Мінез жөніндегі түсінік

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Мінез.

Жоспары: 1 Мінез жөніндегі түсінік.
2. Мінез жөніндегі білімдер.
3. Мінез бітістері
4. Мінез түрлері мен типтері.
5. Мінездік бітіс асқынуы.
6. Мінездің ұлттық ерекшеліктері
7. Мінез және адамның жас сатылары.

Мінез туралы жалпы ұғым.
Мінез – жеке адамның өзіне тән қылық-әрекетінде, тіл
қатынасында тұрақты қалыптасатын дара ерекшеліктерінің жиынтығы.
Мінез нақты адамның шыншыл , адал, ақкөңілділігіне орай
сипатталмайды, аталған сапалар әр түрлі жағдайларда көрініс беретін
жеке адам қасиеттері адам мінезін біле отырып, оның алдағы
ықтималды әрекеттері мен қылықтарын күні ілгері барластырумен
оларға тиісті реттеулер беріп, және түзетулер енгізуге болады.
Алайда жеке тұлға ерекшелікке бай келеді, ал солардың бәрі
де адам мінезін танытады деу қате. Мінез көрсеткіші адамның барша
жағдайлардағы мәнді сипаты мен тұрақты сақталатын таңдаулы
қасиеттері. Егер адам қандай да дау дамайлы жағдайда дөрекілік
көрсетсе, сондай тұрпайылық пен ұстамсыздық осы адамның төл қасиеті
деу жөн емес. Жайдары мінезді, көңілді адамның өзі кей жағдайда
мұңайып, сылбыр халге түсуі мүмкін. Өмірге келумен бастауын алып,
мінез нақты адамның өмір барысында қалыптасады, тұрмыс жағдайларымен
айқындалады. Тұрмыс қалпы әр адамның ойлау, сезім, ниет, әрекет
сипатын бірлікті анықтап барады. Мұнда адамның бүкіл өмірін жан-
жақты қамтыған қоғамдық шарттар мен әлеуметтік жағдайлар маңызды
келеді. Дегенмен , мінездің нақты қалыптасуы әртүрлі деңгейде дамыған
топтарда (отбасы, достары, сынып, спорт командасы, еңбек ұжымы т.б.)
қалыптасады. Осы топтар сипаты мен оларда ардақталатын адамгершілік,
қоғамдық құндылықтарға тәуелді мүшелердің мінез ерекшеліктері
орнығады. Мінез бітістері, сонымен бірге тұлғаның отбасындағы
абыройы, топтың басқа мүшелерімен арақатынасына байланысты
тұрақталып немесе аса қажет болса өзгеріске түседі. Жоғары
деңгейлі дамыған топ, ұжым мінездің мәнді де ұнамды бітістерінің
қалыптасуында ұжым өз дәреже, деңгейін артттыра түседі.
Қоғам әсерлері мен ықпалдарын бейнелейтін мінез мазмұны
жеке адамның өмірлік бағыт бағдарын құрайды, яғни оның заттай және
рухани қажеттеріне, қызығуларына, наным-сенімдеріне, мұраттарына т.б
негіз болады. Бағыт-бағдарға сай жеке адам өз мақсаттарын, өмірлік
жоспары мен сол жоспарды іске асыруда қажет белсенділік деңгейін
белгілей алады. Мінезг.е орай адамның дүние талғамы, өмір мәні,
белгіленген мақсат-мүдделердің, әрекет қылықтарының себептері
ашылады.
Мінезді дұрыс түсінуде адам үшін маңызды болған қоғамдық
құндылықтар мен жеке талғамдар арақатнасы шешуші мәнге ие. Әр
қоғамның өзіне сай маңызды да мәнді міндеттері болады. Міне осы
міндеттерді қағамда іске асыру барысында мінез қалыптасады. Кейін
солар тұрғысынан тексеріледі, бағаланады. Сондықтан да мінез қандай
да адам қасиетінің (төзімділік, өжеттілік т.б) көрінісі ғана
болып қоймастан , қоғамдық мәні бар іс-әрекетке болған бағыт-
бағдарын сипатын аңдатады. Осыдан мінездің тыңғылықтылығы,
біркелкілігі адамның өмірлік бағыт-бағдары есебінде нақты бір
қалыпқа келеді. Мінез қалыптасудағы басты шарт –
өмірлік мақсат, мұраттың нақтылығы . Мақсаттың болмауы немесе оның
шашыраңқылығы - босбелбеулік, мінезсіздіктің бір белгісі. Солай да
болса жеке адаммінезі мен оның бағыт-бағдары екіталай нәрсе.
