АҚШ Конституциясы туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ТӘУЕЛСІЗДІК ҮШІН СОҒЫС
Күресу координациясының тәуелсіздік үшін қозғалысы не-гізінде
“корреспонденция, қауіпсіздік және байқау комитет-тері” құрылды. 1774 жылы
Филадельфия қаласында құрамы 55 делегаттан тұратын ең алғашқы
континетальдық конгресс өтті. Ол жерде метрополиидің кедендік және салықтық
саясатына қатысты наразылық білдіретін Құқық декларациясы бекітілді. Осы
Декларациямен қатар, сол кезде корольға петиция жа-зылды, онда колонистер
метрополиидің қысым жасауын тоқтатуды сұранды. Ал ағылшын үкіметі оларға
қарсы соғыс әрекеттерін жүргізуді бастады. Сонда, 1775 жылы мамыр айында
Екінші континенталдық конгресс жиналды. Ол жерде Англияға қарсы соғыс
жағдайына баға беріліп, және американ-дық әскерді құру туралы шешім
қабылданды. Ол әскердің бас қолбасшысы болып Джордж Вашингтон тағайындалды.
Тәуел-сіздік үшін соғыс басталды. Әрбір колония өзін тәуелсіз мем-лекет —
штат ретінде жариялады.
Американдықтарды қорғау талпыныстарының сәтсіздігіне көзі жеткен, азаттық
үшін күрестің көрнекті идеологтары Д. Адамс, Т. Джефферсон, Т. Гамильтон
ағылшын құқығының нормаларына сілтеме жасай отырып, табиғи құқық идеяларына
жүгінді. Бұл идеялар адамның құқықтары тумысынан беріледі және олардан
айыруға ешкімнің құқығы жоқ деп таныды, мемлекет оларды бұзуға емес,
керісінше, қорғауға міндетті.
Бұл идеялар 1776 жылғы 4-шілдеде қайта шақырылған Кон-тиненталдық
конгрессте қабылданған “Тәуелсіздік декларация-сының” негізі болды. Томас
Джефферсон жасаған бұл құжатта метрополий тарабынан колониялардың табиғи
құқықтары бұзылып отырғандықтан метрополиймен байланысты түбірі-мен үзу
және тәуелсіз Америка Құрама Штаттарын құру тура-лы шешім қабылданды.
Табиғи-құқықтық теорияның негізінде өз аумағында ұлттың ұлттық егемендігі
жарияланды. Халық-тың революция жасауға құқығы бекітілді. Алайда, өзінің
ішкі сипаты бойынша демократиялық болып табылатын бұл Дек-ларацияда құлдық
пен үндістер туралы ештеңе көрініс тап-пады.
1778 жылы штаттардың өкілдерімен өткізілген Конгрессте “Конфедерацияның
баптары” атты құжат бекітілді. Штаттар АҚШ деп аталатын “мәңгі одаққа” —
конфедерацияға аяқ басты. Штаттар Конгресс қарайтын ортақ істерден басқа
мем-лекет ішіндегі мәселелерді шешуде тәуелсіздікке ие болған. Конгресс әр
штаттан 2-7 делегаттан қалыптасты және шешім қабылдауда әр штатқа бір
дауыстан берілді. Конгресстің 6 айдан ұзаққа созылмайтын сессияаралық
кезеңдерінде оның кейбір өкілеттіктерін Штаттар комитеті жүзеге асырған, ол
өз кезегінде әр штаттан бір делегаттан жиналған құрамда жұмыс істеді.
Сонымен, бұл жерде біртұтас мемлекет емес, мемлекет-тер одағын құру
көзделген.
1783 жылы АҚШ толығымен тәуелсіз болып танылуы туралы бейбіт келісім
жасалған.
