Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінің құрылымы мен жүйесі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
I. Кіріспе 2
Ұзақ өмір сүрудің методикалық-социалдық аспектілері 4
1. Дұрыс өмір сүру негіздері 4
2. Қазақстанда дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру шаралары 10
3. Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінің құрылымы мен жүйесі 13
Қорытынды 15
Қолданылған әдебиеттер: 16

I. Кіріспе

Валеология – салауатты өмір сүрудің негізі. Қазіргі уақыттағы
әлеуметтік – экономикалық жағдай, тіршілік деңгейінің құлдырауы және
экономикалық қолайсыздық Қазақстан Республикасының бүкіл халқының, әсіресе
өскелең ұрпақтың денсаулығына кері әсерін тигізуде.
Халық денсаулығының жағдайы тек қоғамдық дамудың ғана көрсеткіші
емес, сонымен бірге қуатты экономикалық, еңбек, қорғаныс және мәдени әлует
болып табылады. Денсаулықты жақсарту үшін дұрыс өмір сүру қалпын
қалыптастыру бағдарламалары құрылды. Мұндай бағдарламалар қатарына “Халық
денсаулығы”, “Денсаулық баршаға”, “Валеология – қалай ауырмау керек”,
“Салауаттану – денсаулықты сақтау” деген сияқты көптеген бағдарламаларды
жатқызуға болады.
Өмір салты мен денсаулық арасындағы өзара байланыс Салауатты Өмір
Салты (СӨС) ұғымында толығырақ айтылады.
Осы заманғы ғылым мен әдістемеде салауатты өмір салты – бұл адамның
еңбек әрекетімен, тұрмысымен, материалдық және рухани мұқтаждықтарды
қанағаттандыру түрімен, жеке тұлға және қоғамдық мінез – құлық ережелерімен
сипатталатын тіршілік әрекетінің белгілі типі туралы түсініктерді
біріктіретін биоәлеуметтік санат. Жеке тұлғаның өмір салты алуан түрлі,
бірақ негізінен 3 нышанға негізделеді:
- өмір сүру деңгейі;
- өмір сүру сапасы;
- өмір сүрудің өзіндік жолы.
СӨС-ын ынталандыру әрқайсысымыздың дене тәрбиесімен
айналысуымызға, дұрыс тамақтануымызға, есірткілерді, темекі мен алкогольді
тұтынуды қойып, тазалық пен санитария шараларын сақтауымызға бағытталған.
Салауатты өмір сүру салты адамның денсаулығы үшін қолайлы жағдайларда
кәсіптік, қоғамдық және тұрмыстық қызметтерін орындауға себепші
болатындардың барлығын бірлестіреді. СӨС жеке тұлғаның және қоғамдық
денсаулықтың қалыптасуы, сақталуы және нығаюындағы жеке тұлғаның іс
әрекеттеріне бағыт береді.
Жеткілікті құралдар болмай тұрған жағдайда ауруларға қарсы күрес пен
денсаулықты нығайту жөніндегі біздің стратегиямыз азаматтарымызды СӨС-на
әзірлеуден басталады.

