Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіруі туралы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1. ДСҰ-ның құрылу тарихы

2. ДСҰ-ға кірудің Қазақстан ішкі нарығына жағымды-жағымсыз
әсері

3. Қазақстанның ДСҰ-ға кірудің тиімді жолдары, даму бағыттары,
перспективалары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Қосымша материалдар

Кіріспе
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев халқына арнаған жолдауында
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына қосылу
стратегиясын алға қойған болатын. Осы бастаманы іске асыру үшін еліміздің
экономикасының дамуында қомақты роль атқаратын мәселелердің бірі – бұл
Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіруі.
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі жолындағы келіссөз үдерісі тоқтаусыз
жүргізіліп жатыр. Республиканың сыртқы сауда режимін реттейтін заңдарының
едәуір бөлігі қазірдің өзінде ДСҰ нормаларына сәйкес келтірілді немесе
Парламентте талқылану үстінде.
Еліміздің осы халықаралық экономикалық ұйымға енуі Қазақстанның
дүниежүзілік рыноктағы бәсекеге қабілеттілігін нығайту үшін кең
мүмкіндіктер ашатынына сенімдімін. Дегенмен, осы мүмкіндіктерді ұтымды әрі
тиімді пайдалана білу керек.
Біз әлі қолға алынбаған секторлардағы шетел инвесторларының
құрылтайшылық қатысуы деңгейіндегі экономикалық тұрғыдан өзін ақтамайтын
шектеулерді алып тастауымыз керек, - деген олатын елбасы Нұрсұлтан
Назарбаев.
Қазіргі таңда Қазақстан үшін маңызды сұрақтардың бірі – 1994 жылы 15
сәуірде құрылған Дүниежүзілік Сауда Ұйымына (ДСҰ) мүше болу.
ҚР Президенті Н.Назарбаев осыдан біраз уақыт бұрын біздің елдің
Дүниежүзілік Сауда Ұйымына мүше болып кіруге толық мүмкіндігі бар деген
пікір айтты. Қазақстан осынау халықаралық ұйымға кіру процесіне байланысты
жұмыстарды сонау 1996 жылдан бері қарай жүргізіп келеді. Жалпы, ДСҰ-ға кіру
процесі – көп жоспарлы әрі бірнеше кезеңнен тұратын күрделі шаруа екені
белгілі. Оған қосылуға ниет білдірген елдердің тәжірибесі аталған процестен
өтуге, шамамен, 5-7 жылдай уақыт кететіндігін көрсетті (Қырғызстан – 3,
Қытай мен Болгария болса – 15 жыл). Қазір Қазақстан оған бақылаушы ретінде
ғана қатысып отыр. Әйтсе де, бұл ұйымға мүше 39 елдің өкілдерінен құрылған
жұмысшы тобы Қазақстанды өз қатарларына қабылдауға қатысты белсенді
келіссөздер жүргізуде. Бүгінге дейін ол топтың бірнеше мәжілісі өтті. Осы
39 елдің кейбіреулерімен келіссөздер өте қызу түрде жүргізіліп жатыр. Онда
басты назар негізгі төрт бағытқа аударылған. Атап айтсақ, олар
төмендегідей: отандық рыноктағы тауарлар мен қызмет түрлерінің қолжетімдігі
шарттары, ауыл шаруашылығы, республиканың сыртқы сауда іс-қызметі
саласындағы заңдылықтарға қатысты мәселелер жүйесі. Экономикасы жақсы
дамыған елдер ішінде бұл мәселеге байланысты бізге АҚШ, ЕО, Австралия,
Канада және Швейцария мемлекеттері қолдау көрсетіп, ірі серіктес болып
отыр.
Таяқтың екі ұшы болады дегендей, жақсы жағымен қатар, әрине, ДСҰ-ның да
жаман жақтары баршылық. Атап айтқанда Қазақстанның ДСҰ-ға қысқа мерзімде
және ел экономикасының кейбір салаларының ерекше жағдайларын қарастырмау
экспорттың шикізат секторы консервіленіп, ішкі нарықтың басым бөлігі
шетелдік корпорациялардың қолында қалуы мүмкін.