Соғыс аяқталған соң штаттарда билікті плантаторлар, буржуазия және
саудагерлер иемденіп алған. Соғысты басынан кешкен қатардағы американдықтар
өткен соғыстың барлық зиянды салдарын өткерді (шаруашылықты қалпына
келтіру, салықтың мөлшерін көтеру және т.б.). Елде халықтың қоз-ғалысы
басталды. Отставкадағы капитан Д. Шейсптың басшы-лығымен ең ірі қарулы
көтеріліс өткізілді. Көтерілісті басып тастады, бірақ сондада билік
басындағылар конфедерациядан басқа мықты бірлестік құру керек екендігін
мойындады.
1787 жылы Филадельфия қаласында 12 штаттан (Род-Айленд штатынан басқалар)
55 делегат қатысқан Конституциялық конвент жиналды. Конституцияның жобасын
даярлауда Дж.Вашингтон, Д.Мэдисон, Э.Рандольф, Д.Уилсон сияқты көрнекті
мемлекет қайраткерлері мен заңгерлер қатысты. Төрт айлық жұмыстың
нәтижесінде Американың қазіргі кезге дейін жеткен Конституциясы қабылданды.
Бұл актінің негізіне алынған маңызды бастамалар ретінде мемлекеттік
биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігі тармақтарына бөлінуін атап
кетуге болады. Биліктің тармақтарға бөлінуі туралы тео-рия ең алғаш рет
Аристотельдің және Марсилия Пуадонский-дің еңбектерінде көрініс тауып,
кейін ХVІІІ ғасырда француз ғалымы Ш. Монтескьемен анғұрлым терең
зерттелді.
Заң шығарушы билік екі палатадан : Сенат және өкілдер палтасынан тұратын
Конгресске берілді. Қос палаталармен қабылданған заң жобасы президент қол
қойғаннан кейін 10 күннің ішінде заңды күшіне енетін (ол мерзім өткеннен
соң заң жобасы қабылданды деп есептелетін). Егер президент заң жобасын
қайтарып жіберсе, Конгрес оны 2\3 дауысымен бекітетін, яғни жобаны қайтарып
жіберу билігі президент қолында болған. Сонымен қатар, президент үкімет
және мем-лекет басшысы, қарулы күштердің жоғарғы қолбасшысы болып табылған.
Ол сенаттың келісімімен елшілер мен басқа да мемелкеттің жоғарғы лауазымды
тұлғаларын тағайындап, өзінің әкімшілігін басқарған.
Сот билігі АҚШ-тың жалпыфедералдық Жоғарғы сотына тиесілі болды. Аса
маңызды істер бойынша халық соттары (суд присяжных) тағайындалған.
Конституцияда ,сонымен қатар мемлекеттік биліктің қалыптастыру тәртібі
көрініс тапқан. Өкілдер палатасының депутаттары штаттар бойынша сайла-натын
болған (30 мың тұрғыннан бір депутат), Сенат– әр штат-тың заң шығарушы
жиынынан екі депутаттан алынып құрылатын болған, Президент — екі дәрежелі
сайлау жүйесі бойынша сайланатын болған (штаттардың тұрғындары “сай-
лаушыларды”, ал олар президентті сайлаған). Жоғарғы соттың мүшелерін
сенаттың келісімімен президент тағайындаған. Өкілдер палатасы екі жылға,
сенат 6 жылға сайланған, сенат-тың 1\3 құрамы әрбір екі жыл сайын кайта
сайланып отыратын болған. Президент төрт жылға, Жоғарғы соттың судьялары
өмір бойына сайланатын болған.
Конституция бойынша федеративтік құрылым еңгізілді. Со-ның нәтижесінде,
жалпыфедералдық органдар мен штаттардың органдарының өкілеттіктері
шектелді. Федерацияға мынадай қатынастарды шешу құқығы берілді: соғыс және
бейбітшілік, сыртқы қатынастар, ақша шығару, өлшеу жүйесі, әскерді және
теңіз әскерін басқару. Федералдық құқық штат құқығына қарағанда үстемдікке
ие болды.
1791 жылы “Құқық туралы билль” қабылданды, ол мәні бойынша АҚШ-тың
Конституциясына 10 түзету енгізді. Түзе-тулер саяси мәселелерге қатысты
демократияландыру сиаптын-да болды. Алайда, оңтүстік штаттарда сақталған
құлдық туралы қайтадан ештеңе айтылмады. Үндістердің жерлерін жаулап алудың
және европалық колонияларды сатып алудың нәтижесінде штаттар саны көбейе
түсті. Жаңа штаттарды құру тәртібі 1787 жылы қабылданған Конституциямен
реттелді. Конгресс штаттардың аумағын өзінің (штаттық) заң шығарушы
жиынымен автономиялық деп жариялады. Штаттың басшысын — губернаторын,
сенаттың келісімімен президент тағайында-ды.

АҚШ Конституциясы
Конституцияның алғашқы бөлігі Ныотонның физикасы сияқты әрі ғылыми,
әрі рационалды кішігірім преамбула мен үлкен мақаладан түрды. Оған қосымша
ретінде 26 түзету алынған. Бірінші 10 түзетуде жалпы алынғанда "Құқық
туралы Билль" деп аталады. Бұл түзетулер 1791 жылы алынды. Бұдан басқа 16
түзету қабылданған, олардың арасында ең маңыздысы13, 14, 15 баптар. Бұл
баптар АҚШ-тағы құлдықты құртты.
Преамбуласында Конституцияның мақсаты анықталған штаттың одактары
құрылды. Конституция 7 баптан тұрады: 1 АҚШ Конгресі; 2 АҚШ Президенті; 3
АҚШ сот билігі; 4штатпен федерацияның өзара қарымқатынастары; 5 түзетулерді
енгізу реті; 6конституцияның жоғарғы принциптерін тағайындау; 7
Конституцияны бекіту реті.
АҚШ Конституциясы негізгі үш приицинті бекітеді. Ең алдымен АҚШ
мемлекетінің негізгі принциптеріне өкіметтің бөлінуі жатады. Конституцияға
Локк және Монтескьенің өкіметті бөлу жөніндегі идеялары кірген. Мұндағы соз
тар мағынада көлбеу принципімен: заң шығарушы билік, атқарушы билік және
сот билігі болып белінеді. Осы негізгі принцип әрбір федерацияның
субъектерінде де қолданылады. Таза догматтар америкалық концепция өкіметке
бөлінген, бұл төмендегіше жинақталды деп көрсетіледі. Мемлекетті басқару
саласының қызметі заң шығару, сот, атқарушы билік болып үшке бөлінеді.
Әртүрлі міндеттерді іске асыру барысында үшеуіне де, түрлі басқарма
бөлімшелеріне де лайықты болып келеді. Бұл белімшілер конституция бойынша
тепетең және бір-біріне төуелсіз. Әртүрлі тәртіп бойынша қалыптасқан
мемлекеттік органдар, олардың өкілдік мерзімінен, бағыныштылығымен тығыз
байланысты. Мұндағы негізгі рөлді жүйенің шыдамдылығы мен қарамақарсылығы
атқарады. Оның мәні, өрбір биліктің, Конституцияға қарсы көрінуі
мүмкіндігінде жатыр.
Конгресс президенттің заң ұсыныстарын кейінге қалдыруға, федералдық
лауазымды қабылдауға, импичмент тәртібімен президента сотқа тартуға құқылы.
Президентке берілген құқықтыйым салу. Жоғарғы соттың сот қызметкерлері
Президент пен Сенаттың бірігуі арқылы тағайындалады, оның жұмысы
Президентке де, Конгреске де қатысты емес, кейбір жағдайда импичментке
шығуға мүмкіндігі бар.
Конституцияның негізгі екінші принципі федерализм, яғни, биліктің
жоғарыдан темен қарай принципімен бөлінуі. Штаттар мен Одак арасындағы
міндеттер айқын ажыратылған. Ол одақтың қызметіне қатысты мәселелерді
камтиды.
Конституцияның негізгі үшінші принципі Конституцияның үстемдігі.
Конституция "елдің жоғарғы құқығы" ретінде жарияланады, бұл федерациялық
штаттың децентралистік үрдістері мен бірігуіне қарсы бағытталған.
АҚШ президенті атқарушы билікті басқарады, төрт жылға сайланады.
Президент қайтыс болып немесе қатты науқастанған жағдайларда да бұл
мемлекетте жыл толғанша сайлау откізілмейді, Президенттің орнына кім
тағайындалатынын Конституцияда анық белгіленген: ВицеПрезидент, одан кейін
төменгі палатаның төрағасы, мемлекеттік хатшы, ж.б. Президент орнына
ұмтылған кандидат АҚШ азаматы, 35 жасқа толған, Америкада тұрақты 14 жыл
түрған болуы керек, оны ВицеПрезидентпен бірге дәрежелі сайлайды, алдымен
538 адам сайлаушыларды сайлайды (100 адам) Сенат, 438 төменгі екілеттер
палатасы), осы алқа саяси тізім бойынша қатаң партиялық тәртіппен
Президенттің өзін сайлайды.
Конституцияның бірінші бөлімінде барлық заң шығарушы құқықтар АҚШ
Конгресіне берілген, олар Сенаттан және өкілдер палатасынан тұрады.
Парламенттің құрьшысы мемлекеттің федеративтік құрылысын көрсетеді. Өкілдер
палатасына 25 жастағы адамдар сайланады, олар екі жыл бойы қызмет істейді.
Бір сайлау округіне кіретін сайлаушылар саны 30000. Сенатқа әрбір штат екі
сенатордан сайлайды, 1913 жылдан бастап сенаторлар 17бап бойынша сайлаумен
бекітілетін болды. Сенаттың торағасы ВицеПрезидент. Сенаторлардың үштен
бірі екі жылға, үштен бірі терт, ал қалғандары жеребемен алты жылға
сайланады. Сенат өзіне жүктелген жұмыспен бірге Президента де тексеруге
құқы бар. Сенаторлардың үштен екісінің қолдауымен өкілдер палатасы
президент кінәлауға, орнынан алуға құқықты. Сенат президентке шарт қою
кезінде келісімін береді, әрі Жоғарғы сот мүшелерін тағайындай алады.
Өкілдер палатасымен салыстырғанда Сенаттың өкілеттілігі үлкен. Конгресс
сайлаудан кейін желтоқсан айының сонында бірінші рет жиналады.
Конгресс баж салығын жинауға, төлеуге, акциз кепілдікті төлеу, шетел
мемлекеттерімен, әртүрлі штаттармен және үндіс тайпаларының арасынды сауда
жүргізуге мүрындық болады.
Ол Жоғарыдан төменге дейінгі соттарды қабылдап, соғыс ашу, әскер жинау
және құру, флот біріктіру, елдегі заңды орындайтын милиция құру, басқа да
мүмкіндіктер туғызу жұмыстармен айналысады.
Конгресс кіріс салығын тағайындай алады.
Президент төрт жылға сайланады, ол атқарушы биліхті басқарады.
Президент лауазымды орынға қызметкерлерді тағайындау үшін Сенаттын
келісімін алуы керек, үлкен халықаралық шарттарға қол қояр уақытта
сенаторлардың үштең екісі қатысып отыруы шарт.
Сот органдары жергілікті және федералдық сот болып бөлінеді.
Конфедерация тұсындағы сот билігі егемендік белгісі ретінде федерацияның
субъектілерінде қалды, ал федерация тұсында құрылған штаттарда сот биліктің
жартысы ғана қалды. АҚШ соты штат соттарының турасындағы жоғары және оның
сапасының бірінші инстанциясында халықаралық құқыққа қатысты барлық істерді
карайтын болды. Штаттардың талас мәселелерін федералдық сот қарайды.
Конституцияға қабылданған түзетулерді үш топқа белуге болады: бірінші
12түзету штаттың және жеке адамның құқықтары үшін болған күреспен
байланысты, 1315 түзету XIX ғасырдың алпысыншы жылдарында құлдықты жою
жөнінде әр түсті азаматтардың сайлау құқықтарын ұсыну және ХХғасырдағы
демократиялық түзетулер Конгрестің салық көбейту жөніндегі 1913 жылғы 16
түзету Сенатты сайлаудағы өзгерістер туралы. 1917 жылда тікелей сайлау
енгізілді, 1920 жылдарда заң бойынша әйелдерді сайлауға құқық берілді.
АҚШ Конституциясыбуржуазиялық мемлекеггің бірінші жазылған
Конституциясы, ол 1787 жылы 12 қыркүйекте Филадельфия Конвенті негізінде
жасалып, 1789 жылы 4 наурызда күшіне енді.
АҚШтың бірінші Конституциясыхалықаралық құқықты қамтитын федеративтік
республиканы бекітгі. Қабылданған Конституцияға бұрынғы ағылшын отары
негізінде құрылған тәуелсіз 13 кішігірім мемлекеттің кіруі бекітілді. Бұл
одақтың құрылуына ғасырдың идеологиялық, әлеуметтік, саяси, экономикалық
қажеттілігі де әсер етті.
Жергілікті халықтың қоғамдық көзқарасы мемлекеттің жас қорғаушылары
мемлекеттің бірлігін өте қиын жағдайға өткізді, олар конституциямен бірге
конфедерацияның баптарын да талап етті.
55 делегаттың ішінде Джордж Вашингтон, Гамильтон, Франклин, Мэдисон,
Вильсон тәрізді қайраткерлер болғандығы мәлім. Әртүрлі жағдаймен қатыса
алмаған Джефферсон, Патрик Генри, Джон Адаме тағы басқа да радикалдар
болды. Оның әлеуметтік құрылымына көңіл болсек, оның аралығында тек бай
адамдар, плантаторлар, құл иеленушілер, банкирлер, бағалы қағаз ұстаушылар
болды. Бірақ бұлардың арасында біржақтылық, бірізділік болды деп айту қиын.
Конституцияның бағасы мен маңызы жөнінде ағылшын әдебиетінде екі түрлі
көзқарас ағым пайда болды, біреулері мақтаса, екіншілері даттады. АҚШтың
негізгі заңында методологиялық жағы да айкын көрінді. Сондайақ ағылшын
Конституциясының кейбір елдерде буржуазиялық демократия үстем етіп тұрғанда
құрылғандығын естен шығармау керек. Ол кезде Еуропада тәуелсіздік үшін
соғыс жүріп жатқан еді, сол ғасырдьщ позициясы болған Конституция құқық
мәселесіндегі демократиялық құжат, Конституцияны жасаушылар белгілі бір
саяси құқықтың принциптері мен нысандарын қалыптастырды, ол Америка саяси
жүйесінің негізі болып табылады.
Бұл конституцияда бірнеше негізгі принциптер бекітілген, олардың
біріреспубликалық принципі. Конституция жасаушылар монархиядан бас тартқысы
келді, оны жек көрді, олар үшін монархия ағылшындардың зорлық, зомбылығының
көрінісі еді. Олардың ойынша мемлекетті тек қана білімді адамдар басқара
алады, ал оған тек аристократтардың күштері жетпейді. Республикалық
нысаннын астарында сайлауға жауапты болатын билік жатты. Олар бір-бірімен
байланыста болып, халықтың мемлекеттік іске араласпауын қадагалады.
Халықтың тек сайлауға ғана қатысуына мүмкіндігі бар, онда да қызметіне
байланысты. Олардың негізгі мақсаты тандаулы республика жасау еді.
Меншік пен бостандықты қорғау. Конвент делегаттары бостандық пен
меншіксіз өмірдің мәні, адамдардың қүнды омір сүруіне ешқандай мүмкіндігі
жоқ екенін түсінді. Сондықтан олар барлық адамдардың тендігін, ажырамайтын
құқықтарын дәйектеді.
Қоғамдық шарт.
Г. Гроций, Дидро, Ж. Ж. Руссо идеяларын Конвенттің делегаттары
Американың жағдайына сәйкес келтірді. Мемлекетті басқарухалықтың үкіметпен
шарттасуы жағдайында қаралады, ол нақ ажырамайтын құқықтардың болуын да
қамтамасыз етуі керек.
Бикамерализм.
Сайлаудың екі палаталы құрылысының мәні бар, өйткені отарлардың
кепшілігі екі палаталы легислатура, ал континенттік және конфедералдық
Конгрестер бір палаталы болып келеді.
Тәуелсіздік жарияланғаннан кейін Пенсильвания мен Джорджия штаттарынан
басқаларында екі палаталы легислатура болды.
Конституция жасаушылардың саяси түсінігіне әсер еткен агылшын
мемлекеттік палатасы. Ондағы атақты палаталар екеу: лордтар жэне қауымдар
палаталары.
Олар Конгреске ақсүйектерді енгізу дүрыс деп есептеді. Бикамерализм
кіріспе мемлекетшс құрылыстағы федеративтік нысанда айтарлықтай дәрежесі
болды.
Федерализм. АҚШ мемлекеттік құрылысының ерекшеліктеріне федерализм
принципі жатады. Американың федерациясы жылдам және қайшылықсыз туды деп
ойласақ, біз қателесеміз. Бұл мәселелер талқыланған кезде өте өткір және
қайшылықты жағдайлар туды. Бұндай күрделі жағдайға әкелген маңызды себептер
үшеу: ағылшын мемлекетінің бір орталыққа бағынған басқару әдістері халықты
жек көретін етті, әрі оны қорқытып тастады. Отарлар тәуелсіздігін
жариялаған кезде мемлекеттік басқару солардың штат шекарасы бойынша
құрылған болатын. Конституция алынғанша жалпы орталық Ұлттық басқару
органдары болған жоқ. Осы үрдістер Конституция дайындалған кезде мықты
федерацияға қарсылық туғызды, мықты жалпы федеративтік органдар жергілікті
басқару оргаңдарын езіп, өздеріне бағындырады деп саналатын.
Екінші жағынан конфедерация арнауының бостығын бәрі түсіңді, әсіресе
салық жинау мен штаттар арасындағы сауда мәселелері өте шиеленісті өрі
реттелмеген еді. Сондықтан экономикалық және саяси бейберекеттік жағдайды
дүрыстау үшін радикалдық шара қолдану керектігін бәрі толық түсінді.
Мемлекеттік құрылыстағы федеративтік нысан буржуазия мен құл
иеленушілік таптың ымырасының, халықтың наразылығы мен конфедеративтік
ырынжырыңының нәтижесі болып табылады.
Бір орталыққа бағынған өте табанды мемлекеттік аппараттың өз жағдайын
нығайтып, халықты жуасытуына мүмкіндігі бар.
13 штатты біріктіру мемлекеттіх жағдайда үлкен тарихи маңызы бар іс
болып саналады. Бұл дүниежүзі тарихындағы бірінші буржуазиялық федерация.
"Конституция негізін салушылар" бір уақытта мемлекеттің біртүтастығы
мен тиімділігін арттырып отырды.
Одақтағы федералды үкіметке штаттардан сыртқы және ішкі саяси өкілді
делегат етіп жіберді. Конституция дуалистік федерализм жүйесін одақтың және
оның құрушы штаттың міндеті негізінде орнатты. Сонымен, Конституция үлггық
күшті өкіметті құрды. Оның оте күшті, бірақ шектелген құқықтары болатын.
Бірақ штаттар да тәуелсіз егеменді мемлекеттер ретінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.