Бұқар жырау - XVII ғасырда қазақ әдебиетінің белгілі өкілдерінің бірі
Бұқар жырау
Бұқар жырау – XVII ғасырда қазақ әдебиетінің белгілі өкілдерінің бірі.
Қазақ поэзиясының тарихындағы ең мақтаулы тұлғаларының бірі Бұқар жырау
шамамен 1668 жылдары туады. Жыраудың әкесі Қалқаман батыр, сірә ел билеуші
шонжар емес, жеке басының ерлігімен аты шыққан адам. Жыраудың қайда
оқығаны, қандай өмір мектебінен өткені туралы нақты деректер жоқ. Біз оның
тым ерте көтеріліп, Тәуке тұсында-ақ хан төңірегіндегі ықпалды билердің
бірі болғанын білеміз. Алайда, Бұқардың Тәукеден соңғы әміршілермен тіл
табыса алмағаны аңғарылады. Жырау кедейшілікке ұрынады. Тұңғыш биографы
Мәшһүр Жүсіптің айтуына қарағанда және өз шығармаларының да көрінетіндей,
Бұқардың тіпті, сауып ішер малы, мініп-түсер аты да болмайды. Жырау
алпыстан асқанша осы жарлы, кембағал халде күн кешеді. Алайда, өмірдің
соңғы кезеңдерінде Бұқар жай ғана арқалы жырау, ақылшы аға емес мемлекет
істеріне елеулі ықпал етіп отырған қабырғалы биге, өз заманының ұраншысына
айналады. Жырау бір ғасырдан астам жасап 1781 жылы шамасында қайтыс болады.
Сүйегі Баянауылда, Данба тауының етегінде. Бұқар XVIII ғасырдың екінші
жартысында хандық құрған Абылайдың ақыл кеңесшісі, ақыл ой поэзиясының ірі
өкілі. Абылайдан жасы үлкен болған. Бұқар өзінің “Ей Абылай ” деген
өлеңінде:
Ей Абылай, Абылай!
Сені мен көргенде
Тұрымтайдай ұл едің,
Түркістанда жүр едің
Әбілмәмбет патшаға
Қызметкер болып тұр едің: -
Бұқар аласапыран заманның тіршілік болмысын, ел басына төнген қауып
қатер, екі талай кезеңде жыр өрнегіне түсіріп, халқының тағдырына
ортақтасқан. Еліміз өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, тәуелсіздік алғаннан
кейін. Абылайдың оның данагөй ақылшысы, философ ақын Бұқардың есімі халыққа
таралады. Жыраудың өз сөздеріне және ел аузындағы әңгімелерге қарағанда, ол
хат білген адам болса керек. Бірақ оның “Керей, қайда барасың?”,
“Айналасын жер тұтқан”, “Бірінші тілек тілеңіз”, “Жал – құйрығы”, “Асқар
таудың өлгені”, “Ей Абылай, Абылай” т.б. өлеңдерінің бірі де бізге жазба
түрде емес, ауызша жеткен. Толғау – заманындағы әлеуметтік ірі мәселелерді
қамти алатын үгіт, дидактикалық өлеңдер. Жыраулар қоғамдық мәні бар үлкен –
үлкен тақырыпта алады да, аз сөзге көп мағына сыйғызып, өмір құбылыстарына
кеңінен шалады, жаңсақ ой болмайды. Бұқар жырау жырлары әлеуметтік
мәселелерге арналған және олар белгілі бір тарихи жағдайларға байланысты
туған. Оның толғаулары ой тереңдігімен білгірлік, - парасаттылығымен, өз
сөзбен көп мағына бере алуымен ерекшеленеді. Бұқар ақындығы философиялық
толғауларында айрықша байқалады. Үлгі-өрнекке толы жырау нақылдары күні
бүгінге дейін аузында Бұқар толғаулары афоризмге бай. Оның көпшілігі мақал-
мәтелдерге айналған. Бұқар поэзиясы қазақ әдебиеті тарихында дидактикалық
поэзияның жақсы үлгісі. Ол қазақ әдебиетінің мұңынан дамыған. Бұқар
өлеңдерінің өзіне тән тағы бір айрықша ерекшелігі – табиғат құбылысы мен
адам өмірін жарыстыра бейнелеу арқылы өмір құбылыстарына тереңдеп бара
алған философиялық пайымдау жасаған.
