музыканттар, ғалымдар және өнер сүйерлер
Музыкалық мәдениет тарихында 17 ғасырды шекара ретінде қарастыруға болады: онда алдағы ғасырлардағы өнер шоғырланды, және бұдан былай жаңа музыкалық жанрлар мен түрлер бас алады. 17 ғасырда шіркеу және сарай музыкасының ұзаққа созылған бөлінісі, салалануы аяқталып, опера жанрының тууы осымен тығыз байланысты.
Опера – синтетикалық өнер түрі – театр, поэзия, би, музыканы біріктірген. Опера ықпалы 17 – 18 ғғ. музыкалық шығармашылығына тарады. Оның ішінде аспаптық музыканың жаңа жанрлары пайда болды : увертюра, оркестрлік және балеттік сюита; симфонияда операға драматургия және бейнелер мінезімен ұқсас боп қалыптасты. Тіпті діни музыкаға – оратория мен кантатаға – опералық формалар, вокалдық стильдің концерттігі мен композиция принциптері енді. Опера әрқашанда қауымдық талғамдар, көңіл, керектіктерге сергек елеулеп отырған. Тарихтағы сыну кезеңдерінде, ескі ойлар мен жаңа бағыттардың күрестері саяси - әлеуметтік сипатқа ие болғанда опералық сұрақтар аса актуалды болған.
Итальяндық опера
Ренессанс өнерінің жайқалып гүлденуінен көп жеміс көрген Италия операның туған жеріне айналды.
Операның қалыптасуына 16 ғасырдың нитенсивті музыкалық мәдениеті ықпал етті: сарайлық музыка орындау дамыған формалары, музыкалық – театрлық жанрдың, яғни пасторальдың дамығаны, әнге деген құштарлық. Өзінің аса бай көркем мәдениетімен әйгілі Флоренция опералық өнерінің алғаш бесігіне айналды.
Флоренция мектебі. Тарихқа меценат Джовани Барди және оның досы Якопо Корси басқарған ақындар,музыканттар, ғалымдар және өнер сүйерлер
17 ғасырдың музыкалық мәдениеті.
17 ғасыр операсы.
Музыкалық мәдениет тарихында 17 ғасырды шекара ретінде қарастыруға
болады: онда алдағы ғасырлардағы өнер шоғырланды, және бұдан былай жаңа
музыкалық жанрлар мен түрлер бас алады. 17 ғасырда шіркеу және сарай
музыкасының ұзаққа созылған бөлінісі, салалануы аяқталып, опера жанрының
тууы осымен тығыз байланысты.
Опера – синтетикалық өнер түрі – театр, поэзия, би, музыканы
біріктірген. Опера ықпалы 17 – 18 ғғ. музыкалық шығармашылығына тарады.
Оның ішінде аспаптық музыканың жаңа жанрлары пайда болды : увертюра,
оркестрлік және балеттік сюита; симфонияда операға драматургия және
бейнелер мінезімен ұқсас боп қалыптасты. Тіпті діни музыкаға – оратория мен
кантатаға – опералық формалар, вокалдық стильдің концерттігі мен композиция
принциптері енді. Опера әрқашанда қауымдық талғамдар, көңіл, керектіктерге
сергек елеулеп отырған. Тарихтағы сыну кезеңдерінде, ескі ойлар мен жаңа
бағыттардың күрестері саяси - әлеуметтік сипатқа ие болғанда опералық
сұрақтар аса актуалды болған.
Итальяндық опера
Ренессанс өнерінің жайқалып гүлденуінен көп жеміс көрген Италия операның
туған жеріне айналды.
Операның қалыптасуына 16 ғасырдың нитенсивті музыкалық мәдениеті ықпал
етті: сарайлық музыка орындау дамыған формалары, музыкалық – театрлық
жанрдың, яғни пасторальдың дамығаны, әнге деген құштарлық. Өзінің аса бай
көркем мәдениетімен әйгілі Флоренция опералық өнерінің алғаш бесігіне
айналды.
Флоренция мектебі. Тарихқа меценат Джовани Барди және оның досы Якопо
Корси басқарған ақындар,музыканттар, ғалымдар және өнер сүйерлер тобы
(camerata) енді. Камерата қатысушыларын сол кездің художниктері мен
ақындарын толғандырған антиканы қайта өркендету идеясы қызықтырды.
Ринуччини. Пери. Каччини. Флоренциялық операның негізін қалаушылар –
Оттавио Ринуччини (Тассо оқушысы, 1562 - 1621), музыканттар Якопо Пери
(1561 - 1633) және Джулио Каччини (1548 - 1618).
Алғашқы опера Дафна Ринуччини текстімен және Пери музыкасымен
Флоренцияда Корси үйінде 1594 жылы қойылған.Бірақ оның партитурасы
сақталмаған.
Бізге жеткен опералардың біріншісі - Орфей жайлы антикалық миф
сюжетіндегі Эвридика операсы. Оның авторлары – ақын Оттавио Ринуччини,
Якопо Пери композиторы болып табылады. Флоренциялық операда ән кішігірім
аспаптық ансамбльмен сүйемелденді, увертюра болған жоқ.Трубалық фанфарлар
назар аудартып операның басталуын жариялаған. Хор мұнда Құдайлардың
жазғанын жеткізуші ғана емес музыкалық –драматикалық әрекеттің қатысушысы
ретінде саналған.
Джулио Каччини 1600 жылы осы сюжетке Эвридика деген жаңа опера жазды. Ол
вокалда виртуоздық пен түрлілікті талап етті.
