Энергиямен жабдықтау шарты, нысаны

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Энергиямен жабдықтау шарты 3
Энергиямен жабдықтау шарттың нысаны. 5
Энергиямен жабдықтау шартының элементтерi. 5
Энергиямен жабдықтау шартының мазмұны 9

Энергиямен жабдықтау шарты

Энергиямен жабдықтау шарты бұрынғы Азаматтық кодексте қарастырылмаған.
Энергетикалық кəсiпорындар өндiретiн электр жəне жылу энергияларын
пайдалану ретсiз (тəртiпсiз) мазмұнда болды, үлкен қаражат (құндылықтар)
бақылаусыз шашылды, ешкiм де бұл үшiн жауапкершiлiктi көтермедi, табиғи
ресурстарға, энергияға зор шығын келтiрiлдi.
Қазiргi уақытта да жағдай қалаулыдан алыс, кейбiр жағдайларда мəселелер
ұлғая түстi.Сондықтан энергиямен жабдықтау шартының, жоғарыда қарастырылған
келiсiмшарт шартында да сияқты өзiнiң мəндiлiгi пайда болып тұр.
Əрине, энергиямен жабдықтау шарты барлық мəселе (қауiптерден)
құтқара алады деп айтуғақиын. Бiрақ энергияны өндiру жəне пайдаланумен
байланысты пайда болған қатынастардың мiнезiнде олар тауарлыақшалы болып
келетiнiн айқындау, осы мiнезiне артықшылық беру тұтынушыларда да,
өндiрушiлерде де оны ысырап етудiң анық себептерiнiң болмауына əсер етуде.
Бұл шарттың негiзгi белгiленуi энергияны өндiрушiлер мен
тұтынушылардың қатынасын құқықтық формаға тарту. Бұрын бұл онда тұтынушы,
өндiрушi алдында қорғансыз болған салалардың бiрi едi, жəне тұтынушының
құқығын қорғау үшiн құқықтық нормалар iс жүзiнде болған жоқ дей аламыз.
Энергия тұтынылатын жəне тектiк сипаттармен анықталатын болып
табылады. Заттарды жiктеудiң осы негiздерi оның сипаттамасын анықтайтын
болып келедi. Энергиямен жабдықтау шарты – көрсетiлген ерекшелiктердi
иемденетiн (электр жəне жылу энергиялары) заттарды өткiзудi (сатып
алусатуды) реттейтiн шарт.
Ұқсастық бойынша ол энергияны қамтамасыз ететiн заттарды мысалы, табиғи
газды,мұнайды, мұнай өнiмдерiн жеткiзу қатынастарына да қолданымды болып
келедi, байланысты болады. Бұдан басқа, ол сумен жабдықтау бойынша жəне
кейбiр өзге қатынастарды да реттей алады. Энергиямен жабдықтау шарты
бойынша энергиямен жабдықтаушы ұйым абоненте (тұтынушыға) жалғанған желi
арқылы энергия беруге мiндеттенедi, ал абонент алынған энергия үшiн ақы
төлеуге, сондайақ оны тұтынудың шартта көзделген режимiн сақтауға, өзiнiң
қарауындағы энергетика желiлерiн пайдалану қауiпсiздiгiн жəне энергияны
тұтынуға байланысты пайдаланылатын аспаптар мен жабдықтардың ақаусыздығын
қамтамасыз етуге мiндеттенедi (Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексiнiң 482бабы).
Энергия айналымы ерекшелiгiнiң түбiнде екi себеп жатыр. Бiрiншiден,
энергия тек шектеулi уақытқа сақталынады. Осыған байланысты энергияны
өндiру, бөлу жəне тарату бiрбiрiмен өзара тығыз байланысты, бұл шарт
бойынша екi тараптың мiндеттерi мен құқықтарын бөлуге өз əсерiн тигiзедi.
Екiншiден, энергияны тарату қазiргi жағдайда күрделi болып табылатын
жабдықтар көмегiмен қалыптасады. Энергиямен жабдықтаушы ұйымдарда
инженерлiк коммуникацияның, бақылау өлшеу аспаптарының, қауiпсiздiктi
қамтамасыз ететiн құралдардың болуы мiндеттi. Қазақстанда электр энергиясын
беру басқа ұйымдар иелiгiндегi желiлер бойынша қалыптасуы мүмкiн.
