Салықтардың мәні, объективті қажеттілігі, мазмұны және салық жүйесінің дамуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе 2
І Салықтардың мәні, объективті қажеттілігі, мазмұны және салық
жүйесінің дамуы 3
1.1 Салықтардың экономикалық маңызы мен мазмұны 3
1.2 Шетел тәжірибесі 9
ІІ. Акциздерді есептеу механизмі және Алматы облысы бойынша салықтық
түсімдер үлесі 11
2.1 Акциздерді есептеу механизмі 11
2.2 Акциз ставкалары 13
2.3 Лотереялар ұйымдастыру мен өткізу 14
ІІІ. Қазіргі кездегі акциздік тауарларды бақылау және акциз маркалары 22
3.1 Акциздік тауарларды бақылау. Акциз маркалары 22
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31

Кіріспе

Салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі бір мөлшерде және мерзімде төленетін міндетті төлемдер болып
табылады.
Әр мемлекет өзінің халқы алдында белгілі бір міндеттемелері, борышы
болады. Яғни мемлекет осы міндеттемелерді орындау үшін белгілі бір
функцияларды орындауы тиіс. Біз білетіндей қандай да болмасын функцияны
орындау үшін белгілі бір мөлшерде ақша қаражаты керек. Осы ақша қаражатын
қалыптастыратын негізгі жол, ол - салықтар. Салықтар мемлекеттің құрылуымен
бірге пайда болды. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан болса да
оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады.
Салықтар – мемлекет қаржысының қайнар көзі.
Осындай тек қаржы қорын қалыптастыру функциясынан басқа, салықтық
механизім қоғамдық өндіріске, оның құрылымына динамикасына, ғылыми-
техникалық прогрестің өркендеуіне тікелей әсерін тигізеді. Нарықтық
экономика жағдайында кез-келген мемлекеттің салықтық саясаты, экономиканы
дамыту және тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде
пайдаланады.
Бюджеттің тұрақты табыс көзі болып жанама салықтар болып табылады.
Жанама салықтар бюджеттің табыс көзін құрудағы үлесі 31-33 % құрайды.
Акциздер бюджетін табысын құрайтын тұрақты табыс көзі болғандықтан, курс
жұмысының актуалдығы күмән келтірмейді.
Зерттеу объектісі болып – акциздердің есептеу және төлеу механизімі
болып табылады.
Курс жұмысының негізгі мақсаттары болып:
- акциздердің төлеу механизмін талдау
- акциздердің даму этаптарын талдау
- шет мемлекеттердегі акциздердің есептеу механизмін талдау
- акциздердің бюджет толтырудағы ролін анықтау
- акциздердік тауарларды бақылау-таңбалау
Курс жұмысын жазу барысында Қазақстан және шетел экономистерінің
жұмыстары талданған әрі статистикалық агентіктің материалдары қолданылды.

І Салықтардың мәні, объективті қажеттілігі, мазмұны және салық
жүйесінің дамуы

1.1 Салықтардың экономикалық маңызы мен мазмұны

Кез-келген мемлекет, тек сонда ғана өмір сүре алады, егер оның өзіндік
қаржылық базасы болса. Бір сөзбен айтқанда өзінің функцияларын орындағанда
пайда болатын шығындарды жабатын ақшасы болуы тиіс. Соған қарамастан, ақша
ол материалдық өндірістің өнімі, ал мемлекеттік басқару ол категорияға
жатпайды. Сол себептен мемлекет өзіне керек ақшаны шеттен іздеуі қажет.
Мемлекет ақшаны әр-түрлі жолдармен табады:
- бірінші жағдайда, ол ақша иесінің өз ниетімен мемлекетке ақша беру
жолын қолданады. Оған классикалық мысал ретінде мемлекеттің ішкі және
сыртқы қарыздары болып табылады.
- екінші жағдайда, ақшы табу ақша иесін міндеттеу болып
табылады. Оған мысал ретінде біз білетін салықтар болып табылады.

