Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары және экологиялары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе3

Атмосфераның экологиялық мәселелері4

Атмосфераның қасиеттері және оның адамға әсері4

«Парниктік» немесе «жылулық» эффект мәселесі5

Озон мәселесі5

Қышқылдық жауын-шашындар мәселесі6

Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары7

Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау және қорғау жолдары9

Қорытынды11

Қолданылған әдебиеттер13

Кіріспе

Адамның көңіл-күйі мен өмір тіршілігі қоршаған ортаның жағдайымен өте тығыз байланысты. Адамдардың табиғатқа, оның ресурстарына ойсыз араласуы жер шарының климатының өзгеруіне, Дүниежүзілік мұхиттардың ластануына, шөлді-шөлейтті жерлердің кеңеюіне, ормандардың азаюына, қышқылды жаңбырлармен келетін күкірт және азот оксидінің мыңдаған тонналарының жер бетіне түсуіне әкеліп отыр, ал олардың жан-жануарлар мен өсімдіктер, су жүйесін жойып жатқандағы белгілі.

Қалалардағы атмосфера ауасының шаңмен, түтінмен, күлмен сол сияқты көміртегінің оксидімен, күкіртті газбен, азоттың оксидімен ластануы өте жоғары болып тұр.

Мысалы, Атырау өңiрiнiң экологиялық жағдайы нашар. Климат тым континенттi, қысы суық, желi қатты, жазы ыстық, жауын-шашыны аз, құрғақшылық басым. Төбеден шақырайған күн радиациясы жаз бойы апталап соғатын желмен қосылып, ауаны жылытып жiбередi. Оның үстiне ұзақ жылдар бойы елiмiзге мұнай мен газ берiп келген өңiрдiң экологиялық жай-күйiне көңiл айтарлықтай бөлінген жоқ. Облыс жерi бұрынғы теңiздiң орны. Соңғы жылдары Каспий теңiзi көтерiлiп келедi. Орман, жасыл желеңдi алатын болсақ бұл жайт облыста өте қиын. Осыдан 6 жыл бұрын әр қала тұрғынына жасыл желең 5, 3 ш/метрден болса, қазiр бұл көрсеткiш 2 шаршы метрге дейін төмендеген. Ал норма ойынша 12 шаршы метр болуы керек.

Адамдардың жұтқаны қорғасын, топырағы пестицид, жегенi желiм өңiрде бұрын соңды кездеспеген аурулар көбейiп барады. Адамдар ракпен, жүрек талмасынан, анемиядан ауыруда. Осындай экологиялық ауыр жағдай Семей, Қызылорда, Павлодар, Ақтау мен Арал өңірінде де қалыптаксқан.

Атмосфераның экологиялық мәселелері

Атмосфераның қасиеттері және оның адамға әсері

Атмосфера - ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық және биологиялық процестердің жүруінің шарты және метеорологиялық режимнің маңызды факторы.

Атмосфераны ластаушы заттар. Күкірт пен оның қосылыстары атмосфераға табиғи және антропогенді әсер нәтижесінде шығарылады. Күкірт пен оның қосылыстарының атмосфераға табиғи жолмен шығарылуының 3 негізгі көзі бар:

1. сульфаттардан оттегінің анаэробты сульфатредукциялаушы микроорганизмдердің көмегімен бөлініп шығуы нәтижесінде. Күкірт бос күйінде, не күкіртсутекке тотықсызданған күйде болады;

2. вулкандардың қызметінің нәтижесінде. Бұл кезде күкіртті ангидрид, күкіртсутек немесе бос күйде бөлініп шығады;

3. мұхиттардың бетінен су тамшыларының булануы нәтижесінде. Бұл кезде күкірт негізінен салыстырмалы түрде зиянсыз сульфаттар түрінде болады;

«Парниктік» немесе «жылулық» эффект мәселесі

Парниктік газдардың әсерінен жылулық баланстың өзгеруі нәтижесінде мүмкін болатын жер шарынының температурасының ғаламдық артуын - парниктік эффект деп атайды. Негізгі парниктік газ көмірқышқыл газы болып табылады.

Озон мәселесі

Атмосфераның озон мәселесінің адам қызметіне қатысты өзара байланысты 2 аспектісі бар: жоғары қабаттағы бұзылу (озон қабаты) және жер маңы кеңістігіндегі концентрациясының артуы.

Озон қабаты полюстерде 9-30 км, экваторда - 18-32 км биіктікте орналасқан. Ондағы озонның концентрациясы 0, 01-0, 06 мг/м ³ . Егер қабаттағы озонды таза күйде бөліп алса, оның қалыңдығы 3-5 мм құрайды. Озонның мөлшері сантиметрмен (0, 3-0, 5) немесе Допсон бірлігімен (100 есе үлкейтілген миллиметр - 300-500 бірлік) есептеледі.

