ИСЛАМ ӨРКЕНИЕТІ, ӘДЕТ - ҒҰРПЫ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ИСЛАМ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ИСЛАМ ӨРКЕНИЕТІ, ӘДЕТ-ҒҰРПЫ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ИСЛАМ1

ИСЛАМНЫҢ ДІНИ-МӘДЕНИ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ3

Тайпалық жөне үлттық діндер. 12

иудаизм, индуизм19

Иудаизм21

КОНФУЦИЙ ЖӘНЕ КОНФУЦИЯЛАНДЫРУ27

Конфуцийшілдіктің әлеуметтік тәртібі31

ИСЛАМ ӨРКЕНИЕТІ, ӘДЕТ-ҒҰРПЫ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ИСЛАМ

Әртүрлі бағыттағы ағымдар, топтар, секталары болумен қатар Ислам - біркелкі түтас діни жүйе/ Шығыс пен Европа мәдениегінің өркендеген кезінде өзіне христиан және иудей, грек философиясының, римдік қүқық, ескі парсы империясынын және индуизм мен буддизмнің мистикалық-метафизикалық саудасының әкімшілік қүрылысынан тәжірибе жиған бұл жүйе көп салад^І синтезден өткен күрделі қорытынды еді. Бұл синтездің негізі - араб мәдениеті, араб этносы, араб мемлекеті.

Шығыстың көлемді территориясында кішігірім, мәдени тұрмысы жағынан артта қалған семиттер әулетінен күшті саяси жүйесімен, өрбіген өркениетімен, көп санды, өзіндік этномәдениетімен ірі қауым пайда болғаны белгілі. Араби ислам-діни мәдениетінің әдет-ғүрпы тез арада төңірегіндегі және кейінгі кезде басып алған мемлекеттер мен халықтарға, оның ішінде ерте дүниеде әлемдік өркениет шынына шыққан мемлекеттерге тарап кетті. Қысқаша айтқанда, араби ислам екігіні қысқа мерзімнің ішінде Аравияға жақын және қашық елдерді, ондағы көп тайпалы, өзінің ертеден келе жатқан әдет-гүрыптары бар халықтарды өз ішінде ерітіп, бойына сіңдіріп жіберді.

Бұл күшті ассимиляция толқыны өзіне сай екпінді қарсы күшті тудырды. Нәтижеде Египет, Месопотамия, Индия, Иран, Орта Азия, Аф. рика, Испания, тағы басқа елдердің мәдениетін жинақтаған, халықтарьшын рухани әдет-ғүрыптарымен байыған күшті араби йслам дінінщ әдет-ғүрпы, салт-дәстүрі пайда болды. Бұл әдет-ғүрып өсіп-өрбіп келе жатқан араби ислам мәдениетіне алып күш беріп, әрі қарай дамуына ықпалын тигізді. Мүның өзі орта гасырдағы араби мүсылман мәдениетінің аз уақыттың ішінде әлемдік өркениеттің басында болуына алып келді. Бүған әсерін тигізген күрделі мәселе - ҮШ ғасырдан бастап Европа мәдениеті қүлдырау жольша түсіп, ескі, көне және жаңа кезеңге бөліне бастаған еді. Европада христиан мөдениеті, Батыс Европада католик, Византияда православие діні өрбіп түрған кез бола түра, олардын жағдайы араби ислам өркениетінің алдында нашарлана бастады. Араби ислам мәдениетінің жетістігі көп елдерге, оның ішінде орта ғасырдағы Европа елдерінің мәдени орталығына үлкен әсерін тигізді. Бұл, әсіресе, математика, химия, философияда көрнекті орында болды. Кордов халифаіы (Испания) ҮШ-ХН ғ. араби ислам мәдениетінің орталығы болған Европа университеті арқылы әлемдегі ірі түлға, ойшылдар Авиценна, Аверроэс, әл-Газалидщ еңбектерімен танысуға қолы жетті. Мысалға, Аристотельдің ғылыми мүраларына берген Аверроэстың түсініктемесінің төңірегінде Европанын ірі философтары үлы Альберт, Сигер Брабантский, Фома Аквинскийлердің арасында дау-дамай пікірталастар ашылып кетті.