Салықтар, әскери табыс пен баж сияқты, мемлекеттің өзіне ақша табу
жолдарының ең көне түрі болып табылады. Атақты қаржы маманы П.П Гензель осы
туралы “Көне заманда салық салудың алуан түрлі әдістері, әр түрлі
кадастрлық жолдарды жақсы білген”- деп жазған 1
Кейбір отандық ғалымдар, екі мың жылдық тариғы бар мұсылман және
христиан діндеріндегі десятина салығы қазіргі салық салудың ұрығы деп
санайды. Ол кезде мемлекеттік құрылымдар әр түрлі формаларда, бір елдерде
патриархалдық жиындар түрінде (Герман тайпалары), екінші жағдайда басқарушы
олигарх қала-мемлекеттер түрінде (Гректер әлемі және Апеннин шығанақтары),
үшіншілерінде теократиялық династиялар түрінде (Египет) қалыптасқан
болатын. Осы елдерде қолданылған жалпы мемлекеттік заңдар туралы айта
алмаймыз, оның орнына жазылмаған, бірақ соған қарамастан өте қатал діни
бірлестіктердің заңдарымен ауыстырылған болатын.
Салық белгілеріне келетін болсақ, салық белгілері құқықтық және
экономикалық белгілерге бөлінеді.
Құқықтық белгілерге:
- салықты мемлекет бекітуі
- салық тек құқықтық формада болуы
- салықты белгілі заңды актілер мен заңды органдармен бекітілуі
- салық төлеу құқықтық міндеттеме болып табылады
- салық міндетті төлем
- салық тұрақты қаржылық міндеттеме туғызады
- салық төлеуді мемлекет өз тарапынан қадағалайтын органдардың болуы
Экономикалық белгілеріне:
- салық мемлекетке төлем түрінде белгіленеді
- қайтарымсыздығы
- эквивалетсіздігі
- салық салу объектісінің болуы
- салық салу субъектісінің болуы
- салық көлемінің айқындылығы
- салық мемлекеттің табысы болып келеді
Салықтардың мәнін түсіну үшін олардың экономикалық маңызын түсіну
қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне
тікелей қатысты.
Салықтардың мынандай негізгі қызметтері бар:
- фискалдық;
- реттеушілік;
- бақылаушылық;
Салықтардың бірінші қызметі - фискалдық немесе бюджеттік қызмет.
Бұл қызмет арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың
қоғамдық міндеті артады. Себебі салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін
топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери, қорғаныс, тағы да басқа шаралардың
іске асуын қамтамасыз етеді. Қазіргі кезде бюджет кіріс көзінің 90
пайызынан астамын салықтар құрап отыр. Өндіріс бар жерде табыс бар табыс
бар жерде салық та бар. Сол себептен біз өндірушілердің ынтасын арттыратын
жағдайлар жасауымыз қажет.
Салықтардың екінші маңызды қызметі, ол реттеушілік қызметі.
Реттеушілік қызметі салық механизімі арқылы жүзеге асырылады. Оның
ішіндегі негізгі тетіктер салық ставкалары мен салық жеңілдіктері. Салық
реттеудіңтетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймай, сонымен
қатар ақша және баға сияқты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және
кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асыруы қажет. Әрине салықтық
реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін оларды басқа да экономикалық
тетіктермен байланыстыру қажет.
Салық мөлшерін көбейту мақсатында салық ставкалар шектен тыс жоғарғы
деңгейде белгілеу өндірістің тоқтауына, өндірушінің өз ісіне деген ынтасын
жоғалтуына әкеп соғатынын көптеген ғалымдар тұжырымдаған болатын және
дәлелдеген. Мысалы, табыс салығын салғанда, салық ставкасының деңгейі 35-
40 пайыздан аспауы керек.
Салық механизімін, оның ішінде салық ставкаларын зерттеген ғалымдар
мынандай тұжырымдарға келген болатын:
- егер төленетін салық мөлшері салық төлеушінің табысының 50 пайызынан
асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына әкеліп соқтырады;
- егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 пайыз аралығында
болса, онда ол жай ұдайы өндіріске әкеледі;
- егер салық мөлшері 35-40 пайыз көлемінде болса, онда ол ұлғаймалы
ұдайы өндіріске алып кеп соғады.
Салықтардың келесі негізгі қызметі ол бақылаушалық қызметі, яғни
бақылау.
Салықтардың бақылаушылық қызметі арқылы салық механизімінің қызмет
етуінің тиімділігі бағаланады, қаржы ресурстарының қимылына бақылау ісі
жүргізіледі, салық жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жолдары
қрастырылады. Салықтық бақылауды тиімді жүргізу арқылы салықтық тәртіпті
қатаң сақтау, салық төлеушілердің заңға сәйкес төлейтін салықтары мен
алымдарын толық және уақытылы бюджетке төлеп отыруын қамтамасыз етеді.
Осы жоғарыда айтылған функциялар дұрыс орындалуы үшін салық жүйесін
дұрыс құру және оның тиімді жұмыс істеуіне мүмкіншілік беретін салық
механизімін іске асыру болып табылады.
Салық механизмі дегеніміз салық салу әдістері, салық салу
қағидалары, салық салуды ұйымдастыру жиынтығы болып табылады. Қандай да бір
механизім құрамында өзіне тән тетіктер мен элементтері болады. Сол сияқты
салық механизімінде мынандай элементтер бар:
- субъект
- объект
- салық көзі
- салық ставкалары
- салық өлшем бірлігі
- салық оклады
- салық жеңілдіктері
- салық төлеу мерзімі мен тәртібі
- салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен
міндеттері
- салық жазалау шаралары
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ.
Салық төлеуші (субъект) – салықты және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға.
Қазақстанда салық төлеушілер:
- резидент және резидент емес заңды тұлға
- Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы
жоқ адамдар болып жіктеледі.