Қазіргі кездегі озон қабатын бұзатын негізгі антропогенді фактор фреондар (хладондар) болып есептеледі. Бұл хлорфтор - көміртектер бөлме температурасында қайнайды. Олар тоңазытқыш құрылғыларында, әр түрлі балондарда тасымалдаушы газ ретінде, т. б. қолданылады. Қолда бар мәліметтерге қарағанда ауаның жер бетіне жақын қабатындағы озонның концентрациясы өндірістік дәуірдің басынан бері 2 есе артық және жыл сайын 1, 0-1, 6% жоғарылап келеді. Бұл құбылыстың негізгі себебі фотохимиялық смогтар болып табылады.

Қышқылдық жауын-шашындар мәселесі

Қышқыл жауындардың пайда болуының негізгі себебі күкірттің қос оксидімен ластану болып табылады. Су буының қатысуында күкіртті ангидрид күкірт қышқылының ерітіндісіне айналады. Осындай жолмен көмірқышқыл газы мен азот оксидтерінен көмір қышқылы мен азот қышқылы түзіледі. Оларға органикалық қышқылдар мен басқа да қосылыстар араласып, қышқыл реакциясы бар ерітіндіні береді.

Қышқыл жауындардың өсімдіктер үшін зиянды әсері топырақ арқылы да байқалады. Бұл әсер алюминий мен ауыр металдардың қозғалғыштығының артуы нәтижесінде болады. Бос алюминий жас тамырларды зақымдайды. Оларда инфекциялардың ену ошақтарын түзеді, ағаштардың уақытынан бұрын қартаюына әкеледі.

Озон негізінен фотохимиялық смогтың өнімі болып табылады. Оның әсерінен хлорофилл тікелей және хлорофилді тотығудан қорғайтын маңызды агент С витаминінің шектен тыс жұмсалуы арқылы бұзылады.

Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары

Атмосфераның ластануы адам, жануарлар мен өсiмдiктер үшiн әрқашан зиян. Түтiннiң құрамындағы газдар қолайсыз метеорологиялық жағдайларда қалың улы тұмандардың түзiлуiне әкеп соғады. Тiптi кейбiр жағдайларда улы заттардың жинақталуы нәтижесiнде адамдардың аса қауiптi аурулары мен өлiмiне себеп болады. Мысалы, Лос-Анджелес қаласында, Калифорнияда, Британ аралдарында, сол сияқты ФРГ мен бiрқатар елдерде зиянды улы заттардың жоғары концентрациясының атмосферада жинақталуы нәтижесiнде смог деп аталатын қалың тұмандар байқалды.

Лондонда смогтар ХIХ ғасырдың соңынан бастап - ақ белгiлi болған. Әсiресе 1952 және 1956 жылдары болған смогтар елге үлкен зардаптарын тигiздi. 1952 жылдың 5-9 декабрь аралығында қаланың үстiн қаптаған тұман жауып тұрған. Тұманның құрамындағы зиянды қосылыстардың (күкiрт ангидридi, азот оксидтерi, альдегидтер, хлорлы көмiрсутектер, т. б. ) мөлшерi ауада қалыптағы нормадан 5-6 есе көп болып, 12 сағаттан кейiн көптеген адамдарда тыныс алу жолдарының аурулары, бас ауру, бас айналу, жөтел күшейген. Созылмалы бронхит ауруымен ауыратын адамдардың көпшiлiгi смогтың әсерiнен қазаға ұшыраған. Ұлыбритания астанасының үстiнде 1956 жылы январьда 96 сағат бойы жауып тұрған смог мыңдаған адамдардың ажалына себеп болған. 1968 жылы Лондонда "Ауа тазалығы туралы заң" қабылданғаннан соң атмосфераның ластануы бiршама азайған.

Өндiрiс орындарынан шыққан қалдықтар құрамында 140-қа жуық зиянды заттар болады. Олардың көпшiлiгi түссiз, иiссiз болып, организмге бiрден әсер ете қоймайды. Медициналық-санитарлық зерттеулер нәтижесiнде адамның денсаулығына зиянды заттардың бiрлесiп әсер етуi аса қауiп туғызатындығы белгiлi болды.

Ауаның ластануы адамның жалпы жағдайын нашарлатып, жұмыс қабiлетiн төмендетiп, жөтел, бас айналу, дыбыс жолдарының спазмалары, өкпенiң түрлi аурулары, организмнiң жалпы улануын туғызып, түрлi ауруларға қарсы тұра алу қабiлетiн төмендетедi.

Өндiрiс орындарынан шыққан қалдықтар, транспорт түрлерiнен шыққан газдар, түтiн, iрi қалалардың үстiнде пайда болатын түрлi шаңдар Күн сәулесiнiң Жердiң бетiне түгел түсуiне кедергi келтiредi. Мысалы, Париж қаласының маңындағы өндiрiс орындары аз аймақтарда ультракүлгiн сәулелер 3 % болса, заводтар мен фабрикалар көп шоғырланған аймақтарда 0, 3 % қана болған. Ультракүлгiн сәулелерiнiң жетiспеушiлiгi балаларда авитаминоз және рахит ауруларын туғызатыны белгiлi.

Атмосфераның құрамындағы зиянды заттардан жануарлар мен жабайы аңдар да уланады.

Өндiрiс орындарынан шыққан қалдықтар құрамындағы фторлы және мышьякты қосылыстардан бал аралары уланып, олардың бал жинау қабiлетi төмендейдi.

Бiрқатар мемлекеттерде жабайы аңдардың (бұғы, қоян мен қырғауыл, т. б. ) атмосфераның құрамындағы күкiрттi газ, мы-шьяк, сурьманың әсерiнен улану оқиғалары көп кездеседi.

Өсiмдiктер үшiн әсiресе улы болып саналатын күкiрттiң, фтор, хлордың қосылыстары мен көмiрсутектер. Олар ауыл-шаруашылық дақылдарына, орман мен бақтар, парктерге үлкен зиян келтiредi. Дәндi дақылдардан бұл газдарға өте сезiмтал - арпа, көкөнiстерден - шпинат, капуста, салат, редис.

Ауаның құрамында болатын күкiрттi газдың шектеулi нор-масы 0, 02 мг/м ³ , азот оксидтерi - 0, 02 мг/м ³ және аммиак - 0, 1 мг/м ³ .

Мамандардың есептеулерi бойынша, Франция мемлекетiнде атмосфераның ластануынан болатын шығын ұлттық табыстың 4%, АҚШ - 3%, Жапонияда 8% құрайды.

Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау және қорғау жолдары

Атмосфералық ауаның ластануымен күресу мәселесi күрделi, жан-жақты және үлкен материалдық шығындар мен күштi қажет етедi. Дегенмен ғылыми-техникалық прогрестiң қазiргi заманғы даму деңгейi адам организмi мен қоршаған ортаға зиянды әсер ететiн заттардың түзiлуiн және бөлiнуiн азайтып, ластанудың алдын-алудың iс-шараларын жасауға мүмкiндiк бередi.

Атмосфералық ауаның ластануының алдын алатын және зиянды қалдықтардың мөлшерiн азайтуға мүмкiндiк беретiн iс-шараларды төмендегiдей 3 топқа бөлуге болады:

Зиянды қосылыстар түзiлетiн технологиялық процестердi жақсарту және мүмкiндiгiнше зиянды заттар аз бөлiнетiн жаңа технологияларды өндiрiске енгiзу.

Отынның құрамын, аппараттар мен карбюрацияны жақсарту және ауа тазартқыш қондырғылар арқылы ауаға зиянды заттардың түсуiн азайту немесе мүлде болдырмау.

Зиянды қосылыстарды бөлетiн объектiлердi тиiмдi орналастыру және жасыл өсiмдiктердi көптеп отырғызу, егу.

Қорытынды

Адам денсаулығының ең басты шарты - қоршаған ортаның ауасының тазалығы. Себебі адам организміндегі тотығу-тотықсыздану процесі, әртүрлі биохимиялық, физиологиялық процесстер, тек оттегінің тұрақты келіп тұруына байланысты.

Академик Ф. Ф. Давитаяның есебіне сүйенетін болсақ, ол жыл сайын атмосферадағы оттегінің мөлшері 10 млрд тоннаға азайып бара жатқандығын көрсетеді. Оның басты себебі адамзат өте көп мөлшерде отын жағып, оған қоса бос ауадағы оттегі металлургиялық және химиялық процестерге көп жұмсалуынан деген дәлелді айтады.

Адамның тіршілігіне ең маңызды атмосфераның құрамына кіретін элементтің бірі азот. Ол оттегіні ерітіп отырады және аттардың айналымына қатысады.

Атмосферадағы ауаның құрамында болатын заттың бірі - озон. Ол атмосфераның ең жоғарғы қабатында болады. Оны жер бетіндегі тіршіліктің қалқаны - қорғаушы қабаты деп есептейді (қалыңдығы 2-4 мм) . 20% зиянды сәулелерді ұстап тірі организмді оның ішінде адамды әртүрлі аурулардан сақтап отырады. Алайда соңғы кезде онын, да жағдайы өзгеріп, табиғатта түрлі апаттар болуда (циклондар, антициклондар, мезгілсіз суық және жылу, желдің соғу бағытының өзгеруі) . Озон - өте активті газ, ол адамға өте зиян. Озонның мөлшері ірі қалаларда әсіресе автомобильдердің көп жүретіндігіне байланысты газдың ауаға көп бөлінуінің нәтижесінде фотохимиялық реакция кезінде пайда болады. Атмосферада әр түрлі шаң-тозаңдардың, газдардың қоспалары бар. Адам олармен тыныс алу арқылы көптеген өкпе ауруларына, аллергияға, т. б. үшырайды. Сонымен қатар ауаның құрамында әр түрлі патогенді микроорганизмдер де болуы мүмкін. Жердегі радиоактивті сәулелердің және космос сәулелерінің әсерінен атмосферада көптеген иондар пайда болады. Мысалы 1 см ³ ауада жүзден мыңға дейін иондар болуы мүмкін. Атмосферадағы оң және теріс иондар метеожағдайға, жыл мезгіліне, маусымына, ауаның тазалығына байланысты өзгеріп отырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.