Алдыңызға ақ көңіл кейіппен келген адамның бірі ізгі ниетті де,
екіншісі - жауыз болуы мүмкін. Жеке адам бағыт-бағдары оның барша
әрекеті мен қылығына із береді. Әрдайым қылық осылай болсын
деген ниеттен ғана емес, адам қатынастарының біртұтас жүйесіне
негізделеді, ал бұл жүйеде қандай да қасиет басымдау болумен адам
мінезіне белгілі сипат алады, яғни ендіріледі.
Қалыпқа түскен мінезде адамның наным-сенімдерінде жүйе
жетекшілік етеді. Тиянақты қөзқарас - наным адамның өз іс-әрекетін
ұзақ мерзімді бағыт-бағдарға сай белгілеп, мақсатқа жетуде
жігерліліктің, орындап жатқан ісінің дұрыс та маңызды екеніне
сенімділік туғызады.
Мінез ерекшеліктері адам қызығуларымен тығыз байланысты, бірақ
оның бұл қызығулары мәнді әрі тұрақты болуы шарт. Ал, қызығулар
үстірт, тұрақсыз болған жағдайда, дербестігінің кемдігі мен
тиянақтылығы болмағанынан жеке адам еліктегіш келеді. Қызығулар
ұқсастығы мінез теңдігін аңдатпайды. Мысалы, өнертапқыштар арасында
көңілді немесе мұңды, өзімшіл тұлғаларды айыруға болады.
Мінез адамның қолы бос уақытындағы өзі қалап шұғылданған
істерінен танылуы мүмкін. Мұндай қызығулар тұлға мінезінің
істерінінен де жаңа ерекше қырларынан хабардар етеді. Осыдан мінез
қалпы адамның бағыт-бағдары мен іс-әрекет кейпінің бірлігінен келіп
шығады. Мақсатқа жетуде бағыт-бағдар бірдейлігі болғанымен, әр адам
өз жолын таңдайды, өзіне қолай, қайталанбас әдіс-тәсілдерді
пайдаланады. Осы дербестіктен адам мінезінің ерекшеліктері көрінеді.
Белгілі ықпалға ие мінез бітістері әрекет немесе қылық түрін
таңдауда айқын жүз береді. Бұл тұрғыдан тұлғаның табысқа жету
қажеттігін туындатқан ықылас, ниет көрінісінің деңгейін (табандылық,
шешімділік, жүректілік, ерексіздік , қорқақтық, күдікшілдік т.б.)
мінез бітісі деп тануға болады. Осыған байланысты кей адамдар
күмәнсіз табыс қамтасыз ететін әрекеттерді (ынта білдіру, жарысқа
түсу, тәуекелге бел байлау т.б) таңдап алады-алмайды жүрексінеді,
ықыласын мардымсыз т.б.
Мінез жөнінде білімдер.
Мінез құбылысын ғылым – характерология ұзақ даму тарихына ие.
Ғасырлар бой бұл психология саласы мінездер типін саралап адамның
әр түрлі өмір жағдайларындағы әрекет -қылығын болжастыру мақсатында
әрқандай мінез сипатын нақтылау мен шұғылданып келеді. Адамның
тума емес өмір барысында қалыптасатын белгісі болғандықтан мінез
типтерін жіктеу көбіне тұлға дамуындағы сыртқы жанама факторларға
негізделеді. Осы бағытта ежелден өрістеп келе жатқан мінез танып
әрекет-қылық болжастырудың психологиялық жолдары бар солардың
кейбіріне қысқаша түсінік.
Жұлдызнама - адам мінезін туған күнімен байланыстырып
түсіндіреді. Жалпы қабылданған кезең, аралыққа бөленеді, олардың
әрқайсысына нақты белгі символ беріледі. Осы символға (ағаш, от, су,
жануар, т.б) тән әртүрлі қасиеттерге орай адам мінезі суреттеледі.
Мысалы, кельт жұлдызнамасын да 22 желтоқсан мен 1 қаңтар аралығында
туылған алмаға тектес осыдан мұндай адам сүйкімді, ақжарқын,
күлкішең т.б, ал қазақы жұлдызнамада жоғарыда аталған күндері
туылғандар таутеке, яғни мұндайлар -өжет, тұрақты, төзімді, тұйық,
сыршыл келеді.
Физиогномика (phisis-табығат, gnomon-білу ) –адамның сыртқы
келбетіне және сондай келбетті тұлғаларды ұқсастығы мен белгілі
топқа біріктіріп, олардың психологиялық сипатын анықтайтын ғылым.
