Оқыту технологияларының педагогикалық негіздері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Оқыту технологияларының педагогикалық негіздері
Жоспар

І. Кіріспе
1. Технологиялар туралы ұғымдар. Педагогикалық технологияларға негізгі
сипаттамалар.
ІІ. Негізгі бөлім
1. Оқытудың әдеттегі дәстүрлі технологиясы
2. Кейбір жаңа педагогикалық технологиялар
3. Біртұтас педагогикалық процессті жүзеге асырудың технологиясы
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Негізгі ұғымдар: технология, педагогикалық технология біртұтас
педагогикалық процесс, инновациялық мектептер, сабақ, творчество
(шығармашылық), творчестволық іс-әрекет, мұғлімнің шеберлігі.
Пәнаралық байланыстар: философия, социология. кибернетика, психология,
педагогика тарихы, этнопедагогика, жеке әдістемелер.
Технологиялар туралы ұғымдар. Педагогикалық технологияларға негізгі
сипаттамалар.
Қазіргі кезеңдегі психологиялық педагогикалық әдебиеттер ғылыми-
технологоиялык, процестің жетістіктері мен білім беру саласына "жаңа
компьютерлік технояогияларды" енгізумен бірге келген "технология" деген
ұғым жиі кездеседі. Ұғымда арнаулы технологиялық бағыт пайда болды. Бұл
бағыт XX ғасырдыц 60-шы жылдарында АҚШ және Англияда пайда болды және
қазіргі уақытта практика жузінде барлық дүние жүзі елдеріне тарады.
Барлық жасалған және қазіргі күнде адамның қолданып жүрген
технологияларды екі түрге бөлуге болады: өндірістік және әлеуметтік.
Өндірістік технологияларға үлгі ретінде табиғат шикізатын қайта өңдеу
технологиясы болады. Бұл жағдайда технология деп бастапқы материалды өнім
шынында " белгілі бір алдын ала берілген қажеттерді бөліп алу мақсатымен
қайта өңдеу процесі деп айтады.
Әлеуметтік технология деп онда бастапқыда соңғы нәтиже болатын адам
болады ал негізгі оның көрсеткіші өзгеріп туратын бір немесе бірнеше оның
қасиеттері болады. Әлеуметтік технологияға классикалық үлгі ретінде
жұмысшыларды өз мамандықтарына оқыту кызмет етуі мүмкін. Әлеуметтік
технология ол өндірісте қолданатын технологиядан принципиалды түрде
өзгешелігі бар. Әлеуметтік технологиялар ұйымдастыру мен жүзеге асыру
жағынан өте күрделі көне оралымды ұйымдастырылған технологиялар деуге
болады. Адам әлеуметтік технологияның объектісі, ал ол өте тым көп жақтылы
жүйе. Оған күші мен бағыты әртүрлі болатын соны көп сыртқы әсерлер ықпал
етеді, кейде олар қарама-қайшы болады, осыған орай көбінесе әсерлер қандай
каншалықты тиімді болатындығын алдын ала айтуға қиын. Сондықтан әлеуметтік
өндірістік технолоіияныд аықтамасында мүмкін болатындай белгілі бір дәл
таңдап алынған процестердің жиынтығы деп айтуга болмайды, Өндірістік
технологияны дамыту арқылы тым жоғары нэтижелерге жетуге деген үмтылушылық
білім бсру саласында тастап кетпсйді аттап кетеді. Педагогикадықіс -әрекет
саласына "технология" деген сөздікті енгізу "индустриялдық" технология
(Ф.В.Гильбрейт, Ф.У Тейлор және т.б.) деген идеяға негізделгсн ж.әне ол
оқытуда гехникалык, жабдықтарды колданумеи байланысгы. Бұл бағытты біркатар
бұрынғы кеңестік үкіметтің аймағында ғалымдар (В.Л. Беспалько, 11 И.