Салық объектісі – заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын
табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және тағы да басқа
көптеген тауарлы материалды игіліктер.
Салық көзі – салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық
жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкалары – бір өлшем бірлігіннен алынатын салық мөлшері.
Салық ставкалары тұрақты немесе пайызды нысанында белгіленеді.
Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивтік және
пропорционалды болып бөлінеді.
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәикес өседі.
Регрессивті салық ставкалары салық салынатын табыстың өсуінне
байланысты төмендейді.
Пропорционалды салық ставкалары салық салынатын табыстың мөлшеріне
байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады.
Тұрақты салық ставкасы салық салу объектісінің көлеміне тәуелсіз
бірыңғай сома түрінде белгіленеді.
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төлейтін
салық сомасы.
Салық жеңілдіктері – заңға сәикес салық төлеушінің біртіндеп немесе
салық төлеуден толақ босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан толық босатылуы,
салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық
төлеу мерзімін ұзарту т.б жатады.
Салық төлеу мерзімі – салықтар мен басқа міндетті төлемдерді бюджетке
төлеу уақыты.
Салықты төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екендігі, яғни төлеу кезіндегі
белгілі бір дәйектілік белгіленеді.
Салық төлеуді бақылау – салық заңдарының орындалуын, мемлекетке
түсетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді есептеу дұрыстығын және
олардың уақытылы төлену мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғаларды
тексеру болып табылады.
Салық механизмінің қызметі белгілі қағидаларға сүйеніп іске асырылады.
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі салық ісін мынандай қағидаларға
негізделіп жүргізілуін талап етеді:
- міндеттілік қағидасы бойынша салық төлеуші салықтық міндетін толық
және белгіленген мерзімде орындалуы тиіс
- нақтылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасындағы бюджетке
төленетін төлемдер мен салықтар нақты болуы тиіс.
- әділеттілік қағидасы бойынша Қазақстан Республикасында салық салу
жалпыға бірдей және міндетті болады. Жеке түрдегі жеңілдік жасауға
рұқсат етілмейді.
- біртұтастылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасы аумағында
жалпыға бірдей салық жүйесі қолданылады.
жариялылық қағидасы бойынша салықтық реттеуші нормативтік құқықтық
кесімдер ресми басылымдарда жарық көреді.
Көптеген елдердің салық жүйесі біртіндеп көп жылдар бойы дамыған
болатын. Біздің мемлекет үшін ондай уақыт болған жоқ та және де жоқ. Біз
үшін ұлтық экономикамызды тезрек дамытып, оны жаңа заманға сай болатындай
құруымыз керек. Ондай мақсатқа жету үшін, бізге қазіргі заманға сай
келетін салық жүйесі болу керек. ҚР салық жүйесінің дамуы негізінен
мынандай этаптардан тұрады:
1-этап - Өзінің салық жүйесін ең алғаш құрып отырғандықтан, бірінші
этапта көптеген қателіктер жіберілген болатын. 1991 жылдың 24 желтоқсанында
қабылданған “Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы” заң, Ресей
Федерациясының салық заңнамасының толық көшірмесі деп айтуға болады. Сол
себептен біздің салық жүйеміз, Федеративті мемлекетке тән үш жүйелі болып
қалды:
1. жалпымемлекеттік
2. міндетті жергілікті салықтар мен алымдар
3. жергілікті салықтар мен алымдар
Салықтардың көптігі (43 түрі; 16 жалпымемлекетік, 10 міндетті
жергілікті салықтар мен алымдар, 17 жергілікті салықтар мен алымдар),
заңнаманың тұрықсыздығы, жеңілдіктер санының көптігі, салық жүйесін
басқаралмайтындай халге жеткізді. Бұл кемшіліктерді жою жолдары 1992 жылы
басталған болатын.
Салық жүйесін дамыту тарихында 1994 жылды ерекше орын алады. Ол жылы
екі ең ірі салықтарға өзгерістер енгізілген болатын: жеке тұлғалардың табыс
салығы және мекемелердің табысына салынатын салық. Қазақстан
Республикасының Президентінің күші бар “Жеке тұлғалардың табыс салығы” және
“Заңды тұлғалардың табысына және пайдасына салық салу” туралы заңдар
қабылданған болатын. Осы заңдарды қабылданғаннан кейін салық механизімінде
түбегейлі өзгерістер болды.
Сөйтіп заңды тұлғалар табысына келетін болсақ, онда пайдаға
салынатын дифферренциялды салық ставкаларынан қол тартып, екі салық
ставкалары қабылданды:
Барлық заңды тұлғалар үшін белгіленген 30 % көлемінде
Банктар және сақтандыру компаниялар үшін 45 % салық салу.
Бірінші рет салық төлеушілер құрамына кәсіпкерлік қызметтен табыс
алатын бюджеттік мекемелер кірген болатын. Жеңңілдіктер саны 30 дан 6 ға
дейін кеміді. Бірақ соған қарамастан 1994 жылы ЖІӨ-дегі салықтық
түсімдердің үлес салмағы 1993 жалмен салыстырғанда 14.8%-ден 8.4% -ге
азайған болатын.
Сол себептен болашақтағы негізгі мақсаттар қатарына:
1. Нарықтық қатынастарды ынталандыру, яғни:
- кәсіпкерлерлікке көмек көрсету, оны дамыту
- жеке салық төлеушілердің алған табыстарын, кәсіпкерлікке салуға
ынталандыру
- салық салуға тиімді болатын заңнамалық базаны қалыптастыру
- екі немесе үш рет салқ салынбайтындай салық механизімін жасау
2. Салық салуда белгілі бір әділеттіке жету, яғни:
- мемлекттің ұлтық және тереториялық ауқымдылығын ескеру
- әлеуметтік қамқорлық жасау
- дүние жүзілік салық салу жүйесін ескере отырып жаңа салық базасын
құру