Кейін араб мәдениеті, Кордов халифатының күйреуімен жалпы араб мемлекеті мен өркениеті қүлдырап кетті. Бірақ исламның тараған аудандары, түкпір-түкпірдегі ең қашық жерлерде де ислам дінінің әдет-ғұрыптарын үстап, Қүран оқып, Сунна хадистерін амал етті. Міне, осы жагдайда ислам дінінін жойылған жерлердегі араби ислам мәдениетінің (қүдайшылдық, фикх, шариат, әдет-ғүрып, отбасы тәртібі) ролі үлкен.

. Сонымен, ислам бұл елдердің әлеуметтік-мәдени жүйеан өзгерткені сонша, арабтар қашықтап кеткен жағдайға қарамай, араб мәдениетінің көптеген ықпалы халық арасында қалып қойды. ^Діни форманы да арабтардан алды. Соның бірі Ирандағы ишит ағымын алуға болады. Мүның барлығы, Қүран көптеген ғасырлар бойы езге тілдерге ауларылмай араб тілінде оқылуымың өзі араб тіліне деген қүрмет тугызды. Сондықтан араб тілі католиктер үшін латын тілі сияқты бүкіл ислам әлеміне тарады Осы тілде Аллаға жалбарынды, осы тілді мешіттерде, медреселерде оқытты. Ислам елдерінде зиялылар, мемлекот қызметкерлері міндетті түрде араб тілшле оқып, араб тілінде жазады.

Сонымен, араб тілі, араб мәдениеті және мемлекеттері ислам әлемін қүруда, бүкіл ислами момлекеттердің бір-білмс; : қарым-қатынас жасауында үлкен ооль атқарды. Басқаша айтқанда, араби ислам салт-достүрі "Ислам елемік" қалыптастырды. "Ислам әлемг деген теокин - заңдылық, ул шынайы болмысқа әсерін тигізетіні хақ. Қайткелде де исла; ., көптеген ғасырдан бері өзішк салт-дәсгурімеи Еьоопані-. ; Азиядан, Европаны Африкадан геограсриклық территори. -гсі. -::.

ғана емес, қайта діни. модениет жагынан да оөліп түрдк (/"•

ИСЛАМНЫҢ ДІНИ-МӘДЕНИ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ

Исламның табиғатында рухани және зайырлық бірігу, саяси өкімшілік пен діни биліктің бірігуі мен өзгешелік бар. Халифатта да немесе басқа да ислами мемлекетте мемлекет ісіне қарсы түратын шіркеу сияқты қауым жоқ. Бұл мүсылман орындарының басшыларында, шейх, имамдарда мемлекет әкімпгілігінщ іс-әрекетіне немқүрайды қарау бар немесе келісім бар, келіспеушілік болмайды деуге болмайды. Ондай жағдай қазіріі кезде де кездеседі. Бірақ православие, католиктер шіркеуі сияқты шіркеудің және діни қызметкерлердің пайдасы үшін мемлекетпен айтысу және бір-бірімен бөліну деген мүсылман әлемінде кездеспейді. Христиан дінінен ислам дінінің айырмашылығы онда дін мен саясат бірлескен түрде, оның басшылары әрі діни көсемдер, әрі саясатшылар - пайғамбар, халифтер, әмірлер және жергілікті көмекшілер. /

Бұл зайырлық және діни бірігу бір жағынан діннің абыройын көтерсе, екінші жағынан әкімшілік-бюрократиялық иерархияның маңызы төмендей түседі. Қандай да болмасын әкімшшк шенеунігі өз әрекетш шариатпен салыстырып отыруы, Қүранға негіздеуі қажет. Олар муджтахидтермен және мутакаллимдермен ақылдасып, молдалардың, шейхтардың, сопылардың жөне басқа діни қызметкерлердің кеңесін басшылыққа алып отырады. Шариат жолын, Қүран аяттарьш, хадисгерді өкімшілік қызметкерлеріөздері де жетік біледі. Ол-мемлекет бөлек, дін бөлек дегеннен аулақ деген сөз. Әкімшілік қызметкерлерді қадағалауға алып, олардың өзінше шариат жолын, адам қүқығын бүзуға жол бермейді, оларды бір түп-түзу арнаға салады деген сөз. Әр дедгейде әр қилы қалыптасқан тәртіп болады. Дегенмен ешкім ешқашан түрік сүлтаньша, Иран шахына өзінің қол астындағы қандай да деңгейде болмасын, оның істёген қылмысына жаза берсе, оны ешкім тоқтатуға, ара түсуге қақысы жоқ. Ал, қаншалықты өкімшілік деңгейі төмендеген сайьш олар діни орындармен көбірек байланыста болып, олармен кеңесіп отырады. Міне, бұл өкімшілік орындардағы шенеуніктерді заңсыздыққа жібермейді.