Пидкасистый жоне т.б.) қолдайды. Білім беру салсындагы педағогикалық
технологияның басқа багыттары оқу материалын талдау техникасын, мүғалім мен
окушылардыц оку Іс- өрекетін (Т.А. Ильина) уйымдастыруды ІздестІруде.
Осымен қатар педаі огикадық течиология үстаздар мен окушылардың аз ғана күш
жүмсап ең жақсы нөтижелерге жетудің тиімді принциптері мен әдістерін
анықтауға бағытталған.
Ьірак, егер материалдык өндіріс саласында еңбек затын біріе-бірте терең
мсңгеру негізінде еңбек өнімінің өсуіне әк^.іінстін жаңа тсхнологиялар
жасалса, ол білім беру салисында баскаша технологиялар үстаз іс-әрекетінін
жеке ж;іктарына сай жасанды, крлдан істелғен конструциялар
рсгііідежасалынады. ұьыыми әдебиеттердегі бартерминдер тсчнологияны
жасаушылардың дара жеке мәселелерге (гі;-(іблемаларға) білім меңгеруіе
бағытталған оку моделІ жагына елшем жасалган.
Иазар аударған: (оқыту технологиясы, ойын тсмгологиясы, тест жасау
технологиясы, информативтік-окыту технологиясы, дистанциондық оқыту
технологиясы, рои гиңгілік оқыту технологиясы және т.б.) (Г.К. Селевко).
Шындығында педагогикалық технологияны жасаушылардын иазары (терминдік
түсініктемелерінс карағанда) педагогикадық еңбектің жеке күбылыстар с,
іасына баштгалған. Білім беру технологияларының Г, сым көпшіліп иегізінен
окушылардын белгелі бір білім жиынтьнын меңгеруіс бағытталған. Концеіщия
жасаушылардың "үстаздар-оқушылар" жүйесінін 1'рекіпеліктерімев үстаз
еңбегінің технологиясынын өзгешіліктері арасындағы өзара байланыстардың
түрленген түрлерін көрсетудің басылмауы олардың ең осал жері. Егер кәсіби
іс-әрекеттке жеке өзгерістер енгізілсе еңбек саласыңда түбегейлі
өзгерістерге жету және оның нәтижелеріне аса ықпал жасау мүмкін емес. Бұл
тағы да "технология" ұғымының мазмүны туралы айтуға мәжбүр етеді.
Бар және жасалынатын жаңа педагогикалық технологияны бағалаудың
негізінде: концептуальдық; Үстаздық қатысы бар заттық саласының мазмұнын
түсіну ұстаздың қатысы бар; ұстаз іс-әрекетінің соңғы парадигмасының
нақтылғы; жалпы технология және оның ішінде жеке және педагогикалық
технологияның қайда жасалынатынымен және қолданылатындығының саласының
ұғымына сипаттама болып отыр.
"Технология" деген термин гректің түп тамыры Іесһпе-өнер, шеберлік,
кәсіп және Іояоз-ғылым, білім деген сөздерінен шыіскан. Екі түп тамырының
бірлігін шеберлік туралы ғылым немесе ілімді беретін сөзді күрайды, ол
өндірістік процестері жүргізудің тәсілдері мен құралдары туралы білімдер
жиынтығы, мысалы металдардың технологиясы, химиялық технология, құрлыс
жұмыстарының технологиясы және т.б. Бүл осы термин өнімді өндіру процесі
барысында жүзеге асырылып шикізатгы материалдарды немесе жартылай
фабриканттарды өндеудің жасаудың, жағдайларын кдсиеттерін, формаларын
өзгерту әдістерінің жиынтығы ретінде бірқатар басқаша анықгалады.
Технология ғылым ретінде міндеті-практикада өндіріс процестерінің ең
тиімділерін анықгау мен қолдану мақсатында физкалық, химиялық
,механикалықжәне тағы басқа зандьыықтарды анықтау. Міне осыдан бірқатар өте
маңызды айқын анықгамалар туады:
-технологияны жасау үшін нақтылы еңбек затының қасиеттерін
байланыстарымен қатынастарының жолын сипаттайтын заңдылықгарын білу керек;
-еңбек затын өңцеу тәсілдерін білу;
-еңбек затының жағдайын анықтай білу (диагностика);
-еңбек затының жағдайын өзгерту тәртібін (әрекет тізбегін)жасау.
