Социологиялық зерттеулердің мәні мен мақсаты

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе2

І Тарау Социологиялық зерттеулердің мәні мен мақсаты3

ІІ Тарау Бағдарлама жасаудың функциясы6

ІІІ Тарау Социологиялық зерттеу әдістері10

Қорытынды15

Пайданылған әдебиеттер тізімі16

Кіріспе

Қоғамдық өмірдегі нақты фактілерді жинау және талдау социологиялық зерттеулерде қолданылатын арнайы кешенді әдістердің көмегімен жүзеге асырылады. Социологиялық зерттеудің мақсаты әлеуметтік процестерді, әлеуметтік даму заңдылықтарын, олардың нақты көрінуін тереңірек зерттеу болып табылады. Өзінің ерекше әдістерін басқара отырып, эмпирикалық социология процестер мен құбылыстардың мәнін теориялық тұрғыдан тануды толықтыра түседі. Социологиялық зерттеудің эмпирикалық сатысы әр жақтылық пен алуан түрлілік, жекелік және кездейсоқтық сақталатын әлеуметтәк шындықтың бейнесін береді. Эмпирикалық талдау теориялық білімнің бастау көзі және негізі болып табылады, ол қоғамдық құбылыстар мен процестерді теориялық тұрғыдан талдауға жол ашады.

Социологиялық бағдарлама бүгінгі таңда қоғамдық өмірдегі проблемалардың шешілу жолына нұсқау көрсететін жол. Оның маңыздылығын сипаттап беру менің бүгінгі міндетім. Сонымен талқыланатын тақырыптың құрылымына келетін болсақ:

І Тарауда социологиялық зерттеулердің мәні мен мақсаты, туралы айтылады.

ІІ тарауда бағдарлама жасаудың функциясы айқындалады.

ІІІ Тарауда социологиялық зерттеудің әдістері мен оның оның ең көп таралғаны - сауалнама жөнінде мәліметтер беріледі.

Қорытынды бөлімде өзімнің ойым көрсетіледі.

І Тарау Социологиялық зерттеулердің мәні мен мақсаты

Социологиялық зерттеу - нақты теориялық және әлеуметтік проблемаларды шешу үшін зерттелетін объекті жөнінде жаңа білім алуға мүмкіндік беретін теориялық және эмпирикалық рәсімдер жүйесі.

Социологиялық зерттеуде ғылыми өызметтің элементтері бар:

зерттеу объектісі - әлеуметтік шындық процестері мен құбылысы;
зерттеу субъектісі;
социологиялық зерттеу белгілі бір мақсатқа жетуге және нақты міндеттерді шешуге бағытталған;
міндетті шешу құралдары - әдістер, қйымдастыру іс-шаралары және тағы басқалары бар.
Социология зерттеу түрлері мыналарға байланысты:

Мақсаты және теориялық бағдары. Мұнда олар:

статистикалық;
тәжірибелік;
типологиялық;
тарихи;

кейбір таңдамалы оқиғаларды зерттеу мақсатында жүргізілуі мүмкін.

Социологиялық зерттеудің екінші бір түрі - материалды талдау тәсілі. Мұнда олар:

Барлау(сынау, пилотажды, зондажды) ;
Сипаттамалық (сарапшылардың сауалнамасы, мақсатты сипаттама, объект туралы түсінік) ;
Талдамалық (себептік байланыстарды сипаттау және анықтау) болуы мүмкін.

Барлау арқылы зерттеу - нақты социологиялық зерттеудің кң бір қарапайым түрі. Ол шағын зерттелетін жиынтықты қамтиды және ықшамдалған бағдарлама мен көлемі бойынша сығымдалған құралдарға (сауалнама, бланк-интервью, сауалнама парағы және басқалары) негізделеді. Барлау арқылы зерттеудің бір түрі - экспресс-сауалнама.

Сипаттамалық зерттеу нақты социологиялық зерттеудің күрделірек түрі. Ол зерттелетін құбылыс, оның құрылымдық элементтері туралы салыстырмалы түрде тұтастай түсінік беретін эмпирикалық мәліметтер алуды көздейді.

Талдама зерттеу - социологиялық талдаудың ең күрделі түрі. Ол зерттелетін құбылыстың құрылымдық элементтерін сипаттап қана қоюды мақсат тұтпайды, сонымен бірге оның негізінде жатқан себептерді анықтауды мақсат етеді. Бұл зерттеу айрықша тәжірибелік маңызға ие болады.

Үшінші түрі зерттеудің динамикасы мен статикасынан анықталады:

Бір жолғы, нүктелік;
қайталама, оның арасында панельді деп аталатындар - сол бір топ, сұрақтар, бағдармалар және әдістемелер белгілі бір уақыт арқылы;
лонгитюдті (объектіні ұзақ уақыт кезең-кезеңмен бақылау) .

Зерттеу объектісі - танымдық қызмет бағытталған проблемалық ахуалдың тікелей тасымалдаушысы ретінде әрекет ететін әлеуметтік шындық құбылысы немесе аясы.

Социологиялық зерттеуді табысты жүргізу үшін зерттеу мәнін дұрыс анықтаудың маңызы зор.

Зерттеу мәні ретінде зерттеуге тұратын объектінің жақтары, сондай-ақ әлеуметтік проблеманы, онда жасырынып тұрған қарама-қайшылықтарды барынша толығырақ бейнелейтін объектінің қасиеттері алға шығады.

Проблеманы, социологиялық зерттеудің объектісі мен мәнін анықтаумен қатар міндеті рәсімдерге гипотезаны тұжырымдауда жатады. Гипотеза - қандай да бір фактіні, құбылыстар мен процестерді түсіндіру үшін жасалатын ғылыми болжамдар. Ғылыми гипотеза зерттелетін объектіні алдын-ала талдау нәтижесінде тұжырымдалуы мүмкін.

Анықталған зерттеу объектісі сандық жағынан үлкен және зерттеу объектісін құрайтын барлық адамдардың сауалнамасы, күрделілігі, ауқымдылығы, қымбаттығы жағынан тиімсіз болуы мүмкін.

Социологиялық зерттеу жүргізуде ұғымдық аппараттарды, яғни зерттеу тілін әзірлеудің маңызы зор. Мұндайда маңызды ерекшеліктер негізгі ұғымдарды түсіндіру рәсімі болып табылады. Осы ұғымдар арқылы олар оның мазмұнын сипаттай алатын құрамдас бөліктерге бөлшектенеді(дербестенеді) .

Ғылыми талдау және теориялық бағалау нәтижелері, әдетте, жинақталады және ғылыми есепте баяндалады. Мұнда алынған зерттеу нәтижелерінің мәніне теория мен практиканы ары қарай дамыту үшін баға беріледі.

ІІ Тарау Бағдарлама жасаудың функциясы

Нақты социологиялық зерттеу арнайы құжатқа - социологиялық зерттеу бағдарламасына сәйкес жүргізіледі.

Бағдарлама - кезең-кезеңмен бағдарламаудан және ғылыми-тәжірибелік зерттеу қызметі рәсімдерінің ережесінен тұратын зерттеу жобасының жалпы тұжырымдамасын жазу.

Бағдарлама мыналарды түсіну мен білуді көрсетеді:

Не істеу керек;
Ойлаған нәрселерді немен орындау керек;
Ойлағандарды қалай орындау керек.

Бағдарламаның функциялары:

Теориялық-әдістемелік функция, ол ғылыми проблеманы анықтауға және оны шешу үшін негіз дайындауға мүмкіндік береді.
Әдістемелік функция, ол деректерді жинау тәсілдерін белгілеуге және күтілетін нәтижелерді сипаттауға, сондай-ақ зерттелетін жиынтықты анықтауға, қажетті құралдарды сипаттауға және бастапқы ақпараттарды компьютерде өңдеудің логикалық схемасын дайындауға мүмкіндік береді.
Ұйымдастыру, ол зерттеушінің қызметін жұмыстың барлық кезеңінде жоспарлауға мүмкіндік береді.

Оны жасауға кірісуден бұрын мыналарды істеу қажет:

Зерттеуге жататын жағдайа диагностика жасау (мысалы, қазіргі заманғы орта мектептің жай-күйі зерттеледі) ;
Проблематизация жүргізу - дәл осы сәттегі нақты шешілетінді анықтау (кадр құрамы, оқушыларды мектеп партасына қайтару) . Кейіннен шешу қажет болатын негізгі мәселелерді белгілеу;
Егер тапсырыс беруші бар болса, алдын-ала зерттеудің мақсатын, мерзімімен келісу;
Есеп беру формасын анықтау;
Зерттеу тақырыбын тұжырымдау.

Зерттеу тақырыбы - проблемалардың ішіне кіру, зерттеу мақсаты ретінде қойылатын контурды белгілеу, қандай да бір шешім қабылдау үшін өзінің бағыты болу.

Әдеттегідей, жиналған ақпарат қандай да бір проблеманы шешуге бағытталады. Проблема - адамдардың қандай да бір әрекет жасауға қажеттілігі туралы білімі мен осы әрекеттерді іске асыру жолдарын, құралдары мен әдістерін білмеуі арасындағы қарама-қайшылық.