Бұқар ... жалғасы
Бұқар жырау – XVII ғасырда қазақ әдебиетінің белгілі өкілдерінің бірі.
Қазақ поэзиясының тарихындағы ең мақтаулы тұлғаларының бірі Бұқар жырау
шамамен 1668 жылдары туады. Жыраудың әкесі Қалқаман батыр, сірә ел билеуші
шонжар емес, жеке басының ерлігімен аты шыққан адам. Жыраудың қайда
оқығаны, қандай өмір мектебінен өткені туралы нақты деректер жоқ. Біз оның
тым ерте көтеріліп, Тәуке тұсында-ақ хан төңірегіндегі ықпалды билердің
бірі болғанын білеміз. Алайда, Бұқардың Тәукеден соңғы әміршілермен тіл
табыса алмағаны аңғарылады. Жырау кедейшілікке ұрынады. Тұңғыш биографы
Мәшһүр Жүсіптің айтуына қарағанда және өз шығармаларының да көрінетіндей,
Бұқардың тіпті, сауып ішер малы, мініп-түсер аты да болмайды. Жырау
алпыстан асқанша осы жарлы, кембағал халде күн кешеді. Алайда, өмірдің
соңғы кезеңдерінде Бұқар жай ғана арқалы жырау, ақылшы аға емес мемлекет
істеріне елеулі ықпал етіп отырған қабырғалы биге, өз заманының ұраншысына
айналады. Жырау бір ғасырдан астам жасап 1781 жылы шамасында қайтыс болады.
Сүйегі Баянауылда, Данба тауының етегінде. Бұқар XVIII ғасырдың екінші
жартысында хандық құрған Абылайдың ақыл кеңесшісі, ақыл ой поэзиясының ірі
өкілі. Абылайдан жасы үлкен болған. Бұқар өзінің “Ей Абылай ” деген
өлеңінде:
Ей Абылай, Абылай!
Сені мен көргенде
Тұрымтайдай ұл едің,
Түркістанда жүр едің
Әбілмәмбет патшаға
Қызметкер болып тұр едің: -
Бұқар аласапыран заманның тіршілік болмысын, ел басына төнген қауып
қатер, екі талай кезеңде жыр өрнегіне түсіріп, халқының тағдырына
ортақтасқан. Еліміз өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, тәуелсіздік алғаннан
кейін. Абылайдың оның данагөй ақылшысы, философ ақын Бұқардың есімі халыққа
таралады. Жыраудың өз сөздеріне және ел аузындағы әңгімелерге қарағанда, ол
хат білген адам болса керек. Бірақ оның “Керей, қайда барасың?”,
“Айналасын жер тұтқан”, “Бірінші тілек тілеңіз”, “Жал – құйрығы”, “Асқар
таудың өлгені”, “Ей Абылай, Абылай” т.б. өлеңдерінің бірі де бізге жазба
түрде емес, ауызша жеткен. Толғау – заманындағы әлеуметтік ірі мәселелерді
қамти алатын үгіт, дидактикалық өлеңдер. Жыраулар қоғамдық мәні бар үлкен –
үлкен тақырыпта алады да, аз сөзге көп мағына сыйғызып, өмір құбылыстарына
кеңінен шалады, жаңсақ ой болмайды. Бұқар жырау жырлары әлеуметтік
мәселелерге арналған және олар белгілі бір тарихи жағдайларға байланысты
туған. Оның толғаулары ой тереңдігімен білгірлік, - парасаттылығымен, өз
сөзбен көп мағына бере алуымен ерекшеленеді. Бұқар ақындығы философиялық
толғауларында айрықша байқалады. Үлгі-өрнекке толы жырау нақылдары күні
бүгінге дейін аузында Бұқар толғаулары афоризмге бай. Оның көпшілігі мақал-
мәтелдерге айналған. Бұқар поэзиясы қазақ әдебиеті тарихында дидактикалық
поэзияның жақсы үлгісі. Ол қазақ әдебиетінің мұңынан дамыған. Бұқар
өлеңдерінің өзіне тән тағы бір айрықша ерекшелігі – табиғат құбылысы мен
адам өмірін жарыстыра бейнелеу арқылы өмір құбылыстарына тереңдеп бара
алған философиялық пайымдау жасаған.
Бұқар ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz