Әкімшілік жазалардың мақсаты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Әкімшілік жазалар

Әкімшілік жазалардың мақсаты

Әкімшілік жауаптылықты жалпы сипаттаудың келесі элементі әкімшілік
жазалар болып табылады. Олар жасалынған әкімшілік құқық бұзушылық үшін
қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады және оны жасаған
адамның ӘҚБтКте көзделген құқықтары мен бостандықтарынан айыруға немесе
оларды шектеуге саяды. Бұл жазалар әлеуметтік әділеттілікті қалпына
келтіру, бұзушылық жасаған адамды тәрбиелеу, сондай-ақ құқық бұзушының
өзінің де, сол сияқты басқа адмдардың да жаңа құқық бұзушылық жасауының
алдын алу мақсатында қолданылады.
Оның ең негізгі, яғни заңдық, мазмұны мынада, бұл тәрізді жаза ең
алдымен құқық бұзушыға, сол сияқты құқық бұзушылықтар жасаудың барлық,
басқа жағдайларында да, тиісті жазалау шарасын қолдануды білдіреді. Бұл
кінәлі үшін әкімшілік жазаның белгілі бір жағымсыз салдарлар туғызуға әкеп
соқтыратынын білдіреді. Мұндай салдарлардың дәрежесі — бөлек мәселе. Олар,
қылмыстық жазалаумен көпшілігінде өте жақын болса да жеңілдеу болады.
Әкімшілік жазалар әлдебір адамның жасаған әрекетіне не теріс баға
беруден мысалы, ескерту, немесе құқық бұзушыға материалдық ықпал жасаудан
керініс табуы мүмкін мысалы, ақшалай айыппұл, мүлкін тәркілеу. Бірақ олар
барлық жағдайда да нақты құқық бұзушылықпен келтірілген материалдық залалды
өтеуді мақсат етпейді.
Егер де мұндай залал әкімшілік құқық бұзушылықпен азаматқа не заңды
тұлғаға келтірілген болса, онда ӘҚБтКтің 646 сәйкес судья дау болмаған
жағдайда жаза қолдану туралы мәселені шешу кезінде мүліктік залалды өтеу
туралы шешім қабылдай алады. Өзге уәкілетті органдар лауазымды адамдар
қарайтын істер бойынша мүліктік, залалды өтеу азаматтық сот ісін жүргізу
тәртібімен шешіледі.
Әкімшілік жаза құқық бұзушылық жасаған адамға тән азабын тарттыруды
немесе оның адамгершілік қадір-қасиетін қорлауды, сондай-ақ заңды тұлғаның
іскерлік беделіне зиян тигізуді мақсат тұтпайды.

Әкімшілік жазалардың түрлері

Әкшшілік жазалардың түрлері ӘҚБтКтің 45-бабында белгіленген: 1
сскерту жасау; 2 әкімшілік айыппұл салу; затты өтемін төлеп алып қою; 4
әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей обьектісі
болған затты, бұзушылық жасау салдарынан алынған кірістерді, ақшаны және
бағалы қағаздарды теркілеу; 5 арнаулы құқықтан айыру, 6 лицензиядан,
арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан куәліктен айыру немесе
қызметтің белгілі бір түріне не белгілі бір іс-әрекеттер жасауға оның
қолданылуын тоқтата тұру; 7 жеке кәсіпкердің қызметін тоқтата тұру немесе
оған тыйым салу; 8 өз бетімен салынып жатқан немесе салынған құрылысты
мәжбүрлеп бұзып тастау; 9 әкімшілік қамауға алу; 10 шетелдік немесе
азаматтығы жоқ адамды ҚР-ның шегінен әкімшілік жолмен кетіру.
Бұлардың ішінен заңды тұлғаларға 1 6, 8 тармақшаларда аталған
әкімшілік жазалар, сондай-ақ заңды тұлғаның қызметін тоқтата тұру немесе
тыйым салу қолданылуы мүмкін.
Ескерту - әкімшілік жаза қолдануға уәкілетті органның лауазымды
адамның жасалған құқық бұзушылыққа ресми түрде теріс баға беруі және жеке
немесе заңды тұлғаны құқыққа қарсы мінез-құлыққа жол беруге болмайтындыгы
туралы сақтандыру. Ол жазбаша түрде жасалынған жағдайда жаза болып
сақталады. Бұл, әдетте, құқық бұзушылық елеусіз болған жағдайда
қолданылады. Мұндай жағдайларда судья, уәкілетті орган лауазымды адам
ауызша ескерту жасуамен шектеле алады ол әкімшілік жаза болып табылмайды
ӘҚБтК-тің 68-бабы.