Римдік мектеп. Ерте итальяндық операның басқа центрі рөлін Рим атқарды.
Римде опералық театрын қалыптастыру жұмыстарын Барберини жанұясы атқарған,
олар сегізінші папа Урбанмен туыс болған. Римдік опералардың сюжетінде
христиандық идеаларды тарату орын алған. Римдік мектептің гүлдену кезі 1620
– 1640 жж. Флоренциялықтардың жетістіктерін қорытындылап римдіктер операны
жаңа деңгейге жеткізді, композицияның біртұтастығы пайда болды, хорлар мен
ансамбльдерді сололық ән айтудық жаңа формаларымен алмастыра отырды –
ариозо мен ариялар, ал речитативті иілгіш етіп, турлендіре түсті.
Римдік опералық мектепке Стефано Ланди шығармашылығы сай. 1632 жылы
Барберини театрында қойылған оның Св. Алексей операсы шулы сәттілікке
шалынды. Сюжет мақсаты - христиандық момындық пен тақуа болуға үндеу. Бұл
шығарманың драматургиясында жмаңызды жаңалық – комедиялық элементтерді
енгізу. Бұл опера ішіне халық музыкасының және халық әуендерінің енуіне жол
ашты. Св. Алексей операсында оркестрге көңіл бөлініп, әр акт алдында
кіріспе орындалды. Римдік шығармаларының ең көрнектісі боп Лоретто
Витторидің (1588 -1670) Галатея операсы саналады.
Клаудио Монтеверди. 17 ғасырдың музыкалық мәдениетінде аса көрнекті орын
ұлы итальяндық композитор Клаудио Монтевердиге беріледі. Мотевердидің
алғашқы опералары Мантуяда пайда болды: Орфей 1607 жылы, Ариадна 1608
жылы. Флоренциялық композиторларға қарағанда, вокалдық полифония мастеры -
Монтеверди – полифонияның шынайы эмоционалды қасиеттерін бағалаған.
Ұлы жаңашыл, Монтеверди музыкалық драманың алғашқы жаратушысы.
Оның көптеген операларынан бізге аз бөлігі ғана жетті. Ерте
мантуандық кезеңнің Орфей операсы тұтас сақталып, Ариаднаны бір
үзіндісі, Ариадна жылауынан ғана танимыз.
Венециандық кезеңнен екі соңғы операсы сақталды: Возвращение Улисса
(1641) және Коронация Поппеи (1642). Монтевердидің Торквато Тассоның
Освобождение Иерусалима сюжетіне негізделген Поединок Танкреда и
Клоринды деген әйгілі шығармасын 1638 жылы автор өзі басып шығарды.
Опералық драматургия принциптері. Монтеверди флоренциялықтар
сияқты музыканың сөзбен тығыз байланысын түсінген. Бірақ флоренциялықтар
сөйлеуге жақын монотонды, речитативті музыка жазса, Монтеверди кең
сілтеулі, әсем әуендер шығарды. Оның музыкасы поэтикалық образдың
драматикасын аша алады.
Монтеверди жолы флоренциялықтардың аллегориялық, мифологиялық
сюжеттерінен тарихи драма реализміне қарай жатыр. Оларда қазіргі замандағы
венециялық мінездер мен өмір жасырын түрде берілген. Ондай драма –
Коронация Поппеи.
Бұл шығарма күшті, айқын қарама – қайшылықтарға негізделген. Драматургия,
мінездер шындығы мен күші Монтевердиді ұлы замандасы – Шекспирмен
салыстыруға себеп.
Монтеверди көп жаңалықтар енгізді: ерте шақтағы операларында
Монтеверди оркестрге қырықтан астам аспап қатыстырды. Виолалар орнына
скрипкаларды қолданды. Ішекті топты клавесинмен қосу (чембало) жаңаша
оркестрлеудің негізі болды. Кейінгі кезде Монтеверди оркестрді қысқартып,
оның мәнерлеу қабілетін арттыру үшін tremolo, pizzicato әдістерін
пайдаланады.
Опералық жеке ән салу арнасында Монтеверди экспрессия мен ашық
эмоционалдықты енгізді. Мысалы, әйгілі Плач Ариадны. Монтеверди тапқан
ария стилі – lamento – 17 ғасырдың опералары мен ораторияларына тез еніп
кетті. Монтевердидің опералық драматургиясының негізгі принциптері кейінгі
шығармаларда қалыптасты (Коронация Поппеи ) , оларды кейін Алессандро
Скарлаттидің бастауында көптеген композиторлар ұстанған болатын.
Венециялық мектеп. 17 ғасырдың ортасына қарай опералық өнердің
центрі Флоренция мен Римнен Венецияға көшті.
Шулы порттық қаланың өмір салты мәдениетке әсер етпей қоймады, көркем
өмірде сәулеленіп отырды. Флоренциядағы және Римдегі бай меценаттардың,
патрицийлердің сүйген операсы Венецияда аристократтардың залдарынан бәрінің
қолдары жететін қалалық театрларға көшті.
1637 жылы Сан – Касьянода алғашқы қауымдық опералық театр ашылған
болған. Оның үлкен сәттілігі басқа театрлардың ашылуына күшті серпіліс
берді. Ал опералар болса қарапайым халыққа арналып жазылды, сондықтан
әрқайсысында күрес сахналары, ұйысқан махаббат хикаялары, құдайларға
үндеулер арнайы эффекттермен әшкереленіп қолданылған.
