АДАМНЫҢ ШЫҒУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫ ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

АДАМНЫҢ ШЫҒУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫ
Адамның тегі. Эволюцияльщ теория. Философиялык антропологияныц негізгі
мәселесі адамның шығуы мен қалыптасуы больш табылады. Антропологияның
адамның шығу тегін зерттейтін саласы антропогенез (грек. antropos — адам,
genesis — шығуы) деп аталады.
Саналы адам (пото sapiens) осыдан 50 мың жылдай бұрын қалыптасты. Ол
адамның тарихы Жер бетінде алғашқы тік жүруші адамдар пайда болған осыдан
1,5—2 млн жыл бұрынғы тарихтың койнауына кетеді. Бұл Шығыс Африкада бірнеше
себептердің түйісулеріне байланысты орын алған. Бұл туралы ғалымдар
арасындағы пікірталас осы уақытқа дейін жалғасып келеді. Бұлардың
қатарларына климаттың, планетамыздың радиациялық фонының өзгеруі, жақын
ғарыштың Жерге әсері болуы да мүмкін.
Эволюциялық теорияның негізін қалаушы Чарльз Дарвин (1809— 1882 жж.)
адамның ата-тегі мен жануарлардың дамуын айқындаушы факторлардың
ортақтығына, адам мен приматтардың дене тұрпаттарының ұқсастығына баса
назар аударған. Бірақ казіргі заманғы ғалымдар адамның дамуы мен
қалыптасуына әсер еткен факторлар ретінде әлеуметтік және мәдени-тарихи
тұрғыларға Дарвин көбірек маңыз береді.
Соның өзінде де тұқым қуалаушылық ерекшелігіндегі биологиялық
факторды ешкім жоққа шығармайды. Демек, адам эволюциясында табиғи және
әлеуметтік-мәдени факторлар өзара әрекет етеді.
Бұл үдеріс, шамасы, ұзаққа созылған болуы керек. Мұнда секірістер де, бір
сарынды даму да болған. Адам тәріздес маймылдардың эволюциясында көптеген
бағыттар тұйыққа тіреліп, олардың өкілдерінің (мысалы,
неандертальдықтардың) жойылуымен аякталған.
Философиялық антропология үшін эволюция үдерісінде адамның бас сүйегі мен
ми көлемінің ұлғаюы маңызды айғақ болып саналады. Бұл көп жағдайларда
жануар ақуызы бар азық-түліктерді тамаққа пайдалану нәтижесінде іске асқан.
Ең алдымен, қабығы жаңа байланыстармен байып дамыған. Осылардың нәтижесінде
сөйлеу, ойлау және еңбек әрекеттері үшін алғышарттар қалыптасқан.
Сөйтіп, табиғи даму адамның аман қалуы мен жетілуінің түбегейлі жаңа,
биология мен табиғаттан тыс төсілінің пайда болуы үшін негіз қалады. Бұл
тәсілдің аты адам мәдениеті. Мұның мәнісі — ақпарат арналары арқылы
адамдардың өзара қарым-қатынастарының тәсілдерін, әдет-ғұрыптарын,
дәстүрлерін және сөзбен жететін нәрсенің барлығын беру болып табылады.
Сөйтіп, адамда оның өмірі мен әрекетін қамтамасыз ететін екі арна бар:
биологияльщ дамудың негізінде жататын генетикалық;
адамның ерекшеліктерін білдіретін мәдени-лингвистикалық.
Адамның еңбекке, өндіруге қабілеттілігі сияқты маңызды ерекшелік
сипатына осы екіншісі себепкер болып, адам қоғамының шығуына тікелей әсер
етеді. Бұл еңбек теориясында кеңінен түсіндіріледі.
Еңбек деп адамның өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында
табигатты өзгертуге багытталган мақсатты әрекетін айтамыз. Философиялық
мағынада еңбектің шығуы мен оның алғашқы эволюциясы, ең алдымен, осы
үдерісте ұжымдық әрекеттерінің, сонымен бірге онын мінез-құлқының коғамдық-
психологиялық нормалары негіздерінің қаланғандығымен маңызды.
Әрине, ерте кезеңдерде табиғаттың еңбек құрал-жабдықтары ретінде көрініс
бергеніне қарамастан, адамдар оның дайын жемістерін пайдаланды. Біздің
ежелгі ата-бабаларымыздың табиғатпен қарым-қатынастарының алғашқы типін
дайдалану деп атауға болады. Өз кезегінде, ол өмірге меншік және билік
деген құбылыстарды түсінудің алғашқы нұсқаларын әкелді. Болашақ меншіктің
бастаулары азық-түлік нысандарына байланысты біз және олар арасындағы
карым-қатынастардың белгілі түріңде пайда болды.
Келесі қадам ұзақ уақыт бойьша мақсатты қолдану, мысалы, бүкіл рулық
коғамның меншігі ретінде отты немесе жалпы қазан ретінде азық-түлік
қорын пайдаланудың дамуымен байланысты болды. Ақырында, өндірістің
дамуына, көрші қауымдармен еңбек өнімдерін тұрақты алмасудың орнауына
байланысты өндіріс өнімдерін жұмсау құбылысы, яғни сауда пайда болды. Бұл
үдеріс адамзаттың терімшіліктен егіншілікке, мал өсіру мен қолөнерді
игеруіне байланысты неолит революциясы кезінде аса дарқынды дамыды.
Материалдық өндіріс мәдени дүниені, яғни адамның өз қажеттіліктерін
қанағаттандыру мақсатында өз қолымен өзгерткен табиғи нысандардың
жиынтығын құрайды. Бұл екінші табиғат барған сайын өрісін ұлғайта түседі
де, оның нысандарында адамның шығармашылығы да, оның тәни және рухани
қабілеттері көрініс табады.
Материалдық өндірістің екінші жағы да бар ол — адамның өзінің өндірілуі
мен қайта өндірілуі, яғни бала туу, тәрбиелеу, әлеуметтендіру, яғни осы
үдерістермен байланысты барлық іс-әрекеттерді қамтиды. Қоғам дамуының
бастауымен, антропосоциогенез (адам мен қоғамның қалыптасуы) барысында
өндірістің екі торабы да күрделі, қарама-қарсылықты арақатынаста болды.
Адам аң аулау кезінде, сонымен бірге тобырлардың өзара шайқастарында
ңолданылған соғыс қүралдарын дайындап шығарған. Алғашкы тобырлардың бір-
бірін қырып тастау мүмкіндігінің шындықка айналуына қарап тобыр ішіндегі
еңбек түрлері мен неке катьшастарьш реттеудщ тобырльщтан руға жөне ңауымға
кешуді сипаттайтын жаңа қоғамдық қатынастарға көшудің қажеттілігі туралы
шешім қабылдауға болады.
Бүл үдерісте қарым-қатынастардың ерекше адамдьщ арналары мен тілдің
заттық-төжірибелік өрекеттің негізі ретінде дамуы ерекше рөл аткарды.
Заттар мен күбылыс-тардың атауларынсыз, оларды белгілемейінше, ендіру мен і
карым-катынас жасау мүмкін болмас еді. Тілдік түрде нанымның ең алғашқы
қарапайым формалары — фетишизм (франц. fetichisme — жансыз. Алғашкы кауым
адамдарыньщ жансыз заттарға табынуы), тотемизм (ағылш. totemism, totem —
Солт. Америка үндістерінің тілінен шьщкан. Ежелгі халыктардың өзінің шьну
тегін белгілі бір тотеммен бай-ланыстыруы), магия, анимизм калыптасты. Тіл
бүл мағына-да болмысты бейнелеп қоймай, оны жасады да.
Меншік түрлерінщ дамуы алғашқы кауымдык қоғамдағы билік түрлерінің
жөне оның көрініс табу жолдарының ажыраткысыз бөлігі екенді түсінікті.
Билік алғашқы кауымдьщ қоғамда күш қолдануға емес, қажетті тыйым салуларға
— табуларға жөне жоғары күштерге (ру тотем-деріне, ата-бабалар аруағына,
т.б.) арқа сүйеді.
Билік күбылысындағы табиғильщ пен әлеуметтіліктің арақатынасы тайпа
кесеміне дене бітімі, адамғершілік касиеттері жағынан жоғары талаптар
қоюдан көрініс ппікан. Билік пен оны бейнелеушілері (көсемдер, ақсакал-дар)
тек басқарып, бүйырып кана қойған жоқ, олар сонымен бірге өсіп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.