2-этап

2 этаптың негізгі мақсаты болып: салықтық ауыртпалықты төмендету,
салық санын азайту және біздің салық жүйемізді дүниежүзілік стандарттарға
жақындату болатын. Осы талаптарға 1995 жылы 24 сәуірде Қазақстан
Республикасы Президенті қабылдаған “Салықтар және бюджетке төленетін басқа
міндетті төлемдер” туралы заңды күші бар жариясы жақын болған.
Онда мынандай салықтар түрлері болды:
Жалпымемлекеттік:
1. Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы
2. ҚҚС
3. Акциз
4. Жер қойнауын пайдаланушылар төлейтін әлеуметтік салық
5. Бағалы қағаздар операциясынан алынатын салық
Жергілікті салықтар мен алымдар:
1. Жер салығы
2. Көлік салығы
3. Кәсіпкелік қызметпен айналысу үшін тіркелген жеке тұлғалардан алым
4. Аукциондық сатудан түсетін алым
5. Заңды және жеке тұлғалардың мүлік салығы
1992 жылдың 1 қаңтарынан жалпымемлектік салықтар құрамына : жол
салығы, әлеуметтік салық, әлеуметтік қамсыздандыру алымы және авто
құралдардың ҚР тереториясына кіргені үшін алым. Ертерек бұл төлемдер
бюджеттен тыс қорлардың төлем көзі болатын, кейін жол салығы және
әлеуметтік қамсыздандыру алымы алынып тасталды.
1999 жылғы 16 шілдеде қабылданған №440-1 қаулысы бойынша, 1995 жылы 24
сеуірде № 2235 Қазақстан Республикасы Президенті қабылдаған “Салықтар және
бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер” туралы заңды күші бар жариясы
заң статусына ие болды.
Жоғарыда айтылғанды қорыта келсек “Салықтар және бюджетке төленетін
басқа міндетті төлемдер” туралы заң, өзіне келесідей салықтарды, алымдарды
және міндетті төлемдерді енгізеді:
❑ Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы
❑ ҚҚС
❑ Акциз
❑ Бағалы қағаздардың эмиссиясын тіркегені үшін және оған ұлттық
идентификациондық номер берілгені үшін алым
❑ Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салықтары мен төлемдері
❑ ҚР территориясынан өткені үшін көлік алымы
❑ Бағалы қағаздар операциясынан алынатын салық
❑ Жер салығы
❑ Көлік салығы
❑ Жалпы жер салығы
❑ Кәсіпкелік қызметпен айналысу үшін тіркелген жеке тұлғалардан алым
❑ Аукциондық сатудан түсетін алым
❑ Заңды және жеке тұлғалардың мүлік салығы
❑ Алматы қаласының символикасын қолданғаны үшін алым
❑ Заңды тұлғалардың (мемлекеттік кәсіпорындардан, коммерциялық емес
ұйымдардан басқа) және тұлғалардың ”Қазақстан”, “Республика”, “Ұлттық”
сөздерін қолданғаны үшін алым.