Бұл екеуінің, яғни діннің және зайырдың бірігуі діншң өктемдік танытып, . Дін шынайы орнын алды. Алла Тағала адамға жанмен қоса дін салады екен. Алдымен дін, кейін барып қызмет пен тұрмыс. Осы екеуін ауыстьфмай орын-орнына қалыптастырған жағдайға ғана адам шынайы болмыстық түрмыс етеді. Мүны түсіне алмаған әкім қол астындағыларға, жай пенделерге қиянат жасап, оларға өз өктемдігін діннен жоғары қойып, өз қызмет әрекетін Құран мен Сунна қағидаларымен, шариатпен келіспей істесе, әлемдік байланысқа қарсы болғандық болып есептеліп, Алла алдында жауап беретіні белгілі еді. Сондықтан шенеуніктер бірінші жауапкершілік Алла алдында деп білді. Міне, бұл Ислам дінінің таза дін екендігш білдірді, оның халықтар арасына тез тарауьой мүмкіндік туғызды.

Келесі, діншн тез тарауына себепкер болған Исламның қасиеті, онын халықтарды сабырлылыққа шақырып, барлық іс, яғни жақсылық та, жамандық та Алладан дегенге сендіре білуінде еді. Адам бұл жағдайда өзінің неше түрлі қызығушылық (зинақорлық, әуесқойлық, құмарпаздық) және нәпсісін қадағалай біледі, оның тұрмыс қасиегінде рухани күш алдыңғы кезекке шығады да, шынайы түрмысқа алып келеді/ Бұл, әсіресе, суфизм, сунниттер оқуьшда үлкен нәтижеге жетті. Исламның бұл оқуьшда адамдарды пасоюгік халге өткізу деген әрекет емес, қайта олар өз ісін қажырлы түрде жүргізеді. Крестшілермен соғыста болсын, өз мемлекегшде дінге қарсы бас көтергендерге боло^н, өз идеясьш қатты ұстаған, өз сеніміне берік мұсылмандар өз саясатын дүрыс жүргізе білді, ислами норма түрмыста мүлтіксіз орындалу шарты негізге алынды. Жеке тұлғаның прогресс жолында, ілім жолында, түрмыста жаңалық, кәсіпқойлық белсенділік көрсетуіне исламда ешқашанда тыйым салынған емес. Әлеумеггік-экономикалық өркендеу жольшдағы істерде тазалық сақталды.

Діни әдет-ғүрыптарды қалтқысыз орында^, яғни Алланың адамға қойған парыздарын орындау, яғни АллаңЕп* бірлігіне, пайғамбарларына сену, бес уақыт намаз оқу. ^сйЙЬоейЧ' ораза туту, мальгаан жегім-жөсірлерге мшдетгі түрде зекет%еруі жағдайына қарай қажылық жасау исламның біркелкі діни мәдениетін қалыптасгырды. Бұл мүсылман адамдарын Алдаға бағыну, шариатты орындау тәріібіне төрбиеледі. Ең басшсы шариатқа, Қүран Көрімге, хадистерге жеке түлғаның «зіндік пікірін, оларға өзгеріс ендіруге немесе одан алыс тастауға қатаң тыйым салып, оны қадағалады. Бұл парыздарды орындауда ешқандай бастық, ешқандай күш мұсылманға қанағат бере алмайды, яғни намаз уақытында орындалуына ешқандай күш кедергі бола алмайды, 30 күн ораза міндетті түрде тұтылады, егер қандай да себептермен тұтылмай қалған күндері болса, міндетті түрде кейін орындайды. Сол сияқты зекет беру міндетін ешқандай күш өзгерте алмайды. Бұл парыздардың барлығы Алланың қүлына міндеттеген парызы, оны орындау -мүсылманға міндет. Міне, осы парыздарын орындау арқылы адам күнделікті, әр сағат, минут сайын өзінің Алла алдындағы жауапкершілігін, өзінің Алланың қүлы екенін сезініп, Алла алдында сажда жасап, табьшуы мүсылмандарды біркелкі рухани тазаруға алып келді. Шындығында, мүсылманға парыздарын орындау, оның түрмысты өміріне ешқандай кедергі алып келмейді, оның үстіне адамды ешқандай қызметтен, ол жай қара жүмыс болсын, одаң оны тыймайды оған кедергі болмайды. Міне, бұл мүсылманды біріктіруге, дінді сыйлауға алып келді. Бұл жағдай діннің тез тарауына, оның нығаюына алып келді.

