Франция екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Франция екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында. Империалиста державалардың
өзара күресінен туындаган екінші дүниежүзілік соғыс екі жақтан да
әділетсіздік, империалистік сипатта басталды. Француз басқарушы топтары
ағылшындармен бірге Москвада Кеңес Одағымен келіссөздерді үзіп, Польша
арқылы Гитлермен жаңа қастандық ұйымдастыруға кірісті. 1 қыркүйек 1939 жылы
фашистік Германия Польшаға айуандықпен шабуыл жасағанда, Польшаның бұрынғы
жасалған гарантия негізінде көмек көрсетуін өтінгеніне қарамастан, Франция
мен Англия үкіметі агрессормен қүпия келіссөздерін жалғастыра берді.
Империалистік қайшылықтардың шиеленісуі, қалың бұқараның наразылығы Англия
мен Франция үкіметін 3 қыркүйек 1939 жылы Германияға соғыс жариялауға
мәжбүр етті.
Батыс майданда басталған соғыс ұзамай-ақ ғажайып соғыс деп аталды:
23 германдық дивизияға қарсы бағытталған 110 француздық және 10 британдық
дивизия Полынаны тағдыр талқысына тастап, соғысқан жоқ. Ғажайып соғыс шын
мәнінде Мюнхен қастандығының жаңа жағдайдағы жалғасы болатын. Франция
соғысты шығыс бағытқа - КСРО-ға аударуды ойластырды. Францияның басқарушы
тобы солтүстікке - КСРО-ға қарсы гоғысып жатқан ақ финдерге көмектесті және
оңтүстікте Кавказ жағынан эасып кіруге дайындалды. КСРО-ға қарсы соғыс
мәселесі Францияның газет-журналдары бетінен түспеді, парламентте
талқыланды. 26 қыркүйек 1939 жылы үкімет Француз Коммунистік партиясы мен
онымен байланысты уйымдарды, кәсіподақтарды тарату жөнінде мәлімдеді. КСРО-
ны басып ілуга дайындық ерекше қарқынмен жүрді: Кавказға ену 1940 жылдың
яказына белгіленді. 20 наурыз бен 3 қыркүйек арасында Парижде 44 коммунист
депутаттардың сот процесі жүрді. Соғыс трибуналы барлығына гүрме жазасын
кесті. 9 сәуірде Даладье үкіметінің орнына келген Рейн ^кіметі коммунистік
үгіт-насихат үшін елім жазасын енгізді. 9 сәуірде })ашистік Германия әскері
Дания мен Норвегияға енді. Англия мен Франция Норвегияның солтүстігіне аз
ғана әскер жібере алды. 10 мамыр 1940 жылы ғажайып соғыс аяқталды. Гитлер
әскері француздық Мажино бекінісін шналып, Бельгияны басып алды. 15 мамыр
1940 жылы голландиялық әскер тізе бүкті. Танк колонналарымен күшейген неміс
әскерлерінің бір бөлігі Бельгияға көмекке келген ең мықты француз
дивизиялары мен ағылшын эскерін қоршап, Па-де-Каль жағалауындағы Дюнкерк
ауданына шыкты. Гитлердің танк шабуылын тоқтатқан бұйрығының арқасында
Англияға 335 кіың солдат пен офицер, оның ішінде 100 мыңы француздық әскер
эвакуацияланды. 4 маусымда Германия Дюнкеркті алды. 5 маусымнан Гитлер
Парижге қарай бұрды. Осы кезеңде Рейн үкіметінің құрамына екі белсенді
сапитулянт: маршал Петэн және генерал Вейган кірді. Петэн премьер-
динистрдің орынбасары, Вейган француз әскерінің бас қолбасшысы болып
гағайындалды.
Маршал Филипп-Анри Петэн (1856-1851). Бірінші дүниежүзілік соғыс
жылдарында одақтас әскердің басшысы ретінде кең танымал болған. Осы кезеңге
дейін ол қызмет сатысымен байып көтерілген. Полковник атағына тек 55
жасында ғана ие болды. 1916 жыл ол үшін ең даңқты жыл болды. Верден
түбіндегі жеңісті соның атымен байланыстырды. Петэн 1917 жылы бас қолбасшы
болып тағайындалып, іскердегі революциялық қозғалысты аяусыз басты. Оның
талап етуімен француз әскерінде әскери-далалық сот енгізілді, ол көтерілген
іөлімдердің әрбір оныншы солдатына өлім жазасын кесті. Үкім 24 :ағаттан
кейін орындалды. 1925-1926 жылдары Петэн Мороккаға Риф республикасын
багындыруға жіберілген әскерді басқарды. Ол маневрлық соғысқа қарсы болды
және танк әскерінің күшіне сенбеді. Петэн көп уақыттан бері фашистік
ұйымдармен тығыз байланыста болатын. 1937 жылы кагулярлардың
фашистік ұйымы оны елдің диктаторлық қызметіне тағайындады. 1939 жылдың
наурызында Франция генерал Франконы ресми танығанда Испанияға Франция
елшісі болып жіберілді. Петэн мақтагаиды сүйетін, атаққұмар, оның ісі
сөзінен алшақтап жататын. 1940 жылы Петэн 85 жаста болатын.
Петэн мен Вейганның тағайындалуын оңшыл топтар қуана қарсы алды.
Екеуінің маңайына гитлерлік Германия алдында капитуляцияны жақтаушылар
топтасты. Кейбір мәліметтерге қарағанда Вейган 22 мамырда тәртіпті ұстау
үшін армияны сақтау мақсатында фашистік Германиямен келісімге келуді талап
еткен. Вейган революция жақындап қалды, М.Торез Елисей сарайын басып алуға
дайындалуда, коммунистік көтеріліс каупі деген сияқты өтірік дақпырттар
таратты. Сондықтан да Петэн, Вейган, Лаваль, Шотан, Бодуэн сияқтылар Үшінші
Республиканың көрін қазушылар болды.
Осындай трагедиялық күндерде қүпия әрекет еткен Француз Коммунистік
партиясы халық мүддесін қорғауға шықгы. 17 наурыз 1940 жылы ол Ұлттық
қорғаныс программасын ұсынып, онда империалиста соғысты бостандық пен
тәуелсіздік үшін әділетті соғысқа айналдыруды көздеді.
1940 жылы маусымда Францияда 3047 танк пен 743 бронемашина, 1145
самолет бар болатын. Алайда капитулянттар фашистік Германиямен соғысқысы
келмеді. Генерал Вейганның бұйрығымен Париж 11 маусымда қорғаныссыз ашық
қалды. 10 маусымда 1940 жылы Рейн үкіметі Тур қаласына қашты. Дәл сол күні
Италия Англия мен Францияға соғыс жариялады. 14 маусымда неміс-фашист
әскерлері Парижге енді. Рейн үкіметі Турдан Бордаға көшті. 16 маусым сағат
22.00. Үкіметтің үшінші мәжілісі етті. Рейннің отставкаға кетуі және
Петэннін премьер-министр болып тағайындалуы ресми жарияланды. Петэн 17
маусым күні түнге қарай өз үкіметін жинап Германияға қарсы соғысты тоқтату
женінде шешім қабылдады. Де Голльдің сипаттауы бойынша орнынан түскен Рейн
иығынан үлкен жауапкершілік түскенінен жеңілдік алған адам ретінде әсер
қалдырған. Капитулянттар жеңіске жеткеніне көзі жеткен соң, де Голль 17
маусымда ағылшын генералы Спирспен бірге Лондонға ұшып, Британ үкіметінің
қолдауымен Ерікті Франция қозғалысын ұйымдастырды.
22 маусым 1940 жылы Компьен орманында бүдан 22 жыл бұрын маршал Фош
Германияға бітімшартын бұйырған вагонда неміс генералы Кейтель мен француз
генералы Хюнтцигер бітім жөнінде келісімге қол қойды. Француз-герман
келісім-бітімшарты бойынша Германия Парижді қоса Францияның территориясының
үштен екісін оккупациялады. Француз территориясының оңтүстігі Петэн
үкіметінің билігінде қалды. Келісім 24 баптан тұрады. Соғыс қимылдары
тоқтатылды. Францияның солтүстігі және орталық аудандары, Ла-Манш және
Бискай шығанағының барлық жағалаулары оккупациялық зона деп жарияланып,
немістің соғыс әкімшілігінің басқаруына берілді. Эльзас пен Лотарингиядан
құралған үш департамент жабық зона деп аталды.
25 маусымда келісім күшіне енді, Петэн үкіметі бұл күнді ұлттық траур
күні деп жариялады. Шын мәнінде реакционерлер қуанышты еді. Петэн халыққа
арнаған сөзінде Германия және Италиямен келісімге Франция соғыста
жеңіске жете алмайтын болғандықтан қол қойылды деп өзінің сатқындығын
патриотизм актісі ретінде түсіндіруге тырысты. Іс жүзінде сатқындар француз
халқын жеңуші ырқына салып берген еді. Парламент жұмыс істемеді. Барлық
саяси партиялар (жасырын жұмыс істеген коммунистік партиядан басқасы)
күйреді. Аз күнде Франция ұлы державадан құлдық елге айналды.
Петэн үкіметінің резиденциясы (ерікті зонада) кішкентай қалашық Вишиде
орналасқанымен, бүкіл Францияның үкіметі деп есептелінді, оккупациялық
зонада француз әкімшілігіне неміс-фашист оккупанттары қожалық етті. Олар
барлық саяси партияларды таратып, коммунистерге өлім жазасын шығарды.
Еврейлер мен франкмасондар жұмыстан шығарылды, еврейлер ауланды. 1941 жылы
күзде немістер оккупациялаған елдерде бір неміс солдатын өлтіргені үшін 50-
100 коммунистті немесе патриотты өлтіру жүйесін енгізді. 1942 жылы жазда
Франциядағы гестапо басшысы азаттық күреске қатысушыларды ғана емес,
олардың туыстарын 17 жастан бастап ерлерді ату жөнінде бұйрық берді.
Туысқан әйелдер және 17 жасқа дейінгі балалар концлагерьге жіберілді.
Франция 1939-1940 жылдардағы соғыс қимылдары кезінде 115 мың адамнан
айырылса, оккупация жылдарыңда, соғысушы ел деп есептелінбегенде, 500
мыңнан астам француз қаза тапты.
Неміс-фашист оккупациясының түпкі мақсаты Францияны бөлшектеп, толық
құлдыққа түсіру еді. Келісімшартта көрсетілмесе де Германия Эльзас пен
Лотарингияны аннексиялап, одан Гитлерге адалдық антын бермегендерді қуып
шықты. Берлин Германияға Францияны XVI ғасырдағы шекарасына дейін
кішірейтіп, солтүстік Франция мен Бургундияны қосуға шешім қабылдады.
Францияның Атлант жағалауларында неміс соғыс базалары салынып, француз
отарлық империясын Германия, Италия, Испания арасында бөлшектейтін болды.
Петэн үкіметінің ықпалымен бүкіл француз экономикасы Германияға қызмет
етті.
Итальян оккупациясы Ментон қаласы мен оның жанындағы аудандарға ғана
орнаған болатын. Тек 11 қараша 1942 жылдан соң одақтастар әскері Солтүстік
Африкаға түсірілген соң, итальян әскері Германиямен келісе отырып,
Францияның Оңтүстік және Оңтүстік-шығысынан 8 департамент оккупациялады. 12
қарашада неміс әскерлері аннексиялау үшін Корсикаға түсірілді. Итальян
фашизмі күйреген соң, олардың орнын немістер басты.
Виши режимі. Францияның капитуляциялануы Үшінші Республиканы құлатты.
1940 жылы 10 шілдеде Вишиде парламент шакырылды, оңца Петэнге жаңа
конституция дайындау тапсырылды. Ертеңіне Петэн Үшінші Респулика
конституциясын жойған үш алғашқы конституциялық актіні жариялады.
Республика президенті мен премьер-министр қызметтері жойылды. Атқару, заң
шығару билігі мемлекет басшысы деп айқындалған Петэнге берілді. Петэнге
биілік беру ашық формада жүзеге асса да, шын мәнісінде Вишиде мемлекеттік
төңкеріс жасалды. Үшінші Республика өмір сүруін тоқтатты. Республика
деген сөз бірте-бірте жойылды, француз іемлекеті атты термин қалыптасты.
Басқарудың жаңа жүйесі Петэннің жеке іилігін қалыптастырды.
Үшінші Республиканы жойған мемлекеттік төңкерісті Виши басшылары
соғыста жеңілген Францияны қайта өркендету үшін жасалған ұлттық революция
деп даурықты. Вишиліктер республиканың жеңілісіне демократия мен Халық
майданы кінәлі деп түсіндіріп, Францияда еңбек, жанұя, отан деген
девизбен жаңа тәртіп орнатуға кірісті. Жаңа режим барлық таза қанды емес
француздар мен күмәнді шетелдіктерді жойып, таза қанды француз ұлтын
тудырады-мыс. Ұлттық революция ұрақдарымен Виши үкіметі буржуазиялық-
демократиялық бостандық калдықтарын жойды және Францияға фашистік тәртіп
енгізді. Сайланатын мекемелер емір сүруін тоқтатты. Қартайған маршал Петэн
шексіз билікке ие болды. Оны тәж кимеген король деп атады. Ол салтанатты
қабылдаулар ұйымдастырды, халық әкесі ретінде делегациялардан сыйлықтар
алды.
Виши режимінің таптық тіреуі ірі буржуазия мен аристократия еді.
Оларды реакциялық күштер қолдады. Петэн үкіметіне католиктік және
протестанттық шіркеу қызмет етті. Петэн - бұл Франция, ал Франция - бұл
Петэн, - деп даурықты француздық католиктік шіркеудің басшысы. Фашистік
Италия мен Германиядан Виши үкіметінің айырмашылығы басқаратын фашистік
партия құрған жоқ. Оның ролін Виши үкіметі ұйымдастырған Легион бывших
фронтовиков атқарды. Виши саясатының бастысы неміс-фашист оккупанттарымен
ынтымақтасу болды.
Виши үкіметі КСРО-мен дипломатиялық қатынасын үзді. 14 шілде 1941 жылы
Виши үкіметі Германияга шекараны 1914 жылғы жағдайына келтіретін және
Францияның ірі отар иеліктерін мойындайтын болса соғысқа кіретінін
хабарлады. Виши үкіметі Германия, Италия және Жапония Үштік пактісіне
кіруге дайын екенін мәлімдеді. Алайда Германия барлық назарын КСРО-ға қарсы
соғысқа аударып, шығыс майданда операция аяқталғанша Франция мен Англия
немесе Америка Құрама Штаттары арасында қарулы қақтығыс туғызуға болмайды
деген шешімге келді. Виши үкіметі АҚШ-пен дипломатиялық қатынасын сақтады
және Англиямен құпия байланыста болды.
8 қараша 1942 жылы генерал Эйзенхауэр бастаған одақтастар әскері
Солтүстік Африкаға түсірілді. Одақтастардың Африкаға түсірілгенін естіген
Германия мен Италия Францияның оңтүстік зонасын оккупациялады, өз әскерін
Туниске әкелді. Ағылшын-американ десантына қарсы соғыс басталды. Солтүстік
Африкадағы оқиға мен еркін зонаны оккупациялау Виши үкіметінің жағдайын
мүддем өзгертті. Ол отарлық империяға өктемдігін жоғалтты, еркін зонадан,
армия мен флоттан айырылды.
Оккупанттарға қарсы күреске шақырган қатты жаңғырық Францияда емес,
генерал де Голль Ерікті Франция қозғалысын құрған Англияда да естілді. 18
маусым 1940 жылы де Голль Англия территориясында түрып жатқан француздарға
үндеу тастап радиодан сөйледі. Де Голль Германиямен соғысуға шақырды.
Голль (Gaulle) Шарль де (1890-1970). 1959-1969 жылдарда Франция
президенті. 1940 жылы Лондонда антигитлерлік коалицияға ниеттес патриоттық
Ерікті Франция қозғалысының негізін салды және басқарды. 1941 жылы
Француз Ұлттық комитетінің, 1943 жылдан Алжирдің оңтүстігінде құрылған
Ұлт-азаттық француз комитетінің басшысы. 1944 ж. қаңтар - 1946 ж. де Голль
- Франция Уақытша үкіметінің басшысы. Соғыстан кейін Француз халқын
біріктіру партиясының негізін салушы және жетекші. 1958 жылы Францияның
премьер-министрі. Де Голльдің инициативасымен 1958 жылы президенттін құқын
кеңейткен жаңа конституция дайындалды. Оның президенттігі тұсында
Францияның ядролық күшін жасау жоспары жүзеге асты, НАТО ұйымынан шықты,
кенес-француз ынтымақтастыгы едәуір дамыды.
1941 жылдың жазында Ерікті Франция әскері ағылшын әскерлерімен
бірге Сирияда Вшыиге қарсы операцияға қатысты. Виши
әскері капитуляцияланған соң, Ерікті Франция Англиямен бірге, бұл елдерге
соғыстан кейін тәуелсіздік береміз деп, Сирия мен Ливанды басқарды. 1942
жылдың қарашасына дейін Ерікті Франция АҚШ-пен тіл табыса ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.