Б. Майлиннің 30- ыншы жылдардағы шығармалары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚР білім және ғылым министрлігі.
Қайнар университеті.

Өздік жұмыс.
Тақырыбы: Б.Майлиннің 30- ыншы жылдардағы шығармалары.

Орындаған:Суханбердиева Б.
ІІ-курс, Қаз. фил. фак.
Тексерген: Мұхтарова А.
2006 жыл.
Көркем сөздің аса үлкен шебері .

Қазақ әдебиетінің негізін салушылардың бірі, заманымыздың аса
талантты суреткері Бейімбет Бимухамбет Жармағамбетұлы Майлин 1894 жылы
Қостанай уезі , Дампар болысында , Әйіт өзенінің бойында Ақтөбе деген
жерде қазіргі Қостанай облысы , Тобыл ауданы , Бейімбет Майлин атындағы
совхозда дүниеге келген .
Жазушы әкесі Жармағамбет те , атасы майлы да өте момын, кісі
есігінде жалшылықпен күнін көрген кедейлер болыпты.. Әкеден алты
айлығында айрылған болашақ жазушының әкесі ісіне пысық , сөзі өтімді
, өз жанынан өлең шығара білетін кісі болған көрінеді .
Жас жазушы өсе келе шешесі Күлғизар қайтыс болған соң ақылды
әжесінің қамқорлығына білжола көшеді .
Ақылды әжесі ағайындарын жинап Бейімбетті оқыту қажеттігін
айтады .Сонымен ол әуелі өз ауылында кейбір сөзі ашық кісілерден
сауатын ашып , білімге ынталана түседі .Осыдан кейін іргелес ауылдағы
Арғынбай қажының медресесінде оқиды .
Троицскідігі Уазира медресесін бітіреді .Уфадағы Ғалия медресесінде
екі жылдай оқиды .
Бейімбет өлең жазумен тым ерте айналысқан .1932 жылы 5 наурызда
Социалистік Қазақстан газетінде Бейімбеттің жазушылық қызметіне 20
жыл толуына арналған материалдарға қарап , оның алғашқы өлеңдері
Мұқтаждық , Мұсылмандық белгісі - 1912,1913 жылдары жазылғанына
күмән келтіруге болмайды .
1923 – 1937 жылдар арасында Бейімбеттің 55 кітабы жарық
көрді.Сонымен 43 – жыл ғана өмір сүрген дарынды жазушы көптеген
өлеңдермен қатар 14 – 15 поэма , жүздеген әңгіме , очерк, фельетондарымен
қатар, ондаған повестері , 20 - дан астам пьеса, либретто мен
сценариялары өзінің көзі тірісінде жарық көрген .!Азамат Азаматыч
романы жеке кітап болып басылған. Қоңсылар, Қызыл жалау, Тартыс
романдары отызыншы жылдардың басында республикалық газет - журналдарда
жариялана бастаған . Жалбыр, Атылған оқ повестері , Ғабит
Мүсіреповпен қосылып жазған Батыр – большевик Амангелді повесі де
газет- журналдарда жарық көрді.
Бейімбеттанушылардың бірі – профессор Сейділда Ордалиев былай дейді:
...Ауыл өмірін жетік білген жазушы өз замандастарының қаншама
типтік образдарын жасады .Олардың ішіндегі өнегелі ұнамды образдармен
қатар жағымсыз жексұрындарда қаншама ! Мырқымбай ,Айранбай , Раушан ,
Күлпаш ,Айша , Берен,Зейнеп, Айдарбек , Қожалық ,Боқтыбай , Желдібай ,
Талтаңбай..