Проблеманы тұжырымдау кезінде мынадай жағдайлар туындайды: жалған проблема қою немесе проблеманы тым өсіріп жіберу қаупі. Сондай-ақ бір социологиялық зерттеу шегінде бірнеше проблеманы белгілеу де дұрыс емес.

Проблеманы қою процесінде мынадай екі негізгі рәсім бөліп көрсетіледі:

Проблемалық ахуалды пайымдау;
Проблеманы тұжырымдау (әзірлеу) ;

Проблемалық ахуал - бұл әлеуметтік шындықта өмір сүретін қарама-қайшылық, осы сәтте анық емес мәселелерді шешу тәсілдері (алгоритм) .

Проблемалық ахуалды алдын-ала талдау:

Сырттай бақылау;
Проблемалық ахуал қатысушыларымен еркін интервью;
құжаттарды, оның ішінде ведомостволық құжаттарды, алдыңғы социологиялық зерттеулер нәтижелерін талдау;
сарапшылармен (мысалы, Білім министрлігінің қызметкерлерімен) еркін интервью.

Тұжырымдалған проблема проблемалық ахуалды пайымдаудың нәтижесі болып табылады.

Проблема нақты сұрақтар немесе қойылым түрінде тұжырымдалады. Сұрақ: осындай және басқа құбылыстардың себептері қандай?

Қойылым: осының және осының шешу тәсілдерін атбу. Факторлардың осы тобын түсіндіретін үлгіні жасайды.

Проблема қандай да бір әлеуметтік құбылыстан алынса, яғни зерттеу объектісі мен пәнін анықтау арқылы алынса, болжанатын болып табылады.

Проблемадан бағдарламаға ауысатын болсақ, социологтар объектіден зерттелетін жиынтық алынатын “іріктеу” операциясын жүргізеді. Бағдарламада бұл операция кейіннен жеке құжатқа бөліне отырып іріктеу жобасының сипаттамасында көрсетіледі.

Басты және репрезентативті іріктеулер бөліп көрсетіледі.

Басты - осы зерттеуге “қажет”, қажетті адамдардаң барша жиынтығы. Мысалы, зерттеу өткізілетін қандай да бір мекеме, қала және сол сияқтылар қызметкерлерінің барлық 100%. Бұлайша қамту шындыққа жанаспайдыәрі қымбатқа түседі, сондықтан репрезентативті іріктеуге жүгінуге тура келеді - басты іріктеуге сәйкес келетін өлшемдер бойынша зерттелетін құрамның осы немесе басқа өкілдіктері.

Іріктеуді анықтау - социологиялық зерттеу кезіндегі бірден-бір күрделі сәттердің бірі (жұмыс гипотезасын әзірлеумен қатар), өйткені ол объектінің бүкіл элементнің ерекшеліктерім мен ара-қатынастарын қатаң көрсетуі тиіс.

Іріктелген жиынтық - берілген ережеге сәйкес қатаң іріктеліп алынған басты жиынтық элементтернің белгілі бір саны. Зерттеуге жататын (сауалнама, интервью алу және т. б. ) іріктелген жиынтықтың элементтері (респонденттер, талданатын құжаттар және т. б. ) талдау бірлігі болып табылады. Олар жекелеген адамдар да, сол сияқты тұтас топтарда да (туденттік), жұмыс ұжымдары да болуы мүмкін. Ең бірінші кезекте барлық топқы тән элеметтер іріктелініп алынады. Осы іріктелініп алынған элеметтер іріктеу бірліктері деп аталады, ал оларды ішінен талдау бірліктері таңдалынып алынады. Осы әдісті негізінен механикалық іріктеме деп атайды. Мұндай іріктеме кезінде іріктеу 10, 20, 50 және тағы басқа адам арқылы жүргізілуі мүмкін. Іріктелетіндер арасындағы аралық іріктер қадамдары (таңдау қадамдары) деп аталады.

Іріктеме мақсатты болуы да мүмкін, мұнда зерттеуші адамдарды топты зерттеудің қойылған мақсаттарына орай сауалнама үшін іріктеп алады. Кездейсоқ іріктеу - халық құрылымының әрбәр элементі оған біркелкі ықтималдылықпен қосылуы мүмкін. Әрине, іріктеу көлемі репрезентация қателігіне әсер етеді: іріктеу шамасы қаншалықты көп болса, ықтимал қателесу соншалықт аз болады. үлкен іріктеумен сауалнамажүргізу өте қымбата түседі, мамандардың дәлелдеуінше, басты жиынтықтың 10%-ін іріктеме жиынтыққа қосу іс жүзінде өзін-өзі ақтаған. Мұндайда респонденттердің саны 2-2, 5 мың адамнан аспауы тиіс. Телефонмен сауалнама жүргізу жеткілікті. Шағындау қалаларда іріктеме көлемі 150-200 адам болса да болады.