Әкімшілік айыппұл — айлық есептік көрсеткіштің белгілі бір, мөлшеріне
сай келетін дәрежеде салынатын ақшалай жаза, яғный материалдық сипаты бар
жаза.
Жеке адамға салынатын айыппұлдың мөлшері айлық есептік көрсеткіштің
оннан бір бөлігінен, лауазымды адамға салынатын айыппұл — бес айлық есептік
көрсеткіштен, ал заңды тұлғага салынатын айыппұл жиырма айлық есептік
көрсеткіштен кем болмауға тиіс.
Ал айыппұлдың жоғарғы мөлшерін жеке адамға екі жүз айлық есептік
көрсеткіштен, лауазымды адамға – төрт жүз айлық есептік көрсеткіштен, заңды
тұлғаға — екі мың айлық есептік көрсеткіштен асыруға болмайды.
Бірақ осы мөлшерлерден асатын мөлшерде салықтық міндеттемелердің
орындалмаған сомасының, сондай-ақ ҚР-сы заңдарының нормалары бұзыла отырып,
жүргізілген операция сомасынын процснтімен көрсетілген айыппұл салынуы
мүмкін.
Әкімшілік құқық бұзушылық құралы немесе оның тікелей объектісі болған
затты өтемін төлеп алып қою, оны мәжбүрлеп алып қоюдан және алынған затты
өткізу жөніндегі шығыстарды шегеріп, түскен соманы бұрынғы меншік иесіне
бере отырып, ол затты өткізуден тұрады. Өтемін төлеп алып қоюды судья
қолданады. Бұл жазаны аң аулау өмір сүруінің негізгі заңды көзі болып
табылатын адамдардың иелігіндегі аңшылық қару, атыс оқ-дәрілері және
аңшылықтың басқа да қарулары жөнінде қолдануға болмайды ӘҚБтК-тің 49-
бабы.
Осы сияқты заттарды тәркілеу, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық
жасау салдарынан алынған кірістерді дивидендтерді, ақшаны және бағалы
қағаздарды тәркілеу — мемлекет меншігіне мәжбүрлеп тегін аудару. Тәркілеуді
судья қолданады ӘҚБтК-тің 50-бабы.
Нақты адамға берілген арнаулы құқықтан айыру көлік құралдарын жүргізу
құқығынан, аң аулау құқығынан осы құқықты пайдалану тәртібінің өрескел
немесе үнемі бұзылғаны үшін қолданылады. Мұндай жаза бір айдан кем
болмайтын және екі жылдан аспайтын мерзімге тағайындалады.
Көлік құралдарын жүргізу құқығынан айыруды, бұл құралдарды
мүгедектігіне байланысты пайдаланатын адамдарға қолдануға болмайды.
Алайда көлік құралын масаң күйде жүргізу, масаң күйде куәландырудан
өтуден жалтару, сондай-ақ өздері қатысушысы болған жол көлік оқиғалары
болған жерден кетіп қалған жағдайларында оларға мұндай жаза қолданылуы
мүмкін.
Аң аулау балық, аулау, аңшылық қарулар мен құралдарды сақтау мен
алып жүру құқығы өмір сүруінің негізгі заңды көзі болып табылатын адамдарға
жаза қолданылмайды ӘҚБтК-тің 51
13.2.3. Әкімшішілік жазаларды қолдану тәртібі
Жеке кәсіпкерлерді немесе заңды тұлғаларды белгілі бір қызмет түріне
не белгілі бір іс-әрекеттер жасауға берілген лицензиядан, арнаулы
рұқсатпен, біліктілік аттестатынан куәліктен осы құжаттарда көзделген іс-
әрекеттерді жасауы кезіндегі әкімшілік құқық бұзушылығы үшін судья уақытша
лты айға дейінгі мерзімге айыруы мүмкін.
Жеке косткердің мемесе заңды тұлғаның қызметін тоқтата тұру немесе
оған тиым салу әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті
органның лауазымды адамның өтініші бойынша тек сот тәртібімен ғана
жүргізіледі.
