ЗАРАТУШТРА ДІНІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЗАРАТУШТРА ДІНІ

Заратуштра аңыз бойынша біздің дәуірімізге дейінгі 1500 - 1200 жылдар аралығында өмір сүрген. Ол отқа, қайырымдылық құдайы Ахурамаздаға табынуға негізделген жаңа дін жүйесін, әлемдік этика үлгісін жасады. Ол үшін Жақсылық пен Жамандық адам жанының да, тіптен адамзаттың да проблемасы болған емес. Бұлар - Космос құдіреттері еді.

Заратуштра діні қазіргі Иран территориясында пайда болған. Екінші бір деректерде Заратуштра б. э. дейінгі ҮІІ-ҮІ ғасырлар шамасында Мидияда дүниеге келген. Туғанда оған ата-анасы Спитама есімін берген. Спитама жиырма жасынан дала кезіп кетіп, он жыл бойы өз ойымен болып, тақуалықпен жалғыз өмір сүрген. Оған ұлы құдай -Ахурамазда және оның жеті сипаты туралы аян келеді. Өсиеттеріне өз жұртын сендіре алмаған Спитама Отанынан безіп, шығысқа, Амудария бойына, ол кездегі Бактрия мемлекетіне бет алады. Ол ел-елді аралай жүріп, жаңа дінді насихаттаудан жалықпайды, Ахурамазда туралы гимн айтумен болады.

Жаңа діни ілім Бактрия мен Согдиананың әміршісі Виштасптың назарына ілігіп, Заратуштраны өзінің кеңесшісі әрі бас діни уағызшы етіп алады. Виштасптың жарлығымен "Авестаның" бастапқы тараулары алтын табақшаларға түсіріледі. Б. э. дейінгі 546 жылы Бактрияны Парсы патшасы Кир басып алады. Осы аймақтағы өктемдікке жанталаса ұмтылған Кир жаңа дінді өз ұлылығын насихаттауға пайдалануды ойлайды.

Заратуштра діні біртіндеп көпшілікке тарап, мемлекеттік дінге айналады. Араб жаулап алушылары келгенге дейін ол осылай мемлекеттік дін болып қала береді. Зороастризм іздері қазірде де Иран мен Индия тұрғындары арасынан байқалып отырады.

"Авеста". Қасиетті "Авестаның" ең көне тараулары б. э. дейінгі ХШ ғасырға жатады. "Авеста" бойынша әлемді ең көне замандардан тұңғыш адам басқарып келген. Оны Ангра-Майну құдай өлтірген соң, әлемде ізгілік пен зұлымдықтың күресі басталды. Ол орасан апатқа әкеліп соқтырды: барша әлем отқа оранып майып болды. Осыдан соң өлем екінші қайтара жаратылды.

Ахурамазданың жарық пен ізгілік әлеміне Ангра-Майнудің зұлымдық пен қапас әлемі қарсы тұрды. Зұлымдық құдайы Ахурамазданы мейлінше жек көрді. Бірақ, оған қарсы әлдене жасауға дәрменсіз еді: бір ауыз ізгі сөздің өзі зұлымдық рухын құртып жібере алатын еді. Бұл күрес мың жылға созылады. Одан кейінгі мыңжылдықта жарық пен ізгілік құдайы "фраваши" -Заратуштраның рух болмысын жасап, оны "ғұмыр бәйтерегі" - "хаоманың " өзегіне орналастырады. Осыдан кейінгі кезеңде жарық пен қапастың ортасындағы заттық әлем жасалады. Ахурамазда өз қолымен бірінші адамды және бір бұқаны жаратады. Үшінші мыңжылдықта Ангра-Майну Ахурамаздамен соғысып, бұқа мен адамды өлтіреді, бірақ олардың ішінен адамдар шығады.

Келесі мыңжылдықта Ахурамазда Заратуштраға адам кейпін беріп, адамдарға ақиқат дін таратуға жұмсады. Жарықты қорғай ма, қапас жағына шыға ма - таңдауды Заратуштраның өзіне қалдырады. Адамзаттың басым бөлегінің дұрыс өмір құруы, ізгілік жағында болуы Ахурамазданың зұлымдықгы жеңуіне көмектеседі. Әлемнің даму циклі аяқталғанда Заратуштра жер бетіне құтқарушы кейпінде оралады. Заратуштра діні бойынша, ақырзаман болғанда өлгендер Ахурамазданың алдына жауапқа барады. Өлген адамның жаны аспанға ұшып, "жаза көпіріне" барады. Оларды онда құдайлар күтіп тұрады. Күнәсіз жандар жарық пен қайырымдылық әлеміне, күнә жасағандар зұлымдық әлеміне жіберіледі.