Адам дене бітістеріне қарай жануар мен салыстырылады да сол
жануарға тән мінез ерекшелігі оған танылады, мысалы; Аристотель
пікірінше адамның мұрын танауы өгіздікінде жуан да қалың болып
келсе, ол ереншектік белгісі ; шошқадай кең танау жалпақ мұрын-
ақымақтық ; қой, ешкі жүніне ұқсас шашты адам -үркек; доңыз,
арыстан қылшықтарындай тіке шашты адам – ержүрек, батыл т.б адамның
басқа да келбет көріністері (көз, ауыз, отырыс, тұрыс т.б.)
негізінде мінезді байқастыру осы физиогномика аймағында жоғары
дамыған.
Хиромантия – (sheir- қол, mantia-бал ашу) -адам мінезін
алақанның тері бедерлері түсі, арқылы болжастыру жүйесі.
Дерматоглифика – бармақ, алақан терісіне тумадан түсетін
өрнектер арқылы адам мінезін анықтайтын ғылым жүйесі.
Графология – мәнерлі әрекет жазу таңбасына орай адам мінезін
анықтауға бағытталған ғылым.

Мінез бітістері.
Адам мінезі сан алуан. Бұл іс-әрекетте айқын көрінеді:
біреудің барша қимылы-шапшаң, екінші-асықпайды, бірақ ісі тыңғылықты;
үшіншісі-іске ойланбастан асыла салады, кейін барып ойланады,
жағдайға қарай ісін ретіне келтіреді. Адам мінезінде көрінетін
мұндай ерекшеліктер- мінез бітістері деп аталады. Қандай да бітіс-
әрекет-қылықтың тұрақты, қайталанып отыратын нақты белгісі. Мінез
бітістері өзара көрінуі тиіс болған қалыпты жағдайдан бөлек
қараламайды (кейде әдепті адамның өзі де дөрекілік танытады).
Сондықтан қалаған мінез бітісі нақты жағдайда орынды көрінген
қылықтың тұрақты формасы.
Мінездің бітістері мен сипатын белгілі қылықтың нақты оқиғадан
байланысты болуынан да білуге болады, яғни белгілі бітістің көріну
мүмкіндігі неғұрлым жоғары болса, ол адам мінезінің тұрақты
белгісі ретінде танылады. Дегенмен , ықтималды болғандықтан бітісті
ұдайы көріне бермейді, яғни мінез бітістері адам әдетіндей
бірқалыпты, миханикалық қайталана бермейді, солай да болса мінез
бітістері мен әдеттер арасында жақындақ та бар: Мысалы мінез
бітісі ретінде жауапкершілік адамның ұқыптылық әдетінде көрінеді.
Бірақ әдет мінез бітісіне өте бермейді, ол тек қандай да қылыққа
ыңғайлықты танытады. Мінез бітістері өз ішіне ойлау, түсіну
әдістерін қамтиды. Қайсібір тұлғаға тән қылықты жасауда ерік-сезім
қосылады. Ал әдет мұндай психикалық процестердің бірімен де
байланыспайды сонымен бірге бітіс адам қылығына ықпал ете отырып,
сол қылық-әрекет барысында қалыптасады, бекиді. Мінез бітістерінің
қалыптасуын әрекет-қылық мотивтерінен айыра қарауға болмайды. Қандай
да қылық мотиві әрекетте іске аса отырып мінезде бекиді.
Әрқандай мәнді, тұрақталған мотив болашақ мінез бітісі. Мінез
бітістері мотивте алғашқы да ниет түрінде көрініп, ал кейін оны
әрекет тұрақты қасиетке айналдырады. Осыдан қандай да мінез
бітістерін қалыптастыру қажет қылық-әрекет мотивтерін түзіп оларды
бекітуге арналған іс-әрекеттерді ұйымдастырудан басталады.
Мінездің жалпыланған қасиеттарі өздерінің диалектикалық қарама-
қарсылықтарында көрінеді: күшті-әлсіз, қатал-жұмсақ, тыңғылықты-өзара
қашы, кең-тар т.б егер мінез күштілігі адамның алға қойған
мақсатында жеткізудегі, кедергілерді жеңуіндегі қуатынан көрінсе
мінез әлсіздігі қорқақтықтан, ниет тұрақсыздығынан, т.б. байқалады.
Мінез қаталдығы өжеттік, тайсалмастықпен байланысты, ал жұмсақтықтан
адам икемшіл орнымен шегінеді, келісім жолдарын табуға ұмтылады.
Мінездің тыңғылықтылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.