1998 жылдың 12 қарашасындағы №23шi Қазақстан Республикасының
табиғи монополияны реттеу жəне бəсекенi қорғау бойынша Комитет пен 1998
жылдың 20 қарашасындағы №239 Энергетика, индустрия жəне сауда
министрлiгiнiң бұйрығымен бекiтiлген электр энергиясын аймақтық жəне
жергiлiктi деңгейдегi электр желiлерi бойынша тарату Ережесiнде электр
желiсi компаниясының түсiнiгi енгiзiлген. Осыған байланысты энергияны
тарату кезiнде энергиямен жабдықтаушы ұйымдар мен энергия жүйесi
компаниясының арасында келiсiмшарт қатынастары қосымша қалыптасады.
Электрмен жабдықтау шарты консенсуалды, екi жақты, өтемдi (ақылы)
болып табылады.Заңнамалық анықтамаға сəйкес (Қазақстан Республикасының
Азаматтық кодексiнiң 482бабының 2 тармағы) ол қатынастарды энергияның
қандай нарығында қамтамасыз еткенiне қарамастан (көтерме немесе бөлшек
сауда) энергиямен жабдықтау u1096 шарты жариялы болып келедi. Жоғарыда
көрсетiлген Қазақстан Республикасы энергиямен жабдықтау қатынасының
ерекшелiгi (энергия өндiрушiлерiнiң жəне электр желiлерi иелерiнiң бөлек
тұлға болуы) электр энергиясын бөлумен байланысты сатып алусатудың шарттық
қатынасы ғана
емес, сонымен бiрге электр энергиясын таратумен байланысты қызмет
көрсету бойынша қатынастар пайда болатынына əкелдi.
Бұл электр желiсi компаниясына жататын желiлер бойынша электр энергиясын
өткiзу шарты. Бiз оны жасасу тəртiбiне, мазмұнына толық назар аудармай
қояйық. Бiрақ бұл шартта жарналы болу керек екенi түсiнiктi, болмаса электр
қуатын (энергияны) өндiрушiлердiң жəне тұтынушылардың құқықтары сезiмдi
бұзылуы мүмкiн. Энергиямен жабдықтайтын ұйымның құқықтарын заттың құқықтар
механизмi де қамтамасыз ете алады. Желiлердiң иесi белгiленген мерзiм бойы
энергиямен жабдықтайтын ұйым үшiн қажеттi мөлшердегi энергияны өткiзу
қабiлеттiлiктi сақтап (қамтамасыз етiп) тұруға мiндеттi. Бұл желiлер иесi
өзiне энергияны өткiзу шарты негiзiнде жүктеген ауыртпалық болып бағалануы
мүмкiн (ол желiнi басқа иеге берген кезде күшiн сақтап қалады)
Қазақстан Республикасында Бiртұтас энергетикалық жүйе қалыптасқан. Тауар
ретiндегi электр энергиясын пайдалану ерекшелiгi шарт мiндеттерiн орындау
жүрiсiн бақылайтынқұрылымды құруды, оның айналымының айрықша ережесiн
қалыптастыруды талап етедi.Бұның бұрынғы жоспарлау құрылымдармен ешқандай
қатынасы жоқ. Республикадааймақаралық деңгейде жүйенiң қызметi сенiмдiлiгiн
қамтамасыз ету бойынша талаптарескерiлiп, шарттық мiндеттемелердi
орындаудың барынша тиымды техникалық жағдайларынқамтамасыз ететiн жəне
бақылайтын орталық диспетчерлiк басқару (нарықтық техникалық операторы)
құрылған.

Энергиямен жабдықтау шарттың нысаны.

Тұтынушыларды энергиямен жабдықтау энергиямен жабдықтау шарты негiзiнде
ғана қалыптасады. Бұл шарттың нысаны u1084 мəмiле нысанына қатысты жалпы
ережелерге бағынады. Кəсiпкерлiк қызмет субъектiлерi арасындағы энергиямен
жабдықтау шарты жай жазбаша нысанда бекiтiлуi мүмкiн. Тұрмыстық тұтыну
шарты ауызша нысанда бекiтiлуi мүмкiн, тұтынушы электр энергиясын
пайдалану, жəне электр құралдары мен электр желiлерiнiң пайдалану
техникалық жағдайын сақтау ережелерiмен танысуы қажет. Келiсiмшартты бекiту
айғағы ретiнде аталған шарттың жағдайы келтiрiлген есеп кiтапшасын алу
келедi.