Байыпты опералардың арасына күлкілі сахналарды орнату жаңа
дәстүрге айналды. Бұдан кейін опера buffa деп аталатын жаңа демократиялық
музыкалық – театрлық жанр өсетін болды.
Халық мәдениетіне жақындау венециялық композиторлардың
музыкалық тілін демократизациялай түседі, олар баркарола халық ән жанрын
махаббатпен қолданған. Опера өнерінің венециялық кезеңі драматикалық ән
салудың гүлденуі де, және музыкалық драманы костюмдегі концертке
айналдырған эволюцияның басы.
Кавалли. Чести. Көптеген венециялық композиторлардың арасында
Франческо Кавалли (1602 – 1676) және Марко Антонио Чести (1623 - 1669)
ерекшеленеді.
Кавалли жеке ән салудың түрлі формаларын шеберлікпен дамытты. Оның
речитативтері мен драматикалық сценалары Монтевердидің өзінен қалмайды.
Опералық өнерді демократизациялау үстінде Ковалли Монтеверді құрған
байыпты, биік драматикалық стильді ұстанды.
Европаға кең тараған парадты
сарай операсын шығарған келесі венеция театрлық қызметкері, Марко Антонио
Чести басқа ұмтылыстарымен әйгілі. Ол драматикалық жүрісті тоқтатқан, одан
мүлдем тыс концерттік жоспардағы бітеу арияларды ойлап шығарды.
Вендік императорлық сахна үшін ол Парис және Елена жайлы өзінің ең
әйгілі операсын жазды – Золотое яблоко.
Чести шығармашылығы жаңа бағыт белгісі, яғни музыкалық драманың
опера - концертке, виртуоздарға арналған операға айналудың көрсеткіші
ретінде.
Неаполитандық мектеп. 17 ғасырдың екінші жартысында итальяндық
музыкалық театрдың тарихында маңызды рөл неаполитандық операға ауысады.
Неаполитандық композиторлар ойлап шығарған опералық драматургия принциптері
универсалды болды да олрды жалпы ұлттық итальяндық seria операсына
ұқсатады.
Неаполь ежелден – ақ музыкалық мәдениеттің орталығы боп саналған.
Ондағы консерваторияларда итальяндық музыка шеберлері дәріс берген,
Алессандро Скарлатти, Никола Порпора, Франческо Дуранте және т. б.
Консерваторияның түлектері, әлемге бұл – бұл құстар секілді
итальяндық музыканың атағын және тамаша ән салуды (bel canto) әйгілі
еткен.
Неаполитандық опера эволюциясының бірінші кезеңі Франческо
Провенцале (1627 - 1704) және Алессандро Скарлатти аттарымен байланысты.
Алессандро Скарлатти. Алессандро Скарлатти (1660 - 1725) –
Монтевердиден кейінгі сол уақыттың ең көрнекті композиторы. Ол – жүзден
астам операның, бірнеше жүз кантатаның, ораториялардың, мессалардың,
мадригалдардың, кейбір аспаптардыға арналған көптеген пьессалардың авторы.
Бірақ оның бай мұрасының ішінде операның көркемдік мазмұны және тарихи құны
маңызды боп табылады.
Скарлатти Монтеверди, Ковалли, Чести шығармаларына қарап
үйренген. Оның шығармашылығында Венеция операсында көрінген ерекшеліктер
өңделе түскен. Музыкалық бастау драмадан маңызы жағынан басым тұрады және
музыкалық – драматикалық қозғалысқа қарағанда бітеу жеке ән салу формалары
ерекше мәнге толы. Ария мен речетативті бөлу күшейе түседі : речитатив
әрекетті білдірсе, арияда ішкі дүние ашылады. Скарлатти операларында da
capo ария типі қалаптасты. Ол неаполитандық композиторлардың операларындағы
басым көп кездесетін негізгі формаға айналды.
Венециялықтардан кейін Скарлаттиден бастап неаполитандықтар операға
үйреншікті тұрмыстық жанрларды енгізді. Олардың шығармашылықтарында
сицилиананың орындалуы жиіленді.
Неаполитандық композиторлардың және Скарлаттидің шығармашылықтарында
речитатив ары қарай дами бастайды. Екі түр пайда болды: біріншісі secco
(құрғақ) деп аталды, ритмдік және темптік жағынан ол бос орындалады,
клавесиннің аккордтарымен ғана сүйемелденеді; ал екінші түрі accompagnato
(сүйемелденген), толық дыбысты оркестрмен бірге орындалады, әуені дамыған
және ритмдік пен темптік нақты белгілемелері бар. Драматикалық жанрларда
екі түрі де кең қолданылды.
Скарлатти – итальяндық композиторларының ішінде оркестрге үлкен
маңыз берген сирек кездесетін сазгер. Ол оркестрлік кіріспе бөлімдерге көп
көңіл бөліп классикалық симфонияға ықпал еткен итальяндық үшбөлімді
увертюраның толық қалыптасуына еңбек сіңірген.
Скарлаттиден кейінгі итальяндық опера. Жүзжылдықтың соңына қарай
seria операсы Италия шекарасынан шығып Европа елдеріне таралды.
Музыканың драмаға қарағанды басым болуы әншілердің диктатурасына
әкеп соқты. Ариядан басқа опералық формалар қолданудан қалды, ал виртуоздық
енді күшті сезімдерді бейнелеу үшін емес өһз алдына өзі мақсатқа айналды.
