Қазақстандағы ең байырғы қорық - Ақсу Жабағылы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

АҚСУ – ЖАБАҒЫЛЫ

Орта Азия мен Қазақстандағы ең байырғы қорық – Ақсу Жабағылы
1927 жылы ашылған . Еренқабырға тауының батыс баурайын ала ұзыннан
– ұзақ созылып жатыр . Жер бедерінің биіктік белдеулері әр тұсында
әрқилы . Өзіндік ажар – айшығымен көз тартады . Шөл – шөлейт ,
далалық , шалғынды белдердің соңы биік аршалы беткейлерге ұласады .
Арынды өзендері ақ көбік атып , күркіреген сарқымаларға құлайды .
Ақсу – Жабағылы – жер бетінен жоғалып барва жатқан немесе өте
сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлар дүниесі топтастырылған
қорық . Мұнда арқар мен тауешкі , бұғы мен елік , сілеусін мен
қар қабыланы , қасқыр мен түлкі , аю мен жайра , сусар мен ақ
тышқан т . б . тағы аңдар бар . Құс баласы да жыртылып айырылады .
Алып таулы өлке Еренқабырға екі жарым мың шақырымға созылып ,
өн бойын Солтүстік , Орталық , Ішкі және Батыс бөліктерге бөледі .
1920 жылы шілдеде Ташкент университетінің профессоры , гидробиолог А
. Л . Бродский осы өңірге іссапармен шығады . Жабағылы мен Ақсу
өзендері арналары басын алатын Батыс Еренқабырға бөктерін еркін
аралайды . Адам аяғы баспаған өсімдіктер мен жануарларәлемі ғалымды
таң қалдырады . А . Л. Бродский Түркістандағы мұражай мен көне
ескерткіштерді және табиғат пен өнерді қорғау комитетіне арнайы
хат жазады . Хатта Батыс Еренқабырға аймағын қорыққа айналдывру
жөнінде ұсынысын білдіреді . Артынша әр сала бойынша құрылған
комитет ғалымдары бірнеше жыл бойы тиянақты зерттеу , бағдарлау
ісін бастайды . Нәтижесінде қорық ашу ұсынысын бірауыздан қолдайды .
Сөйтіп , 1926 жылдың шілдесінде Қазақ АССР Халық Комиссарлар
кеңесі осы мақсатта қаулы қабылдап , Мәскеуге жолдайды . Келер жылы
шілдеде қаулы бекиді .
Қорық директоры болып Орыс географиялық қоғамының мүшесі ,
білікті маман , табиғат жанашыры Борис Петрович Тризна сайланады .
Қорық көлемі әр жылдарда ұлғайтылып отырған . Бүгінгі таңда
75043 гектар аймақты алып жатыр . Оңтүстік Қазақстан облысының
Түлкібас , Төле би аудандары жерінде орналасқан . Негізгі өзендері -
Жабағылы , Үлкен Ақсу , Кіші Ақсу , Ақсу , Балдарбек , Бала
Балдарбек . Бұғылтөр мұзарт шыңы алыстан мен мұндалайды .
Бұғылтөр , Құлөлді , Айнакөл , Қызөлген , Көкүйірім , Жасыл атты
шағын көлдері бар .
Теңіз бетінен үш мың метрлік биіктіктегі адам аяғы жетпес
Қасқабұлақ қазаншұңқырына тарихи сурет галереясы сақталған .
Күңгірт түсті жылтыр тастардың бетіне қашап салынған жабайы аңдар
мен үй жануарларының , көне замандағы аңшылық құрған адамдардың
бейнелері ап – айқын көрінеді . Сурет галереясы әлі күнге толық
зерттелмеген . Тарихи таңбалар сыры ашылу сағатын , сәтін күтеді .

Ақсу – Жабағылы қорық қана емес , ғылыми зерттеу мекемесі де .
Алғашқы ғылыми қызметкері - ботаник А . П. Масальский . Ол өзі
жұмыс істеген бес жылдың ішінде қорықта өсетін өсімдік түрін
бірнеше сатыға жіктелген кестеге түсірді . Сол жылдары – ақ Сиверс
жабайы алма ағашы қорықтың алтын қорына енгізілді. Сарғыш түстен
қызғылт – сарыға , алқызыл түстен қанық қызыл бояуға ауысатын дәмі
тәтті , қышқылтым алмалары жылдың шілде – тамыз – қазан айларында
пісіп жетіледі . 4 градусқа дейінгі суыққа төзімді . Әрі ұзақ
сақталады , бұзылмайды . Зиянкес насекомдарға бой алдырмайды .
Ақсу – Жабағылыны Қызғалдақтар патшалығы деп те атайды .
Мұнда өсетін қызғалдақтың алты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.