ІИслам діні де басқа діндер сияқты теңдікті қадағалайды. Бірақ христиан дінінде сөзбен ғана айтса, ал исламда зекет арқылы халықтың түрмысын теңестіреді. Зекет беру әрбір мүсылманға парыз. Алла алдында әрбір адам тең, бірінде дүние көп болса, зекет беру арқылы жоқ адамға көмектеседі. Мүсылман - әлемінде туысгық сезім бүрыннан да жоғары бағаланатын болса, ол сезім тек туысқандар шеңберінде ғана емес, бүкіл адамзатқа бірдей деген исламдық нормада тарап, жиналған зекет бәріне ортақ болды. Бұл да дін мен зайырдын бірігуіне үлкен себепкер болды.

Муджтахидтер мен мутакаллимдердің жетістігі, олардың әулеттік негізінде немесе әлеуметтік байланысында қаралады, оның исламдағы тазалығына, білімділігіне, имандылығына қарай бағаланады.

Мүсылман халифатында ХҮ-ХҮІ ғасырда сырттан келі-егі басып алушылар әскерлерінің келуімен біркелкі ислами тәртіп бүзылды. XVI ғасырда халифаттың көп жері Осман империясының қол астына енді. Жекеленген күшті Сефевид мемлекеті шииттер орталығы болған Иран болып қалды. Үшінші орындағы ислам империясы Индиядағы Үлы моғолдар империясы еді. Бұл үш империяда ислам өзіндік жеке бағытағы саяси күш болып, әр жерде жергілікті тәртіпке қарай өрбіді.

Индияда индуизммен қатар енуге қалыптасса, Иранда шиизмнің нығаюымен санасуға тура келді. Осман империясының қол астьша бүкіл араб елдерінің жері де, халқы да енгендіктен бұл жерде ислам бүрынғы қалпында сақталып, әрі қарай өріс алды. Халифа орнына сүлтан келді, ислами тәртіп әрі қарай өркендеді.

Келесі ислам дінінің өркендеуі XIX ғасыр еді. Ол Голландиялық Индия мен Индонезияда еді. Ол өз жолымен жүрді. Ескертетін жай, әлемді жағрапиялық бөлшектеуге түсірген Европа экспансистерінің кезінде капиталистік жүйе өркендей бастаған шақта Шығыс елдері терең тамырдан жарылуға кезікті. Бұл, әрине, дінді де жанай келді. /Дінге көп кесірі тимегенмен, бұл күйзеліс XIX ғасырдың өзінде-ақ ислам дінінің рухани басшылары, ғалымдары ислам дінінін тұрақтауына төнген қауіптен қүтылу жолын іздеді. /Діннің тазалығын, оның мәдениетін, әдет-ғұрпын сақтауға тырысты. Ізденісте түрлі ағымдар пайда болды. Оған террорлық жолмен енген сыртқы күштер де әсер етті. Ислам дінінің тез тарауына басқа Европа елдерінін ислам әлемінің бөлшектенуіне әрекет жасаған істерінен нәтижелер алғандары да болды.

Сол кездегі әлемнің көп жеріне өзінің қоластында ұстаған Англия империализмі және сол сияқты ірі мемлекеттер исламды ыдыратуға әрекет жасады. Сондай жолда, яғни Англия мемлекетінін қауіпсіздендіру орнының көп жылдар бойы араласуымен ХҮП-ХІХ ғасырда араб елінде ваххабизм ағымы пайда бөлды. Бірақ ол араб елдерінен әрі асқан жоқ, оны діннін өрбіген және жақсы сақталған аймақтарыңда қолдамады. Ал Иранда шиизм ағымы қалыптасты.