Музыка мен драматикалық әрекеттің бұзылуы операдағы номерлер мен кейде
тіпті сахналардың орындарын ауыстыруға әкелді. Seria – ның жаңа түрі
pasticcio (паштет, аралас) , пайда болып таралды. Онда әртүрлі опералар
мен түрлі композиторлардың шығармаларының сахналалары қосылуы мүмкін болды.
Осының барлығы операның аристократтардың мерекелерде көңіл көтере алатын
парадты опера – концертіне айналуына ықпал етті.
Seria – ның канондалған формаларына қарама – қарсы buffa
демократикалық жанрындағы комедиялық опера пайда бола бастады.
Франциялық опера.
17 ғасырдың екінші жартысы – франциялық абсолютизмінің дамуының
шарықтау шегі.
15 ғасырдан бастап Қайта өрлеу заманының гуманисттік идеялары
Франция мәдениетін нәрлендіреді, музыканың, әдебиеттің, театрдың дамуында
сәулеленді.
1567 жылы Парижде Музыка мен поэзия академиясының ашылуымен
белгілі. Оның ұраны – антикаға оралу – болашақ мәдениет классицизмнің да
ұраны болды.
Людовик 14 хандығы кезінде оның әмірін арттыру аса күшті еді, ел
басын қолпаштау абсолютизмге сай қасиет болса да Людовик 14 патшаны тіпті
құдай деп санаған. Мемлекеттің түкпіролеінен Парижге – басқарушылар
цитаделіне – тамаша таланттар жиналды, бұл астана мәртебесін арттыру үшін
де жасалды. Сонымен Париж елдің көркемдік өмірі мен мәдениетінің қайнар
көзіне айналды.
Француздық ұлттық операның дамуының бастапқы кезеңі.17 ғасырдвғы
Европадағы мемлекеттер арасында Франция ғана Италия музыкасына өзінің
ұлттық мәдениетін қарсы қоя алып, өзіндік опера өнерін тапты. Ұлттық
операсын қалыптастыру жолында қалыптасып дамыған итальяндық опералық
өнердің тәжірибесіне сүйене алды.Француз сарай маңы мен қалалық қауымның
итальяндық музыкамен танысуы Екатерина Медичи уақытынан басталды. Ол
итальяндық комедиялық музыканы сүйді. Парижде Каваллидің шығармалары
шырқалғанға дейін франция операсын шығаруға бірнеше қадам жасалды.
Ниеттенушілер – Пьер Перрен ақыны, Робер Камбер музыканты. Камбер
Неблагодарная немая деген музыкалық – сахналық шығарма жазды; ол 1658
жылы орындалды, ал 1659 Перреннің текстіне Пастораль шықты. Сәттілік
кездестірген Пастораль авторлары Людовик 14 – ге парижде қауымдық
опералық театр ашу жайлы өтініш берді. 1669 жылы Камбер мен Перрен
Патшалық музыка академиясын ашуға патент алды. Солай қазіргі уақытқа
дейін атағы күшті Францияның алғашқы театры ашылды (Grand opera сияқты
әйгілі). Соңара театрды басқару Люллиге көшкенде, ол оркестрдің орындау
шеберлігін Европада болып көрмеген деңгейге дейін көтерді.
Жан Батист Люлли.
Алғашқы операсы (Празднества Амура и Бахуса) шыққан 1672 жылдан
бастап, соңғы операсы (Ацис и Галатея) жазылған және өмірден өткен
жылына дейін Люлли 12 опера жазды, және олардың әрқайсысы француз музыкалық
классикасының маржандары боп саналады.
Люллидің опералық ізденістері Камберге қарама – қарсы бағытта жатыр.
Итальяндық үлгілерге баулу емес, керісінше француздық көркем мәдениетіне
жақындау, оның түрлі салаларындағы қалыптасқан дәстүрлерді байқау ұлттық
француздық операсының зәулім ғимаратын салуға негіз болды.
Француздық операның драматургиясының ерекшеліктері. Люлли
операларындағы ұлттық қасиеттердің пайда болуына француздық театр мен
классикалық трагедия үлкен әсер етті. Оннан Люлли прологы бар, көрнекті
бесактты композицияны, формалардың декоративтігін, актерлердің сахнадағы
өзін ұстауының жорамалды системасын алды. Ортақтық тақырыптарда,
мазмұндарда, бейнелерді талдауларда бар.
Люлли ұлттық театралды өнердің ерекшклігін, трагедиялық
декламацияны өзінің операларының вокалдық стиліне үлгі ретінде алады. Ән
салудың тамырында, бұлақ көзінде итальяндық және франциялық вокал
арасындағы әртүрлілік жатыр. Речитатив ариялар арасындағы байланыстырушы
буын емес, ал декламацияға дейін ритмі мен әуені жағынан дамығандықтан –
француздік операның негізі боп табылады. Люлли операларында балет маңызды
орын алады. Мұнда ол ұлттық талғамға және көпшіліктің биге деген ортақ
махаббатына жол берді.
Люлли балеттің білгірі және өзі де жақсы биші сондықтан ол бұл
жанрды байыппен дамытты. Жеке балеттермен бірге ол қойылатын номерлерден
(дивертисменттерден) бас тартпай, операдағы балеттерге көңіл бөлген. Балет
француз операсына көркем айқындық пен көз қызықтыратын байлық хабарлап
тұрады.