Энергиямен жабдықтау шартының мерзiмi 1997 жылдың 31 шiлдесiндегi №
1193шi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң жарлығымен бекiтiлген 19972000
жылдардағы электр энергиясы нарығын одан əрi дамыту бағдарламасына сəйкес
электр энергиясын сату мерзiмдi шарттар негiзiнде жүргiзiлуi қажет болды,
бұл тəжiрибе қазiр де сақталған. Шарттарды тұрақты қуат (форвардтар) беру
бойынша жəне бiр рет қуат (опциондар) алу құқығын беретiн шарттар деп
ажыратады.
Энергия мен электр қуатының көтерме нарық субъектiлерi мен тiкелей
жеткiзiп берушiлер жəне сатып алушылар арасында кезкелген мерзiмге (жыл,
ай, тəулiктер, сағат ж.т.б.) екi жақты мерзiмдi шарттар жасалуы мүмкiн.
Тəжiрибеде энергиямен жабдықтау шарты бiр жылға жасалады. Мерзiм
аяқталғаннан кейiн энергиямен жабдықтау шартын тоқтату немесе өзгерту
туралы тараптардың бiреуiнiң өтiнiшi болмаған жағдайда ол шартты көзделген
дəл сондай мерзiмге жəне нақ сондай талаптар бойынша ұзартылған болып
есептеледi.
Шартты жаңа мерзiмге ұзартқан кезде тараптардың келiсiмi бойынша оның
талаптары өзгертiлуi мүмкiн (Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнiң
3тармақ, 483бабы).Бекiтiлген шарттың əрекетiнiң аяқталу мерзiмiне дейiн кез
келген тарап жаңа оферта енгiзе алады. Мұндай жағдайда тараптардың
қатынастары жаңа шарт жасалғанға дейiн бұрынғы жасалған шартпен реттеледi
((Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнiң 483бабы,4тармақ).
Тұрмыстық тұтынушының u1179 .атысуымен жасалған шарт белгiсiз мерзiмге
жасалған болып есептеледi. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң
483бабының 2 тармағына сəйкес егер, тараптардың келiсiмiнде өзгеше
көзделмесе, шарт осы кодекстiң 490бабында көзделген негiздер бойынша
өзгертiлуi немесе бұзылуы мүмкiн.

Энергиямен жабдықтау шартының элементтерi.

Энергиямен жабдықтау шартының тараптары жеке жəне заңды тұлғалар болуы
мүмкiн. Аталған саладағы құқықтық реттеуерекшелiгi оның субъективтiк
қатарына, əсiресе электр энергиясын сатушы тарапынан елеул əсер етедi.
Сатушыны анықтауға байланысты заң нормалары 1.1.1.тарауының Электр
энергиясын пайдалану Ережелерiне сəйкес кейбiр қарамақайшылықты
иемденедi1.Жылу энергиясын жабдықтау ерекшелiгi электр энергиясын пайдалану
ережелерiмен бiрге бекiтiлген жылу энергиясын пайдалану ережелерiмен
анықталады. Бұдан басқа, тұрмыстық тұтыну үшiн энергиямен жабдықтау бойынша
қатынастарды құқықтық реттеушi жанама көздерiне 1996 жылдың 12 қаңтарындағы
баға жəне антимонопольдi (монополияға қарсы)саясат бойынша Қазақстан
Республикасы Мемлекеттiк комитетi алқасының қаулысымен бекiтiлген
тұрмыстықкоммуналдық қызмет көрсетуге Типтiк шарт жатады.
Жоғарыда аталып кеткен аймақтық жəне немесе жергiлiктi деңгейдегi электр
желiлерi бойынша электр энергиясын беру Ережелерiнiң тарауына сəйкес:
“Берiп тұрушы – өзi өндiрген немесе сатып алған электр энергиясын
тұтынушыларға сатуды жүзеге асыратын рынок субъектiсi”.
Сонымен бiрге электрмен жабдықтау қатынастарының субъектiлерi Қазақстан
Республикасының электр қуаты мен энергиясының көтерме нарығын қалыптастыру
жəне ұйымдастыру ережелерiмен анықталады1. Онда қайта сатушы (трейдер)
түсiнiгi енгiзiлген. Бұл өз атынан əрекет етiп электр энергиясын сатып
алатын жəне оны қайта сату нəтижесiнде пайда табуды көздейтiн, электр
желiсiн иемденбейтiн жəне оларды күтiп ұстамайтын көтерме нарық субъектiсi.
