Тәуелсіз Үндістан мен Қытай Халық Республикасының құрылуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Ⅱ. Негізгі бөлімі
1. с) Тәуелсіз Үндістан мен Қытай Халық Республикасының құрылуы.
Азияның оңтүстігінде орналасқан елдердің көбі Англияның отары болды.
Олардың ішіндегі ең ауқымдысы Британдық Үндістан еді. Оны У. Черчилль:
Ағылшын королінің тәжіндегі жарқырап тұрған бриллиант деп есептеді. ХХ
ғасырдың басында ол артта қалған қоғам өмірінде касталар жүйесі мен
феодалдық қатынастар үстемділік еткен ел еді. Алуан түрлі тілде сөйлейтін
халықтар(тілдер саны 180-нен астам, ал негізгісі 15 тіл) отаршылдардың
қанауынан бас көтере алмады. Елдің кейбір аудандарында ғана сол заманға
сәйкес капиталистік кәсіпорындар пайда болып, темір жолдар мен байланыс
тораптары, тау-кен өндірістері мен мата шығаратын фабрикалар жұмыс жасады.
Ғасыр басында елде 800 мыңнын астам кәсіптік жұмысшылар болды. Олардың көбі
ағылшындар иеленетін кәсіпорындарда еңбек етті. Сонымен бірге ұсақ және
орта дәрежелі жергілікті үнді буржуазиясы да қалыптасты. Байлықтың негізгі
көзі мен саяси билік толығымен ағылшындар қолында болған. Саяси-әкімшілік
жағынан ел жалпы екіге бөлінді: 34 бөлігінде Британдық Үндістан орналасса,
қалған жерін саны 600-ге жуық князьдіктер иеленді. Британдық Үндістанды
вице-король аталатын генераль-губернатор басқарды. Оны Англия парламенті
мен үкіметі тағайындайтын. Ағылшындардың барған сайын ұлғайған қанаудың
қысымы халықтың хал-ахуалын нашарлата түсті. Осы қанауларға байланысты
Үндістан халқы мен отаршылдар арасындағы қайшылықтар өсе түскен. Бенгалияны
екіге бөлу әрекеті елдегі наразылықты қатты күшейтті. 1905 жылы Үндістанда
ереуілдер өршіп, қоғам және саяси ұйымдар мен партиялар өзін-өзі билеу
тілектерді алға тартқан. Үнді Ұлттық конгресінің (ҮҰК) жетекшілері Б.Г.
Тилак, Б.Ч.Һал, А.Гхош, Л.Л.Рай өте батыл қимылдар ұйымдастырып, ағылшын
тауарларын сатып алмау, свадеши (жеке іс, яғни өзіңді өзің қамтамасыз ет),
свараджа (жеке билік, яғни өзіңді өзің биле) ұрандарын жандандырды. Содан
кейінгі жылдарда елде империалистікке қарсы күрес қыза түсті. Мұсылман
Лигасы (МЛ) атты партия құрылып, ол да күреске қатысты. Теміржолшылар,
мақташылар ереуілдері ағылшындарды састырды. Жұмысшылар мен шаруалар
кәсіподақтары т.б. неше түрлі жастар ұйымдары қатарға қосылып жатты. Бұқара
халық свараджа ұранын қолдауды күшейтеді, осы ұлт-азаттық қозғалысты басу
үшін Англия Үндістанға жаңа вице-корольді тағайындайды. Ол- либерал Минто
еді. Осы Минто енгізген реформалар бойынша (Минто-Морли заңдары) астана
Делиге көшіріліп, Бенгалия қайта біріктіріліп, Англия ұлт-азаттық күресті
бәсендеткен еді. Британдық отаршылдардың ұлт-азаттық күресті басу
әрекеттеріне қарамастан, 1920 -1930 жылдарда халықтар Гандидің сатьяграха
іліміне сүйеніп екінші ұлт-азаттық күресті жүргізді.