Балет оркестрлік музыканың белсенді дамуына ықпал етеді. Себебі,
хореографияда музыка сөздің орнын толықтырып сезімдердің тереңдігін ашуы
тиіс. Бірақ, оркестр рөлі би мен қимылға ғана байланысты дамып қоймай,
Люллидің тапқан опералық увертюра да қызықты. Оны француз увертюрасыдеп
атайды. Ал Люллидің оркестрлік музыкасының ұлттық қарапайымдығы көпшілікке
тарап, әйгілі болуына себеп болды.
Жалпы Люлли опералары драматургия жағынан біртұтас композициялар
болып келеді.Олардық формаларының кеңдігі мен көрнектілігіне балеттің,
хордың, дамыған оркестрлік эпизодтардың міндетті түрдегі қатысуы ықпал
етті. Осының барлығы Люлли операларында қаһармандық тақырыптар мен махаббат
және парыздың, сезім және сананың арасындағы күрес пен бірге жүріп отырды.
Люлли опералары француздық мәдениеттің түрлі салаларының қасиеттерін
біріктіріп көп уақыт бойы ұлттық опера үлгісі болды.
Неміс операсы.
17 және 18 ғғ. Европалық мемлекеттер системасында Германия
экономикалық және саяси тұрғыдағы ең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
17 ғасыр операсы.
Музыкалық мәдениет тарихында 17 ғасырды шекара ретінде қарастыруға
болады: онда алдағы ғасырлардағы өнер шоғырланды, және бұдан былай жаңа
музыкалық жанрлар мен түрлер бас алады. 17 ғасырда шіркеу және сарай
музыкасының ұзаққа созылған бөлінісі, салалануы аяқталып, опера жанрының
тууы осымен тығыз байланысты.
Опера – синтетикалық өнер түрі – театр, поэзия, би, музыканы
біріктірген. Опера ықпалы 17 – 18 ғғ. музыкалық шығармашылығына тарады.
Оның ішінде аспаптық музыканың жаңа жанрлары пайда болды : увертюра,
оркестрлік және балеттік сюита; симфонияда операға драматургия және
бейнелер мінезімен ұқсас боп қалыптасты. Тіпті діни музыкаға – оратория мен
кантатаға – опералық формалар, вокалдық стильдің концерттігі мен композиция
принциптері енді. Опера әрқашанда қауымдық талғамдар, көңіл, керектіктерге
сергек елеулеп отырған. Тарихтағы сыну кезеңдерінде, ескі ойлар мен жаңа
бағыттардың күрестері саяси - әлеуметтік сипатқа ие болғанда опералық
сұрақтар аса актуалды болған.
Итальяндық опера
Ренессанс өнерінің жайқалып гүлденуінен көп жеміс көрген Италия операның
туған жеріне айналды.
Операның қалыптасуына 16 ғасырдың нитенсивті музыкалық мәдениеті ықпал
етті: сарайлық музыка орындау дамыған формалары, музыкалық – театрлық
жанрдың, яғни пасторальдың дамығаны, әнге деген құштарлық. Өзінің аса бай
көркем мәдениетімен әйгілі Флоренция опералық өнерінің алғаш бесігіне
айналды.
Флоренция мектебі. Тарихқа меценат Джовани Барди және оның досы Якопо
Корси басқарған ақындар,музыканттар, ғалымдар және өнер сүйерлер тобы
(camerata) енді. Камерата қатысушыларын сол кездің художниктері мен
ақындарын толғандырған антиканы қайта өркендету идеясы қызықтырды.
Ринуччини. Пери. Каччини. Флоренциялық операның негізін қалаушылар –
Оттавио Ринуччини (Тассо оқушысы, 1562 - 1621), музыканттар Якопо Пери
(1561 - 1633) және Джулио Каччини (1548 - 1618).
Алғашқы опера Дафна Ринуччини текстімен және Пери музыкасымен
Флоренцияда Корси үйінде 1594 жылы қойылған.Бірақ оның партитурасы
сақталмаған.
Бізге жеткен опералардың біріншісі - Орфей жайлы антикалық миф
сюжетіндегі Эвридика операсы. Оның авторлары – ақын Оттавио Ринуччини,
Якопо Пери композиторы болып табылады. Флоренциялық операда ән кішігірім
аспаптық ансамбльмен сүйемелденді, увертюра болған жоқ.Трубалық фанфарлар
назар аудартып операның басталуын жариялаған. Хор мұнда Құдайлардың
жазғанын жеткізуші ғана емес музыкалық –драматикалық әрекеттің қатысушысы
ретінде саналған.
Джулио Каччини 1600 жылы осы сюжетке Эвридика деген жаңа опера жазды. Ол
вокалда виртуоздық пен түрлілікті талап етті.
Римдік мектеп. Ерте итальяндық операның басқа центрі рөлін Рим атқарды.
Римде опералық театрын қалыптастыру жұмыстарын Барберини жанұясы атқарған,
олар сегізінші папа Урбанмен туыс болған. Римдік опералардың сюжетінде
христиандық идеаларды тарату орын алған. Римдік мектептің гүлдену кезі 1620
– 1640 жж. Флоренциялықтардың жетістіктерін қорытындылап римдіктер операны
жаңа деңгейге жеткізді, композицияның біртұтастығы пайда болды, хорлар мен
ансамбльдерді сололық ән айтудық жаңа формаларымен алмастыра отырды –
ариозо мен ариялар, ал речитативті иілгіш етіп, турлендіре түсті.