Тағы бір жайт туралы айтпай кетуге болмайды. Мәселенің мәнісі,
еліміздің экспортының барлығын дерлік алатын энергетикалық және басқа да
шикізаттар онсыз да әлемдік нарықта ешқандай кедергілерге ұшырап жатқан
жоқ. Яғни, қазақстандық шикізат экспортта ешқандай кедергілерге ұшырамайды.
Көрші елдер нарығына келер болсақ, Ресеймен сауда қарым-қатынасы ЕурАзЕс
шеңберінде де дами алады, ал ДСҰ-ға кіргенмен де біз Қытайдың нарығымен
бәсекелестікке түсе алмаймыз. Сондықтан да Қазақстан шетелдік нарықтың
ашылуының пайдасын отандық экспорт құрылымын дайын өнімдер анықтайтын болса
ғана көре алады.

1. ДСҰ-ның құрылу тарихы
Дүниежүзілік Сауда Ұйымы
Орналасқан жері: Женева, Швейцария
Құрылу күні: 1 қаңтар 1995 ж.
Құрылған: Келіссөздер Уругвай кезеңінің нәтижесінде (1986-94)
Мүшелік: 150 ел (2007 жылғы қаңтардағы жағдай бойынша)
Бюджеті: 134 млн.швейцариялық франк (90 млн. АҚШ доллардай).
Хатшылықтың штаты: 500 қызметкер
Басшысы: бас директор
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) 1995 жылы құрылған. Ол Екінші
дүниежүзілік соғыстан кейін жасалған Тарифтер және сауда жөніндегі бас
келісімнің (ГАТТ) жалғасы болып табылады.
1998 жылы Женевада ГАТТ-тың алтын мерейтойы атап өтілді. Ол бір жақты
іс-әрекеттерді тоқтату механизмі арқылы дүниежүзілік сауданы реттеуге
арналған жүйе 50 жыл бойы қолданылып, өзінің көп жақты тауарлар
айырбастаудың құқықтық негізі ретінде тиімділігін дәлелдеді. Екінші
дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдар дүниежүзілік сауданың өркендеуімен
сипатталды.
Жүйе ГАТТ шеңберінде сауда келіссөздердің (кезеңдердің) өткізілу
барысында қалыптасты. Алғашқы кезеңдерде негізінен тарифтерді төмендету,
одан кейін антидемпинг және тарифтік емес мәселелерді де қамтыды. Соңғы
кезең - 1986-1994жж. "Уругвай кезеңі" қызметтер саудасы мен зияткерлік
меншік құқықтарының сауда аспектілеріне қарай кеңейілуі барысында ДСҰ
құрылған болатын. Сонымен, ГАТТ механизмі сауда дамуының қазіргі уақыттағы
кезеңі үшін жетілдіріліп, жаңартылған болатын. Оған қоса, ГАТТ жүйесі,
халықаралық ұйымы бола тұрып, шындығында бұл мәртебеге ие болған жоқ, ал
ДСҰ БҰҰ жүйесінің арнайы мекемесінің заңды мәртебесіне ие болды.
Дүниежүзілік сауда ұйымы: негізгі ережелер мен нормалар
ДСҰ халықаралық сауда жүйесінің ұйымды-құқықтық негізін құрайды. ДСҰ көп
жақты сауда келіссөздерінің Уругвай кезеңі 1993 жылғы 15 желтоқсанында
аяқталып, 1994 жылдың сәуір айында қол қойылғаннан кейін 1995 жылдың 1
қантарында құрылды. ДСҰ Тарифтер мен сауда жөніндегі бас келісімнің (ГАТТ)
мұрагері болып табылады.
