Жоғары мектеп психологиясы пәнінің әдістері мен методологисы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Шәкәрім
атындағы Семей мемлекеттік университеті
Психология кафедрасы

Магистранттың өздік жұмысы

Тақырыбы: Жоғары мектеп психологиясы пәнінің әдістері мен методологисы

Орындаған: Муратбаев Д.М.
І
курс магистранты

Тексерген: Сатиева Ш.С.
Психология ғылымдарының
кандидаты, доцент

Семей 2008
Адам — көптеген ғалымдардың зерттеу тақырыбы болып келеді.
Адамзат өзінің тарихын, шығу тегін тілдері мен салт-дәстүрлерін тануында
психология ғылымы ерекше орын алады. Ежелгі ойшылдар адам үшін басқа
адамнан артық қызық объекті болмайтынын қателеспей айтқан. Психологияның
зерттеу пәнінің негізіне, адам болмысыньщ табиғаты, психикалық құбылыстары,
үрдістері, қасиеттері кіреді. Адам дамуының заңдылықтары және оның
ерекшеліктері туралы ғылыми ілімдердің жүйесі жалпы қоғамның дамуы үшін
қажет. Бірақ адам жеке өзіндік арнайы мәселелері бар әр түрлі ғылымдардың
амалдары арқылы кешенді зерттеулердің объектісі болып саналады.
Гуманитарлық ғылымдар әлеуметтік үрдістерді зерттеген кезде психологиялық
факторларды ескеру қажеттілігі туындайды. Бірақ әрбір ғылым өз пәнінің
ерекшеліктерімен айрықшаланады. С.Л.Рубинштейн "Жалпы психология негіздері"
еңбегінде (1940) былай деп жазды: "Психология зерттейтін құбылыстардьщ
арнайы шеңбері анық әрі айқын көрінеді. Бұған біздің өміріміздің ішкі
мазмұнын- дайтын және бізге тікелей тән уайымдар сияқты сезімдер, ойлар,
ұмтылыстар, тілектер, ниеттер, қабылдаулар және т.б. жатады". Психиканың
алғашқы сипаттамалық ерекшелігі — жеке адамда тікелей өзіндік уайымдарыньщ
болуы — тікелей сезімнің негізінде ғана білініп, басқа ешқандай тәсілдермен
қабылданбайды. Жаратылыстың әсемдігі қалай әдемі әрі жарық сипатталса да
зағип (соқыр) оны білмейді， ал саңырау оның үнінің саздылығын тікелей
қабылдаусыз сезбейді， өз басынан сүйіспеншілікті өткермеген адамға бұл
сезімнің барлық ерекшелігін, шығармашылығьшың ләззатын және күрестің
күшеюін, басқаша айтқанда， адам тек өзі ғана басынан кеше алатынды
ешқандай психологиялық трактат алмастыра алмайды.
Психологияньщ ерекшеліктерін, ежелден, адам ақылы тысқары
құбылыстар ретінде қабылдап келе жатқандықтан, оларды ғылыми тұрғыдан
анықтау қиындыққа соқтырады. Шынайы бір заттың қабылдануы заттың өзінен
түбегейлі айырмашылықта болатыны айдан анық. Тәннен жанды бөлек, ерекше
нәрсе түрінде қабылдауды мысал ретінде келтіруге болады. Адамдар мен
жануарлардың өлетінін, адамның түс көретінін ежелгі адамдар да білген.
Осыған байланысты адам екі бөліктен тұрады деген сенім пайда болған:
сезілетін тәннен және сезілмейтін жаннан; адамньщ тірі кезінде жаны тәнінде
болады， ал жан тәннен ажырағанда — адам өледі. Адам ұйқыда жатқанда жаны
басқа жерге уақытша орын ауыстырады. Осылайша, психикалық үрдістер,
ерекшеліктер, күйлер ғылыми талдаудың пәні болмас бұрын, адамдардың бір-
бірі жайлы психологиялық қарапайым ілімдер жинақталған.
Ғылым ретінде психология нені сипаттайды? Оның ғылыми ілімдеріне не
кіреді? Бұл сұраққа жауап беру ойлағандай оңай емес. Бұл сауалға жауап беру
үшін ғылыми психология тарихының әрбір даму кезеңіндегі психологиядағы
ғылыми ілімнің мағынасы туралы көзқарастың қалайша өзгеретініне үңілу
қажет. Психология көне әрі жас ғылым. Оның мыңжылдық өткені бола тұрса да，
келешегі де зор. Оның жеке ғылыми пән ретінде таралуына жүз жылға жетер-
жетпес уақыт болды， бірақ басты мәселесі, философия пайда болғаннан бері,
философиялық ой ретінде кездеседі.
Қазіргі кезде балалар психологиясы ғылымында, мектеп оқуына
дайындықтың мазмұны тек баладағы біліммен, демек интелектуалдық
дайындығымен тұжырымдалмай, оның психикасының сапалы ерекшелігімен, яғни
белгілі психикалық құрылымдардың қалыптасуымен негізделеді.
Адамның жеке тұлғасы мен іс-әрекетін зерттейтін көптеген ғылымдар
бар. Кез-келген мамандық қоғамға қажетті іс-әрекет тер орындайды. Маманның
кәсіби іс-әрекеті - әртүрлі қоғамдық салада еңбек ететін зиялы адамдардың
іс-әрекетін айтамыз. Кез-келген мамандарда арнайы мінездемені қажет ететін
әрекеттер болады. Кейбір әрекеттер бірнеше мамандықты біріктіреді: өндіріс
басшысы, мектеп мүдірі т.б.Мамандықтың әртүрлілігіне байланысты салалары
да көптеп кездеседі. Жеке тұлға мен мамандық байланысын біріктіре
қарастырғанда идеялы-саяси және маманның кәсіби бағыттылығын, дүниетанымын,
қызығушылығы мен мамандыққа деген сүйіспеншілігін, мақсат пен мотивтерін,
рухани, интеллектуалды және адамгершілік, эстетикалық қажеттіліктерін т.б.
ескере отыру қажет. ЖОО маманнының біліктілігіне де наза аудару қажет.
Біліктілік түсінігіне маман даярлаудың сапасы кіреді. Бұл педагогика мен
психологиямен тығыз байланысты. Ол жеке тұлғаға оның іс-әрекетін талдау
арқылы оның кәсіби біліктілігінің қалыптасуының негізі болады. Біліктілік
маманның өндірістегі орны, оның күрделілігі мен жұмыс мазмұнына, сонымен
бірге жеке тұлғаны өзінің орындау мүмкіндігі мен қабілетіне да байланысты.
Бұл жиынтық маманның білім, іскерлік, дағды мен психикалық процестер мен
тұлға сапасынан көрінеді. Маманның біліктілігін қарастыруда мына
ғылымдардың да үлесі бар. Олар:
- физиология мен биология (студенттердің жоғарғы нерв жүйкесін
зерттеу мен олардың маман ретіндегі адаптациясы мен дене күш
сапасын т.б. зерттеу барысында);
- жеке бас психологиясы (тұлғаның бағыттылығы мен қабілет,
темперамент, мінез ерекшеліктерін зерттейді);
- жас ерекшелік психологиясы (студенттердің психикасының
ерекшеліктерін жасқа байланыстылығын зерттейді);
- философия (сана мен жеке тұлғаның ортаға қатынасын);
- этика (маманның тәртіп нормасы мен оның моральдық сапасын);
- әлеуметтік психология (студенттер мен кафедра ұжымының
ерекшелігін зерттейді);
- эргономика (жұмыс орнының рационалды пайдалануды қамтамасыз
ету).
Е.С.Романованың 99 танымал мамандық атты кітабында 99 қазіргі заман
оқушылары таңдаған таңдаулы мамандықтар көрсетілген. Солардың ішінде
танымал мамандықтар: атташе, жүргізуші, имимджмейкер, саясаткер, психолог,
эколог, әнші, модель т.б. Зерттеулер оқу бітірушілер арасында жүргізілді.
Кез-келген профессиограмма мынандай бөлімдерден тұрады:

Д.Б.Элькониннің айтуы бойынша – әр жас кезеңінің өзіне арналған,
психикалық дамуын тексеретін ерекше мағыналы жүйелі диагностикалық әдістеме
болуы тиіс. Балалардың психофизиологиялық даму деңгейінің көрсеткіші – ол
баланың кеңістікті қабылдау дәрежесі, көру аппаратының дәрежесі, қиял
процесінің дәрежесі, сол саусақтарының икемділігі, сөз дыбыстарын таза
шығарып, әр сөзді анық айтуы. Аталған психофизиологиялық сапалардың дамуы
бір жағынан баланың оқу әрекетін ойдағыдай меңгеріп, мектеп өміріне, демек,
оқу әрекетіне бейімделуге ықпалы зор. Екінші жағынан, оқу әрекетінің
субъектісі ретінде баланың бойында сол әрекет барысында қалыптасатын
сапалар пайда болып, әрі қарай дами түседі.
Оқушылардың оқу тапсырмасын қабылдай білуі, оқу әрекетінің жетілгенін
тексере білуі, оның әрекетін әрі қарай жетілдіруге тырысуының көрсеткіші.
Оқу барысында оқушы әр түрлі тапсырмаларды орындауға тиіс. Сондықтан сол
әрекетті орындаға дайындығы, демек оқу тапсырысын қабылдауы, оқу мотивінің
ерекше аспектісін құрайды. Өйткені субъект тапсырманы орындау барысында өз
әрекетін өзгертіп жетілдіруге, түзетуге ұмтылады.
Сонымен оқу тапсырмасын орындауға ұмтылу психологиялық феномені,
күрделі психологиялық табиғаты бар, өзіндік жүйесі бар, мотевациялы –
қажеттілік және бақылап-бағалау компоненті деуге болады.
Балалардың оқу тапсырмаларын екі топқа бөліп қарастыруға болады: 1)
балалардың назарын аударып, қызық мазмұнды немесе қызық формадағы
тапсырмалар. Мысалы, ойын формасында орындалатын тапсырмалар. 2) Мұндай
қызықтығы жоқ (мысалы жазуды меңгеру жұмысы), тапсырмалар әдетте ересектің
нұсқауы бойынша немесе сол әрекеттің жазуды меңгеруге қажеттілігін саналы
түрде түсіну арқылы және балаларда тапсырманы орындауға ынтасының
қалыптасуы арқылы орындалып жатады.
Бірінші жағдай, баланың оқуға деген қызығуының жойылуына әкеп
соқтыруы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.