Римдік опералық мектепке Стефано Ланди шығармашылығы сай. 1632 жылы
Барберини театрында қойылған оның Св. Алексей операсы шулы сәттілікке
шалынды. Сюжет мақсаты - христиандық момындық пен тақуа болуға үндеу. Бұл
шығарманың драматургиясында жмаңызды жаңалық – комедиялық элементтерді
енгізу. Бұл опера ішіне халық музыкасының және халық әуендерінің енуіне жол
ашты. Св. Алексей операсында оркестрге көңіл бөлініп, әр акт алдында
кіріспе орындалды. Римдік шығармаларының ең көрнектісі боп Лоретто
Витторидің (1588 -1670) Галатея операсы саналады.
Клаудио Монтеверди. 17 ғасырдың музыкалық мәдениетінде аса көрнекті орын
ұлы итальяндық композитор Клаудио Монтевердиге беріледі. Мотевердидің
алғашқы опералары Мантуяда пайда болды: Орфей 1607 жылы, Ариадна 1608
жылы. Флоренциялық композиторларға қарағанда, вокалдық полифония мастеры -
Монтеверди – полифонияның шынайы эмоционалды қасиеттерін бағалаған.
Ұлы жаңашыл, Монтеверди музыкалық драманың алғашқы жаратушысы.
Оның көптеген операларынан бізге аз бөлігі ғана жетті. Ерте
мантуандық кезеңнің Орфей операсы тұтас сақталып, Ариаднаны бір
үзіндісі, Ариадна жылауынан ғана танимыз.
Венециандық кезеңнен екі соңғы операсы сақталды: Возвращение Улисса
(1641) және Коронация Поппеи (1642). Монтевердидің Торквато Тассоның
Освобождение Иерусалима сюжетіне негізделген Поединок Танкреда и
Клоринды деген әйгілі шығармасын 1638 жылы автор өзі басып шығарды.
Опералық драматургия принциптері. Монтеверди флоренциялықтар
сияқты музыканың сөзбен тығыз байланысын түсінген. Бірақ флоренциялықтар
сөйлеуге жақын монотонды, речитативті музыка жазса, Монтеверди кең
сілтеулі, әсем әуендер шығарды. Оның музыкасы поэтикалық образдың
драматикасын аша алады.
Монтеверди жолы флоренциялықтардың аллегориялық, мифологиялық
сюжеттерінен тарихи драма реализміне қарай жатыр. Оларда қазіргі замандағы
венециялық мінездер мен өмір жасырын түрде берілген. Ондай драма –
Коронация Поппеи.
Бұл шығарма күшті, айқын қарама – қайшылықтарға негізделген. Драматургия,
мінездер шындығы мен күші Монтевердиді ұлы замандасы – Шекспирмен
салыстыруға себеп.
Монтеверди көп жаңалықтар енгізді: ерте шақтағы операларында
Монтеверди оркестрге қырықтан астам аспап қатыстырды. Виолалар орнына
скрипкаларды қолданды. Ішекті топты клавесинмен қосу (чембало) жаңаша
оркестрлеудің негізі болды. Кейінгі кезде Монтеверди оркестрді қысқартып,
оның мәнерлеу қабілетін арттыру үшін tremolo, pizzicato әдістерін
пайдаланады.
Опералық жеке ән салу арнасында Монтеверди экспрессия мен ашық
эмоционалдықты енгізді. Мысалы, әйгілі Плач Ариадны. Монтеверди тапқан
ария стилі – lamento – 17 ғасырдың опералары мен ораторияларына тез еніп
кетті. Монтевердидің опералық драматургиясының негізгі принциптері кейінгі
шығармаларда қалыптасты (Коронация Поппеи ) , оларды кейін Алессандро
Скарлаттидің бастауында көптеген композиторлар ұстанған болатын.
Венециялық мектеп. 17 ғасырдың ортасына қарай опералық өнердің
центрі Флоренция мен Римнен Венецияға көшті.
Шулы порттық қаланың өмір салты мәдениетке әсер етпей қоймады, көркем
өмірде сәулеленіп отырды. Флоренциядағы және Римдегі бай меценаттардың,
патрицийлердің сүйген операсы Венецияда аристократтардың залдарынан бәрінің
қолдары жететін қалалық театрларға көшті.
1637 жылы Сан – Касьянода алғашқы қауымдық опералық театр ашылған
болған. Оның үлкен сәттілігі басқа театрлардың ашылуына күшті серпіліс
берді. Ал опералар болса қарапайым халыққа арналып жазылды, сондықтан
әрқайсысында күрес сахналары, ұйысқан махаббат хикаялары, құдайларға
үндеулер арнайы эффекттермен әшкереленіп қолданылған.
Байыпты опералардың арасына күлкілі сахналарды орнату жаңа
дәстүрге айналды. Бұдан кейін опера buffa деп аталатын жаңа демократиялық
музыкалық – театрлық жанр өсетін болды.
Халық мәдениетіне жақындау венециялық композиторлардың
музыкалық тілін демократизациялай түседі, олар баркарола халық ән жанрын
махаббатпен қолданған. Опера өнерінің венециялық кезеңі драматикалық ән
салудың гүлденуі де, және музыкалық драманы костюмдегі концертке
айналдырған эволюцияның басы.
Кавалли. Чести. Көптеген венециялық композиторлардың арасында
Франческо Кавалли (1602 – 1676) және Марко Антонио Чести (1623 - 1669)
ерекшеленеді.
Кавалли жеке ән салудың түрлі формаларын шеберлікпен дамытты. Оның
речитативтері мен драматикалық сценалары Монтевердидің өзінен қалмайды.
Опералық өнерді демократизациялау үстінде Ковалли Монтеверді құрған
байыпты, биік драматикалық стильді ұстанды.
