Нәзір Төреқұловтың өмірбаяны

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

Кіріспе2

Нәзір Төреқұловтың өмірбаяны5

Қолданылған әдебиеттер10

Кіріспе

Отандық дипломатияның бастауы ғасырлардың қойнауына кетеді. Қазақ мемлекетінің қалыптасуының және орнығуының тарихымен тығыз байланысты. XV ғасырдың ортасында пайда болған Қазақ хандығының әскери-саяси және сауда-экономикалық мүдделерін қорғау, оның орасан зор аумағын сыртқы қол сұғушылықтан сақтау осы міндеттер дипломатиялық майданда ұстамды және ойластырылған іс-қимылды талап етті. Сондықтан сол дәуірдегі Қасым хан, Тәуке хан, Абылай хан, Әбілқайыр хан сияқты көрнекті ұлттық көшбасшылардың еңбегі көшпелі руларды біртұтас мемлекетке біріктіріп, оның тәуелсіздігін нығайтудан ғана көрінбейді, сонымен бірге осы ерекше маңызды мақсатқа қол жеткізу үшін қолайлы сыртқы жағдайларды туғыза білуден де байқалады. Қазақ сұлтандарының жан-жақты білімі, олардың ауқымды түрде талдау жасап, оқиғалар барысын болжамдай білу қабілеті біздің еліміздің дербестігін қамтамасыз етуге, Ресей мен Қытайдың, сондай-ақ оңтүстіктегі көршілердің мүдделері арасында шеберлікпен әрекеттеніп ұтымды шешім таба білуге мүмкіндік берді. Қазақ сахарасының мемлекеттілігін нығайтуға жәрдемдескен үш жүздің билері: Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би тиімді сыртқы саясатты жүргізуде орасан зор рөл ойнады.

Тарихтың жаңа сатысында қазақ халқының әйгілі көсемдері бастаған игілікті істі тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жемісті түрде жалғастыруда. Қазақстандық басшы Қазақ Сахарасының ұлы дәстүрлерінің лайықты жалғастырушысы болып табылады. Міне, осы тұлға біздің халқымыздың еркіндік пен шынайы тәуелсіздік туралы көп ғасырлық арманын іс жүзіне асырды.

Н. Назарбаевтың табанды күш-жігерінің арқасында Қазақстанды мүлде жаңа тарихи жағдайларда әлемдік қауымдастық таныды, тәуелсіз мемлекет ретінде оның халықаралық позициясы нығайды, Қазақстан өзінің шарттық міндеттемелеріне жауапкершілікпен қарайды және дәйекті түрде ғаламдық сондай-ақ аймақтық қауіпсіздікті нығайтуды жақтайды.

10 жыл ішінде Қазақстан Президенті әлемнің 60-қа жуық мемлекеттерінде болды, 30-дан астам халықаралық форумдардың жұмысына қатысты, мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың және қоғамдық бірлестіктердің басшыларымен кездесіп, жүздеген келіссөздер жүргізді. Н. Назарбаевтың Дж. Бушпен, У. Клинтонмен, Б. Ельцинмен, В. Путинмен, Цзян Цзэминьмен, Ли Пэнмен, Ф. Миттеранмен, М. Тэтчермен, А. Блэрмен, Р. Продимен, Г. Кольмен, А. Квасневскимен, В. Гавелмен, П. Стояновпен,, К. Обутимен, Б. Бутрос Галимен, К. Аннанмен, Х. Соланамен, Р. Ричардсонмен, Ли Куан Юмен, Го Чок Тонгпен, М. Мохаммадпен, Т. Озалмен, С. Демирельмен, Х. Мубаракпен, Ш. Переспей, Я. Арафатпен, А. Хашеми Рафсанджанимен, М. Хатамимен, А. Ваджпаимен, Н. Шарифпен, Б. Бхуттомен, П. Мушаррафпен, И. Каримовпен, Л. Кучмамен, А. Ақаевпен, Э. Рахмоновпен, А. Лукашенкомен, Г. Алиевпен, Э. Шевернадзамен, Р. Кочарянмен, Ұлыбритания, Жапония, Испания, Нидерланд, Дания монархтарымен, Орталық Еуропа, Таяу Шығыс, Оңтүстік Шығыс және Солтүстік Шығыс Азия мемлекеттерінің басшыларымен, Премьер-Министрлерді, көрнекті діни және қоғамдық қайраткерлерді, ірі кәсіпкерлерді қоса алғанда, осы заманғы әлемнің басқа да көптеген көшбасшыларымен жүргізген келіссөздері сияқты тарихи оқиғалар қазақстандық дипломатияның жылнамасында мәңгілікке қалады. Және мұның бәрі біздің мемлекетіміздің тәуелсіздігі мен егемендігін нығайтудың жемісті нәтижесіне әкелді.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Президенті сыртқы саясаттың тұжырымдамалық негіздерін бекітетін және оны өмірге енгізу үшін жауап беретін мемлекеттегі бірінші тұлға. Басқаша сөзбен айтсақ, Президент барлық халықаралық істерде Қазақстанның атынан шығады. Сондықтан Н. Назарбаевты әділетті түрде біздің еліміздің бас дипломаты, Қазақстандық дипломатияның архитекторы деп айтуға болады. Бұл бағаның тіпті де шартты сипаты жоқ, Қазақстандағы мемлекеттік құрылыстың ажырамас бөлігіне айналған отандық дипломатияны құру мен іске асырудағы Қазақстандық басшының шынайы рөлін білдіреді.

Нәзір Төреқұловтың өмірбаяны

Қазақстандық дипломатияның тарихы туралы айтқанда, біздің әйгілі отандасымыз Нәзір Төреқұловтың тұлғасын назардан тыс қалдыра алмаймыз. Н. Төреқұлов кеңестік кезеңнің мемлекеттік қайраткері, көрнекті шығыстанушы, журналист әрі педагог, КСРО-дағы тұңғыш елші қазақ болды.

Жас кезінен, Мәскеу коммерциялық институтының студенті кезінен-ақ Н. Төреқұлов саяси қызметпен белсенді түрде айналысты. 1918 жылы ол большевиктер қатарына өтіп, қызыл әскерге ерікті түрде енеді. Одан әрі оның әдеттен тыс іскерлік қасиеті және жұмысқа ерекше қабілеттілігі шынайы мансап жолына бастады: Түркістан майданы революциялық әскери кеңесінің мүшесі, Түркістан ВКП (б) ОК хатшысы, ВКП (б) Орталық Азия бюросының мүшесі, Түркістан Орталық Атқару Комитетінің төрағасы. 1923 жылдан бастап КСРО Орталық Атқару Комитеті жанындағы Орталық баспа басқармасының төрағасы, бір мезгілде Шығыс халықтары институты ректорының орынбасары қызметін атқарды.

1928 жылы Н. Төреқұлов КСРО-ның Хиджаз, Недж және оларға қосылған облыстар (қазіргі Сауд Аравиясы корольдігі) корольдігіндегі өкілетті өкілі болып тағайындалды. Н. Төреқұлов 1936 жылға дейін айналысқан осы қызметте оның жеке басының сондай-ақ кәсіби қасиеттері анағұрлым жарқын сипатымен көзге түсті. Екі мемлекеттің өзара қарым-қатынасындағы жемісті тұстар тап осы уақытқа, Н. Төреқұловтың дипломатиялық миссиясы кезеңіне тура келеді. Ол дайындаған көптеген талдамалық құжаттар, анықтамалар және есептер кеңестік-саудтық қатынастардың қалыптасуы мен дамуының толық картинасын береді, сол кезеңдегі арабтар арасындағы саясаттың және ірі державалардың Таяу Шығысқа ықпал жүргізу үшін бәсекелестігінің мәнін ашады. Н. Төреқұловтың НКИД-тің орталық аппаратымен жүргізген дипломатиялық хат-хабарлары саяси талдау жасай білудің тереңдігімен, жоғары кәсіби шеберлігімен ерекшеленеді.

Н. Төреқұловтың келу сәті Сауд Аравиясындағы саяси жағдайдың, жас монархияның Парсы шығанағы аймағындағы анағұрлым қуатты күш Ұлыбританиямен қарым-қатынасының шиеленісе түскен кезеңі болатын. Оқиғалардың осылай дамуының қозғаушы күші 1925 жылы саудтықтардың Хиджаздағы ағылшындар қолдап отырған хашимиттік басқаруды құлатуы болды. Хиджаз, Джидда, Мекке және Мәдина сияқты ірі қалалар шоғырланған Аравия түбегінің батысы экономикалық жағынан анағұрлым игерілген аймақ болатын.

Бөлек-бөлек тайпалар мен князьдіктерді салыстырмалы түрде біртұтас мемлекеттік құрылымға біріктіріп, Сауд басшылығы Лондонның экспансионистік пиғылдарына қарсы табандылық танытқан кезде жағдай бұрынғыдан бетер ушыға түсті. Өзінің кезегінде ағылшындардың наразылығы Корольдікті әлемдік сахнада жаңа одақтастар іздеуге мәжбүр етті, олардың ішінде КСРО-ға артықшылық берілді. Алайда, шындығында кеңестік-саудтық ынтымақтастықты жолға қою процесі өте баяу жүрді, оның ең басты себебі саудтықтар анағұрлым батыл іс-әрекетке баруы мүмкін деп Англиядан қауіптенді.

Н. Төреқұловтың алдына күрделі міндет қойылды, ол аймақта КСРО-ның саяси қатысуын күшейтуге, өзара ынтымақтастық туралы кең ауқымды шарт жасасу қажеттігіне Сауд басшылығының көзін жеткізуге және екі мемлекет арасындағы белсенді сауда-саттыққа жәрдемдесуге тиіс болатын. Н. Төреқұлов қысқа мерзім ішінде Әл-Сауд Корольдігінің негізін салушымен, саяси және іскер топтардың өкілдерімен жеке сенімді байланыстарды жолға қойды. Джиддада тіркелген басқа да елшіліктермен салыстырғанда оның кәміл сенімді мұсылман, сондай-ақ араб тілін жақсы білуі сияқты талас тудырмайтын артықшылықтары болатын. Ол түрік тілін де бес саусағындай білетін. Бұл бұрынғысынша Сауд Аравиясындағы жағдайға үлкен ықпал ететін түрік диаспорасының өкілдерімен байланыстар орнатуда оңды рөл ойнады.

Жергілікті өкімет орындарының КСРО-мен сауда-саттықты жолға қою жағына қарай позициясын өзгертуі кеңестік өкілетті елшінің ірі табысы болды. Бұл Н. Төреқұловтың саудтық басқарушы элитаның мүшелерімен тығыз байланыстарының нәтижесінде жүзеге асты. Сауда-саттық келісімдерінің жоқ екеніне қарамастан 1930 жылдың өзінде кеңестік дипломатиялық өкілдік мұнай өнімдерінің, ағаштың, ұнның, қанттың және басқа да тауарлардың Сауд Аравиясына жеткізілімі туралы жемісті келіссөздер жүргізді. Таңқаларлық жағдай, бірақ қазір әлемдегі ең ірі көмірсутегі шикізатын өндіруші Сауд Аравиясы сөз болып отырған уақытта бензин мен керосинді КСРО-дан импорттайтын, мұның Англия тарапынан экономикалық үстемдік жүргізу жағдайында жас монархия үшін ерекше зор маңызы бар еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.