Қоғамдық бірлестіктің қызметі өздерінің жарғысына немесе заңдарға
қайшы келетін жағдайларда сот олардың қызметін тоқтата тұруы немссе оған
тыйым салуы тоқтатуымумкін.
Өз бетімен салып жатқан немесе салынған құрылысты ӘҚБтК-тің Ерекше
бөлігінің баптарында көзделген жағдайларда мәжбүрлеп бұзуды судья
тағайындайды.
Әкімшілік қамауға алуды — тек әкімшілік құқық бұзушылықтың жекелеген
түрлері үшін айрықша жағдайларда ғана он бес тәулікке дейінгі, ал төтенше
жағдай режимі талаптарын бұзғаны үшін отыз тәулікке дейінгі мерзімге судья
қолданады.
Жүкті әйелдерге және 14 жасқа дейінгі балалары бар әйелдерге, 18 жасқа
толмаған адамдарға, I және II топтардағы мүгедектерге, сондай-ақ 58 жастан
асқан әйелдер мен 63 жастан асқан еркектерге қамауға алуды қолдануға
болмайды.
ҚР-сы шегінен әкімшілік жолмен кетіру — тек шетелдіктерге және
азаматтығы жоқ адамдарға ғана қатысты судья қолданатын шара ӘҚБтК-тің 56-
бабы.
Әкімшілік жазалау шаралары негізгі және қосымша шараларға бөлінеді.
Негізгілеріне ескерту, экімшілік айыппұл салу және әкімшілік қамауға алу
жатады.
Затты өтемін төлеп алып қою, тәркілеу, салынған құрылысты мәжбүрлеп
бұзып тастау қосымша жазалар қатарына жатады. Арнаулы құқықтан айыру,
лицензиядан айыру немесе оның қолданылуын тоқтата тұру, жеке кәсіпкердің
немесе заңды тұлғаның қызметін тоқта тұру немесе оған тыйым салу, сондай-ақ
әкімшілік жолмен кетіру негізгі де, сол сияқты қосымша да жазалар ретінле
қолданылуы мүмкін,
13.2.3. Әкімшілшілік жазаларды қолдану тәртібі
Мұндай жазаларды қолданған кезде заңдылықты қамтамасыз етстін
құралдардың үлкен маңызы бар.
ЭҚБтК-те 60-66-баптарда барлық органдар лауазымды адамдар міндетті
түрде басшылыққа алатын әкімшілік құқық бұзушылық үшін жазалар қолданудың
жалпы тәртібі қаралған. Осыған сәйкес ең алдымен әкімшілік жауаптылықты
және, демек, әкімшілік жазалар тағайындауды болдырмайтын мән-жайларды
құнттаған жөн.
Қажетті қорғану бұл қорғану жағдайында жасалынған әкімшілік құқық
бұзушылықпен қорғанушының және өзге де адамдардың құқықтары мен
бостандықтарына, меншікке, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне қол сұғушыга
зиян келтіру арқылы құқыққа қарсы қол сұғылудан қорғау ӘҚБтК-тің 38-бабы.
Құқыққа қарсы қол сұғушылық жасаған адамды ұстау — бұл үшін осы
Кодексте көзделген әрекетті жасау 39-бап.
Аса қажеттілік осы адамның немесе өзге де адамдардың өміріне,
құқықтары мен заңды мүдделеріне, қоғамның немесе мемлекеттің мүдделеріне
тікелей қатер төндіретін қауіпті жою үшін осы Кодекспен қорғалатын
мүдделерге зиян келтіру, егер бұл қауіпті өзге құралдармен жою мүмкін
болмаса және егер құқық бұзушылықпен келтірілген зиян тойтарылған зияннан
айтарлықтай аздау болса ӘҚБтК-тің 40-бабы
Негізгі тәуекел қоғамдық пайдалы мақсатқа жету үшін негізгі тәуекел
жасалған кезде осы Кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру ӘҚБтК-тің
41-бабы.
Күштеп немесе санаға әсер етіп мәжбүрлеу салдарынан адам өз іс-
әрекеттерін әрекетсіздігін басқара алмау, күштеп немесе санаға өсер етіп
мәжбүрлеу нәтижесінде осы Кодексте көзделген әрекетті жасау ӘҚБтК-тің 42-
бабы.
Бұйрықты немесе өкімді орындау - өзі үшін міндетті бұйрықты немесе
өкімді орындау үшін әрекет еткен адамның осы Кодексте кездедген әрекетті
жасауы. Көрінеу заңсыз бұйрықты немесе өкімді орындау ӘҚБтК-тің 43-бабы.
