Шығайұлы Дәулеткерейдің күйлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Дәулеткерей Шығайұлы
(1820- 1887жж.)
Қазақ халқының сазгер-күйшісі. Бұрынғы Бөкей ордасы, қазіргі Батыс
Қазақстан облысы, Орда аудунынындағы Қарамолда деген жерде туған.
Атаөбабасы Орыс ханнан бері қарай хандық бикілтен қол үзбеген. Әкесі Шығай
Бөкей ордасының ханы болған.
Алайда Дәулеткерей төрелік биліктен гөрі өз төңірегіне рухани
дәстүрдің, күйшілік өнердің алтын діңгегі сияқты болған. Ол халық арасын
көп аралап, өнер адамдары және дінбасыларымен кездесіп, олардың өмірі мен
тұрмысы зерттеген. Сонымен бірге қоғамдағы өзекті мәселелер мен халықтың
азаттық үшін жүргізген күресін де зерттеді. Өз шығармашылығында өшпес таңба
қалдырған Исатай бастаған ұлт-азаттық көтерілістің куәгері болды.
Алайда Дәулеткерей төрелік биліктен гөрі өз төңірегіне рухани
дәстүрдің, күйшілік өнердің сияқты болған. Ол халық арасын көп аралап,өнер
адамдары және және дінбасыларымен кездесіп,олардың өмірі мен тұрмысын
зерттеген.Сонымен бірге,қоғамдағы өзекті мәселелер мен халықтың азаттық
үшін күресін де зерттеді.Өз шығармашылығында өшпес таңба қалдырған исатай
бастаған ұлт-азаттық көтерілістің куәгері болды.
Ұстазы Мүсірәлі Бердәліұлы күйшімен арақатынасының барысында
Дәулеткерей өз заманындағы алдыңғы қатарлы атпал азаматтармен
жақындасады.Орынборда білім алған қазақ жастарымен тығыз байланыс орнатты.
Сазгер өміріндегі аса маңызды оқиғалардың бірі оның ұлы күйші
Құрманғазымен кездесуі еді.Дәулеткерей мен Құрманғазы қарапайым халықтың
қиын да азапты өмірі мен оның азаттыққа ұмтылуын әңгіме арқауы етті.
Ол Соқыр Есжан, Байжұма , Мүсрәлі сияқты күйші-домбырашылардың өнерін
өзіне шабыт тұғыры еткен.Қоғамның ұлы адамдарының ықпал етуі барысында ұлы
сазгердің дүниетанымы мен шығармашылық бағыты қалыптасты.
Дәулеткерейдің туындылары қоғамдық пікірді, өмірлік пәлсапаны, уақыт
тынысы мен халықтың тарихын бейнелейді.Оның күйлерінде сұлу табиғаттың
көрінісі нақышты суреттеледі.
Шығайұлы Дәулеткерейдің күйлері: Ақбала, Ат қалған, Байжұма,
Бапас күй, Бұлбұл, Ващенко, Желдірме, Жігер, Жұмабике,
Керіме, Көркем ханым, Көрұғлы, Қарақожа, Косалқа, Қосағалы,
Қоңыр, Құдаша, Қыз Ақжелең, Қос ішек, Мұңды қыз, Нар идірген,
Салық өлген, Тартыс,Топан, Тұлдырма, Ысқыма, Шолтақ, тағы да
басқалар.

Сарыбаев Болат Шамғалиұлы
Қазақ совет музыка зертеушісі, қазақтың ұлттық муз. Аспаптарын жинаушы
әрі сол аспаптарда орындаушы, педагог, өнертану ғыл. кондидаты (1970). 1964
жылдан КПСС мүшесі. 1950ж қазақ консерваториясын бітірді. Сол жылдан осы
консерваторияның ұлт- аспаптарын (сыбызғы, сырнай, жетіген, шертер,
шанқобыз, добыл) зерттеумен шұғылданады. Муз. Аспабын жасаушы шебер О.
Бейсембаевпен бірге көптеген ұмыт қалған муз. Аспаптаруың түрлерін жасап,
жетілдірді. Сарыбаев екі жуз елуден астам муз. аспаптарың жинады, олар
өзінің үйінде сақтаулы. Ол 1968ж осы ұлттық муз. аспаптардан ансамбль
ұйымдастарды.

Мұса Шорманов
(1819-1885жж)
Баянауылда дүниеге келіп, Омбы қаласында қайтыс болды.
Мұса Омбы қаласындағы әскери училищесінде оқып, білім алған. Орыс, француз
тілдерін жетік білген Мұса Ш. Уәлихановпен таныс болған және одан рухани
көмек алып тұрған. Шорманов халық фольклорын жинаумен айналасқан. Ол
Уәлиханов арқылы Достоевский мен танысқан.
Мұса қазақ халқының әлеуметтік- экономикалық дауымына да белсене
атсалысқан және халықтың білім алу мәселесіне көп көңіл бөлген. Ол сібір
қазақтары облыстық басқармасына жылжымалы гимназиялар құру туралы ұсыныс
жасаған. Бұл ұсынысты ол Г. Н. Потанин арқылы К. К. Сутковскийге жіберген.
Аталмыш ұсынысты ол халықтың білім деңгейінің төмен екендігін негізге ала
отырып жазған. Оның қазақ халқының сауатың арттыру бойыншаатқарған белсенді
қызметін 1881 жылы Потанинге жазылғы хатынан білуге болады. Онда қазақтар
білім алмаса, қазақ халқы рухани және экономикалық дамуы жағынан кенже
қалары баса айтылған.

Ақан сері Қорамсаұлы
(1843-1913жж.)
Қазақ халқының атақты ақыны, сазгер- әншісі Ақан Қорамсаұлы 1843
жылы қыркүйек айында Көкшетау облысының Володор ауданында дүниеге келген.
Бастауыш білімді аылда алып, кейін қызылжарлық молда Ахмет әулиеден оқиды.
16-17 жасынан бастап өлең шығарып, музыкамен әуестене бастайды. Маххабат
тақырыбы алғашқышығармаларының өзегіне айналады. Оның Ақ көйлек, Қара
нар, Перизат, Сырымбет, Ақтоты, т. б. лирикалық әңдерді кеңінен
танымал.
Ақан серінің шығармашылығына қатты әсер еткен жағдай сүйікті аты
Құлагерінің Батыраш қолынан қаза табуы еді. ⅩІⅩ ғасырдың 80-жылдарында
болған осы оқиғаға байналысты Ақан сері көптеген әндер жазған, бұлар
Құлагер деген атпен мәлім. Құлагердің мерт болуына байналысты ол өзін
бағы тайып, албырт жастық шағы мен салсеілік дәуренінен айрылғандай
сезінеді.
Ақан сері көрнекті айтыс ақыны да ретінде Орынбай, Нұркей, Нұрқожа,
т.б. сұнғылалармен сөз сайысына түскен.
Ақан Сұранға, Смағұлға атты сықақ өлендерінде Столыпин реформасы
кезіндегі отаршылдық езгіден күйзелген ел ішіндегі ахуалды сынаса, Замана
адамында ел билеген әкемдерді әжуалайды.
Ақан сері өмірінің соңғы жылдарында жалғыздық, оқшаулану, тұған
жерге деген сағыныш сезімі оның шығарамаларының басты тақырыбы болды.
Мінәжат, Қаратай әндері осы кезенде туған.
Ақан Қорамсаұлының ақындық өнері, сазгерлік үздік таланты, сқақ
орындаушылық дарыны халыққа кеңінен талынды. Оның әндері Қазақстан
композиторларының шығармашылығынан жан-жақты орын алып келеді.

Құманғазы Сағырбайұлы
(1818-1889жж.)
Қазіргі Орал облысы, Жанғалы ауданының Жиделі елді мекенінде
дүниеге келген. Күй атасы.
Құрманғазыны күй өнеріне баулыған және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.