Адамның тәні жер үстінде қалып, табиғатпен тұтасады: қаны суға, сүйегі топыраққа, өмірлік қуаты отқа қосылады.

Ақырзаман келгенде Ахурамазданың бұйрығымен адамдардың жаны мен тәні бір-бірін тауып қосылады. Осыдан соң үш күнге ізгілер жұмаққа, зұлымдар тамұққа түседі. Үш күннен соң Ахурамазда барлық адамдарды бір жерге жиып, жерді балқытып, сол балқыған денені адамдарға жібереді. Одан күнә жасамаған адамдар сескенбек емес, өйткені олар үшін балқыған жердің ыстығы жылы сүттей ғана сезіледі, ал күнәлілер ол ыстықтан қуырылып қалады. Осылай қасиетті от әлемді барлық күнә атаулыдан арылтады. Күнә жасағандар күнәсінен тазарады. Жарық пен ізгілік құдайы қапас пен зұлымдықты біржола жеңеді. Митра кұдай басқа құдайлардың көмегімен Ангра-Майнуді жеңіп, от тасқынына лақтырады. Сонда әлемде қайырымдылық пен ізгілік дәуірі орнайды.

Заратуштра дінінің мейрамдары мен ғұрыптары. Заратуштра ілімі Ізгілік пен Зұлымдық, Жарық пен Қапастың ымырасыз күресі арқылы ең жоғары адамшылық құндылықтарына жетуді үш дәуірге бөледі. Олардың біріншісі - Жарату, екіншісі - әлемге Ангро-Майньюдің зұлымдық тарата келуі немесе Жақсы мен Жаманның сапырылысы, үшіншісі - ізгіліктің зұлымдықгы жеңіп мәңгі жасау дәуірі немесе Ажыратылу. Мұның негізінде бәрі өзінің бастапқы қалпына оралады (бірінші ізгілік құдайы әлемге келіп, зұлымдық құдайы сонан соң пайда болды) деген қарабайыр философияның жатқандығын аңғару қиын емес. Осы қайырымдылық дүниесінің оралуы жолында, зұлымдыққа қарсылықтың көрінісі ретінде күніне бес мәрте (күннің қозғалысы цикліне қарай) Ахурамаздаға құлшылық жасап, дұға оқу міндетті саналды.

Заратуштра малшылар мен диқандардың жылдың әр маусымына қарай өткізетін мерекелерін, тайпалар өміріндегі ерекше оқиғаларға байланысты салтанаттарды дінге орайластырып, жаңа мазмұн беріп, ретке түсірді. Көктемнің ортасында аспанның жаратылуы тойланды. Бұл мереке әр адамның салауатты өмір жолындағы көрсетуі тиіс қажыр-қайратын марапаттады. Жаздың тең ортасы, күзде астық жинау, малдың жайлаудан қайтуы, қыс ортасы, көктемде күн мен түн теңелуі қарсаңындағы жылдың соңғы кеші мерекелері болды. Соңғысы Ахурамаздаға, оның жаратқан адамына арналды. Сонымен бірге мерекеде фравашиге -ақиқат үшін күрескен шаһиттердің аруағына ерекше құрмет көрсетілді. Осылардың ішінде күн мен түннің теңеліп, жаңа жылдың келуімен байланысты Наурыз (жаңа күн) мерекесі ерекше болды. Ол ақиқат пен ізгіліктің мәңгілік салтанат құруының қарсаңы деген ұғыммен байланыстырылып, өмір қуаты - тазартушы отқа арналды. Яғни, зороастризмнің барлық мерекелері тайпалардың тұрмыс және рухани өмірімен байланысты болды.

Заратуштра дінінің ғұрыптарының ішіндегі ең бастысы - Ахурамазданың рәмізі ретінде отты қастерлеу. От - адам жанының негізі. Заратуштра храмдары барлық жерлерде бір үлгімен салынды: құрылыстың дәл ортасында арнайы бөлме бөлініп, оған қасиетті ошақ қойылды. Құлшылық және мәжіліс залдары осы бөлмені айнала орналастырылды. Құлшылық оты төрт бұрышты тастың үстіндегі металл ыдысқа тұтатылды. Мемлекеттің басты үш храмында үш от жағылып, олардың әрқайсысы қоғамның белгілі тобының оты болып саналды. Мәселен, Парсы храмындағы от - дін қызметшілерінің оты, Шиза храмындағы - жауынгерлердің, Хорасандағы от жалпы қауымның оты болып есептелді. Дін қызметшілері бұл оттардың өшіп қалмауына міндеттелді.

Қазақстандағы ертедегі заратуштра діні.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.