Әкімшілік жаза өкілеттгі органның лауазымды адамның осы тұлғаның
кінәлілігін анықтаған заңды күшіне екген қаулысының таныған нәтижесі. Жеке
адамның кінәсіздіктен келтірген залалы үшін әкімшілік жауаптылыққа тартуға
жол берілмейді.
ӘҚБтК-те белгіленген негіздер мен тәртіптен басқа жағдайларда, ешкім
де әкімшілік жазаға ұшыратылуға тиіс емес. Жазаларды қолдану уәкілетті
органдардың адамдардың құзіретінің шегінде және заңға дәлме-дәл сәйкес
жүзеге асырылатын болуға тиіс.
13.2.3. Әкімшілшілік хсащаларды қолдану тәртібі
Әкімшілік жауаптылықты жоятын немесе жеңілдететін заңның кері күші
болады, жауаптылықты белгілейтін немесе күшейтетін заңның кері күші
болмайды.
Әкімшілік жаза әділ, құқық бұзушылықтың сипатына, оның жасалу мән-
жайларына, құқық бұзушының жеке басына сай келетін болуға тиіс. Жеке адамға
жаза қолдану кезінде жасалған құқық бұзушылықтың сипаты, құқық бұзушының
жеке басы, оның мінез-құлқы, мүліктік жағдайы, жауаптылықты жеңілдететін
және ауырлататын мән-жайлар ескеріледі. Занды тұлғаға жаза қолдану
негізінен жеке бастан басқа осындай жағдайларды ескеруді мезгейді.
Бір құқық бұзушылық үшін ешкімді де екі рет жазаға тартуға болмайды
деп белгілснген.
Нақты әкімшілік жазаны таңдап алуға әсері болатын және жауаптылықты
жеңілдететін мән-жайларға мыналар жатады: өкіну; құқық бузушылықтың зиянды
зардаптарын болдырмауы, залалды өз еркімен өтеуі немесе келтірілген зиянды
жоюы; құқық бұзушылықты күшті жан толқынысының әсерімен не жеке басының
немесе отбасының ауыр жағдайлары салдарынан, кәмелетке толмаған адамның,
жүкті әйелдің немесе 3 жасқа дейінгі баласы бар әйелдің, күш қолдану немесе
психикалық мәжбүрлеу нәтижссінде тағы басқа жағдайларда жасау ӘҚБтК-тің 61-
бабы.
Жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар: маскүнемдік, нашақорлық немесе
уытқұмарлық масаю күйінде; адамдар тобының; табиғи апат жағдайында құқық
бұзушылық жасау; біртекті құқық бұзушылықты бір жыл ішінде қайталап жасау
және т.б. ӘҚБтК-тің 62-бабы
Бір адам екі немесе одан да көп құқық бұзушылық жасаған кезде олардың
әрбірі үшін жеке-жеке әкімшілік жаза қолданылады.
Әкімшілік жаза қолданылған адам жаза қолдану туралы қаулының орындалуы
аякталған күннен бастап бір жылдың ішінде осы жазаға ұшырады деп
есептеледі. Әлбетте, әкімшілік жаза қолдану сотталғанмен бара-бар емес.
Әкімшілік жауаптылыққа тартудың ескіру мерзімі белгіленген. Адам құқық
бұзушылық жасалған күннен бастап екі ай, ал қоршаған органы қорғау
саласында алты ай өткеннен кейін әкімшілік жазалауға тартуға жатпайды.
Салық салу саласында жеке тұлға құқықбұзушылық жасаған күннен бастап бір
жыл, ал заңды тұлға оның ішінде жеке кәсіпкер үш жыл өткеннен кейін
әкімшілік жауаптылыққа тартылуға тиіс емес.

13тарау. Әкімшілік жауаптылық
О.ЗЛ. Іс жүргізудің құқықтык иегіздсрі
313
Қылмыстык іс қозгаудан бас тартылған адамдардың іс-әрекетінде
әкімшілік құқық бұзушылықтың белгілері бар болатын болса, онда оларға да
әкімшілік жаза қолданылуы мүмкін.
13.3. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу
13.3. Іс жүргізудің құқықтық негіздері
ӘҚБтК өзінің материалдық және процессуалдық құқық нормаларымен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.