Бейімбеттің кейіпкерлері өзі жақсы білетін замандастары болған
. Мен солардың көбінің прототиптерімен кездестім .1961 жылы Бейімбет
творчествосын зерттеу мақсатымен құрылған ғылыми экспедицияны басқарып
М.О.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институтының тапсыруы бойынша
жазға шілде , тамыз айларында Биағаның туған жері Тобыл ауданында ,
оқыған , қызмет істеген қалалары Троицк ,Уфа , Орынбор ,Қызылорда
қалаларында болдық .Сонда байқағанымыз Бейімбеттің біраз кейіпкерлерін
өз аулынан кездестірдік , қайсыбірінің аты, сәл өзгерген , кәсібі өз
атымен аталған .Мысалы , жазушының туған аулында Бермұхамбетов Есенқұл
, Нұрмағамбетов Елемес деген қарттармен кездестік .Олар Бейімбеттің
1928 жылы өзінің туған аулына келіп , он бес үйден колхоз
ұйымдастырғанын , оны Жалшы деп атап кеткенін , кейін сол колхоздың
құрылуына арнап Он бес үй атты повесть жазғанын , сондағы
кейіпкерлердің прототиптерінің біразы әлі бар екендігін қызықтап
әңгімелеп берді .Немесе жазушының Біздің жігіттер - атты пьесесының
Хасен мен Асылбек атты пысық жігіттері Бейімбеттің құрдастары екен..
Жазушы суреттегеніндей бұл екі қарттың да пысықтығы, іскерлігі , ел
арасындағы тартыс – таласқа араласқандығы байқалады .Ол кезде екеуі де
дербес пенсионерлер еді .Баймузин Хасен ,Ташбаев Асылбек .Екеуі де
жазушымен бірге өскен, жақын жолдастары болған екен. . Сондықтан да
Бейімбет өз шығармаларында оларды сықақтап , әзілге айналдырады екен .
Басқа қазақ жазушыларынан Бейімбет творчествосының ерекшелігі –
реализмнің күштілігі .Ол асқақ романтикаға да , жалаң қиялға да әуес
емес. Көбінесе өмірде болған , өзі көріп білген құбылыстар жайында
жазады .Бұдан , әрине , Бейімбет өмірде көріп білгенін қаз калпында
көшіре салады екен деген ой тумаса керек .Өйткені , олай болса ,
ондай шығарманың көркемдік құндылығы да шамалы болар еді ғой .
Бейімбет өмірде бар шындықты оқиғаларды жазушылық талғамнан
өткізіп соны жинақтай отырып көркемдеп суреттеуге келгенде , нақты
детальдар мен штрихтар арқылы , дәләлдеу арқылы барады .Бір мысал
алайық Қырманда повесіндегі жекелеген оқиғалар өмірде болған тарихи
адамдардың іс - әрекеттерін еске түсіреді .Повестегі оқиға Малшы
колхозында өрбитін еді ғой .Ал ондағы тартыс жүйесі басты образдар
Ертай, Әбдірақ , Нұрыш , Тұмаршалардың тағдырымен байланыстырылатын . Дәл
осы есімді адамдардың жазушының туған колхозы Жалшының тұрғындары
екенін жоғарыда айттық .
Раушан – коммунист повесіндегі суреттелінетін Сабын көл сол
кездегі Сегізінші ауыл екендігі де тарихи шындық .Тіпті Раушанды
мазақтамақ болған ауыл қуларының: Бай – бай , ығзары – ай.!.. Баяғы
Бейсембай болыстан да қатаң ғой! - деп Бейімбет аулында болыс боп
өткен Бейсембайды әдейі еске түсіре сөйлеуі де оқиғаны шындыққа
жақындата түседі .
Бірақ Бейімбет сол болған оқиғалардың жетегінде кетіп қалмайды
.Өмір шындығын эволюциялық даму дәрежесінде алып , жанды сурет жасап
, оны айқын да көркем бояуларымен нақыштай түседі .Кейбір
кейіпкерлердің өз атымен жүргендігін айтып қызықтап кеттік білем ,
Бірақ ол кейіпкерлер өмірдегі прототипіне кейбір сырттай ұқсастығы
болғанмен оның көшірмесі емес , сол дәуірдің , сол кезеңнің өмір
шындығын дәл танытатын типтік бейнелер .Ауыл адамдарының типтік
бейнесін дәл Бейімбеттей ешбір қазақ жазушысы шынайы суреттей алған
емес.