3-этап

3 этаптың негізгі мақсаты болып мемлекет аралық органдардың, бюджетке
қатысты басқа да органдардың және салық төлеушілер арасындағы заңи
аспектілерді нығайту болып табылады. Қазақстан Республикасында 9 түрлі
салықтар бар, олар:
1. Корпоративтік табыс салығы
2. Жеке табыс салығы
3. Қосылған құн салығы
4. Мүлік салығы
5. Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық
6. Әлуметтік салық
7. Көлік салығы
8. Акциздер
9. Жер салығы

1.2 Шетел тәжірибесі

Шетел тәжірибесін қарастыратын болсақ, біз оны Америка Құрама Шттатары
үлгісінде қарастырайық.
Бенджамин Франклин (1906-1790) Тәуелсіздік декларациясының
авторларының біреуі мынадай тарихи цитата айтқан болатын: Өмірде екі
нәрседен қаша алмайсың олар өлім мен салықтар.
Федеративтік акциздер үлесі жалпы салықтық түсімдерде өте төмен орын
алады. Федеративтік акциздер мынадай товар түрлеріне алкоголь, темекі және
мынадай қызмет түрлеріне жолдағы көрсеткен қызметтер мен әуе тасмалдау
қызметтеріне салынады. Олардың үлесі 1980 жылғы 13 пайыздан 1996 жылы 4
пайызға шейін, ал 2000 жылы одан да төмен 3 пайызға төмендеген болатын.
Оның себебі көптеген акциздерді алап тастады және тұзға және де басқа
тауарларға оның ставкасын төмендеткен болатын. Сол себептен акциздердің
үлкен бөлігін штаттар мен жергілікті органдар алатын болды.
Акциздер федералдық бюджеттің 18 ғ. бастап кіріс көзін құраған
болатын. Алкогольге және темекіге салынатын акциздер Америкада болған
азаматтық соғыстан кейін енгізілген болатын.
Дағдарыс кезенінде жалпы және ұзақ қолданатын тауарларға, зергерлік
бұйымдарға, аңдардың бағалы терісіне, телефон байланысына, киноға және
театрларға кіретін билеттерге акциз енгізілген болатын.
Қазір қолдананыста бар барлық акциздердің 90 пайызын арақ-шарапқа
салынатын акциздер құрайды. Қару-жараққа, сіріңкеге және балық аулайтын
құралдарға және т.б салынатын акциздердің де бюджет толтырудағы үлесі
үлкен. Қазақстанда сияқты Америка Құрама Штаттарында да акциз ставкалары
пайыздық немесе адволорлық формада болады.
Федеративтік бюджетте дефицит пайда болғандықтан, қазіргі кезде кейбір
тауарларға акциздік ставкасын көтеріп немесе жаңа тауарлар мен
қызметтерге акциз салығын енгізу туралы шешім қабылдаған блатын. Оған мысал
ретінде арақ-шарапқа салық ставкасын көтеру болып табылады.
Сатудан түсетін салық немесе универсалдық салық, соғыс кезінен кейінгі
ең көп қолданылатын, ең көп тараған салық болып табылады. Оның жалпы
салықтық түсімдердің үлесі 30 пайыз көлемінде болып келеді. Салық салу
объектісі болып товардың сатуынан түскен табыс және ол соңғы пайдаланушымен
бірге аралық пайдаланушылар да төлейді.
Арнайы (спецификалық) акциздер жалпы салықтық түсімдердің 3 пайзын
құрайды. Арнайы салықтарға темекіге, бензинге, ал кейбір штаттарда
автокөлікке және т.б тауарларға салынатын салықтарды айтамыз.
Бензинге салынатын салық ставкасы 7 центтен Миссури штатында 18
центке дейін Вашингтон штатында аралығында болады, бірақ көбінесе 14 цент
ставкасымен қолданылады. Осы ставка күннен күнге көбейуде.

ІІ. Акциздерді есептеу механизмі салықтық түсімдер үлесі

2.1 Акциздерді есептеу механизмі

Акциз төлеушілер мыналар:

1) Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін тауарлар
шығаратын;
2) акцизделген тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына
импорттайтын;
3) Қазақстан Республикасының аумағында бензинді (авиациялық бензинді
қоспағанда) және дизель отынын көтерме, бөлшек саудада өткізуді жүзеге
асыратын;
4) егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бұрын Қазақстан
Республикасының аумағында аталған тауарлар бойынша акциз төленбесе,
тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін тауарларды, сондай-ақ мұрагерлік құқығы
бойынша мемлекетке өткен және Қазақстан Республикасының аумағында мемлекет
меншігіне өтеусіз берілген акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге
асыратын;
5) Қазақстан Республикасының аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін
жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар акциз төлеушілер болып табылады.
Резидент емес заңды тұлғалар және олардың құрылымдық бөлімшелері де
акциз төлеушілер болып табылады.

Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі
1. Мыналар:
1) спирттің барлық түрлері;
2) алкоголь өнімі;
3) темекі бұйымдары;
4) құрамында темекі бар басқа бұйымдар;
5) бекіре және қызыл балық уылдырығы;
6) бензин (авиациялық бензинді қоспағанда), дизель отыны;
7) жеңіл автомобильдер (арнайы мүгедектерге арналған, қолмен
басқарылатын автомобильдерден басқа);
8) атыс және газ қарулары (мемлекеттік билік органдарының
қажеттіліктері үшін алынғандардан басқа);
9) газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай акцизделетін тауарлар
болып табылады.
2. Қызметтің акцизделетін түрлері мыналар болып табылады:
1) ойын бизнесі;
2) лотереяны ұйымдастыру мен өткізу.

Салық салу объектісі
1. Мыналар:
1) акциз төлеушінің өзі жасап шығарған және (немесе) өндірген және
(немесе) ыдысқа құйылған акцизделетін тауарлармен жүзеге асыратын мынадай
операциялары:
акцизделетін тауарларды өткізуі;
акцизделетін тауарларды алыс-беріс негізінде ұқсатуға беруі;
алыс-беріс, оның ішінде акцизделетін шикізат пен материалдарды ұқсату
өнімдері болып табылатын акцизделетін тауарларды беруі;
жарғылық капиталға жарнасы;
заттай ақы төлеген кезде акцизделетін тауарларды пайдалануы;
тауар өндірушінің акцизделетін тауарларды өзінің құрылымдық
бөлімшелеріне тиеп жөнелтуі;
тауар өндірушілердің жасап шығарған және (немесе) өндірген және
(немесе) ыдысқа құйылған тауарларды өздерінің өндірістік мұқтаждарына
пайдалануы;
2) бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынын
көтерме саудада өткізуі;
3) бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және дизель отынын бөлшек
саудада өткізуі;
4) тәркіленген және (немесе) иесі жоқ, мұрагерлік құқығы бойынша
мемлекетке өткен және мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделген
тауарларды өткізуі;
5) ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыруы;
6) лотереяларды ұйымдастыруы және өткізуі;
7) акцизделетін тауарлардың, акциз маркаларының бүлінуі, жоғалуы акциз
алынатын объект болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылатын бензин
(авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын көтерме және бөлшек
саудада өткізуге жатқызу өлшемдері:
1. Егер сатып алу-сату (айырбастау) шарты бойынша сатып алушы аталған
акцизделетін тауарларды қабылдауға және оларды одан әрі өткізу үшін
пайдалануға міндеттенсе, осы сатып алу-сату (айырбастау) шарты бойынша:
Көтере өткізу саласына одан әрі өткізу үшін құрылымдық бөлімшелерге
бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын тиеп жөнелту де
жатқызылады.
1) бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын өндіруші;
2) бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын одан әрі
өткізу мақсатында сатып алуды не олардың импортын жүзеге асырған салық
төлеуші өнім берушілер болып табылған жағдайда, бензинді (авиациялық
бензинді қоспағанда) және дизель отынын өткізу көтерме саудада өткізу
саласына жатқызылады.
2. Бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын бөлшек
саудада өткізу саласына жоғарыда аталған берушілер жүзеге асыратын мынадай:
1) бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын заңды
тұлғаларға (оның ішінде шетелдік заңды тұлғаларға) және жеке кәсіпкерлерге
олардың өндірістік қажеттері үшін өткізу;
2) бензин (авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын жеке
тұлғаларға өткізу;
3) өндірілген немесе одан әрі өткізу үшін сатып алынған бензин
(авиациялық бензинді қоспағанда) мен дизель отынын өзінің өндірістік
қажеттеріне пайдалану операциялары жатады.
Ойын бизнесі саласындағы қызметке салық салу
1. Ойын бизнесі (лотереяларды қоспағанда) саласындағы қызметті жүзеге
асыру кезінде мыналар:
1) ойын столы;
2) ақшалай ұтысы бар ойын автоматы;
3) тотализатор кассасы;
4) букмекер кеңселерінің кассасы салық салу объектісі болып табылады.
Салық базасы
1. Тұрлаулы акциз ставкасы белгіленген акцизделетін тауарлар бойынша
салық базасы өндірілген, өткізілген заттай нысандағы акцизделетін тауарлар
көлемі ретінде белгіленеді.
2. Адвалорлық акциз ставкалары белгіленген акцизделетін тауарлар
бойынша салық базасы өндіруші осы тауарды акциздер мен қосылған құн салығын
енгізбей беретін бағалар бойынша анықталатын өндірілген, өткізілген
акцизделетін тауарлар құны ретінде белгіленеді.
3. Лотереяларды ұйымдастыру және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге
асыру кезіндегі салық базасы лотереяны ұйымдастырушы салық органында
лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеген кезде жүлде қорына жатқызылатын
сома алып тасталған, оған акциз сомасы қосылмай мәлімделген түсім сомасы
ретінде анықталады және шығарылым тіркелгеннен кейін ол өзгертілмеуге тиіс.

