ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 2
ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК 3
ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ ТУРАЛЫ МАРКСТІК ІЛІМ ЖӘНЕ 4
ОНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ 4
ҚОРЫТЫНДЫ 10
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 10

КІРІСПЕ

Қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттеу - социология ғылымында негізгі
мәселелердің қатарына жатады. Өзімізге белгілі қоғам - әлеуметтік
қатынастар, байланыстар жиынтығы ретінде түрлі қабаттардан, топтардан,
әлеуметтік институттардан тұрады, және олардың ерекшеліктерін зерттеп
білмей қоғам туралы социологиялық танымды қалыптастыру мүмкін емес.
Қазақстан тәуелсіздік алғалы бері күрделі тарихи-әлеуметтік
өзгерістерді бастан кешірді. Осы уақыт ішінде біздің қоғамда бұрынғы
әлеуметтік топтар жойылып, олардың орнына жаңа институттар, топтар пайда
болды. Соған байланысты қазақстандық қоғам соңғы 15 жыл ішінде мүлде басқа
жаңа қоғамдық форматты қалыптастырып отыр. Осы тұрғыдан қарастырғанда
әлеуметтік құрылым социологиясын дамыту, осы бағытта зерттеулер жүргізу
бүгінгі күннің талабы екендігі сөзсіз.
Жалпы алғанда қоғам - өз қажеттерін қанағаттандыру мақсатында өзара
байланысудың тарихи қалыптасқан формасына біріккен адамдар жиынтығы; бұл
топ тұрақты және біртұтас, өзін - өзі қамтамасыз етіп, өзін-өзі басқаратын,
адамдардың өзара байланысы мен өзара әрекетін басқаратын айрықша әлеуметтік
нормалары мен әдет-ғұрыптарын қамтитын мәдени дәрежесі жоғары жиынтық
екендігі белгілі. Сонымен қатар, қоғам, адамдардың қалай болса солай жай
жинала салуы емес, ол адамдардың арасындағы айтарлықтай тұрақты және
жеткілікті дәрежедегі берік қарым – қатынасы бар бірлестік.
Қоғам біртекті емес, оның ішкі құрылысы және толып жатқан әлеуметтік
процестері мен құбылыстары бар. Оның құрамдас элементтерін құрайтын
мыналар: адамдар, әлеуметтік байланыстар мен қатынастар, әлеуметтік
институттар мен ұйымдар, әлеуметтік топтар мен қауымдастықтар, әлеуметтік
нормалар мен әдет-ғұрыптар және т.б. Социологияның міндеті қоғамның осындай
құрылысын ашып көрсетіп, оның аса маңызды элементтерінің ғылыми
классификациясын жасап беруі болуы тиіс.
Социология ғылымы, қазіргі күні, қоғам өзгермейтін, қатып-семіп қалған
құбылыс па әлде өзгеріс, қозғалыс, дамуда болатын тірі организм бе, ал егер
ол дамитын болса, онда оны дамытушы күштер, факторлар қандай деген мәселеге
жауап беруді талап етеді. Осы бағытта әлемдік социология ғалымдары үлкен
күш салуда. Қазақстандық социолог-ғалымдар өз тарапынан бұл бағытта біраз
еңбек сіңіргендігін айта кету керек. Олардың ішінде Н. Аитов пен М.Аженов
секілді ғалымдарды атап айтуға болады.

ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

Қоғамның әлеуметтік құрылымы әлеуметтік жүйенің бөлімі және екі
компоненттен тұрады: әлеуметтік байланыс және әлеуметтік құрам. Әлеуметтік
құрам - әлеуметтік құрылымды құрайтын элементтердің жиынтығы.
Әлеуметтік құрылым - әлеуметтік жүйедегі элементтердің тұрақты
байланысы. Қоғамның әлеуметтік құрылымының негізі – белгілі мәртебесі бар
және белгілі әлеуметтік қызмет атқаратын жеке адамдар, ал жеке адамдар –
мәртебелік белгілеріне сәйкес топқа бірігеді, әлеуметтік-территориялық,
этникалық және басқада бірліктерге енеді. Әлеуметтік құрылым қоғамның
бірліктерге, тапқа, жікке, топқа объективті түрде бөлінуін көрсетеді,
адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасының да көптеген критерияларына сәйкес
әртүрлігін көрсетеді. Әлеуметтік құрылымның әрбір элементі өз тарапынан,
өзінің байланыстарына қарай күрделі әлеуметтік жүйе.
Қоғамдағы әлеуметтік құрылым түсінігі төмендегі негізгі мәніне қарай
қолданылады. Әлеуметтік құрылым кең мағынасында – қоғамның тұтас құрылымы,
оның негізгі элементтерінің өзара байланыс жүйесі. Мұндай қатынаста
әлеуметтік құрылым әлеуметтік бірліктердің көптеген түрлерін және олардың
өзара қатынастарын сипаттайды. Тар көлемде қоғамның әлеуметтік құрылымы
деген ұғымның мәні әлеуметтік-таптық және әлеуметтік-топтық бірліктерге
қолданылады. Әлеуметтік құрылым бұл мәнінде өзара байланысты және бір-
біріне әсер етуші таптармен, әлеуметтік жіктердің және топтардың жиынтығы.
Әлеуметтануда қоғамның әлеуметтік құрылымы туралы көптеген
тұжырымдамалар бар. Олардың бірі – маркстік ілім.

ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ ТУРАЛЫ МАРКСТІК ІЛІМ ЖӘНЕ

ОНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

Маркстік әлеуметтануда қоғамның әлеуметтік-таптық құрылымына жетекші
орын беріледі. Бұл бағыт бойынша қоғамның әлеуметтік-таптық құрылымы
негізгі үш элементтің өзара қарым-қатынасын құрайды: таптар, қоғамдық
жіктер және әлеуметтік топтар. Әлеуметтік құрылымның негізгісі таптар.
К.Маркс және Ф.Энгельс таптардың пайда болуының экономикалық себептерін
зерттеген. Олар қоғамның тапқа бөлінуін еңбектің қоғамдық бөлісінің және
жеке меншіктік қатынастың нәтижесі деді.
Тапқа мұндай экономикалық қатынасқа сәйкес В.И.Ленин Ұлы бастама
деген еңбегінде анықтама берді, ол 70 жылдан астам – уағыздалды.
В.И.Лениннің анықтамасы бойынша таптың негізгі белгісі - өндіріс
құралына қатынас (иелену немесе иеленбеу), таптың қоғамдық еңбек
бөлісіндегі, билік жүйесінде ролін (үстемдік етуші және бағынушы), олардың
тұрмыстық жағдайын (бай және кедей) анықтайды. Таптар тартысы қоғамдық
дамудың қозғаушы күші болып қызмет етеді делінген.
Маркстік ілім таптарды негізгі және негізгі емес таптарға бөледі.
Негізгі таптар, олардың өмір сүруі сол қоғамдық-экономикалық формациядағы
экономикалық қатынастардан туындаушылар, бірінші кезекте, меншік
қатынасынан; құлдар және құл иеленушілер, шаруалар және феодалдар,
пролетариат және буржуазия. Негізгі емес таптар – жаңа қоғамдық-
экономикалық формациядағы бұрынғы таптардың қалдықтары немесе бұрынғылардың
орнына келген жаңадан пайда болған таптар және жаңа формацияның тапқа
бөлінуінің негізін құраушылар.
Қоғамның құрылымдық элементтеріне, негізгі және негізгі емес таптарынан
басқа, қоғамдық жіктерде жатқызылды. Әлеуметтік жіктер - өндіріс құралына
ерекше қатынасы жоқ, таптың барлық белгілеріне ие емес, аралық немесе
өтпелі қоғамдық топтар. Әлеуметтік жіктер тап ішіндегілер (таптың бір
бөлімі) және тапаралықта болуы мүмкін. Біріншіге ірі, орта, ұсақ, қалалық
және селолық монополистік және монополистік емес буржуазияны, өнеркәсіптік
және селолық пролетариатты, жұмысшы аристократиясын жатқызуға болады. Ал
тапаралық жіктердің тарихи мысалы үшінші сословие, Еуропадағы алғашқы
буржуазиялық революцияның басталған кезіндегі пайда болған – қалалық
мещандар, қолөнершілер. Қазіргі қоғамда – интеллигенция. Тапаралық
элементтерде өз тарапынан, қазіргі құрылымда іштей жіктеледі. Мысалы,
интеллигенция пролетарлық, ұсақ буржуазиялық және буржуазиялық
интеллигенцияға бөлінеді. Сонымен әлеуметтік жіктік құрылым таппен сәйкес
келмейді. Марксистердің ойы бойынша әлеуметтік жік түсінігі қоғамның
әлеуметтік құрылымын нақтылауға мүмкіндік береді, оның көп түрлілігін
көрсетеді.
Маркстік идеологияның өмір сүрген жылдарында Лениннің экономикалық
қатынасқа негізделген тап туралы анықтамасы үстем болды. Олай болса
қоғамның әлеуметтік-таптық құрылымы туралы тұжырымдама өзіне саяси, рухани
және басқа да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.