Журналистика - маңызды әлеуметтік құбылыстардың бірі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Журналистика - маңызды әлеуметтік құбылыстардың бірі болып табылады. Онсыз қоғам өмірін көзге елестету мүмкін емес. Өз тарихында жутналистика бұқаралық ақпарат құралдары жүйесі ретінде ұзақ жолдан өткені белгілі. Журналистика қоғамның әлеуметтік институттарының бірі болып саналады. Ол адам санасын көтеруге, рухани әлемді байытуға себепкер болады. Журналистика өмірді сипаттап қана қоймай, онда болып жатқан іс - әрекеттерге адамның өзінің де бағыт - идеалға жетуіне ой тастайды. Мақсатына жол сілтейтін бағыт - бағдар алуына көмек етеді.

Сонау бұрынғы ғасырлардан басталатын кәсіби журналистиканың нақты жұмыс процесі қазір де лайықты жалғасын тауып келеді. 1776 жылы саясатшы әрі публицист Э. Берк айтқандай, БАҚ - ты "төртінші билік" санап, көпшілік арасында пікір қалыптасып кеткені секілді, журналистикада жаңа көзқарас, ұғымдар пайда болып отыр. Бұл да жайдан - жай құбылыс емес. БАҚ - қа деген ерекше ықылас, назар аударудан туған оң тенденция, халықтық ниет - пиғылдан келіп шығатын пікір - түйіндер нәтижесі.

Әлемдік журналистика дегенде (оның ішінде қазақ журналистикасы да бар) даму, қалыптасу жолдары өзара ұқсастықтармен де, өзіндік өзгешеліктермен де ерекшеленетіні белгілі жайт . Неге десеңіз, журналистика - қайда да журналистика . Мейлі Еуропа, мейлі Азия, мейлі Америка болсын оның міндет - борышы замана талабына орай қалыптасады . БАҚ пен журналист Францияда, АҚШ - та немесе Жапония мен Қырғызстанда тағы басқа жер шарындағы екі жүздей мемлекетте күнделікті істерін тиісінше атқаруда.

Алайда бұл ретте мына жайларға назар аударған жөн. Әлемдік журналистиканың аймақтық, сондай - ақ әрбір мемлекеттік және ұлттық мәселелерге сай жұмыс істеуі қалай ? Бұған байланысты түрліше көзқарастар мен принциптерге көз жұмып қарауға болмайды. Сондықтан да журналист пен БАҚ - тың алға қойған мақсат - мүддесі мен позициясын анықтау керек. Мұның өзі сайып келгенде, саясат пен қоғам дамуына, елдік мүддеге қатысты болып келеді де, журналистиканың әр жерде өзіндік ерекшелігі болатыны жоққа шығарылмайды. Бізлің республикамызда БАҚ мемлекеттік және мемлекеттік емес болып екіге бөлінеді, соған орай жұмыстары өрбиді . Бірақ лицензиялық - құқықтық жауапкершілікті ұмытпау лазым .

Негізінде қай елдің бұқаралық ақпарат құралы болсын, олардың әлемге ортақ белгілерімен бірге, сол елдің Конституциясына және жекелеген заң актілеріне сәйкес ұстанымдары пайда болады . Ортақ мәмілелер ЮНЕСКО - ның құзырына түйіседі де, ал мемлекеттердің саналуан бұқаралық ақпарат құралдарының жұмыс істеу әдіс - тәсілдері белгілі бір нормаларға сүйенеді . Сондай бағыт - бағдар бойынша іс - әрекет танытады .

Дамыған елдердің көпшілігінде конституциялық тұрғыда баспасөз бостандығына шек келтірмейді, азаматтардың сөз бостандығы құқығын сақтау мағынасындағы тұжырымдар жасалған . Айталық, Еуропа мемлекттері мен АҚШ мұны әжептеуір қарастырған .

Біздің Қазақстанда да аталмыш концепция Конституциямызда айқын көрсетілген . Мысалы 20 - бапта былай деп жазылған : "Сөз бен шығармашылық еркіндігіне кепілдік беріледі . Цензураға тыйым салынады" .

Соңғы онжылдық көлемінде бізде ғана емес, Еуропаның бірқатар елдерінде конституциялық жаңа тұжырымдар мен кейбір өзгертулер халықаралық нормаларды ескере отырып енгізілген . Онда әдеттегідей сөз, баспасөз бостандығы болумен бірге, белгілі бір мөлшерде ақпараттық шектеушілік те ұшырасады . Неге бұлай десек - ұлттық қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіп және мораль мен азаматтардың жеке бас құқығын, беделін түсірмеуді көздеуге байланысты алынғаны айтылады .

Францияда сот жүйесі мен қарулы күштерге және мемлекеттік әкімшілікке қарсы БАҚ - та негізсіз жала жабу қылмыс саналады . Германияда баспасөз бостандығын еркін демократиялық құрылымға қарсы пайдаланғаны үшін жаза беріледі .

Еуропаның Ұлыбритания, Франция, Германия сияқты ірі елдерінде ертеден бастап шыққан газеттер бүгінде миллиондаған данамен таратылатыны таңдандырмай қоймайды . Жаңа дерек бойынша Ұлыбританияның алғашқы бір газеті саналатын "Инглиш меркьюри" 1558 жылы 23 маусымда шыққаны өте ұзақ мерзімнен хабардар етсе, "Дейли миррор" және "Ньюс оф уорлд" газетінің тиражы кейбір кезеңдері 5-7 миллионға дейін жеткен ! Бұл көрсеткіш көп елдер үшін қол жетпес нәтиже екеніне сөз жоқ .

Ал АҚШ баспасөзбен бірге, әлектронды ақпарат құралдары бойынша әлем елдерінің алдыңғы шебіне шықты десек, артық айтқандық емес . "Америка дауысы" радиосы барлық континентке хабар тарата алады . Телевизия хабарлары спутниктік жүйе мен кабельдік торап арқылы параболистік антенналармен жер жүзіне хабар береді . Атақты Тед Тернер ашқан Си - Эн - Эн сияқты өте қуатты телекомпания жұмысы сөзімізге айғақ .

Журналистиканың әлеуметтік институт ретінде - басқа қоғамдық институттармен қарым - қатынаста болуы заңды . Сол арқылы ол әр саламен, жан - жақты жұмыс істей алады . Демократия мен плюрализмді пайдаланады . Қоғамдық пікір қалыптасуға ықпал етеді .

Еуропа мен АҚШ журналистикасының халықаралық деңгейдегі алар орны мен табиғатын сараптап - саралау керек . Оның жалпы адамзатқа тән сипатын интеграциялық жолмен ғана байланыстырса артық емес . Әсіресе, қазіргі БАҚ - тағы озық техника мен технологияның өркендеуінен шет қалмау шарт . Сондай - ақ журналистиканың мән - мағынасын арттыра беру зор міндет .

Бүкіл әлемде болып жатқан қазіргі заманғы зор өзгерістерге байланысты журналистика да жаңа көзқарасты, жаңа ұғымды, жаңаша ойлауды қажет етеді . Уақыт өткен сайын ішкі - сыртқы саясат баспасөз, радио мен тележурналистиканың алдына тың міндеттерді қояды . Ондай міндеттерді орындау үшін бүкіл ұжым болып, ізденістер жасау арқылы жұмыс істеу қажет . Бұл орайда журналистердің интеллектуалдық тәжірибесін қолданбай болмайды . Әсіресе, бұл салада халықаралық тәжірибелерге ерекше назар аударған жөн . Ол үшін олардың жұмысына, журналистік шығармашылығына талдау жасап, қорыта білу керек . Мұндай тәжірибе алмасу материалдар, хабарлар дайындауда түр мен стильді жаңартуға, уақыт өзгерісіне сай хабарлар беруге мүмкіндік жасайды . Стандарттан қашып, тапқыр әрі қызықты материалдар беруге пайдасын тигізеді .

Газеттің, радио мен телехабардың мазмұны мен характерін, тақырыбын, идеясын түрлендіруге, дамытуға әсер етеді . Қоғамның моральдік - саяси ахуалын жақсартуға, ескі ұғымда қалып қоймауға, жаңалықтарды дұрыс қабылдауға мүмкіндік береді . Ой тереңдігіне, сөздің өткірлігіне, тележурналистердің барлық қабілеті мен шеберлігін дамытуға ықпалы тиеді .

Халықаралық тәжірибе мен жетістіктерге сүйену, сонымен бірге әрбір журналистің немесе ұжымның жетістігін онан сайын толықтыруға, дамытуға игі әсер етеді .

Демократиялық қоғам құру үшін бұқаралық ақпарат құралдары көп жұмыс істеуі тиіс . Бұл өмірге тереңдеп ену, шындықты айту, қажетті де актуальді фактілерді таба білу, оны зерттеп, халыққа ұсыну үлкен жауапкершілікті тілейді .

Әрине, шетел журналистикасына назар аударғанда бәрін бірдей ала беру, үйрене берудің негізі жоқ . Ең жаңашыл, бұрын айтылмаған нәрселерді таңдай білген жөн . Алдымен халыққа не қажет және нені айту керек, соны байқаған дұрыс . Бұл үшін өткен мен жаңаны, сондай - ақ өзімізде не бар, не жоқ соны біліп барып, ажырата білу керек . Қажеттісін алып, қажет емесіне сын көзбен қараған дұрыс .

Бұрын біздің елімізде шетел журналистикасының тәжірибесіне назар аударылмайтын . Ал бүгінде бәрі басқаша . Халықаралық қатынастар бейбіт түрде, бірін - бірі түсінушілік жағдайда дамып келеді . Яғни, сенім мен қауіпсіздік, жер бетінде бірлесе өмір сүру тенденциясы байқалады . Демек, бұрынғыдай елдердің бір - біріне сенімсіздікпен қарауы бірте - бірте өзара түсінушілік қарым - қатынасқа айналып келеді . Бұл орайда ақпарат құралдары да өзгеріссіз қалуы мүмкін емес .

Әрбір елдің ақпарат құралдары өз тәжірибесіне қоса, халықаралық журналистика тәжірибесін біліп, зерттеп, қорытып, одан әрі даму жолында пайдалана білуі керек . Әсіресе, қазір жер жүзі журналистикасында орын алып келе жатқан дамыған елдер - Американың және Еуропаның - Англия, Франция, Германия мен басқа да елдердің тәжірибелік жұмыстары назар аудартады .

Радио мен телевидениенің тез дамитынын өмірдің өзі көрсетіп отыр . Әрісін айтпағанда, осыдан 20 - 30 жыл бұрын ғана түрлі - түсті теледидардың пайдаланылуы бүгінгідей дәрежеге жетеді деп ешкім ойламаған еді . Әрине, мұның қоғамның әлеуметтік қажеттілігінен туатыны белгілі .

Бүгінде телевидение бүкіл әлемде өтпелі кезеңді бастан кешіп отыр . Ақ - қара түсті теледидардың орнына қазір түрлі - түсті теледидарды пайдалану көбейіп келеді . Ал мұның өзі телехабарларды беруді жаңа бір сатыға көтеріп отыр . Түрлі - түсті телевидениені айтқанда, қазір бүкіл әлемде бұл орайда радио мен телевидение жүйесінде үлкен өзгерістер болып жатқанын айту керек . Мәселен, жаңадан жер серігі (спутниктік ) және кабельдік телевидениенің пайда болуы соның айғағы . Бұл радио мен телевидение дамуының стратегиялық мәнін айқындайды . Әсіресе, Еуропа елдері мен Америкада қоғамдық телевидение монополиясын бұзып, жаңадан коммерциялық телевидениені енгізу өріс алып отыр . Алайда телевизиялық ұйымдардың көбеюі телебағдарламалар көбеюіне жағдай жасай ма, жоқ па, оны өмір көрсетпек .

Спутниктік және кабельдік телевидениенің өмірге келуі көрермендер аудиториясын жіктеуге әкеліп соқты . Бұл, әсіресе Франция, Германия, Ұлыбритания, Норвегия республикаларында орын алып отыр . Осы елдерде бұрын қоғамдық телевидение болса, коммерциялық телевидение тез өмірге келеді деп ешкім ойламаған .

Батыс Еуропа елдерінде жағдай дабыл қағарлық . Өйткені олардың телевидениесінде Американың 40 пайызға жуық драмалық жанрдағы бағдарламалары беріледі . Әсіресе, Португалия мен Голландияда ол 80 пайызға жеткен . Күн сайын Ұлыбритания, Франция, Германия, Ниделанды елдерінің телевидениесінде кемінде үш сағат АҚШ хабарлары беріледі . Ал АҚШ - та бұрыннан - ақ кино және телеиндустрия қалыптасқаны белгілі . Бұл салада мол тәжірибесі бар .

Біздің заманымызда телерадио каналдары арқылы берілетін бағдарламаларда бәрінен де ең көп орын алатыны және берілетіні, сондай - ақ жер жүзі халықтарының күтетіні де күнделікті берілетін жаңалық хабарлар . Бұл қай елдің радиосы мен телевидениесін алсақ та анық байқалатын тенденция . Сондықтан журналистикада жаңалық хабарлар туралы айту және оның шетелдерде, сондай - ақ өзімізде қалай беріліп жүргені үлкен проблема . Ал спутниктік және кабельдік телевидение арқылы хабар жанрын беру енді 5 - 6 жылдың ішінде 30 есе ұлғаяды деп есептеледі . Демек, бұл салада қай елдерде айтарлықтай әрі тәжірибесі мол каналдар жұмыс істейтініне тоқталайық . Айталық, тәулік бойы жұмыс істейтін АҚШ телекомпаниясы "Си - Эн - Эн" тек жаңалықтар берумен әлемге аты жайылып отыр . Сондай - ақ Жапонияның телекомпаниясы "Эн - Эйч - Кей" де белгілі . Ал Ұлыбританияның, Францияның, Германияның және басқа да елдердің телехабарлары көбіне осы жаңалықтар туралы беруге өте құштар екеніне сөз жоқ . Тіпті, бұл біздің республикамыз Қазақстан мен Ресей де солай . Мұның себебін мына жағдайлармен байланыстырып қараған жөн сияқты .

1. Глобальды проблемалардың пайда болып, оған тек әрбір ел мен халықтың ғана емес, бүкіл жер жүзі мемлекеттеріне қатысты екені ;

2. Қоғамдық өзгерістердің жүзеге асуы мен тарихи процестердің жаңаша дамуы ;

3. Қазіргі адамзаттық интеллектуалды өмір салты мен оның мәдениеті және ойламының өсу эволюциясы ;

4. Халықтардың саяси сана - сезімінің аса жетілуі ;

5. Жаңа тіпті, яғни бүкіладамзаттық ой - өрістің және көзқарастың пайда болуы . . .

Әлемге әйгілі АҚШ - тың дүниежүзі жаңалықтарын беріп тұратын Си - Эн - Эн компаниясын сол елдің телевизия қайраткері Тернер ұйымдастырған болатын . Расын айтқанда, алғашқыда бұл бағдарламаға ешкім мән бермей, басқа телекомпаниялар оны тіпті банкротқа ұшырайды деп ойлайды . Бірақ өмір көрсеткеніндей олай болған жоқ, керісінше осы Си - Эн - Эн тек соңғы жаңалықтар берумен ғана ең күшті телекомпанияға айналды . Демек, кейде осылай батыл ізденістер жасау табысқа жеткізбек . Си - Эн -Эн хабарлары тұрақты түрде әр күн сайын беріліп тұрады . Оның тілшілері планетаның кез келген жерінен хабарлар береді . Жедел түрде жұмыс істейді . Ол басқа елдердің жаңалықтар беруіне қарағанда анағұрлым алда жүреді . Оның тақырыптары да әр түрлі . Сондықтан ол беретін хабарларды жұрт қызыға тыңдайды .

Си - Эн - Эннің хабарлары біздің Қазақстанда да беріле бастады . Оны республика жұртшылығы көруде . Хабар, әрине спутниктік жүйе бойынша қабылданады . Бұл да болса техника жаңалығын пайдалану деген сөз . Си - Эн - Эннің, әсіресе хабар ұйымдастыру тәсілдері кез келген елдің телевидениесі үшін үлкен тәжірибе бола алады .

Ұлыбританияда "Би - Би - Сидің" үлкен орны бар екені, оның сапалы бағдарламалар беріп, әсіресе жаңалықтар мен қоғамдық - саяси және деректі хабарлар ұйымдастырып тұратыны, оған жаңадан бастық болып келген Джон Берттің де қалаған нәрсесі еді . Келген бойда ол өзінің жаңа жұмыс жоспарларын жариялайды . Онда әдеттегідей, бұрынғы эфир арқылы берілетін телевидениенің орнына, кабельдік және спутниктік телевидениеге мән берілетіні айтылды әрі жаңалықтар мен драмалық хабарлар, яғни телефильмдер мен телеспектакльдер көбірек берілетінін алға тартты .

Бүгінде телевидениенің алдында жаңа міндеттер тұр . Ол жаңа жүйе - "Жоғары айқындық" жүйесі болып табылады . Бұл жөнінде қазір көп айтылып жүр . Соңғы 15 жылдың көлемінде Жапонияның кейбір фирмалары осы "Жоғары айқындық" жүйесіне зерттеу жасады . Мұнда 1125 жолдық, 60 өріс қолданылып, экрандағы көріністің сапасы артты . Бұл 35 миллиметрлік пленкадағы кинокөрініске қарағанда анағұрлым жақсы . Осы жүйені жасау үшін Жапония фирмалары 500 миллион доллар қаржы жұмсаған . Әсіресе, "Сони", "Тошиба" фирмалары "Жоғары айқындық телевидениесі үшін аппараттар үлгісін жасады . Мысалы, кинокамералар, кинескоптар, бейнемагнитофон, дискілер және тағы басқа .

1988 жылы Сеулдегі (Оңтүстік Кореяның астанасы) жазғы Олимпиададан Жапонияға спутниктік байланыс арқылы жоғары айқындық телевидениесімен күн сайын 4 сағат хабарлар берілген . Мұндай жаңа жүйе Жапонияда қазір тұрақты жұмыс істеуде .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.