ДСҰ-ның ГАТТ-тан айырмашылығы мемлекеттердің ұлғайтылған қатарында (150 ел
2007 жылдың қаңтар айы ) ғана емес, сондай-ақ, өзі қатысатын іс-әрекетінің
кеңейтілген көлемдерінде. ГАТТ тек тауарлар саудасы саласында ғана әрекет
етсе, ДСҰ тауарлар мен қызметтер саудасын, сондай-ақ зияткерлік меншік
құқықтарын қорғауды қамтиды. Сонымен қатар, ол келіссөздер мен
келіспеушілік түзету барысында елдер арасында сауда қарым-қатынасты
қалыптастыратын форум болып табылады.
Бірінші конференция 1996 жылдың желтоқсан айында Сингапурда, ГАТТДСҰ
елужылдық қызметінің нәтижелері талқыланған екінші сессия 1998 жылдың мамыр
айында Женева қаласында өткізілген, содан кейін Министрлік конференция 2001
жылдың қараша айында Доха қаласында (Катар) өткізілді, оның нәтижесінде көп
жақты келіссөздердің жаңа кезеңі басталған болатын.

2. ДСҰ-ға кірудің Қазақстан ішкі нарығына
жағымды-жағымсыз әсері
Біздің елімізде бәсекеге қабілетті сектор тек табиғи ресурстардан
алғашқы өнімді шығару, өңдеу, өндіру саласында ғана бар. Біздің
экономикамыздың басқа салалары бәсекеге қабілетсіз, әсіресе бұндай жағдайда
ауыл шаруашылығы мен жеңіл өнеркәсіпті айтуға болады. Қазақстан ДСҰ-ға
кіргісі келіп еді, бірақ бұл пайда әкелуі екіталай. Қайрат Келімбетовтің
айтуы бойынша, ДСҰ-ға кіру ел экономикасына әртүрлі ауыртпашылықтар
тигізеді. Шетелдіктер үшін арнайы ішкі нарықтар ашу керек, бұдан мемлекет
басты мәселе – ішкі нарықты қорғау мүмкіндігінен айырылады. Кейбір
мамандардың айтуы бойынша ДСҰ-ға кіру Қазақстан үшін халық шаруашылығының
кейбір салаларының құлдырауына және жойылуына әкеледі.
ДСҰ-ның қарсыластарының айтуы бойынша – бұл ұйым тек трансұлттық
корпорацияларға көп көңіл бөледі, ал жәй адамдарға қол ұшын бермейді.
Мысалға, АҚШ осындай жағдайды өз мүдделерін қорғауға пайдаланады. Шетелдік
елдердің тауарлар мен қызметтерге бәсекелестікті көтеріп отыруы өндірістің
және ауылшаруашылық өнімдерінің төмендеуіне әкеліп соғуы мүмкін, бұл
Қазақстанның өзі де төмен деңгейдегі шикізат өндірісіне теріс әсерін
тигізеді. Сауда және төлемақы балансының құлдырауы, сыртқы және ішкі
қарыздарды қамтамасыз ету проблемаларының пайда болуы. Әсіресе, көп
проблемалар ТМД мүше елдердің интеграциялану үрдістері кезеңінде пайда
болады. Әсіресе, преференция Достастығындағы мемлекеттерге ұсынылатын сауда
және қызмет көрсету саласындағы ортақ жүйеге өтудегі кедендік одақ
проблемалары.
Енді пайдасына келейік.
Басты жағымды фактор - әлемдік нарыққа кірудің жаңа мүмкіндіктерінің
ашылуы. Таң қалдыратын жәйт – Үндістандағы Бангалор қаласы, американдық
корпорация контрактілері негізіндегі әлемдегі ең үлкен бағдарламалық
қамтамасыз ету орталықтарының біріне айналды. Қазақстан тең құқылы субъект,
жаңа келіссөздер мүшесі бола алады. Заңды түрде өз елімізге қолайлы
позицияларын қорғай алады. Бірақ жауапты шешім қабылдағанда Қазақстан
экономикасы жағынан бірдей дәрежедегі елдермен бір деңгейде ғана өз даусын
бере алады. Мысалы, ТМД елдері.
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі сыртқы экономикалық заңнаманы бір ізге салуға
мүмкіндік береді. Бұның барлығы сыртқы сауданың дамуына үлес қосады. ДСҰ-ға
мүше болу біздің заңнамаларымыздың халықаралық нормаларға бейімделун
білдіреді. Сыртқы экономикалық келіспеушіліктерді Қазақстан ДСҰ-ның толық
мүшесі ретінде арнайы құқықтық құралдарын қолдана отырып шеше алады. Ұлттық
резиденттер халықаралық сауда деңгейіне бейімделеді және экспорттық,
импорттық операциялардың трансферттік бағалары ашығырақ, айқынырақ болады.
Қазақстан нарығына бұл жағдай қолайлы. Экономиканың шынайы секторының
кейбір салалары өндірістің өркендетумен және өнімнің бәсекелестігін
көтерумен айналысады. ДСҰ-ға кіруде Қазақстанның отандық өндірісіне
ешқандай кері әсерін тигізбейді деген пікір бар, бұған келесі жағдайлар
себеп болады: біріншіден, Қазақстан өндірісі бүгінгі күні импорттық кешенді
тауарларға толы, сондықтан да әкелінетін өнімнің баж салығы шығын әкеледі;
екіншіден, төмен баға мен сапасы нашар отандық өндіріс сияқты бірде-бір
шетелдік фирма өнім ұсына алмайды, себебі олар өз мәртебесін мақтан тұтады.
Сонымен қатар, теңге құнының төмендігі кез келген импорттық баж салығынан
он есе жақсы қорғалған.
Дүниежүзілік сауда ұйымына кірудің екі стратегиясы қалыптасып отыр:
- Максималды ырықтанған
- Максималды протекционисттік
90 жылдардың екінші жартысынан бастап Дүниежүзілік сауда ұйымына кірген
елдер (Шығыс Европа, ТМД-ның кейбір мемлекеттері) максималды ырықтанған
стратегия жолына түскен боп есептеледі.
Ресей Федерациясы мен Қазақстанда екі стратегия түрін де жақтайтын топ
қалыптасқан. Максималды ырықтанған стратегияны жақтаушылар екі мемлекетте
де азшылық. Бірақ Ресейде аталмыш стратегияны жақтаушылар үкімет мүшелері
мен жеке меншік бизнес өкілдері болса, Қазақстанда протекционисттік
стратегияны жақтаушылардың үлесі көп. Максималды ырықтанған стратегияның
жақтаушылары қатарын – тек қана орташа деңгейдегі мемлекеттік қызметкерлер
құрайды.
Максималды протекционисттік стратегияны жақтаушылардың қарсыластарына
ұстанатын негізгі қарсы аргументтер:
1. Қазақстандық нарық толығымен ашылады; оны шетелдік тауарлар
толтырады, көптеген отандық өнеркәсіптер мен салалар жабылып,
дағдарысқа ұшырайды. Себебі, олар шетелдік компаниялармен бәсекеге
түсе алмайды;
2. Он мыңдаған адам жұмыссыз қалады, жұмыссыздар саны өседі;
3. Елде экономикалық қауіпсіздікке қауіп төнеді.
Сондықтан да олар мыналарды ұстанады:
1. Отандық тауар өндірушілерді сақтауда кедендік тарифтерді көтеру;
2. Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге асықпау, ең алдымен отандық тауар
өндірушілерді бәсекеге түсе алатындай деңгейге жеткізу.
Сонымен, Қазақстанның ДСҰ-ға кіруінің жағымды салдары немесе плюстары:
- сыртқы сауданы дамытуға үлес қосатын заңнамалардың халықаралық
нормаларға бейімделуі
- кейбір қазақстандық экспортерлерға жаңа нарықтың ашылуы;
- импорттық тарифтердің тұмендеуі арқасында отандық тауар өндірушілер
үшін импорттық құрама бұйымдардың арзандауы;
- тауар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.