Ал 30-жылдардың аяғында Еуропа елдері жаңа соғысқа жанталасып
даярланды. Англия жағы Үндістанның саяси күштерін Фашистік Германияға қарсы
бағыттауға тырысып, қажетті үгіттеу шараларын бастады. ҮҰК фашизмді
әшкерелеп, Англияны қолдамас бұрын талаптар ұсынды. Олар: Үндістанда
құрылтай жиналысын шақыру, тек оның алдында жауапты барлық саяси
партиялардың қатысуымен үкімет құрастыру; елдің келешегін реттейтін құқықты
мойындау. Бірақ ағылшындар оларға көнбей, 1939 жылы екінші дүниежүзілік
соғыс басталған күні Үндістанды соғысқа қатысушы ел деп жариялап, британдық
үнді әскерлерін әр жақтағы майданға аттандыра бастады. Бірден Үндістанды
қорғау тураны бекітіліп, елде әскери тәртіп орнатылды. Бұл заңның
шараларын МЛ қолдаған болды. 1940 жылы наурызда Лахорде өткен МЛ-ның 27-
мәжіліс елде мұсылмандар ошағы болатындай жеке Пәкстан мемлекетін құру
туралы қарар қабылдады. Содан кейін МЛ қимылдарда жаңа кезең басталды және
оның ҮҰК-пен арақатынасы әбден нашарлады. Осы соғыс кезінде ағылшындар
Үндістан байлығын, азаматтарын өз мүдделері үшін барынша пайдаланды.
Ағылшындардың қысымы, тоқулар, ашаршылық, тұрмыстың нашарлауы мен саяси
ұйымдардың араздасуы ереуіддердің бәсеңдеуіне әкеп соқты. Сонда да
ағылшындар билігі төмендей берді. Соған қарай беделден жұрдай болған
ағылшындар ел мәселесін қарастыру туралы келіссөздер жүргізді.
Ағылшындардың араласуымен М.К.Ганди-М.Джинна пікір алысулары 1944 жылы
өтті. Екі саяси күш өз пікірлерін алға тартып, 1945жылы көктемде мына
келісіммен аяқталды: Уақытша үкімет құрамында әр партия 40% орынды иеленді,
қалған 20% орын кесапаттыларға, христиандарға, парсыларға, синхтерге
тиесілі болды. Ал елді екіге бөлу тураны мәселені қарастыру Үндістанның
саяси мәртебесін реттеген соң кейінге қалдырылды.
Бүкіл әлемде жүріп жатқан империалистікке қарсы әрекетке байланысты,
жағыдайдың ушығып жатқанын сезген лейбористер(олар 1945 жылы шілдеде үкімет
басына келген) 1947 жылы Үндістанға тәуелсіздік беруге келісті. Бірақ
ағылшындар әскерін алып кетер алдында елді екі мемлекетке(доминионға) бөлу
ісін қарастырды. Бірі-Үнді одағы(бір топ провинциялар және князьдіктер).
Бұл елде халықтың көпшілігі-үнділер, біраз мұсылмандар да бар. Екіншісі-
пәкстан. Оған мұсылмандары басым бірнеше провинциялар және князьдіктер
кірді, бірақ үнділерде жеткілікті болды. Осылайша Үндістанның үш рез Ұлт-
азаттық көтерілістің және данышпан басшысы М.К.Гандидің бүкіл Үндістан
көлемінде бастаған “САТЬЯГРАХА” атты ағылшындарға мәдени түрде бағынбау
әрекетінің нәтижесінде 1947 жылы Үндістан бейбітшілік жолмен ағылшын
отаршылдардың үстемдігінен босатылып өз тәуелсіздігіне қол жеткізеді. Бірақ
оның нәтижесінде, бұрынғы Үндістан –дінге негізделіп Үндістан республика
мен Пәкистан болып екіге бөлінеді. Үш жыл бойы өз конституциясын дайындап
1950 жылы 26 қаңтарда Үндістан ресми түрде республика болып құрылады. 1951
жылы 25 қазан мен 1952жылы 21 ақпан аралығында өткізген бүкіл халықтық
сайлау нәтижесінде Үндістан республикасының тұңғыш өкіметі құрылады,
Джавахарлал Неру Үндістан республикасының ең бірінші примъер-министрі болып
сайланды.