Ұзақ өмір сүрудің методикалық-социалдық аспектілері

1. Дұрыс өмір сүру негіздері

Салауаттану - тұтасымен алғанда жеке тұлғаның, қоғамның, табиғаттың
денсаулығы туралы ғылым. Адам денсаулығы тән, дене, психологиялық,
имандылық-адамгершілік және әлеуметтік денсаулықтар құраушының өзара
байланысы мен өзара үйлесімді әрекеттерінен қалыптасады. Кез-келген өзара
әсер әрекет етуші ретінде де, жауап беруші ретінде де анықталады.
Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметтік
биологиялық мәні арасындағы қарама-қайшылықтардың шиеленісуіне байланысты —
салауаттанудың пайда болуы заңдылық. Салауатгану ғылымы аурудың алғашқы
алдын алу әдіснамасын, денсаулықты сақтау және ны-ғайту амалдары мен
әдістерін зерттейтін салауатты өмір салтын қалыптастырудың ғылыми негізі
болып табылады.
Салауаттанудың рөлі - адамның ішкі биологиялық табиғатымен, өзін
қоршаған тірі жөне өлі табиғатпен өзара әсері сапасын өзгерту, кикілжіңнің
көзін жою болып табылады.
Салауаттанудың зерттеу пәні - адам. Зерттеуге организмнің
анатомиялық, физиологиялық негіздері, бейімделу тетіктері, корғану
тосқауылдары, организмнің сыртқы ортаға бейімделуі туралы білімдері енеді.
Салауаттану адамның термодинамикалық, денелік, химиялық, антропологиялық,
экологиялық құбылыстарын қамтиды. Адам қоғамның қарапайым мүшесі, этикалық
және эстетикалық ұстанымдарын жеткізуші жеке тұлға ретінде қарастырылады.
Тек осындай кешенді тәсіл оның негізгі қасиеті - денсаулығын сипаттауға
мүмкіндік береді.
Тіршілік дегеніміз тек адамның ғана емес, кез келген тірі организмнің
қоршаған ортамен өзара әрекеттесуі болғандықтан, салауаттану тіршілік етуге
қажетті ортаның әсерін барлык кұрауыштарымен оқып-үйрену міндетін қояды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) сарапшыларының дерегі
бойынша халық денсаулығының 49-53%-ы өмір салтына, яғни адамның өз
денсаулығына қалай қарайтынына тәуелді, 17-20%-ы қоршаған ортаға (аймақтың
экологиялық және климаттық-географиялық ерекшеліктеріне), 18-22%-ы тұқым
қуалау себептеріне, біздің ден-саулығымыздың тек 8-10%-ы ғана денсаулық
сақтау ұйымына тәуелді.
Денсаулық қатерінің негізгі факторлары - қозғалыс күшінің кему
саддарынан қимылдың кемуі (гиподинамия), дене массасының артуы, жүйесіз
тамақтану, қоршаған орта нысандарының барлығының көптеген уытты
заттармен ластануы, өндірісте және тұрмыста күйзеліс туғызатын
жағдайлар, зиянды әдеттердің (шылым шегу, алкоголь пайдалану, уланқорлық,
нашақорлық, т.б.) кең таралуы. Салауаттану ғылымы қандай амалдардың
жәрдемімен денсаулықты сақтап, нығайтуға болатынын егжей-тегжейлі
түсіндіреді. Салауатты өмір салтын қалып-тастырудың негізгі бағытгары
мыналар:
- жеке және қоғамдық гигиена;
- дене шынықтыру, гиподинамиямен күрес;
- организмді жаратылыс-табиғи факторлармен - су, ауа, күн жарығымен
және т.б. шыңдау;
- күн тәртібін тиімді пайдалану;
- дұрыс және уақтылы тамақтану;
- жұкпа аурулардың алдын алу;
- тән ауруларынан сақтандыру;
- жарақаттанудан, уланудан, т.б. сақтандыру;
- зиянды әдеттерден (темекі тарту, алкоголь, есірткілік улы
заттарды) сақтандыру;
- жыныс гигиенасы;
- психопрофилактика және психогигиена;
- кикілжің және денсаулық;
- экология және денсаулық.
Салауаттанудың негізгі мақсаты - әрбір жеке адамның және тұтастай
қоғамның денсаулығын қамтамасыз ету. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың
негізгі мақсаты -балалар мен жастарда жас ерекшеліктеріне, құндылық
бағдарларына және имандылық-еріктілігіне сәйкес салауатты өмір салтының
ұғымдарын, дағдыларын және уәждерін қалыптастыру.
Бүдан мынандай міндеттер туындайды:
- салауатты өмір салтының әдістерін үйрету;
- өз денсаулығына қоғамдық игілік, қоғамның рухани
құндылығы ретінде жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу;
- негізгі гигиеналық дағдыларға төселдіру;
- осы заманғы ауру түрлерімен және оларды алдын алу
шараларымен таныстыру.
Адам денсаулығы, ең алдымен, өмірлік сара жолға тәуелді, ал өмір жолы
тарихи, ұлтгық дәстүрлер мен тұлғалық бейімділіктер бойынша анықталады.
Денсаулық деген не? Денсаулық үғымына берілген анықтамалар өте көп.
Үлкен медициналық энциклопедияда денсаулық организм мен жүйенің атқаратын
қызметін сыртқы орта теңдестіріп, ешқандай ауырсыну өзгерістері
байқалмайтын адам күйі ретіндс сипатталады. Дүниежүзілік денсаулық сақ-тау
ұйымының анықтамасы бойынша "Денсаулық дегеніміз - бұл аурудың немесе дене
кем тарлығының жай ғана жоқ болуы емес, денелік, психикалық және әлеуметтік
тұрғыдан ойдағыдай толық күйі".
Академик Н.М.Амосов адам денсаулығы мүшелердің атқаратын қызмет
сапасы толық сақталған кезде олардьщ барынша көп өнім беретінін бағалауға
болатын мөлшермен анықталады деп жорамалдайды .
И.И. Брехман денсаулықты "сезімталдық, ауызша айту және құрылымдық үш
бірегей ағымдардың мөлшерлік және сапалық көрсеткіштерінің әртүрлі
өзгерістері жағдайында адамның жасына сәйкес тұрақтылықты сақтау қабілеті"
ретінде анықтайды . Сібірлік ғылыми мектебі ұсынған денсаулық анықтамасы -
бұл "денсаулық дегеніміз - физиологиялық қасиеттерді сақтап, дамыту
процесі, психологиялық әлеуметтік әлуеттер, қолайлы еңбекке жарамдылық және
әлеуметтік белсенділік кезінде салауатты өмірдің барынша ұзаққа созылу
процесі".
Келтірілген денсаулық анықтамалары негізінен алғанда денсаулық ұғымын
бірдей қамтып көрсетеді, яғни организмнің сыртқы орта (табиғи және
әлеуметтік) жағдайлары мен ішкі факторларға (тұқымқуалаушылық, жыныс, жас)
бейімделу сапасын айқындайды. Денсаулықтың мынадай: физиологиялык, сезім
әрекетіне берілгіштік, зияттылық, әлеуметтік, тұлғалық негізгі түрлері бар.
Ал рухани түрі осыларды бірегей тұтастыққа -денсаулыққа біріктіреді.
Денсаулықтың физиологиялық түрі организмдегі физиологиялық үрдістерді
(процестерді), олардың өзара әрекеттесуін, организмнің қоршаған орта
әсеріне қайтаратын жауабына бейімделу реакцияларын қамтамасыз ететін
морфологиялық және функционалдық сақтамаларды зерттейді.
Зияттылық түр дегеніміз — денсаулық туралы білімнің ақпараттық көзі.
Сезім әрекетіне берілгіштік түр - жағдайға байланысты өз сезімін
бағалай білуді түсініп, сол қалпында айшықтай айта алу. Жағымсыз эмоцияға
ұстамдылық жасап, жағымды эмоцияны мадақтау.
Әлеуметгік түр — тұлғаны әлеуметтендіру, өзін қоғамға қажетті мүше
екенін аңғару, белсенді өмір сүру.
Тұлғалық түр — өзін тұлға ретінде түсіну, тұлға ретінде анықтау. Өзін
іс жүзінде көрсету.
Рухани түр — адам жеке басының біртұтастығын қамтамасыз ететін
қоғамның рухани құндылығын көрсетеді.
Қазіргі уақытта денсаулық бірнеше түрлерге және құрамдас бөліктерге
бөлінеді:
1. Тән денсаулығы — бұл адам мүшелері мен организм жүйесінің
ағымдағы күйі. Мұның негізі онтогенездік дамудың әр түрлі кезеңдерінде
басымдық көрсететін, базалық қажеттіліктерге негізделген жеке дамудың
биологиялық бағдарламасынан құралады.
2. Дене денсаулығы — организм мен мүшелерінің өсуі мен дамуының
деңгейі. Мұның негізі бейімделу реакцияларын қамтамасыз ететін
морфологиялық және функциялық сақтамалардан құралады.
3. Жан денсаулығы — адамнаң психикалық өріс күйі.
Мұның негізі мінез-құлыққа бара-бар реакцияны қамтамасыз ететін жалпы
рухани қолайлы күйден құралады.
Рухани тазалық— тіршілік әрекетінің уәжді және ақпаратты-мұқтаждық
өрісі сипаттамасының кешені. Мұның негізі жеке тұлғаның қоғамдағы құндылық
жүйесі мен мінез-құлық түрткілерімен және уәждерімен анықталады.
Денсаулыққа адамның руханилылығы себепші болады, яғни ол адамзаттьң байлығы
— мейірімділік, намыс, абырой, ма-хаббат, сүйіспеншілік және әдемілікке
негізделеді.
Денсаулықтың негізгі төрөлшемдері мыналар:
• тән және дене күйі үшін — мен істей аламын;
• психикалық күй үшін — мен тілеймін;
• адамгершіліктік күйге - мен істеуге тиістімін.
Денсаулық белгілері мыналар:
• зақым келтіретін факторлар әрекетіне өзіне тән (иммунды) және
өзіне тән емес тұрақтылық;
• өсу мен даму көрсеткіштері;
• организмнің функционалдық күйі және сақтамалық мүмкіндігі;
• қандай болса да аурудың немесе даму кемістігінің болу деңгейі;
• имандылық-еріктілік және құндылык-уәждік мақсат деңгейі.
Өмір салты мен денсаулық арасындағы өзара байланыс салауатты өмір
салты (СӨС) ұғымында толығырақ айтылады.
Осы заманғы ғылым мен әдістемеде салауатты өмір салты - бұл адамның
еңбек әрекетімен, тұрмысымен, материалдық және рухани мұқтаждықтарды
қанағаттандыру түрімен, жеке тұлға және қоғамдык мінез-құлық ережелерімен
сипатталатын тіршілік әрекетінің белгілі типі туралы түсініктерді
кіріктіретін биоәлеуметтік санат. Жеке тұлғаның өмір салты алуан түрлі,
бірақ негізінен үш нышанға негізделеді:
- өмір сүру деңгейі;
- өмір сүру сапасы;
- өмір сүрудің өзіндік жолы.
Өмір сүру деңгейі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.