Смағұл Сәдуақасов (1900-1933 жж. )

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Смағұл Сәдуақасов
(1900-1933 жж.)

Көрнекті мемлекет қайраткері, жазушы, публицист, әдебиет сыншысы,
экономист. Омбы жерінде туған.
Сәдуақасов Омбыдағы орта ауыл шаруашылығы училищесін (1918), транспорт
инженерлерінің Мәскеудегі институтын (1932) бітірген. Еңбек жолын мектеп
мұғалімінен бастаған (1915). 1917-1918 жылдары Ақмоладағы өзін өзі
басқаратын Қазақ губерниялық комитетінің, "Жас азамат" жастар ұйымы
басқармасының мүшесі болады. 1919 ж. ол "Центросибидің" бөлекше
кооперациясының инспекторы болып жұмыс жасайды, 1920 ж. - "Кедей даусы"
газетінің редакторы (Омбы), Орынбордағы РКСМ-нің Казақ облыстық комитетінің
хатшысы. Сол жылы ол Ақмола губерниясынан Кеңестердің бірінші
Бүкілқазақстандық съезіне делегат болып сайланады. Съезде Қазақ Орталық
Атқару Комитеті Президиумының мүшесі болып сайланады, ал онан көп кешікпей
БОАК мүшесі болады. Жаңа ғана құрылған Казақ КСР-нің уақытша халық оқу
ісінің комиссары А.Байтұрсыновтың орынбасары болып тағайындалады. Осы
мерзімде, 1921 жылдан 1928 жылға дейінгі аралықта, ол - КазОАК-нің
хатшысы, Түркістан ОАК жанындағы КазАКСР өкілеттігінің уәкілі, КазАКСР
Мемлекеттік жоспарлау комиссиясының төрағасы, өлкелік "Еңбекші қазақ"
газетінің жауапты редакторы.
Бұл уақыт ол үшін айрықша күрделі және жауапты болды. Өзінің бүкіл
жастық жігерін, талант, қабілетін ол халық білімін көтеруге, жергілікті
кадрларды тәрбилеуге бағыттады. Принципальды және жігерлі оқу ісінің
халкомы республиканың бірінші басшысы Ф.Голощекиннің көңіліне жақпады.
Алтыншы партия конференциясында ол "жікшілік қызметі" үшін қызметінен
босатылып, Қазақ педагогикалық институтына (қазіргі Абай атындағы АМУ)
ректоры болып тағайындалады.
Мұнда да оған тыныштық болмайды. Ол республика аумағынан кетуге шешім
қабылдайды, Мәскеудегі транспорт инженерлері институтына оқуға түседі, оны
бітіргеннен кейін, қайтадан өз Отанына - Казақстанға оралмауы үшін, онан
сақтанған ел басшылығы Сәдуақасовты "мамандығы бойынша" Мәскеу - Донбасс
темір жолы құрылысына инженер-құрылысшы етіп жұмысқа жібереді. Сонда 1933
жылдың 16 желтоқсанында ол дүниеден өтеді.
Сәдуақасов жөнінде ақын Мағжан Жұмабаев оның өлімінің орны толмас қаза
екенін, халықтың сенімді қорғаушы, мықты діңгектен айрылғанын ашық та
батыл жазды.
Смағұлдың әдеби-публицистикалық қызметі "Бірлік" ұйымы мен "Жас азамат"
газетінің органы - қолжазбалы "Балапан" журналына қатысумен басталады.
Алғашқы әдеби шығармасы - "Жастарға жаңа жол", ал бірінші романы -
"Салмақбай-Сағындық". Оның қаламынан "Күлпаш", "Күміс қоңырау" романдары да
туған. Қазақ әдебиеті жөніндегі бірнеше жұмысы республикамыздағы жас
прозаның қалыптасуында елеулі рөл атқарды.
Бірақ оның публицистикалық және ғылыми мүдделері қазақ әдебиетінің
көкейкесті мәселелерімен шектеліп қалған жоқ. Ол сондай-ақ "Ұлттық театр
жөнінде", "Қазақстандағы оқу ісінің көкейкесті мәселелері", "Қазақ
кооперативтік органы жөнінде", "Қазақтардың "қалыңмал" алуын жоюға бет
алуы", "Шын мәніндегі көкейкесті мәселе" атты мақалалар жазды.
Сәдуақасовтың таланты жан-жақты, көзқарасы кең, интеллектісі жоғары, ол
небәрі 33 жыл өмір сүріп-ақ, өзін тек мемлекет қайраткері ғана емес,
сонымен бірге жастардың жетекшісі, шешен, бас көтеруші, Қазақстандағы
кооперативтік қозғалыстың ұйымдастырушысы, мәдениет қайраткері, қазақ
театрын ұйымдастырушы ретінде де көрсете білді.

Сталиннiң сұсынан сескенбеген
1922 жылы 22 жастағы Смағұл Сәдуақасов Сталиннiң қабылдауына барып
тұрып, кiрмей кетiп қалады. Ол халықтар көсемiнiң қаңтарынан қаймыққан
жоқ. Қабылдау бөлмесiнде отырғанда Сталиннiң алдынан шығып бара жатқан
орынборлық екi жiгiттi көредi... Ол кез - Кеңес өкiметi керегесiн кеңейтiп
жатқан уақыт. Кездесiп жататын кедергiлер шаш-етектен болатын. Жанға
бататыны осындай кедергiлердiң басы-қасында жүргендердiң бәрi жау деп
танылып жүрдi. Сол кездiң өзiнде кеңестiк саясатта қайшылық көп едi. Сөз
басқа, iс басқа болды. Оны бiздiң ұлтымыздың iшiнен шыққан зиялы жандар
жақсы бiлген. Солардың бiрi - Смағұл Сәдуақасов болатын.
Ұлт iстерi жөнiндегi халық комиссары болған Сталиннiң халықтар
көсемi екендiгiн айғақтап жүрген кезi. Ұлы көсем Владимир Ильич Лениннiң
көзi тiрi. Өзiнiң iсiн алға қарай жалғастыру бiр келсе, Сталиннiң ғана
қолынан келетiнiн бiлдi. Соның ұйғаруымен Сталин 1922 жылы РКП (б) Орталық
Комитетiнiң бас хатшысы болған. Оның темiрдей тәртiбi мен асқан қатыгездiгi
осы жолы кәдеге жарады. Сталиннiң сұсынан сескенбеген Смағұлдың оған
кiргiсi келiп жүргенi осы сәт.
Екi жылдық бастауыш мектепте орысша сауат ашқан Смағұл 1915 жылы
Омбының ауыл шаруашылық мектебiне қабылданады. 1920 жылы Батыс Сiбiр
Кооперация одағында қызмет атқарып, бұратана халықтар арасындағы үгiт-
насихат жұмыстарына араласқан. Ресей Коммунистiк Жастар одағының Орталық
Комитетi Қазақ өлкелiк бюросының хатшысы бола жүрiп, Смағұл Сәдуақасов
қазақ жастарының басын бiрiктiруге күш салады. Жастарға жаңа жол атты
кiтабы осы жұмыстардың нәтижесi едi.
Ғылым-бiлiмге әбден шөлiркеген елдiң арасынан шыққан ол кездегi жастар
бiлiм нәрiн қанып iшуге құмар болатын. Олардың ерекшелiгi де сол — жатса-
тұрса халық қамын ойлайтындығында. Смағұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.