Бүкіл әлемдік империалистікке қарсы созғалыстың күшейюі және
Үндістанның ағылшын отаршылдардың үстемдігін жойып, тәуелсіздікке қол
жеткізуі бүкіл Азияға үлкен әсер етті. Азиядағы тағыда бір ұлы мемлекет-
Қытайда өз тәуелсіздігі үшін күресуде.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, Қытайда қайталай елді біріктіру
мәселесі көтерілді. Елдегі екі ірі саяси топтар елде билік орнату үшін
өзара бәстесе бастады. Солтүстік-Шығыс Қытай аймағында коммунистік
партияның бақылауы орнаса, қалған бөлігінде Гоминьдан партиясының үстемдігі
тұрақтанды. 1946 жылға дейін, КСРО мен Қытай арасындағы келісімге
байланысты Қытайдың Маньчжурия территориясына КСРО әскері еңгізілді. Бұл
аймақда Жапондықтар Маньчжоу-го мемлекетін құру кезінде, оны Қытайдағы
экономикасы дамыған үлкен аймақтардың біріне айналдырды, және Қытайдың
барлық өнер кәсіп өнімдердің 5-ден 1 бөлігі бұл аймақта өндіріледі. Қытай
КСРО-мен жаңадан темір жол басқарма бірлестігі тұралы келісімге қол қойды,
кеңес одағының мамандары Маньчжуриядағы қиратылған объекттерді қайта ісге
қосу әрекетіне көмек көрсетті. Солтүстік-Шығыс Қытайда КСРО әскері Жапония
империалистерін талқандап, Квантун армиясы мен Маньчжоу-го армиясының
қарулары мен оқ-дәрілерін коммунистерге бағынатын Қытай Қызыл армиясына
берді. Солтүстік-Шығыс Қытай аймақтары Қытай революциясының базасына
айналды.
Гоминьдан үкіметі АҚШ және басқа капиталистік елдермен жақындасуды жөн
көрді. Қытайды бейбіт жолмен біріктіру келіссөздері сәтсіз болды. 1945 жылы
10 қазандағы Қытай коммунистік партиясы мен Гоминьган партиясының Чунцинде
өткізген келіссөздің нәтижесінде, екі жақ елде бейбітшілік және ұлт
бірлігін орнату, ел саяси опека жүйеден демократиялық республикаға өту
кезеңі үшін саяси консультативті кеңес шақыру деген келісімге қол қойды.
Бірақ Гоминьдан үкіметінің шыдамсыздығы 1946-1949 жылдардағы азамат
соғысына әкелді. 1946 жылға дейін басымдық АҚШ-тың көмегімен соғысқа жақсы
дайындалған Гоминьдан үкіметі жағында болды. Олар Қытай коммунистік
партияның бақылауында болған орталық жазыққы жаулап алады және 1946 жылдың
түзінде, ішкі Моңголдың орталығы - Чжанцзянкоуды жаулап алды. Бірақ Чан
Кайши әскерінің ең маңызды жеңісі, ол 1947 жылы Қытай коммунистік партияның
билік орталығы-Яньань қаласын жаулып алуы. Қытай коммунистік партиясына
қараған аудандарда аграрлық реформа жүзеге асырылып, шаруаларға жер
берілді. Халық бұқарасы, көптеген саяси ұйымдар Чан Кайши үкіметінің
ықпалынан шығып, коммунистер жағына бет бұрды.
Қытай ұлт-азаттық армиясы КСРО-ның қарулы күштің көмегімен қарсы шабуылға
шығып,1949 жылы Пекинді азат етті. 1949 жылы ұлт-азаттық армиясы Янцзы
өзенінен өтті, Гоминьдан армиясын талқандауды аяқтады.
1949 жылы 1 қазанда Пекинде Қытай Халық Республикасы жарияланды. Чан-
Кайши бастаған Гоминьдан армиясының қалдықтары Тайвань аралына бекінді.
Қытай коммунистердің үкімет басына келуі үлкен жаңалықтарға бет бұрды.
Қытай Халық Республикасы КСРО-дан кейінгі әлемдегі екінші үлкен Социолистік
мемлекет болды.
Осылайша Азиядағы көне заманнан бері өмір сүріп келе жатқан және бүкіл
Азияда өз әсерлерін тигізген ұлы мемлекеттер-Үндістан мен Қытай, өздеріне
лайықты әдіс арақылы империалистердің үстемдігін жойып, арт-артынан ел
тәуелсіздігіне қол жеттізуі, әлемде болған үлкен оқиғалардың қатарына
жатады. Осы екі ел сол замандағы империалистікке қарсы күресіп жатқан
басқа Азия және Африкадағы қалған елдерге мақтаныш үлкі болды. Өз
тәуелсіздігіне қол жеткізген Үндістан мен Қытай әлемдік сахнадағы орындарын
табу, өз елдерін дамыту сияқты істерге кірісе бастады.

2.а) Өз-ара дипломатиялық қарым-қатынастың орнауы мен 1956 жылға дейінгі
достық байланысы.

Азиядағы осы екі үлкен мемлекет-Үндістан мен Қытай, көне замандағы
Вавилон және Ежелгі Египетпен бірге өркениеттің биік шынына жеткен төрт
мемлекеттің қатарына жатады және сол заманнан бері қазірге дейін өмір сүріп
келе жатқан жалғыз екі мемлекеттер, осы екі елдің екеуінде де бес мың
жылдан астам бай әрі қызықты тарихы бар және Азияда орналасқан елдердің
тіршілігіне осы екі елдің ұлы өркениеті әсер еткен: біріншісі: қытайлық-
конфуциялық, екіншіс: үнді-буддалық. Үндістан мен Қытай тек Азияға өз
әсерлерін бере ғоймай, бүкіл әлемнің дамуына ежелгі заманнан бастап үлкен
үлес қосуда, егер Үндістаннан сан концепциясы әлемге таралса, онда қытай
есеп әдіс жағынан дүниежүзіне қосқан үлесіде зор.
Екі ел арасындағы қарым-қатынас көне заманнан бері келе жатты. Буддизм
Үндістанда пайда болып Азияға тарай бастағанда Қытайдың Тан династиясының
ұлы саяхатшысы және аудармашысы Шиуан цзань атты манах сол буддизмді нақты
түрде танып, оны өз еліне енгізу мақсатымен Б.З. 627 жылы Үндістанға
аттанып, 3 жыл бойы сапар шегіп Үндістанға жеткен. Ол Үндістанда 10 жылдан
астам уақыт тұрып, бүкіл Үндістанның үлкен және кішкентай мемлекеттерінде
болып, сол ежелгі Үндістан туралы көптеген жазба деректер қалдырған, және
Буддизмның Азияның басқа елдеріне таралуына үлес қосты. Таяу заман
жылдарында Үндістан мен Қытай отаршылдардың қанауына ұшыраған жылдарда екі
ел арасындағы байланыс үзілседе, империалистікке қарсы тұру әрекеттерінде
өзара қолдау көрсетып жүрді. Мысалы, 1927 жылы Брюсселде ашылған
империалистікке қарсы бірлестіктің жиналысында, Үндістан мен Қытайдың
өкілдері бірігіп, ағылшын билеушілерінің Үнді әскерін Азиядағы ұлт-азаттық
қозғалысты басу үшін пайдаланғанын, өздері үшін үлкен намыс екенін
жариялады. Сол жылда Үнді ұлттық конгрессі Үнді халқын ағылшын билеушілер
Қытай ревалюциясын басу үшін құған әскер тобына қатыспауларын шақырды. Ал
одан кейінгі 1937 жылы Жапон отаршылдар Қытайға басып кірген кезде,
Үндістанның прогрессивтік күштер Жапон тауарларын пайдаланудан бас тарту
әрекеті арқылы Қытайға деген жақындығын білдіріп, империалистік
басқыншылыққа қарсы шықты. Ал өз жағынан болса Қытай халқы Үндістанның
тәуелсіздігі туралы талаптарына қолдау көсетті. 1945 жылдың сәуіріде
ашылған Қытай Коммунистік партияның Ⅶ сьездде Мао Цзэ-дун Біз Үндістанның
өз тәуелсіздігіне қол жетзізуін қалаймыз деп айты.
Осылайша империялистік отаршылдықтың шапқыншылығына, езгісіне және
басқыншылығына ұшыраған Үндістан мен Қытай Халық Республиканың тарихи және
идеологиялық ұқсастықтары екі елді жақындатады. 1949 жылы Қытай Халық
республикасының құрылуы Үндістанның солтүстік-шығыстағы биік таулы
аймақтағы шекарасын кеңейті және Қытайдығы солшыл және оңшыл топтардың
өзара жауласу жағыдайын жою үшін, 1949 жылы 30 желтоқсанда Неру өкіметі
Тайванға қашып барған Чан Кайшинің Гоминъдан өкіметімен байланысын үзіп,
Қытайдың тәуелсіздігін мойындайтыны туралы жариялады, сонымен қатар
Тайванды Қытайдың бір бөлігі ретінде қарастыратындығын да білдірді. Осыдан
кейін елде кең көлемде халық қозғалыстар пайда болып, үкіметтегі Қытай
Халық Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынас орнату туралы мәселеге
тез арада шешім қабылдауына әсер етті. Үндістанның Қытайдағы елшысы К.М.
Паниккардың айтуы бойынша: Үндістанның билеушілер ортасында Үндістан ұлттық
конгрессінің саясаткерлер Раджагопалачария, ол доминион генерал-губернатор
болған және Валлабхан Патель Қытайды мойындауға асықпау керек деген
пікірден басқа Қытайды мойындау керек деген шешімге ешқандай қарсылық
білдірген емес, сонымен қатар Үндістан премьер-министрі Халық палатаның
жиналысында Қытайдағы ұлы ревалюциясы әлемнің соңғы жылдарда болған ең
үлкен оқиға, және оның алатын орныда өзгеше. Қытайдың осы кең көлемде
болған оқиға айтарлықтай әсеріді болды. Көптеген жылдар өтіп, Қытайдың
орталық үкіметі зор күшке ие болды. Бұл Азия және бүкіл әлем үшін өте
маңызда болып табылады деп айтты. Үндістан үкіметінің Қытай Халық
Республикамен қарым-қатынас жасау деген шешеім, Конгресстің бүкілүнділік
комитетеінің сессиясында қолдауға ие болды. Партияның бас хатшысы Шанкаррао
Део бұл шешімге байланысты жарияланған пікірінде Біз коммунизммен
байланысымыз жоқ болсада және коммунистік жолмен өтпенгенның өзінде, біздің
ұлт атамыз (М.К. Ганди) үнемі мақтанышпен өзін ұлы коммунист деп айтқанын
және оның азақтық пен адам теңдігіне сенедінгігін ұмытпайымыз керек деп
жазылған, және бұл пікірдің жариялануы елдегі буржуазиялық партияның
социолистік мемлекет Қытай Халық Республикасын мойындауында пайда болған
наразылықты жойды.
1950 жылы 22 наурызда Үндістан мен Қытай өкілдері кездесіп, екі ел
арасында толық дипломатиялық қарым-қатынас орнату керек деген ұсынысты
жасады. Одан көп ұзамай 1950 жылы 1 сәуірде екі ел арасында дипломатиялық
қарым-қатынас ресми түрде орнатылды, Социолистік мемлекеттерден басқа
елдердің ішінде, Үндістан Қытай Халық Республикамен дипломатиялық қарым-
қатынас орнатқан тұңғыш мемлекет болып табылады және бұл оқиға Қытай Халық
Республикасына жасалған империалистік елдердің қарсылас қоршауының жойылуын
білдіреді. Үндістанның социолистік мемлекет Қытай Халық Республикасын
мойындап және онымен дипламатиялық қарым-қатынас орнатуы әрекеті үлкен
халықаралық мәңге ие болды және империалистік мемлекеттердің Қытай Халық
Республиканың тәуелсіздігін мойындамау, саяси бөліну, жас республикаға
бойкот жариялау, Чанкайши үкіметін Қытайдың ұлттық үкіметі ретінде
қарастырып, онымен байланысты сақтау әрекеттеріне қарсы шықты. Үндістанның
жасаған бұл қадамы тек өз үкіметінің дипломатиялық белсенділігіне сәйкес
бола ғоймай, Ұлыбритания, Пәкстан, Цейлон және әлемдегі басқа
мемлекеттердің социолистік мемлекет Қытай Халық Республикасы мойындауларына
үлкен әсерін тигізді. Үндістан Қытай мен байланыс орната отырып, Қытайдың
коммунистерден құрылған халық үкіметі бүкіл Қытай континентін іс жүзінде
бақылап отырған, Қытай халқының қолдауымен билікке қол жеткізгенін және
басқа ешбір билік бұл биліктен асып түсіп, оны құлата алмайды деп айтты.
Қытай Халық Республикасының үкіметі, өзімен Үндістан арасында орнатқан
достық қарым-қатынасты құана қолдап, өз елін барлық саладан дамытуға
кірісті. Үндістанның Қытайдағы тұңғыш елшісі К. М. Паниккар Пекинге 1950
жылдың мамыр айында жетті. 1951 жылы 26 қарашада Пекиндегі Үндістан
елшілігінің ашылу церемониясында Қытай басшысы Мао Цзэ-дун Үндістан ұлы
мемлекет, ал Үнді халқы болса-өте жақсы әрі мейірімді, екі ел және екі
халық неше мың жыл достық қарым-қатынаста болып келе жатыр. деп айтты.
Типломатиялық қарым-қатынас ресми түрде орнағаннан кейін, Азиядағы екі
ұлы мемлекет он жылдан астам достық қарым-қатынаста болады, екі мемлекетте
үшінші ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.