2.2 Акциз ставкалары

1. Акциз ставкаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді және
тауар құнына процентпен (адвалорлық) және (немесе) заттай нысандағы өлшем
бірлігіне абсолюттік сомада (тұрлаулы) белгіленеді.
2. Алкоголь өніміне акциздер ставкасы осы баптың 1-тармағына сәйкес не
онда су араластырылмаған (жүз проценттік) спирттің болу көлеміне байланысты
бекітіледі.
3. Спирттің барлық түрлеріне акциз ставкалары спирттің бұдан әрі
пайдаланылу мақсаттарына қарай сараланады.
Алкоголь өнімдерін өндіру үшін өткізілетін спиртке акциз ставкасы
алкоголь өнімдерін өндіру үшін пайдаланбайтын адамдарға өткізілетін спиртке
белгіленетін базалық ставкадан төмен белгіленуі мүмкін.
4. Ойын бизнесі объектілеріне акциздің базалық ставкасының ең жоғары
және ең төмен шектерін Қазақстан Республикасының Үкіметі бір жылға есептеп
белгілейді.
Жергілікті өкілді органдар ойын бизнесі объектілеріне белгіленген
базалық ставкалар шегінде қызметін бір әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында
жүзеге асыратын барлық салық төлеушілер үшін бірыңғай акциз ставкасын
белгілейді.
6. Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес жеке тұлғалар
оңайлатылған тәртіппен өткізетін акцизделетін тауарларға акциз
ставкалары салық кодексіне сәйкес жиынтық кедендік төлем құрамына
қосылуы мүмкін, оның мөлшері Қазақстан Республикасының кеден
заңдарына сәйкес айқындалады.

2.3 Лотереялар ұйымдастыру мен өткізу

Қазақстан Республикасы аумағында лотереялар - лотереяны ұйымдастырушы
оның барысында лотереяға қатысушылар - лотереялар билеттері иелерінің
арасында лотереяның жүлделік қорын ойнатуды ұйымдастыратын, бұл ретте
лотерея билеттерінің кейбіреуіне ұтыстың? түсуі лотерея қызметінің барлық
субъектілерінің еркі мен әрекетіне қатысты болмайтын, тек қана кездейсоқтық
және ешкім қолдан әдейі жасай алмайтын топтық немесе қауымдық ойын болып
табылады.
Лотерея ұйымдастыру мен өткізу жөніндегі қызметті тіркеу
ерекшеліктері
Лотерея билеттерін сатуға әрбір шығарғанында салық төлеушіге
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлерін жүзеге асырғанда салық салу
объектілерін және салық салумен байланысты объектілерді тіркеу туралы
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрінің 2001 жылғы 28
қаңтардағы N 1794 бұйрығына сәйкес толтырылатын тіркеу карточкасын
береіледі.
Салық органының қызметкері сатуға шығарылған лотерея билеттерін
тіркегенде, шығаруды тіркеуші, лотерея билеттері бойынша мәлімделген
лотерея билеттерінің саны лотерея билеттерінің нақты санына сәйкестігін
тексереді. Бұл салымтыруда билеттердің сериялары мен нөмірлерінің бірдей
болмауын тексереді.