Басты жиынтыұтың сипаттамасынан анық ауытқулардан қашқан жөн. Мұндай жағдайда зерттеу нәтижелері жалған болуы да мүмкін.

ІІІ Тарау Социологиялық зерттеу әдістері

Социологияның өз саласында әр түрлі тұрғыда пайдаланылатын сан алуан әдістері бар. Олардың бір бөлігі этнографиядан, статистикадан, психологиядан алынған, көпшілігі дербес әзірленген, бірақ барлық пайдаланылатын әдіске ол белсенді социологиялық танымдық іздестіру құралының сипатын дарытқан.

Эмпирикалық ақпаратты жинау мынадай әдістер арқылы жүргізіледі: құжаттарды талдау, бақылау, тәжірибе жасау, сауалнама жүргізу (ауызша - интервью, жазбаша -сауалнама жүргізу, сараптамалық - құзыретті т) ұлғаларға сауалнама жүргізу . Осы әдістердің сипаттамасына қысқаша тоқтала кетейік.

Құжаттарды талдау. Құжат - мәтінде, таспада, дискетте және сол сияқтыларда белгіленген ақпаратты беру және сақтау үшін арнайы жасалған зат.

Құжаттарды талдау кезінде ресми құжаттардың ресми емес құжаттарға қарағанда барынша шынайы; жеке құжаттардың, жеке емес құжаттарға қарағанда сенімді екендігін есте сақталғаны жөн.

Құжаттарды талдау әдістері былайша бөлінеді: дәстүрлі (мұнда: жалпы және арнайы) және қалыпқа келтірілген (мұнда: контент-талдау, жаднама-сұрақтама) .

Дәстүрлі талдау ретінде “құжатта белгілі бір тұрғыда айтылған мәліметтерді түсіндіруге бағытталған зерттеушілер әрбір нақты жағдайда қабылданған барлық ақыл-ой операциялары түсініледі… Іс жүзінде бұл ұүжаттың мазмұнын түсіндірудің, оны талқылаудың өзі”.

Қалыпқа келтірілген әдіс - сапалы ақпаратты сандық көрсеткіштерге (қанша, уақыттың қандай кезеңіне) аудару, мұнда - контент-талдау - мәтіндік ақпаратты (газет, хат), фонетикалық ақпаратты (радио хабарлары) сандық көрсеткіштерге аудару.

Мәтін (құжат) мазмұнына контент-талдау немесе ғылыми талдау пайда болған кезден бастап мәтіндік газет материалдарын зерттеу үшін пайдаланылады. Қазіргі кезде оның ерекшеліктерінің бірі мынада, ол бұқаралық ақпарат құралдарын зерттеу кезінде жиі қолданылады. Сонымен бірге ол құжаттарды: есертердің кез келген түрін, жиналыс, конференция, үкіметаралық келіссөздер, келісімдер хаттамаларын және сол сияқтыларды талдау кезінде де қолданылады. Осы әдісті әр түрлі арнайы қызметтер жиі қолданады: ең құпия ақпараттың 80% соның көмегімен алынады.

Мәтін және оның мазмұны - контент-талдаудағы басты нәрселер. Зерттеуші мәтіннің фактілермен, оқиғалармен, осы мәтіннің материалдарын іріктеу принциптерін анықтайтын позиция, мүлде, ұстанымдар тұрғысынан анықтайтыннан басқа мәтінде сөз етіліп отырған қарым-қатынастармен байланысын, негізінен неге ерекше назар аударылғанын, жаңылтпашта не жайында айтылғанын анықтайды.

Контент-талдау рәсімі талдау мәнін анықта удан (социологиялық зерттеу мақсаттарына сәйкес), мәтіндік ақпараттан талдау санатын - талдаудың мағыналық бірлігін (талдау бірлігі - автордың сөзімен, пікірімен айтылған мәтінің бөлігі) анықтаудан тұрады. Содан кейін талдау санатын қолдануды есептеу жүреді. Есептеу бірлігі - мәтінде осы немесе басқа мағыналық бірліктің кездесуі (жиілігі) тұрақтылығы; ақпарат көлемін белгілеу (мәтіннің алаңы, абзацтар, жолдардың саны, эфирдегі уақыты және сол сияқты) . Маман жариялау шрифтіне, газет бетіндегі орнына немесе теле және радиожаңалықтардағы орнына, материалға берілетін тональдылыққа және тағы басқаларына назар аударады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.