Негізінен ең алдымен көрсетілген технологияның белгілері педагогикалық
еңбектің технологиясы дегеніміз не екенін анықгау береді.
Педагогикалық технологиялар білім беру аймағына катынасы болады егер
білім берудің мақсаты білім жүйелерін менгеру ретінде анықталса, онда
технологиялар да білім беру сияқты білімнің. сапасы мен көлемін меңгерумен
бағаланады. Бірақ әдеттегі білім беру моделінің дағдарысы педагогикалык
негізгі категорияларының бірқатар мазмүнын қайта қарауға әкеледі. XV
ЮНЕСКОның басты конференциясында білім беру дегеніміз әлеуметтік көлеміне
келген және дербес жетілген түлғаның қабілеттері мен мінез-қүлықтарын
жетілдірудің нәтижесі мен процесі деп есептеу қабылданады. Бүл анықтамаға
басқа білім беру түлға мен қоғамның мүддесіне байланысты жүргізілетін
педагогикалық үйымдастырылған әлеуметтендіру процесі деген анықгамада қайшы
келмейді.
"Білім беру" үғымына берілген аныктамалар педагогикалық технологиялар
егер олар білім берудің мақсаттарына-біртүтас педагогикалық проц&стегі
түтас түлғаның қалыптасуына кызмет еткен жағдайда анықталатындығын
көрсетеді. Демек педагогикалық технология егер ол "педагогтар — оқушылар"
жүйесінің ерекшелігіне оның жағдайының өзгеруі біртүтас педагогикалық
процесс болатындығына негізделе отырып жасалған.
Қазіргі уақытта "педагогикалық технология" үғымы әртүрлі түсіндіріледі.
Көп тараған анықтама В.П. Беспалько үсынған: ол педагогикалық технология
оку мен тәрбие процестерінің (теориялық негізделген) еске түсіру барысында
қолданған қүралдар мен әдістер жиынтығы, олар білім мақсатын тиімді жүзеге
асыруға мүмкіндік береді. Педагогикалықтехнология қол жеткен жетістіктерді
сатылы өлшеу мен қортынды бағалаудың объективті мүмкіншілігін жеткілікті
дәрежеде сақгайтын мақсаттары мен тапсырылған оларға сәйкес ғылыми
жобалардың болуын қалайды. Бірақ бүл анықтамадағы көрсетілген бір-бірімен
тәуелсіз және дербес өмір сүруін оқыту және тәрбие процестері болады деген
оймен келісу қиын. Түлға дегеніміз түтастай түратын қүрылым, және ол
біртүрас педагогикалық процеспен байланысты.(Ильин В.С.), демек
педагогикалық технологаяда осы педагогикалық процестің басты белгісіне
сәйкес болуы керек.
Педагогикалық технологияға берілген баскада анықтама бар, ол: оқыту
процесін жүзеге асырудың мазмүндық техпикада (В.П.Беспалько), педагогикалық
үйымдастыру мен жұзеге асырудың жобасы (алгоритмі), оқыту нроцссін
үйымдастырумен жүргізуді жобалау басрысындағы бірлескен педагогикалық іс-
әрекеттің моделі (В.М.Монахов). барлық сабақ беру процесін жасаудың,
қолданудың жуне анықтаудың жүйелі олісі. білімді меңгерудегі техникалык
жәме адам және олардың езара орекеттерш есксру (ЮНЕСКО), мазмүнын
қортындылау (Г.К. Селевко). В.Н. Бордовская мен А.А. Реанның көрсетуінше
білім беру технологиялары дегеніміз бүл білім беру проиесіндегі үстаздар
мен оқушылардың жүйелілік іс-әрекеттеріне,ол мақсат мазмұн әдістерді
үйымдастырудыц белгілі бір пақтылы принииптері мен өзара байланыстылыгына
сай нақтылы идея негһінде жасалынады.