Салық тексеруін ұйымдастыру және өткізу

Салық тексеруін өткізу Қазақстан Республикасының салық заңнамасына
сәйкес жүзеге асырылады.
Тексерістерді өткізу тираж қорытындылары туралы бұқаралық ақпарат
құралдарынан ақпаратты енгізетін материалдарды жинауға алып келеді.
Міндетті анықтауға салық тексерісін өткізу кезінде мынадай мәселелер
жатады:
- салық комитетінде бар деректер негізінде Әдістемеге қосымшаның Салық
комитетінде лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеудің деректері бөлімін
(декларацияны, есеп айырысуларды, өтініштерді және т.б) толтыру;
- нақты деректермен лицензияны алу кезінде салық төлеуші берген
материалдарда көрсетілген деректерге сәйкестігі;
- оларға лотерея билеттерін басуға тапсырма орналастырылған
кәсіпорындармен шарттардың болуы және орындау;
- сатуға шығарылған барлық билеттер бойынша тіркеу журналында
мәлімделген лотерея билеттерінің санымен дайындалған лотерея билеттерінің
санына сәйкестігі;
- пайдаланылмаған лотерея билеттері бойынша қалдықтар;
- мынадай нысандар бойынша салық комитетіне берілетін деректердің
растығы:
410.00 Акциз бойынша декларация;
410.01 Мәлімделген түсім декларациясына қосымша;
042.00, 042.01, 042.02 Лотерея билеттерін ұйымдастыру, өткізу және
сату бойынша салық салу объектілерін және салық салумен байланысты
объектілерді тіркеу (қайта тіркеу) туралы мәлімдеме және оған қосымша, атап
айтқанда:
- мәлімделген түсім сомасын тексеру,
- ұтыс қорының сомасын тексеру;
- лотерея билеттерін сатудың басталуы мен аяқталуы күнін тексеру;
- сату үшін өткізуші алған лотерея билеттерінің нөмірлері мен
серияларын іріктеп тексеру;
Әдістемеге қосымшаның тексеру нәтижелері бойынша деректер бөлімін
толтыру;
бухгалтерлік есеп бойынша акциз жөніндегі бюджетпен есеп айырысуларды
тексеру. Акциздер бойынша бюджетпен есеп айырысулар жөніндегі деректерді
Акциздер субшоты Бюджетпен өзге де есеп айырысулар 634 шотының карточкасы
бойынша бухгалтерлік есепте қарау қажет, сондай-ақ 634 шоты бойынша бас
кітапты және Акциздер субшоты 364 шотының кредиті мен дебеті бойынша N 5
ордердің журналын пайдалануға болады. Акцизді есептеу кезінде Алынуға шот
301 шотын дебеттейді және Акциздер субшотын, Бюджетпен өзге де есеп
айырысулар 364 шотын кредиттейді;
Әдістеменің 4-тарауына сәйкес бюджетке төлеуге жататын, төлем
көзінен акциз және жеке табыс салығының сомасын айқындау;
ұтыстарды төлеу туралы құжаттарды ресімдеудің дұрыстығы;
олар бойынша жүлде алынған ұтыс билеттерінің болуы, тираждарды өткізу
қорытындысымен нөмірлерді салыстыру;
декларацияларда көрсетілген деректермен салық төлеушінің жеке шоттары
бойынша төлем көзіне салық салынатын акциздердің және жеке табыс салығының
түсімдері сомасын салыстыра тексеру;
лотерея билеттерін өткізушелерді, дайындаушы кәсіпорындарды және
басқа да тұлғаларды қарсы тексеру өткізудің қажеттілігі кезінде.
Тексеріс нәтижелерді ресімдеу Қазақстан Республикасының салық
заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Төлем көзіне салық салынатын жеке табыс
салығын және лотереяны ұйымдастыру мен
өткізуден акциздің есептелуін бақылау
Лотереяны ұйымдастыру мен өткізу бойынша қызметті жүзеге асыру кезінде
акциздер бойынша салық базасы оған акциз сомасын енгізбестен лотерея
билеттерін сатуға шығаруда салық органдарында тіркеу кезінде жүлде қорына
жатқызылатын соманы алумен лотереяны ұйымдастырушы мәлімдеген түсім сомасы
ретінде айқындалады.
Мысалы, Мая ЖШС-ның мәімделген түсімінің сомасы 300 000 теңге құрады,
одан жүлде қоры 120 000 теңге құрады.

А = (Мт-Жқ) х 10110 немесе А = (300 000-120 000) х 10110 = 16 367
(теңге)

А - бюджетке төлеуге жататын акциз сомасы
Мт - мәлімделген түсім
Жқ - жүлде қоры

Нақты алынған түсім мен мәлімделген түсім арасындағы айырма
нәтижесінде құралатын акциз сомасы шегерімге жақызылмайды.
Салық органдары салық органында лотерея билеттерін сатуға шығаруға
тіркеу сәтіне немесе дейін төленетін акциз сомасын төлеудің уақтылығы мен
толықтығы, есептеудің дұрыстығы үшін бақылауды жүзеге асырады.
Төлем көзіне салық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.