Бейімбет өз шығармаларына үлкен жауапкершілікпен қарайтын және
әрбір басылымдарында түзетулер енгізіп отыратын жазушы болған .Мысалы
, Шұғаның белгісі , Раушан – коммунист повестерінде көп түзетулер
енгізгені белгілі . Құлтай болыс әңгімесі де өзгерістер көрген.
Он бес үй повестері де көп өңдеу түзетулер көрген .
Колхоздастыру дәуірінің алғашқы кезеңін суреттеуге арналған Он
бес үй повесі – қазақ әдебиетінде колхозды ауылды шынайы суреттейтін
көркем шығармалардың бірі . Онда жазушының өз аулында болған және
өзінің тікелей араласуымен құрылған артельдің тарихи суреттелінген .
1928 жылы Бейімбет туған жері Дамбар болысындағы 8 – ауылға борып
,15 – үйлі жерлестерінен колхоз ұйымдастырып , оның атын Жалшы деп
қойғандығы жазушының өмірбаянынан белгілі .Жоғарыда айтқан ғылыми
экспедиция бойынша жазушының туған аулында болып, оның
замандастарымен , туыстарымен әңгімелескенімізде , сол Жалшы
колхозының мүшесінің бірі , 1884 жылы туған , әрі Бейімбетке рулық
жақындығы бар Бермухамбетов Есенқұл қарт былай деген еді : Ұмытпасам ,
1928 жылдың күзінде Бейімбет өзінің туған еліне өкіл болып келді де
, бір – екі айдай осы ауылда болды .Қандай мекеменің атынан өкілдікке
келгені маған белгісіз .Әйтеуір Әйет өзенінің бойын жағалап отырған
бізге колхоз болып бірігудің не екенін түсіндіріп , артель болуға
үгіттеді . Әйет өзенінің бойына бірнеше рулы 20 – 30 үйлі жандар
тұратынбыз .Солардың ішінде мен де бар едім .Менен басқалары да
есімде - деп қалған мүшелерін де түгел айтып берген еді .
Міне сол Он бес үй атты повесін жазушы әуелі Жаршы
журналында жариялайды , сол алғашқы журналда жарияланған түрі Әдебиет
хрестоматияларына еніп кетеді .Ал жазушы оны өңдеп көп түзетулер
енгізіп , 1933 жылы жеке кітап жариялаған .
Қырманда повесі туралы да жазушы 1933 жылыбылай деп жазғаны
мәлім . Әзірге бастап қойған Қырман басы деген 5 – 6 баспа
табақтай әңгімемді бітіріп беремін .Бұл әңгімеде көшпенділермен бірге
колхозға кіріп кеткен қылмысты байлардың ашылғанын , олардың қырманмен
бірге тазарғанын көрсетпекпін
Міне мұның бәрі жазушының өз туындыларына өте жауапкершілікпен
қарағанын , әрбір қараған сайын түзетулер енгізіп отырғандығын
көрсетеді .
Бейімбет әдебиетіміздің барлық саласында, әр түрлі жанрларында
бірдей қызмет еткен жазушы . Оның творчествосына тән халықтық ,
қарапайымдылық қасиет тек поэзиясында ғана емес , прозалық , драмалық
шығармасында да ерекше байқалады .
1930 жылы Бейімбеттің Қолхоз, 1932 жылы Қанжар , 1933 жылы
Асулардан асқанда, Он бес үй деген кітаптары шықты . Қолхозға
көпшілікке танымал 10 әңгімесі Даудың басы Дайрабайдың көк сиыры,
Қара шелек, Қанды кек , Сары ала тон, т.б. кірсе , Қанжар
негізінен 1928 – 1930 жылдары жазылған өлеңдерінен құралған .Ал
Асулардан асқанда осы аттас көлемді әңгімесі мен Құсайын Құлбеков
повесінен тұрады .
1930 жылы Бейімбеттің шала сауаттыларға арналған Күш атты
кітабы жарық көрді .1931 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.