1844 жылдары, он екінші имамның ғайып болғанынан кейін мың жыл өткенде бабтар және бехаистер ағымы пайда болды. Өзін он екінші имам Махди деп хабарлаған Бабты қолдаушылар, оның соңынан ерушілер де аз болмады. Ол да шетел экстремистерінін әсерімен келген ағым еді. Оның жолы бостандық, теңдік, әйелдердің теңдігін қорғау еді. Міне, осы үрандардың өзі ислам дінін шынайы болмысымен түсіне алмайтын басқа діндегілердің араласуымен қүрылғаны белгілі. Бостандықты кімнен алмақ, бостандық Алладан берілгенін шын мүсылман біледі. Теңдік - қандай теңдік? Алла алдында барлық адам тен. Ал, әйелдердің теңдігі жайлы айтсақ, бұл басқа діндегінің немесе дінсіздердің, яғни еркін ойшылдардың ықпалы екені белгілі. Исламда әйел тендігі шешілген, ол Құранда айтылған. Баб 1850 жылы түтқынға алынып, ату жазасымен өлтірілді. Оның жақтастары жан-жаққа қашып кетеді. Олардың бір бөлігі Иракта түрақтап, оның ішінде Бехаулла деген өзін Махди деп хабарлады. Бұл ағым бехаустер деп аталып, Батыс идеясын қабылдап, соғысқа, әлемдік бірігуге, шыдамдылыққа, махаббатқа, теңдікке, заңды түрде меншік затгы бөлісуге қарсы күресгі. Бабизм, бехаизм соншалықты үлкен нәтижеге жете алған жоқ, бірақ интеллигенттер арасында біршама қозғалыстар тутызып, исламда реформа, модернизация дегендерді туғызуға әсерін тигізді.

Бабизм мен бехаизм де махдизм идеясын таратгы. Ол, әсіресе, Суданда, Африкада XIX ғасырдың соңында Европа отаршылдарына қарсы ислам салт-дөсгүрлерінің күшімен үлтгық көтерілістер үйымдастырды.

ХК-ХХ ғасырдың шамасында дәл осындай қозгалысгар Индия ислам шеңберінде де басгалған еді. Бір ағымның басшысы Ахмад басқа діндердің ықпалымен Иса тіріліп, Махди кейпінде келеді., сондықтан Иса мен Махди бір адам дегенді айтты. С онымен ахмади ағымы Индия мүсылмандарьгаың ішінде біраз жақтаушылар таіггы.

Махизм ағымы исламды реформалау немесе модерназициялау қажет дегенді білдірді. XIX ғасырдың жартысында жаңаша, Европаға еліктеушілер арасында Европадан идея, теория, концепция дегендерді қабылдап, либералдық қалыптан революциялық жолға түрп, социализмнің түрлеріне еліктей бастады. Бұл идея көп жерде қолдау тапқан жоқ, бірақ олардың ықпалы ене басгады.

Реформа идеясын қолдаушылардын ішінде көрнектісі роформашы Джемаль-аддин өл-Ауғани (1849-1905 жж. ) болды. Отаршылдардан қүтылу үшін үйымдастырылған үлттық қозғалыстың бастығы Абдоны ағылшын отаршылдары 80-ші жылдарда қуғын-еүргінге түсірді. Ол Каирден кетіп, Парижде түрды. Ол кезде өл-Ауғани да сонда еді. Екі реформатор алғашқы мүсылман газетін шығарды. Онда өз көзқарастарын айтып, елді халықтық төңкеріске шақырды, мүсылмандарды бірігуге шақырды, біріккен ислам мемлекегін қүруға шақырды.

Панисламизм әр жерде үлттық көтерілістер үйымдастырғанымен, ислам діяін, оның салт-дәстүрін сақтап, ныгайтуға бағытталған еді. Қарсы күшке төтеп бере алмағандар Ми*ня менТүркияны паналаған еді. Халифат қүру идеясын түрік сүлтанын 1924 жылы жойғаннан соң да жалғастырды. Панисламизмнің әлсірегенішң арқасында ислам әлемінде түрлі жаңа модернизациялық реформалық концепциялар жүз берді. Европада исламды модериизациялау деген концепцияда әр жерде исламға қарсы күштер пайда болды. Олар европалық әділет басқармаларының сот орындаушылар күшімен жасалған түрлі исламға қарсы теориялар шығарып, оны ел арасына таратып, радиолар арқылы сөйлеп, исламның шынайы бірлігіне, оның ішкі тәртібіне қол сұға бастады. Ислам дінін тек сол діндегілер ғана түсінеді. Ал, сырттан келген, діннен хабары жоқтардың салған байбаламы тарап кетті. Шариат нормасын сынаушылар көбейіп кетті. Оның орнын Европадан келген адамдар жасап алған жасанды заңдар басты. Қүран мен шариат екінші орынға шыға бастады. Ежелден келе жатқан діни және зайыр бірлігі ыдырады. Дін мемлекеттен бөлектенді. Діни тәртііггің орнына жасанды заңдар қабылдана басгады. Бұл жолда Түркия жол көрсетті. Кемалистер революциясыңан кейін шариат соты өзінің орнын мемлекеттік конститциялық нормаға босатты деуге болады. Ең бірінші теңдікке жегтік деген әйелдер қоғамдық еңбекке араласа басгады. Ислам дінінің әдет-ғүрыптарына тыйым салынды. Әйелдер жігерлене қоғам жүмысына араласып, мешіттерге баратын болды, оразаны тоқтатты. Діни зайырдан бөлініп, мемлекетгік зайырлы бағытқа көшті.