Г.М Қүсайыповтың есебінше педагогикалыктехнология әдсттсгі
түсініктерлен басқа-ол мүғалімнін жосиарланған окыту мен тәрбиелеудегі
мақсатгары мен нәтижелерге жету мен сабақ беру прсщссі смес, ол кәсіби
үстаздың басшылығымен окушылардын өзішн жәпе озара оқыту процесі, ол білім
берудіц мазмүнымен оқу жоспарымен бағдарламаларыында ескерілген іс-
орекеттердің сол түрлерін меңгеру жүмыстарының прбір сатыларындағы болатын
өзгерістер мен кайта қүру болады.
В.А.Сластенин бойыніііа іісдагогикалық технология дегсн; ол қатал
ғылыми жоспарлау жане дәлірск айткднда иедагогикалық әрекеттіц жетістігін
қамтамасыз ететін елестету. Педагогикалык процестің белгілі бір
принциптердің жүйесі нсгізіиде жасалатындықтан, псдагогикалық технология
сол принцшперді сырткы және ішкі іс-өрекеттердіц жныптығы ретіиде
карасгырылуы олардың объективтік өзара байланысыидағы үстаз түлғасының
түтасымен корінетін бірізді ж^зсгс асыруға бағытгалған. Міне
педагогикалықтехнологшінын сабакберу мен тэрбие жүмысыныц әдістемесіиен
айырмашы-дыш, өзгешелігі осыдан түрады. Егср "әдістеме" деген үғым оқыту
мен тәрбиелеу әдістсрін оны жүзеге асырушы әрекетінен тыс тұтас
к.омп.чексті қолдану процелурасын керсетедІ, онда педагогикалық технология
оған үстаз түлғасының барлық жактарымен көптеген көріністерімсн косылуын
үйғарады. Сірә осыдан, кандайда болмасыь педагогикалык міндег тек кана оған
сай кәсіби маман үстаздың жүзеге асыратын технологиялар көмегімен тиімді
шешілуі мүмкін.
Демек, барлык педагогакалыктехнолопіялардың негізгі мәні туралы
пікірлердің карама-карсылыкгарьша карамастан оны сабак беру мен үстздцын
жоспарланган максаттары мен оқушылардың іс-орекетгерінің жетістік-теріне
жсту проиесі ретіиде түсіндіруге болады.
Қандайда болмасын технолоптяның негізгі болігі ол соңш негізгі
жетістіілі ташқ яныктаумен оган жетуді дәлчен-дөл бакыдау болады. Непзінең.
(ондіріс пен әлеуметтік аймактағы) карапайші процесс ол аллыи ала
жоба."іанған, өнімыің негізгі кзсі-істтері \іен аныктаудың қүралдары
аныкталғанда осы процесті жүргізу үіпін жаідайлар максагга бІр калыптасыг!
жэне ол "жіберілсе" гана технолопія статусын алады
Оіфіілдын дәстүрлі технолопіясы. Оқытудыц дәстүрлі технологиясы дсп ең
алдьгмсп XVII ғасырда дидактика принциптеріндс калыіггасқан. ЯЛ. Комснскті
нсгіздеген және казіргі дейін лүмиежүзі мектептсрінде басым көпшітігі
қолданатын оқытуды класс-сабактыкүііымдастыру деп түсінеді. Класс-сабақ
ж\гйесі педагогикалык процестін одан әрі жетьчіп үйымдастырыл-ғап данындау
кджетіліпне байланысты пайда болған. себебі сол ғасырдың ортасында окута
кслушіпердің санының көбейе түсуіне байланысты шамамен бір жастага
балаларды оку топтарына жинактала бастады.
Соңғы жүз жьшдыкта класс-сабак жүйесін одан әрі дамытуга бағьптаіган
бірнеше зерттеулер жүргізілген. Олар оку жүғмысынын үйымдастырудың мынадай
формаларын іздестірумен байланысты болды. Ол сабақтың кемшіліктеріне,
айталык оныңорта окушығабағытга-луын. окудагы алға басушылык
кортындыларының мазмұнының біркеліктілігі мен орташа шамасы. қүрылымьтның
өзгермейтіндігі: үйге берген тапсырманы сүрау, жаңа сабакты баяндау. үйге
тапсырма беру. Дәстүрлі сабакгын кемшілігінің нәтижесі. ол окушылар-дың
танымдык белсенділігіне дамуымен және онын дербестігіне тежеу
болатындығында.
Дәстүрлі класс-сабак. технологияларынын аса корнекті белгілірі ол:
біржастағы оқушылардын түрақты құрамы мен дайындық деңгейлері; кластың
бірынғай жылдык. оку жоспары мен бағдарламасымен жұмыс істсу; сабак. окудың
негізгі бірлігі; әрбір сабак бір оқу понінс тақырыпка арналғаң, себсбі
класс оқушылары ортақ бір материалмен жұмыс істейді: сабактардың үнемі
туракты алмасуы кесте (расписание) мұғалімнің баскарушылык ролі және с.с.
Сонымен, окушы, оқу күні, сабақтар кестесі. оқу капикулдары, узілістер-
бүл класссабақ жүйесініңбелгілері. Дәстұрлі оқыту технологияларының
концептуалдык негізін Я. А. Коменский жасаған педагогика принциптері:
ғышмилық, біріздіпік, жүиелілік, беріктілік, белсенділікгегі сапалылық,
көрнекілік теорияның практикамен байланыстылығы, жас аралық пен өзіндік
ерекшеліктерді ескеру.
Оқыту дегеніміз ересек үлкек ұрпақтардан емес өсіп кйле жагқаы
урпактарға білім, білік және дағдыларды, әлеуметтік тәжірибені алып беруін
айтамыз. Бұл түтас ііроцестің қүрамына мақсат, мазмүн, одістер мен күралдар
кіреді.
Оқытудың мақсаттары біркатар жағдайларға байланысты тиісті бір күрамдас
бөліктен кіргізетін ойнакы өзгерткіпі катеіория болады. Мақсаттың
ерекшелігіне сай дәстүрлі оқыту дегеніміз түлғаны белгіленген қаснеттермен,
тәрбиелеу болып табылады. Максаттың мазмүнына байланысты дәстүрлі оқыту
түлғаны дамытуға (жан-жақгы дамыту тек кана мәлімдеме ғана) емес көбіне
білім, білік және дағдыларды меңгеруге бағыгга.чған. К^зіргі кездегі жалпы
мектепте мақсат біршама өзгерген айталык идеологияландыру шыгарылып
тасталған, жан-жақты үндестерілген даму үраны алып тасталған, адамгершііік
тәрбиесінің қүрамы да өзгерістерге үшыраған, бірақ мақсатты жоспарланған
касиеттер сапалар (оқыту стандартгары^ жиынтығы ретінде карастыру
пародигмасы бүрынғы сияқты қалып отыр.
БІлім берудің дәстүрлі жалпы мектептің мазмүны бүрынғы кеңес үкіметі
жьшдарында кдлыитаск^н, ол елді индустриализациялау міндеттерімен дамыған
капиталистік елдердің техникалык. деңгейіне киыншылыклен, жалпы ғылыми-
техникалык прогрестің ролімен және ол осы күнге шейін технократиялылығымен
аныкталады.
Дәстүрлі технология ең алдымен авторитарлық педагогиканын талаптарына
окушының ішкі өмірімең өте нашар байланысты ілім болып табылады, ал ол
өртүрлі сауалдар мен мүкгаждыктардан түрады, онда түлғаның өзіне тән
қабілеттерін көрсету үшін жағдайларымен творчестволық көріністері болмайды.
Окыту процссініи авторитарлығы іс-әрекетгі регламентациялаудан көрінсді:
оқытуды атқару тортібінің ықтиярсыз істелінетіидігі ("мектеп түлғаны
даралайды"); ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.