Кәсіпорындардың түрлері, міндеті мен мақсаты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Кәсіпорындардың түрлері,міндеті мен мақсаты
Кәсіпорын дегеніміз – өндірістік – қоғамдық еңбек бөлінісінің біртұтас
халық шаруашылығы комплексінің негізгі буыны. Ол өз ісіне жауап беретін
заңды шаруашылық орын. Сонымен қатар, ол пайда алу мақсатында алғашқыда өз
қаржысы мен мүмкіндіктерін пайдаланатын нақты іспен айналысады. ҚР – ның
қолданып жүрген заңдарына сәйкес кәсіпорынның мынадай түрлері бар:
мемлекеттік кәсіпорын, шаруашылық серіктестік, акционерлік қоғам,
өндірістік кооператив.

Мемлекеттік кәсіпорын

Мемлекеттік кәсіпорындар өз іс – әрекеттерімен басқа да салаларды
көбірек кеңейтуге жол ашады.

Біріншіден, мемлекеттік материалдық резервтерді (ММР) құру және
сақтау. Бұл осы жүйенің шығындарын мемлекеттік бюджет арқылы ғана емес,
сонымен бірге ММР агенттігінің заңды бұзбай басқа да кірістері арқылы
жүргізуге жол ашады. Екіншіден, ҚР нормативтік құқықтық актілерінің
мемлекеттік реестірін (тізімін) енгізу. Үшіншіден, туризм саласында да
мемлекеттік кәсіпорындарды құру. Туристерді тарту,сол арқылы бюджетке қаржы
түсіру. Төртіншіден, мемлекеттік органдардың қызметтік ғимараттарын
пайдалануды, оларға көліктік қызмет көрсету мен жабдықтау функцияларын
орындауды жүзеге асыру.

Мемлекеттік меншіктің түрлеріне байланысты кәсіпорындар төмендегідей
болып бөлінеді:

- Республика меншігіндегі кәсіпорындар, яғни республикалық
мемлекеттік кәсіпорындар – ҚР Үкіметінің немесе Ұлттық банкінің
шешімімен құрылады. Бұлардың атаулы тізбесін ҚР – ның Үкңметі
бекітеді.

- Коммуналдық меншіктегі кәсіпорындар, яғни коммуналдық мемлекеттік
кәсіпорындар. Олар республика Үкіметі белгілеген тәртіппен жергілікті
атқарушы органның шешімі бойыншв құрылады.

- Басқа мемлекеттік кәсіпорын құрған мемлекеттік кәсіпорын – еншілес
мемлекеттік кәсіпорын болып табылады. Оларды құрудың мақсаты: негізгі
кәсіпорындарды, оның ішінде монополияға қарсы заң талабы күшіндегі
кәсіпорынды ықшамдау; негізгі кәсіпорынның филиалдарын дербес заңды
тұлға етіп қайта құру; негізгі өндірістің тиімділігін арттыру үшін
қосымша және мамандырылған өндіріс құру; негізгі өндірісті оған тән
емес қызмет пен функция түрлерінен босату мақсатында құрылады.

Мемлекеттік кәсіпорындар қызметінің негізгі міндет – мақсаты қоғам мен
мемлекеттің қажетіне қарай айқындалатын мынадай әлеуметтік – экономикалық
міндеттерді шешу болып табылады:

- мемлекеттің қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қамтамасыз

ету және қоғам мүддесін қорғау;

- экономиканың жеке меншік секторы қамтымаған немесе жеткіліксіз
қамтыған қоғамдық қндірістің буындары мен салаларында бірінші
қажеттіліктегі тауарларды өндіру (жұмыстар атқару,қызметтер көрсету);

- мемлекеттік монополияға жатқызылған немесе бақылау және қадағалау
функцияларын қоспағанда,мемлекеттің функциясы болып табылатын
салалардағы қызметті жүзеге асыру.

Мемлекеттік кәсіпорын өзі мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бастап
құрылған деп саналады және заңды тұлғаның құқығына ие болады.
Жарғы – мемлекеттік кәсіпорынның негізгі құрылтайшы құжаты болып
табылады. Мемлекеттік кәсіпорынның жарғысында : кәсіпорынның түрі,оның
фирмалық атауы, құрылтайшысы (уәкілетті органы) туралы мәлімет,
кәсіпорынның тұрған жері, оның қызметінің мәні мен мақсаты, басшының
уәкілеттігі, жұмыс режимі, кәсіпорын мүлкінің құралуы мен табысты бөлу
тәртібі, кәсіпорынды қайта ұйымдастыру мен оның еңбек ұжымы арасындағы
өзара қарым – қатынастары айқындалады. Жарғыда сондай – ақ кәсіпорын мен
құрылтайшы, кәсіпорнның әкімшілігі мен оның еңбек ұжымы арасындағы қарым –
қатынастары айқындалады. Жарғыда заңдарға қайшы келмейтін басқа да ережелер
болуы мүмкін.
Кәсіпорынның мүлкін негізгі және айналыс қаражаты, сондай – ақ құны
кәсіпорынның дербес балансында көрсетілген құндылықтар құрайды. Мемлекеттік
кәсіпорынның мүлкі бөлінбейді және оны салымдар (үлестер,пайлар) бойынша
соның ішінде кәсіпорын қызметкерлердің арасында бөлуге болмайды.
Мемлекеттік кәсіпорынның мүлкі мынадай жағдайларға байланысты
қалыптастырылады:
А) оған меншік иесі берген мүліктің;
Ә) өз қызметінің нәтижесінде сатып алынған мүліктің (ақшалай
табыстарды қосқанда);
Б) заңдармен тыйым салынған өзге де қаражат негіздерінің
есебінен.
Мемлекетік кәсіпорындардың негізгі құралдарға жататын,
шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығында бекітілген мүлікке,
сондай – ақ оларға тиесілі акцияларға қатысты сатуға және сыйға беру
мәмілерін жасауға құқығы жоқ.
Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындары:
- шаруашылық жүргізу құқығында негізделген кәсіпорындар,
- жедел басқару құқығына негізделген (қазыналық кәсіпорын) кәсіпорындар.
Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорынның негізгі
міндет – мақсаты:
- қару – жарақты және оның оқ – дәрісін, қорғасын құралдарын, әскери
техникасын,қосалқы бөлшектерді, санатталатын элементтер мен оның
приборларын әзірлеу, өндіру, жөндеу және сату; босатылған әскери –
техникалық құралдарды қайта өндіру және жою (құрту,ұқсату,көму)
- уранды және басқа бөлшектенетін материалдарды, сондай – ақ одан
жасалатын бұйымдарды алу,өңдеу, тасымалдау, қайта өңдеу, көму және
сату; арнаулы қорғаныс құралдарын қолданбай – ақ пайдалануға болатын
нормадан асатын мөлшерде радиоактивті заттары бар өнім шығару және
сату;
- дәрі – дәрмектер, дәрілік заттар мен емдеу препараттарын, медициналық
жабдықтар мен құрал – сайман жасау және сату;
- энергиямен ,жылумен, сумен жабдықтау, желілік көлік, байланыс,
коммуникация, коммуналдық және тұрғын үй шаруашылығы саласында,
республикалық және жергілікті инфрақұрылымда тіршілікте қамтамасыз
ететін басқа жерлерде өзінің табиғи монополиялық жағдайы мен
әлеуметтік – экономикалық маңыздылығы жағынан тікелеә мемлекеттің
басқаруын қажет ететін шаруашылық қызметін жүзеге асыру;
- банк, сақтандыру жіне өзге де қаржы қызметі саласында;
- заңдарда қаржыландыруды арнайы тәртібі белгіленген мемлекеттік
автомобиль жолдарының және басқа инфрақұрылым объектілерінің желісін
ұстау мен дамыту;
- почта байланысы мен телекоммуникация, жалпы республикалық және
халықаралық байланыс желілерін пайдалану;
- денсаулық сақтау,табиғатты қорғау, білім беру, әлеуметтік қорғау,
ғылым, мәдениет, туризм және спорт өндірістік – шаруашылық қызметті
жүзеге асыру;
- қылмыстық – атқару жүйесі саласындағы өндірістік қызметті жүзеге
асыру;
- мемлекеттік құқық және жер кадастрларын жүргізуді қамтамасыз ететін
қыметті жүзеге асыру. Мемлекеттік органдардың қызметтік ғимараттарын
пайдалану жіне жабдықтау функцияларын орындау мақсатында шаруашылық
жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар құруға тыйым салынады.
Жедел басқару құқығындағы мемлекеттік мүлікке ие кәсіпорын
қазыналық болып табылады. Олардың негізгі мақсаты:
- төтенше және авариялық жағдайларда кен – құтқару және өзге де арнаулы
жұмыстарды орындау, өрттен, су тасқынынан және басқа да табиғи
зілзаладан қорғау;
- қылмыстық – атқару жүйесі саласындағы өндірістік қызметті жүзеге
асыру;
- топографиялық – географиялық және картографиялық жұмыстар жүргізу;
- денсаулық сақтау, табиғатты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.