Европаға кең тараған парадты
сарай операсын шығарған келесі венеция театрлық қызметкері, Марко Антонио
Чести басқа ұмтылыстарымен әйгілі. Ол драматикалық жүрісті тоқтатқан, одан
мүлдем тыс концерттік жоспардағы бітеу арияларды ойлап шығарды.
Вендік императорлық сахна үшін ол Парис және Елена жайлы өзінің ең
әйгілі операсын жазды – Золотое яблоко.
Чести шығармашылығы жаңа бағыт белгісі, яғни музыкалық драманың
опера - концертке, виртуоздарға арналған операға айналудың көрсеткіші
ретінде.
Неаполитандық мектеп. 17 ғасырдың екінші жартысында итальяндық
музыкалық театрдың тарихында маңызды рөл неаполитандық операға ауысады.
Неаполитандық композиторлар ойлап шығарған опералық драматургия принциптері
универсалды болды да олрды жалпы ұлттық итальяндық seria операсына
ұқсатады.
Неаполь ежелден – ақ музыкалық мәдениеттің орталығы боп саналған.
Ондағы консерваторияларда итальяндық музыка шеберлері дәріс берген,
Алессандро Скарлатти, Никола Порпора, Франческо Дуранте және т. б.
Консерваторияның түлектері, әлемге бұл – бұл құстар секілді
итальяндық музыканың атағын және тамаша ән салуды (bel canto) әйгілі
еткен.
Неаполитандық опера эволюциясының бірінші кезеңі Франческо
Провенцале (1627 - 1704) және Алессандро Скарлатти аттарымен байланысты.
Алессандро Скарлатти. Алессандро Скарлатти (1660 - 1725) –
Монтевердиден кейінгі сол уақыттың ең көрнекті композиторы. Ол – жүзден
астам операның, бірнеше жүз кантатаның, ораториялардың, мессалардың,
мадригалдардың, кейбір аспаптардыға арналған көптеген пьессалардың авторы.
Бірақ оның бай мұрасының ішінде операның көркемдік мазмұны және тарихи құны
маңызды боп табылады.
Скарлатти Монтеверди, Ковалли, Чести шығармаларына қарап
үйренген. Оның шығармашылығында Венеция операсында көрінген ерекшеліктер
өңделе түскен. Музыкалық бастау драмадан маңызы жағынан басым тұрады және
музыкалық – драматикалық қозғалысқа қарағанда бітеу жеке ән салу формалары
ерекше мәнге толы. Ария мен речетативті бөлу күшейе түседі : речитатив
әрекетті білдірсе, арияда ішкі дүние ашылады. Скарлатти операларында da
capo ария типі қалаптасты. Ол неаполитандық композиторлардың операларындағы
басым көп кездесетін негізгі формаға айналды.
Венециялықтардан кейін Скарлаттиден бастап неаполитандықтар операға
үйреншікті тұрмыстық жанрларды енгізді. Олардың шығармашылықтарында
сицилиананың орындалуы жиіленді.
Неаполитандық композиторлардың және Скарлаттидің шығармашылықтарында
речитатив ары қарай дами бастайды. Екі түр пайда болды: біріншісі secco
(құрғақ) деп аталды, ритмдік және темптік жағынан ол бос орындалады,
клавесиннің аккордтарымен ғана сүйемелденеді; ал екінші түрі accompagnato
(сүйемелденген), толық дыбысты оркестрмен бірге орындалады, әуені дамыған
және ритмдік пен темптік нақты белгілемелері бар. Драматикалық жанрларда
екі түрі де кең қолданылды.
Скарлатти – итальяндық композиторларының ішінде оркестрге үлкен
маңыз берген сирек кездесетін сазгер. Ол оркестрлік кіріспе бөлімдерге көп
көңіл бөліп классикалық симфонияға ықпал еткен итальяндық үшбөлімді
увертюраның толық қалыптасуына еңбек сіңірген.
Скарлаттиден кейінгі итальяндық опера. Жүзжылдықтың соңына қарай
seria операсы Италия шекарасынан шығып Европа елдеріне таралды.
Музыканың драмаға қарағанды басым болуы әншілердің диктатурасына
әкеп соқты. Ариядан басқа опералық формалар қолданудан қалды, ал виртуоздық
енді күшті сезімдерді бейнелеу үшін емес өһз алдына өзі мақсатқа айналды.
Музыка мен драматикалық әрекеттің бұзылуы операдағы номерлер мен кейде
тіпті сахналардың орындарын ауыстыруға әкелді. Seria – ның жаңа түрі
pasticcio (паштет, аралас) , пайда болып таралды. Онда әртүрлі опералар
мен түрлі композиторлардың шығармаларының сахналалары қосылуы мүмкін болды.
Осының барлығы операның аристократтардың мерекелерде көңіл көтере алатын
парадты опера – концертіне айналуына ықпал етті.
Seria – ның канондалған формаларына қарама – қарсы buffa
демократикалық жанрындағы комедиялық опера пайда бола бастады.
Франциялық опера.
17 ғасырдың екінші жартысы – франциялық абсолютизмінің дамуының
шарықтау шегі.
15 ғасырдан бастап Қайта өрлеу заманының гуманисттік идеялары
Франция мәдениетін нәрлендіреді, музыканың, әдебиеттің, театрдың дамуында
сәулеленді.
1567 жылы Парижде Музыка мен поэзия академиясының ашылуымен
белгілі. Оның ұраны – антикаға оралу – болашақ мәдениет классицизмнің да
ұраны болды.
