Г. Спенсердің әлеуметтануындағы мемлекет және құқық мәселелері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Г. Спенсердің әлеуметтануындағы мемлекет және құқық мәселелері

Әлеуметтану ғылымының негізін қалаушылардың бірі — ағылшын ойшылы
Герберт Спенсер (1820—1903) өз уақытында жүйелі түрде білім алмағанымен, өз
бетімен оқудың нәтижесінде әр алуан ғылым салаларындағы жетік білімімен
ерекшеленген. Әсіресе ол биологиямен, психологиямен, этнографиямен,
тарихпен терең айналысып, өзінің әлеуметтік методологиялық ілімін
қалыптастырды.
Спенсер Конттың үш кезең заңдылығын және оның жаңа қоғамды күткен
утопиялық аңсарын үзілді-кесілді теріске шығарды. Қоғам, мемлекет және
олардың эволюциясының заңдылықтары туралы нағыз ғылыми білімнің саласы
ретінде әлеуметтанудың интерпретациялық (түсіндірушілік) мүмкіндігіне сене
отырып ол либералды радикализмді жақтап, социализмді сынады. Ол қоғам мен
мемлекетті өз ұйымдасуы мен қызметіндегі себеп-салдарлық ерекшеліктері бар
механизм ретінде қарастырған декарттық және бэкондық дәстүрді бұзып, оны
эволюцияның жалпы заңы бойынша дамитын күрделі агрегат, өзіндік организм
ретінде қарастырады. Бұл методология әлеуметтік жә-не саяси зерттеулердің
даму бағытындағы маңызды өзгеріс болды.
Ағылшын зерттеушісі алғашқылардың бірі болып қоғам мен организмдердің
құрылымы және дамуындағы ұқсастықтарды, айырмашылықтарды талдай отырып,
биология саласындағы аналогиялар мен терминдерді қоғамдық ғылымдарда
қолданды. Осының нәтижесінде органикалық өмірдің бірқатар заңдылықтары,
мысалы қарапайымнан күрделіге өту (интеграция), біртектіліктен әртектілікке
көшу (дифференциация) қоғам мен мемлекеттің дамуы мен қызмет етуінің
заңдылықтарымен байланыстырылды.
Қоғамның өмірінде байқалатын оның құрылымы мен функцияларының
күрделіленуі және өсу процестерін немесе олардың жекелеген бөліктерінің
(элементтерінің) дифференциация-сын Спенсер әртүрлі майда топтардың
неғұрлым ірі және күрделі топқа айналу процесі ретінде қарастырды. Өзі
агрегаттар деп атаған мұндай қауымдастық тайпа, тайпалар одағы, қала-
мемлекеттер, империялар сияқты қоғамдық топтар мен бірлестіктерді білдірді.
Пайда болғаннан кейін бұл бірлестіктер (агрегаттар) бөтен өзгерістердің
факторын бастан кешіреді: әлеуметтік-топтық дифференциация, еңбек бөлінісі
түріндегі мамандану, саяси билік органдарының құрылуы (реттеу жүйесі),
сондай-ақ егіншіліктің, қолөнердің (қоректену органдарының жүйесі)
қалыптасуы, арнаулы бөлініс жүйесінің (сауда, транспорт және өзге қатынас
құралдары) пайда болуы.
Мемлекет пен саяси институттардың пайда болу тарихын қарастыра отырып,
Спенсер бастапқы саяси дифференциация еркектер әйелдерге қатысты үстем
тапқа айналған кездегі отбасылық дифференциациядан келіп туындайды деп
есептейді. Сонымен бірге отбасылық теңсіздікпен қатар, еркектердің өз
ішінде де дифференциация (отбасылық құлдық) болып, әскери басқыншылықтар
мен тұтқынға түсірушіліктің, құлға айналғандардың саны артуының барысында
саяси әртектілік (дифференциация) қалыптасады. Билеушілер мен бағынушылар
арасындағы саяси жіктеліс бірте-бірте күрделіленіп, әлеуметтік
эволюцияның жоғары формасына өтуді жалғастырады. Спенсердің теориясы
бойынша әлеуметтік ұйымдасудың әскери типі осылайша пайда болады.
Әскери типтегі мемлекеттің негізгі белгілеріне мыналар жатады халық
пен армия бірыңғай құрылымды, бір орталыққа бағынған реттеу жүйесінің
мәжбүр біріктіруінің негізінде ұйымдасады (мәжбүрлеуші кооперация); қоғам
организм сияқты негізгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.