Герберт Уэллс және Машина времени романы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Герберт Джордж Уэллс 1
Герберт Уэллс және “Машина времени” романы 7
Қолданылған әдебиеттер тізімі 10

Герберт Джордж Уэллс

1866 – 1946
Герберт Уэллс – әлеуметтік-философия ағымындағы фантастика жанрының қас
шеберлерінің бірі еді. Әлем әдебиет тарихына да оның аты әлеуметтік-
философиялық фантастика жанрын сол ағымда талай романдар жазумен қалаған
зиялылардың бірі ретінде алтын әріппен қалған. Уэллс еңбектерінің арјасында
өз дәуірінің ғылыми әрі қоғамдық өмірінің даму жолдары біршама кеңейтіледі.
13 жасынаң бастап кішкентай Уэллс заманың үлкен тауқыметін кешіп, жұмыс
істей бастайды. Ол бір емес, көптеген жұмыс орындарын ауыстырып, түрлі
мамандық негіздерін иеленеді. Бірај жастайынан Уэллс асқан даралағымен,
зеректігімен көзге түсетін, ол ғылымға ыңтық болып көп кітап ојитын, соның
аркасында ғана мектеп қабырғасынан білім алып шығады. Уэллс бітірген
мектепте ұлы ғалым Дарвин шәкірті, ізбасары Томас Хаксли биолог жұмыс
істеген тек осы ұстаздың қолдауымен Уэллс университет бітіріп, түрлі
дәрісханада лаборатория жұмыс істейді.
Тек Герберт Уэллстың тұла бойынан нағыз ғалым мен даналы жазушының
ерекше үндестігін аңғаруға болады. Оның ең 1-туындысы:
*Биологиялық анықтамалық*. Уақыт өте келе Уэллстың ғылыми-фантастикалық
повестерінде әрдайым нағыз ғылыми сипат басым еді. Оларға биологиялық
эволюциялар, жаңа ғылыми ашулар тә„н еді.
Герберт Уэллстың айтуынша: оның сана – сезіміне ерте кезден-ақ
социализмның бір түйіршігі еніп кеткен. Халық баласы болу үшін Уэллстың
алдындағы мақсат – міндеттері таусылмайтындай еді: қоғам қоғамды жайлаған
әлеуметтік іріткі, оны шешудің жолдар, әлеуметтік мәселелер.
Уэллс шығармашылығы, басып айтјанда: оның ғылыми-фантастикалық
повестері түгелімен әлеуметтік тақырыптармен, ондағы маңызды мәселелерімен
ерекше нақышталған. Міне Жюль Верн екеуінің шығармашылығындағы айырмашылық
дәл осы.
Уэллс – пацифист; бұлай деп айтудың басты себебі: 19ғ. Аяғында оның
қолымен жазылған көптеген романдарда империалистік ұлы державалардың
арасындағы әскери қақтығыс мүмкіндігі айтылып кеткен. Оның айтуынша:
Германияға болған қарсы соғыс: шовинизм және минитаризмді жою жолында
өткен. Бірақ ол тез арада өз сөзінің дәлсіз екендігін түсініп, тағдырдың өз
алдына қойылған сауалдарына жауап іздеумен, ол имандылыққа біршама бет
бұрып, “Бог, невидимый король” және “Дума епископа” 1917ж. атты
еңбектерін, ал 1919ж. мистикалық сарында “Негасимое пламя ” атты повесін
жазып бітіреді.
Соғыс басталғаннан 2 жылдан кейін Уэллс өзінің “Мистер Бритлинг пьет
чашу до дна” атты келесі романында 1914ж. айтылған ойларынан қаншама
алшақтап кеткенін аңғарады. Бґл кітапты М.Горький жоғары бағалайды: автор
шығармасындағы бас кейіпкер – Бритлинг. Оны әрдайым мазалап жүрген
сұрақтар: Англия расында да тәуелсіздік үшін күрес жүргізуде ме Осы жолда
Уэллс соғыс алдындағы болған адамгершілік, әділдік сарынына қайта түседі.
Туындысының бас кейіпкері – Бритлинг келесі тұжырымға келуге мәжбүр болады:
адамгершілік, әділдік қасиеттерінен жұрдай билік басыларының орнына енді
құдай билігі келеді. Оның мұндағы алға қойған мақсаты: адамдардың рухани
сезімін біршама алға өрбіту, әрине, автордың ойынша, ол тек дінге
бетбґрыспен келеді.
Ұлы Қазан төңкерісінің жойылуымен түсіндірсе де оның мән – жайын
түсінді. 1920ж. ол Советтік Ресей жеріне саяхат жасайды. Оның басты
мақсаты: Совет еліне қол үшін беру, ағылшын капиталистерінің арқасында
соғыстан кейін қирап қалған халықтың шаруашылығы мен тұрмыстық мүліктерін
қайта оралту. СоғЈыстан кейінгі жылдары Уэллс тарих, әрі педагогика бойынша
түрлі трактаттар жазады. Онда ол өзінің реформалық идеяларына жол ашады, -
“Краткий очерк историй 1920”, “Новый подход к преподаванию историй
1921”, “Краткая история человечества 1922” т.б. тарихи, педагогикалық
шығармалар. Кейін шыққан романдары – “Люди как боги 1923”, “Сон 1924” -
автордың шығармашылық тоқырау кезені. Мысалға, әлеуметтік – фантастикалық
романы “Люди как боги” бґл өмірде қашанға сана мен мәдениет ґштасјанша,
социализм ешбір дамуға мүмкіндік алмайды.
Уэллстың шықармашылық тоқырауы тек 20 ж. 2-жартысында қана бәсеңдей
түседі. Бұқан бірден-бір себепші: Анлиядағы қоғамдық күресті” басталуы,
оның Европа елдеріне төнген жаңа соғыстың қаупіне айналуы. Мысалға: “Мир
Уильяма Клиссольда (1926)”, “Мистер Блетсуорси на острове Рэмпол (1928)”
атты романдары Уэллсты қайта бұрынғы сыни көзқарастары мен жаңа өмірлік
кезеңінің реалистік ойларына алып келеді. Бірақ мұнда да ол утопиялық
ағымның қоғамға өсерін тигізе алатын, бағдарламаларын ұсынады, сол себепті,
оның теориялары енді оралған ойларымен ұштаса алмай, қарама-қайшылыққа
соқтығысады.
“Мир Уильяма Клиссольда” атты романы Уэллстың түрлі дін, экономика,
рухани өмір бақыттарындағы ойларына толы, әрі мұнда алғаш рет Уэллстың
бейбітшілік идеясы жарық көреді және оның бас кейіпкерлері – ағартушы
капиталистер. Бұл романның елгезер күші қойылған бағдарламасы емес,
керісінше шынайы көрсетілген айнала: яғни, ауыр өмір кезеңдерін басынан
кешірген сол заманның буржуазиялық қоғамы.
Жазушының “Мистер Блетсуорси на острове Рэмпол” атты романындағы
көркем ой-қиял (фантазия) Өз заманының айқын бейнесінің проекциясы
іспеттес, ол ерекше гротеско-фантастикалық қалыпқа енгізілген. Жазушының
басқа шығармалары сияқты бұл роман шығармашылық тоқырауы кезеңінен кейін
бір бағытқа арналып, ол жайлы 1912 ж. “Современный роман” атты мақаласында
жазылады. ХХ ғ. жазылған романдардың мақсаты жайлы ол: “Түрлі адамдардың
Өмірлері жайлы айтып жатуды” не керегі бар, егер біз осы жандардың сол
қоғамға алып келген өсері жайлы айтпасақ. Біз ақша жайлы, Өнеркәсіп жайлы,
саясат пен прецедент жайлы, декорум мен оның жоқтығы жайлы жазармыз,
жазқанда мыңдаған түкке керегі жоқ қиялдар мен он мыңдай наразылықтар
біздің түсіндірмелерімізде өрши түсер еді. Біз көздері қарақты, сенімді,
болашаққа үміттері мол жастарға арнаймыз мұның бәрі. Біз жалған дүниенің әр
қыр-сырын ашпағанша, оларды роман беттеріне түсіндіргенімше жаза береміз”,-
деп сөз бастайды осы мақаласында.
20 ж. реалистік шығармаларының ішіндегі ең маңыздысы – “Мистер
Блетсуорси на острове Рэмпол” – “күллі адамзатқа жасалған келемеж”, автор
өзі қойған. Бұл жартылай фантастикалық романның сюжеті аллегориялық.
Блетсуорси мырза кеме апатын бастан кешіреді, бірақ құтқарылып, Америкадан
жәрдем сұрайды, науқастанған жерінде ол есі-түсінен айырылып, түс көреді,
онда ол Рэмпол аралына келіп түсіп, жабайы адамдарқа кезігеді. Бұл
адамдардың түсініктері, дөстүрлері, мінез-құлықтары, салыстырмалы түрде
еуропа бужуаздарының мінез-құлықтарымен бірдей. Науқасынан айрылған
Блетсуорси қоршағандарды (өз қоғамындағы) осы жабайылардың өмірімен
теңестіреді. Әрине, мұнда да Уэллс өзін қоршаған зұлымдыққа қарсы дөрі
іздейді, сөйтіп технократия идеясына жүгіне кетеді. Мұнда да “Мир Уильяма
Клиссольда” секілді романда автордың әрі, күшті, шығармашылық деңгейі
реалист-суретші қырынан танылады.
Уэллс өз заманының тарихи-әлеуметтік шындығын буржуаз өктем-таптарының
шеңберінен көрсете білген; бұл аяда берілген ғажайып ойлары болашаққа
самғайды, сөйтіп өз заман талаптарымен салыстырады. Романист рөлінде Уэллс
сомдау тәсіліне жиі жүгінетін, тарихи шындыққа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.