Сонымен _________қатар көтерме нарықта электр энергиясын тұтыну жəне
өндiру режимдерiн коммерциялық бақылауды нарықтық тетiктерiнiң көмегiмен
жүзеге асыратын ұйымдарнарықтық операторы қатысады. Нарықтық операторлар
қызметiнсiз энергиямен жабдықтау шарттарын орындаудың қиын болатыны анық.
Энергия өндiрушi ұйымдар мен қайта сатушылар лицензия иемденуi қажет.
Жабдықтаушы өз қызметiндегi ұйымдастыруқұқықтық нысандар мен меншiк
нысанына қарамастан барлық қажеттi талаптар мен техникалық жағдайларды
бүтiндей ұстануы қажет. Қадағалау Мемлекеттiк энергетикалық қадағалау
органымен жасалады.
Сатып алушы (абонент) – бұл электрмен жабдықтау шартына отырған,
энергиямен жабдықтаушы ұйымдар желiсiне электр қондырғыларын қосқан тұлға.
Энергиямен жабдықтау шарты сатып алушыларға осындай ерекше талаптары арқылы
сатып алусатудың басқа шарттарынан ажыратылады. Мысал ретiнде, тұрмыстық
қажеттiлiк үшiн электр энергиясы жеткiзiлiмi шарты бойынша “Абоненттi
жалғанған желiге алғаш рет iс жүзiнде қосылған кезден бастап” шарт жасалған
болып есептеледi. (ҚР АКң 483бабы, 2тармағы).
Заңды байланыстар туындауы үшiн энергиямен жабдықтаушы ұйымдар мен
абоненттердiң бiр ғана келiсiмi жеткiлiксiз, қосымша əрекеттер де жасалуы
қажет. Бiр қарағанда, осының салдарынан тұрмыстық қажеттiлiк үшiн энергияны
жеткiзу шартының көрсетiлген мiндеттемесiн (реалды) шынайы шарт ретiнде
қарастыру қажеттiлiгi көрiнуi мүмкiн. Шындығында, көрсетiлген
мiндеттеме оның консенсуальды табиғатына əсер етпейдi. Себебi шарт
болмысына ол бойынша мiндеттi орындау (электр энергиясын берудi бастау)
əсер етпейдi. Қарастырылып отырған əрекеттер тек дайындық мəнде болады.
Абонент (сатып алушы) болып жеке, сонымен қатар заңды тұлғалар келе алады.
Заң көтерме тұтынушыларқайта сатушылар мен бөлек бөлшек тұтынушылар
арасында айырма жүргiзедi.
Көтерме тұтынушылар қайта сатушыларға сыртқы ұқсастығына қарамастан
көрсетiлген категория субъектiлерiне мыналар жатпайды:
а) негiзiнен жеке қажеттiлiгi үшiн электр энергиясын алатын, оны өз
желiлерi арқылы бiр бөлiгiнде энергиямен жабдықтаушы ұйымдармен шарттық
қатынаста тұрмайтын тұтынушыларға беретiн өнеркəсiптiк жəне басқа
кəсiпорындар, темiр жолды энергиямен жабдықтау дистанциялары;
б) тұрмыстық поселкелер, бақ өсiрушi серiктестiктер, сонымен бiрге
меншiк нысанына тəуелсiз тұрғын үй ұйымдары. Энергияны қайта сатпайтын
ұйымдар да көтерме тұтынушылар болуы мүмкiн.
Бөлшек сатып алушыларға халықты жəне тұрғын үй ұйымдарын жатқызуға
болады. Бөлшек сатып алушылар болып өзiнiң жеке мұқтажы үшiн энергия сатып
алатын заңды тұлғалар да келе алады. Тұтынушыларды көтерме жəне бөлшек
қылып бөлудiң жанама негiзiн электр энергиясын пайдалану Ережелерiнiң
нормаларының мазмұны арқылы анықтауға болады. Оның 2.1.1. тармағына сəйкес
750 квт А жəне одан жоғары қуаттылыққа қосылған тұтынушылар пайдаланылған
электр энергиясы үшiн екi ставкалық тариф бойынша есептеледi, 2.1.2.тармағы
бойынша 750 кВт А дейiнгi қуаттылыққа қосылған тұтынушылар бiр ставкалық
тариф бойынша есептеледi. Өз қажеттiлiгi үшiн электр энергиясын алатын
көтерме сатып алушылардың мiндеттерi мен құқықтары жəне сатып алушыларқайта
сатушылардың мiндеттерi мен құқықтары, олар жасаған шарттарының мазмұны
ажыратылатынын атып өткен жөн.