Людовик 14 хандығы кезінде оның әмірін арттыру аса күшті еді, ел
басын қолпаштау абсолютизмге сай қасиет болса да Людовик 14 патшаны тіпті
құдай деп санаған. Мемлекеттің түкпіролеінен Парижге – басқарушылар
цитаделіне – тамаша таланттар жиналды, бұл астана мәртебесін арттыру үшін
де жасалды. Сонымен Париж елдің көркемдік өмірі мен мәдениетінің қайнар
көзіне айналды.
Француздық ұлттық операның дамуының бастапқы кезеңі.17 ғасырдвғы
Европадағы мемлекеттер арасында Франция ғана Италия музыкасына өзінің
ұлттық мәдениетін қарсы қоя алып, өзіндік опера өнерін тапты. Ұлттық
операсын қалыптастыру жолында қалыптасып дамыған итальяндық опералық
өнердің тәжірибесіне сүйене алды.Француз сарай маңы мен қалалық қауымның
итальяндық музыкамен танысуы Екатерина Медичи уақытынан басталды. Ол
итальяндық комедиялық музыканы сүйді. Парижде Каваллидің шығармалары
шырқалғанға дейін франция операсын шығаруға бірнеше қадам жасалды.
Ниеттенушілер – Пьер Перрен ақыны, Робер Камбер музыканты. Камбер
Неблагодарная немая деген музыкалық – сахналық шығарма жазды; ол 1658
жылы орындалды, ал 1659 Перреннің текстіне Пастораль шықты. Сәттілік
кездестірген Пастораль авторлары Людовик 14 – ге парижде қауымдық
опералық театр ашу жайлы өтініш берді. 1669 жылы Камбер мен Перрен
Патшалық музыка академиясын ашуға патент алды. Солай қазіргі уақытқа
дейін атағы күшті Францияның алғашқы театры ашылды (Grand opera сияқты
әйгілі). Соңара театрды басқару Люллиге көшкенде, ол оркестрдің орындау
шеберлігін Европада болып көрмеген деңгейге дейін көтерді.
Жан Батист Люлли.
Алғашқы операсы (Празднества Амура и Бахуса) шыққан 1672 жылдан
бастап, соңғы операсы (Ацис и Галатея) жазылған және өмірден өткен
жылына дейін Люлли 12 опера жазды, және олардың әрқайсысы француз музыкалық
классикасының маржандары боп саналады.
Люллидің опералық ізденістері Камберге қарама – қарсы бағытта жатыр.
Итальяндық үлгілерге баулу емес, керісінше француздық көркем мәдениетіне
жақындау, оның түрлі салаларындағы қалыптасқан дәстүрлерді байқау ұлттық
француздық операсының зәулім ғимаратын салуға негіз болды.
Француздық операның драматургиясының ерекшеліктері. Люлли
операларындағы ұлттық қасиеттердің пайда болуына француздық театр мен
классикалық трагедия үлкен әсер етті. Оннан Люлли прологы бар, көрнекті
бесактты композицияны, формалардың декоративтігін, актерлердің сахнадағы
өзін ұстауының жорамалды системасын алды. Ортақтық тақырыптарда,
мазмұндарда, бейнелерді талдауларда бар.
Люлли ұлттық театралды өнердің ерекшклігін, трагедиялық
декламацияны өзінің операларының вокалдық стиліне үлгі ретінде алады. Ән
салудың тамырында, бұлақ көзінде итальяндық және франциялық вокал
арасындағы әртүрлілік жатыр. Речитатив ариялар арасындағы байланыстырушы
буын емес, ал декламацияға дейін ритмі мен әуені жағынан дамығандықтан –
француздік операның негізі боп табылады. Люлли операларында балет маңызды
орын алады. Мұнда ол ұлттық талғамға және көпшіліктің биге деген ортақ
махаббатына жол берді.
Люлли балеттің білгірі және өзі де жақсы биші сондықтан ол бұл
жанрды байыппен дамытты. Жеке балеттермен бірге ол қойылатын номерлерден
(дивертисменттерден) бас тартпай, операдағы балеттерге көңіл бөлген. Балет
француз операсына көркем айқындық пен көз қызықтыратын байлық хабарлап
тұрады.
Балет оркестрлік музыканың белсенді дамуына ықпал етеді. Себебі,
хореографияда музыка сөздің орнын толықтырып сезімдердің тереңдігін ашуы
тиіс. Бірақ, оркестр рөлі би мен қимылға ғана байланысты дамып қоймай,
Люллидің тапқан опералық увертюра да қызықты. Оны француз увертюрасыдеп
атайды. Ал Люллидің оркестрлік музыкасының ұлттық қарапайымдығы көпшілікке
тарап, әйгілі болуына себеп болды.
Жалпы Люлли опералары драматургия жағынан біртұтас композициялар
болып келеді.Олардық формаларының кеңдігі мен көрнектілігіне балеттің,
хордың, дамыған оркестрлік эпизодтардың міндетті түрдегі қатысуы ықпал
етті. Осының барлығы Люлли операларында қаһармандық тақырыптар мен махаббат
және парыздың, сезім және сананың арасындағы күрес пен бірге жүріп отырды.
Люлли опералары француздық мәдениеттің түрлі салаларының қасиеттерін
біріктіріп көп уақыт бойы ұлттық опера үлгісі болды.
Неміс операсы.
17 және 18 ғғ. Европалық мемлекеттер системасында Германия
экономикалық және саяси тұрғыдағы ең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz