АМАНКЕЛДІ ХАЛЫҚ БАТЫРЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

АМАНКЕЛДІ ХАЛЫҚ БАТЫРЫ

Қазақтың халық батыры Аманкелді Иманов 1873 ж. Торғай оязындағы
Қайдауыл болысының № 3 ауылында дүниеге келді.
Аманкелдінің атасы Иман - қазақ халқының патша үкіметіне қарсы
күресіне белсенді түрде қатысқан адам. Ол Кенесары Қасымовтың көтерілісі
кезінде қаза тапқан. Аңыздарға сәйкес, Іле өзені жанындағы, Түрксиб
шебіндегі Иман тау жотасы Иманның қазақ халқының бостандығы үшін күресінің
ескерткіші ретінде Аманкелдінін атасының атымен атаған.
Кенесары Қасымовтың көтерілісі женілгеннен кейін Иманның жанҰясы мен
туыстарын панша әкімшілігінін қуғынына Ұшырайды. Аманкелдінің әкесі
-Үдербай алдымен Қаратауға, кейін Түркістанға, ол бірнеше жылдан кейін
қазіргі Қызыл Орда облысына қоныс аударады.
Патша әскерлері Ақмешітті (қазіргі Қызыл Орда) басып алған кезде, осы
маңда қоныстанған Имановтың туыстарының ауылдарын талқандап , киіз үйлерін
өртеп, малдарын айдап әкетті. Тігерге тҰяғы қалмаған Үдербай Иманов
Байқоңырға келіп, балық аулап, ақшалықты кәсіп етіп, кедейшілікпен күн
кешті.
Аманкелді сауатың ауыл молдасынан ашты . Ағасы Бектепбергенмен бірге
үй шаруашылығына көмектесіп, балық аулап, аңға шықты. Аманкелді 7 жасқа
толғанда әкесі қайтыс болды. 6 жыл өткен сон шешесі де дүниеден өтті.
Жанұясына көмектесуге мәжбүр болған Аманкелді алдымен ауылда, ол 15 жасынан
бастап басқа ауылдағы байлардың малын бақты.
Аманкелді жастайынан атасы сияқты болуды армандады. Туыстары мен
таныстары айтқан Иман бейнесі албырт баланың қиалын оятып, батырлыққа
жетеледі, сондықтан ол өзін Үдербаев емес Иманов деп атай бастады.
Аманкелді Иманов бай есігіне кіріптарлыққа, ауыл старшындары мен
болыстардың зорлық зомбылығына төзгісі келмеді, оның "сотқар" деген аты
елге жайылып кетті. 20 жасқа таман, байлармен бірнеше қақтығыстардан кейін
Аманкелді Байқоңырда ұсталықты меңнгеріп, кейінірек аң аулаумен
шұғылданады.
Аманкелді бүкіл Торғай даласындағы үздік шабандоз әрі мерген аталады.
1905- 1907 ж.ж. бірінші орыс ревалюциясы тұсында Аманкелді Ұлттық азаттық
жолындағы күреске шыққан қазақ шаруаларының алдыңғы қатарынан көрінеді.
Имановтың революциялық көзқарасының қалыптасуына Әліби Жангелдин, зор ықпал
етеді.
1908 ж. Аманкелді қазақтардың патша әкімшілігімен Торғайдағы
қақтығысына белсене қатысып, сол үшін түрмеге қамалады. Басқа да қамауға
алынған қазақтармен әнгіме барысында Аманкелді патша жендеттеріне ғана
емес, қазақ байлары мен болыс -билеріне де өшпенділігін білдіреді." Биге
сенуге болмайды, өйткені ол ақы алып байдың сөзін сөйлейді, ал кедей оған
несінбереді ? Сондықтан бұл өмірде шындық жоқ ," - дейді Аманкелді.

1914 ж. абақтыдан шыққаннан кейін, ол заңсыз сотталған кедейлердің
ісін қуып Петербургке барады. Жергілікті Торғай әкімшілігі "сотқар"
Аманкелдіден құтылу үшін оны қудалауын тоқтатпайды.
1916 ж. Аманкелді Иманов қазақтардың отаршылдыққа қарсы ұлт -азаттық
соғысының басшысы болады. Бұл кезде Жетісу, Сырдария, Ақмола, Семей
облыстары мен Батыс Қазақстанның бірқатар аудандарында ереуілшілер
қозғалысы қатаң басылып жатса, Торғай даласында ол күн сонан өрше түсті.
Көтерілісті Єбғіғапар Жанбосынов, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.