Электр энергиясымен жабдықтау үшiн қатынастарда субабоненттер де қатыса
алады.Негiзiнен олар алғашқы жасалған шарттар мазмұнына əсер етпейдi.
Абоненттер мен субабоненттер арасында энергиямен жабдықтау бойынша шарттық
қатынастардың туынды буыны пайда болады. Мұнда абоненттiң өзi электрмен
жабдықтау ұйымы ролiнде қатысады.
Бұл энергиямен жабдықтау шартымен тiкелей қарастырылған жағдайда
субабоненттiң өзi энергиямен жабдықтаушы ұйым алдында өзi жауапты болуы
мүмкiн. Энергиямен жабдықтаушартының нысанасы. Сатып алусату шартының
нысанасы болып, электр немесе жылу қуаты u1082 келедi. Жалғанған желi
арқылы тұтынушыларға берiлетiн кез келген заттар энергиямен жабдықтау
шартының нысанасы болуы мүмкiн деп есептейтiн кейбiр авторлар мен келiсуге
болмайды. Жекелеп алсақ, мұнай, мұнай өнiмдерi, су жəне басқа өнiмдер1
болады дегенмен. Бiздiң көзқарасымызда соңғы көрсетiлген қатынастарды
сiлтемелi реттеу жүргiзiледi деп есептеу негiздiрек болады. Мəселеге өзгеше
қарайтын болсақ, онда энергиямен жабдықтау шарты үшiн тектiк ұғым болып
жалғанған желi арқылы жабдықтау шарты ұғымы келетiнiн айта аламыз.
Жалғанған желi арқылы жабдықтау шарт бойынша нысана қатарына түсiнiктi
себептерден көмiр, баллондарға толтырылған газ немесе аккумулятордағы
электр энегиясы сияқты ресурстар жатпайды. Электр энергиясын өнеркəсiптiк
тұтынуда энергиямен жабдықтау шартының нысанасы болып электр қуаты келедi,
бұл түсiнiк электр энергиясының нақтыланған көрiнiсiн сипаттайды, мысалы,
750 кВт А дейiнгi жалғанған қуат шарт нысанасы болып анықталуы мүмкiн.
Өндiрiстiк мақсаттар үшiн электр қуаты шарт жағдайымен сəйкес қамтамасыз
етiледi, ал тұрмыстық тұтыну үшiн арналған электр энергиясына қойылатын
талаптар тiкелей заңнамада анықталуы мүмкiн.
Электр энергиясын пайдалану Ережелерiнiң 2.1.3.тармағына сəйкес: “Электр
энергиясының шарттық көлемiнен, абоненттiң жүктеме кестесiн толтыру
коэффициентiнен жəне оның субабоненттерiнiң жүктемелерiнiң қосылуы
негiзiнен алынған энергиямен жабдықтаушы ұйымның ең көп мөлшердегi сағаттық
қуат шарттық қуат болып табылады.”495229 Динара
Баға. Қазақстан Республикасында баға белгiлеу бостандығы электр жəне
жылу энергиясы нарығына да таралады. Мемлекеттiк реттеуге монополиялық
қызмет субъектiлерiне баға белгiлеу жатады. Бiрқатар жағдайларда электр
энергиясын жабдықтаушылар (таратушылар) жəне өндiрушiлерге Қазақстан
Республикасының “Табиғи монополия туралы” Заңы қолданылуы мүмкiн. Атап
өткендей, электр энергиясынан алынатын (тұтынылатын) қуатқа байланысты
бағалар екi ставкалық немесе бiр ставкалық тариф бойынша анықталады. Екi
ставкалық тариф энергиямен жабдықтаушы ұйым желiсiнiң ең жоғары жүктемесiне
қатысатын шарттық ең жоғары (максималды) қуаттың 1 кВт үшiн төлемiнен –
негiзгi ставкадан, тұтынушыға босатылған белсендi электр энергиясын 1 кВТ
сағаты үшi төлем – яғни қосымша ставкадан тұрады. Шартта электр энергиясына
жеңiлдiктер (үстеме) белгiленуi мүмкiн. Көтерме тұтынушыларқайта сатушылар
энергиямен жабдықтаушы ұйымдар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.