Мүстафа Кемал Ататүрік (1884-1938) исламда реформа жасап, ежелгі болмыстық діни бағытқа өзгеріс ендіріп, зайырлы мемлекет құрды. Басқа мүсылман мемлекеттерінде мүндай реформалау болған жоқ, олар реформа жасауға асықпады. Мысалға, Индияда үлттық көтеріліс қана емес, исламның өз дінін сақтау үшін үнділермен арақатынастың шиеленісуге дейін баруын айтуға болады. Индонезияда және араб елдерінде отаршылдарға қарсы үлттық көтеріліс болыи, зайыр мен діннің арасын бөлуге асықпады. Индия басшылығы ислам дінінің жағында болғанымен, дүниежүзілік екінші соғыстан кейін Пәкстанға және Бангладешке бөлінді. Бұл екі мемлекеттің басында мүсылмандар түр. Ислам бүрынғыдай бұл мемлекеттердің туы есебінде қалды.

Индонезияда да мемлекет басында исламдықтар тұрды. Индонезияда социалистік өркендеу жүз бермеді. Коммунистік үранмен қол көтерген солшылдарды басып тастап, социализм орнату деген сөзді жоғалтты. Онда ислам тәртібі қалды.

Социализм 1917 жылғы Ресейдегі Қазан революциясынан кейін орыс империясының отарындағы мүсылман дініндегі мемлекеттер Орта Азия мен Қазақстанда орнады. Ислам тәртібі толық жойылып, атеистік бағытта дамыды.

Исламды модернизациялау араб мемлекеттерінде де өрбіді. Әсіресе, Египет, Сирия, Иракта. Бұл мемлекеттерде Насердің кезінде күрделі саяси-әлеуметтік өзгерістер болды. Реформа отаршылдарға қарсы халық көтерілістеріне жалғасты. Дегенмен, исламды жоғалта алмады. Ислам негізгі идеология есебінде қалды.

Ислам XX ғасырдың 70-жылдары қайта қалпына келе бастады. Оған негізгі себеп мүнайды өндіру, араб елдерінін экономикалық жағдайының жақсара бастауы болды.

Сонымен, ислам әлемдік ртаршылдық жүйені қүлатуға халық көтерілістерін үйымдастыру арқылы жеңіске жетсе, дүниежүзілік екінші ооғыстан кейін "исламдық социализм" үраны жүрсе, 70-жылдары бұл мемлекеттерде "оңшылдар" күшейіп, әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайының жақсара бастауынан бастап ислам қайта жанданып өз күшіне енді. Бұл елдерде ислам негізгі идеология болып қалды. Үлттық дәстүр, рухани байлық қайта қалыптаса бастады.

Бұл елдерде ислам туының астына біріге отырып, отаршылдардан азат ету қозғалысы жүріп жатты. Мемлекет тәртібіне, салт-дәстүріне шетел ықпалын ендірмеу үшін күресті.

Исламды айыптағанда барлық жерде әйелдердің қүқығын ^орғау деп алады. Исламда әйелдер қүқығы қорғаулы екенін, »йел ерлермен тең, әрқайсысының өз міндеті бар екенін ислам оніндегілер ғана түсіне алады, ал басқалар үшін ол түсініксіз.

Злардың әйелге алып берген "теидігі" кешегі советтің кезіндегі, іүгінгі күндегі Қазақстан әйелдерінің қүқығын айтуға болады, ағыз атеистік бағыттағы теңдік. Исламды шынайы қалпына :елтіру күресінде түрлі қарама-қарсы күштер туды. Ол күштер Іслам дінін қайта қалпына келтіруде объективті жағдайлар уғызды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.