Мектепте халық педагогикасын пайдаланудың теориялық негіздері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе . . . 3

І тарау. Мектепте халық педагогикасын

пайдаланудың теориялық негіздері

Халық педагогикасы туралы ұғым, оның мәні және

мазмұны . . . 6

Халық педагогикасының оқушыларды оқытудағы және

тәрбиелеудегі мүмкіншіліктері . . . 12

ІІ тарау. Халық педагогикасын оқыту процесінде

қолданылудың жолдары

2. 1. Оқыту үрдісінде халық педагогикасын пайдалану . . . 25

2. 2. Ана тілі сабақтарында халық педагогикасын озық

мұраларын қолданудың әдіс -тәсілдері . . . 41

Қорытынды . . . 50

Әдебиеттер тізімі . . . 52

КІРІСПЕ

Мектептерде ғылыми педагогикаға сүйенген оқыту және тәрбиелеу процесі жүргізілуде. Сонымен бірге осы жүйеде халықтық педагогиканың озық мұралары да қолдануда. К. Қожахметованың пікірінше халық педагогикасының материалдарын мектептің қазіргі оқу-тәрбие процесінде қолдануда тұтастық принцип бойынша жүзеге асырылуға тиісті, әр түрлі пәндер бойынша сабақтарда, сыныптан және мектептен тыс жұмыста, отбасы

тәрбиесінде. /17:13/

Қаншама заман өтсе де, маңызын жоймаған халықтың педагогиканы тәлім -тәрбиенің түп қазынасы айналдыру -ата -ананың да, мектеп ұйымының да басты борышы.

Әр халық өзінің жас ұрпағын қайырымды, адал, үлкенді құрметтейтін әділ, ержүрек, ізгі ниетті, ар -ожданы мол болып өссін деп армандайды.

Халық тәжірибесінде тәрбиенің көптеген түрлері бар: ақыл-ой, өнерге баулу және эстетикалық тәрбие, отаншылдық және дене тәрбиесі, адамгершілік, жыныстық-гигиеналық тәрбие т. б.

Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, ғылыми зерттеулер халық педагогикасының материалдарын оқыту-тәрбиелеу процесінде жүйелі және кешенді пайдалану қажеттігін көрсетіп отыр.

Бастауыш мектептің оқыту үрдісінде халық педагогикасының бай мұралары оқу пәндерінің бағдарламасына енгізіліп, ана тілі сабақтарында халық шығармашылығының ауызша үлгілерін (мақал-мәтел, жұмбақ, аңыздар, жырлар т. б. ) мұғалімдер қолдануда.

Белгілі педагогика классиктерінің өздері де халқының тәлімгерлік тәжірибесінен үйреніп, оны зерттеулеріне арқау болса, бұл мәселелерге қазақ ағартушылары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтардан басқа А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев т. б. үлкен мән берген.

Бүгінде К. Болеев, Қ. Жарықбаев, К. Қожахметова, С. Калиев т. б. көптеген қазақ зерттеушілері осы дәстүрді жалғастырып, халық педагогикасы тарихын, оның ауыз әдебиеті мен ақын-жыраулар поэзиясындағы көріністерін, орта ғасыр ойшылдарының педагогикалық ой-пікірлерін жан-жақты қарастырылып келеді.

Осындай жетістіктеріміз болса да педагогикалық әдебиетте, баспасөзде жазылып, мектеп тәжірибесінен көрініс беріп, жүрген талғамсыздық, сынаржақтық, ұраншылдық, мәселенің ішкі мазмұнына емес, сыртқы көрінісіне әуестенушілік секілді келенсіз құбылыстар бой көрсетуде. Осы айтылғандар бастауыш мектептің ана тілі сабақтарында халық педагогикасын қолдануда да көрінісін табуда. Біраз мұғалімдер ана тілі сабақтарында халық педагогикасын қолдануда теориялық және практикалық жағынан даяр болмай, өз

жұмыстарында кемшілік жіберуде. Бүгінгі таңда бастауыш мектепте халық педагогикасының қолданудың әдістемесін жетілдіу өзекті проблемаға айналып отыр.

Осы айтылғандардың барлығы біздің дипломдық жұмысымыздың көкейтестілігін анықтап, зерттеу тақырыбын «Ана тілі сабақтарында кіші мектеп жасындағы оқушылардың қазіргі тәрбиесінде халық педагогикасын қолдану» деп тұжырымдауға негіз болды.

Зерттеу обьектісі : бастауыш мектепте жүргізілетін Ұлттық тәлім -тәрбие жұмысы.

Зерттеу пәні: оқыту процесінде халық педагогикасының озық үлгілерін ендіру үлгісі.

Зерттеудің мақсаты: бастауыш мектептің ана тілі сабақтарында халық педагогикасын қолданудың жолдарын қарастыру.

Зерттеудің міндеттері:

халық педагогикасының теориялық негіздерін қарастыру;
кіші мектеп жасындағы оқушыларды ана тілі сабақтарында тәрбиелеуде халық педагогикасының мүмкіндіктерін айқындау;
ана тілі сабақтарында халық педагогикасының мұраларын қолданудың жолдарын қарастыру.

Әдіснамалық негізі - диалектикалық пәл сапа. Халық педагогикасын оқыту процесіне енгізуде сол ілімнің табиғат пен адамның, қоғамдық орта мен және тұлғаның тұтастығы, ғылым мен білімнің, тәрбиенің дамуы туралы заңдылықтары есепке алынады.

Зерттеудің деректі көздері: философтардың, психологтардың, педагогтардың халық педагогикасы туралы еңбектері, Білім және ғылым министрлігінің құжаттары, тұжырымдамалары, бағдарламалары, мұғалімдердің іс-тәжірибелері.

Зерттеу әдістері: философиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге талдау жасау, бағдарламаларды, оқулықтарды, оқу жоспарларын қарастыру, әңгіме, байқау, бақылау, мұғалімдердің іс-тәжірибелерін зерттеу.

Зерттеу базасы : Бітік жалпы білім беретін орта мектебі

І - ТАРАУ. МЕКТЕПТЕ ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1. ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ, ОНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ МАЗМҰНЫ

Қазіргі уақытта бүкіл тарихи, мәдени адамгершілік, рухани құндылық -тарымыз жаңа заман тұрғысынан қайта бағаланып отыр. Сонымен қатар төл мәдниетіміз, салтымыз, дәстүріміз, тіліміз, ұлттық намысымыз, табиғи ортамыз, ұлттық мәдениетіміз бекіп, жаңғырып, дамып келе жатырған кезінде «әр халықтың ұлттық өзгешелігін, ерекшелігін зерттеп біліп, тауып, шешіп қамту керек» деген талапты жүзеге асыру әбден қажет.

Уақыт талабымен өмірге қайта оралған халықтық педагогиканың озық дәстүрлері бұл күнде отбасы, мектеп тәжірибесінен лайықты орын ала бастады.

Халықтық педагогика, этнопедагогика мәселелерін этнография, этнопсихо логия, педагогика ілімдерімен қатар этнолоогия, шығыстану, этнолингвистика ғылымдарымен де тығыз байланысты. Со себепті халық педагогикасының бұлақ бастауы-көне наным-сенімдердің тәрбиелік сипаты басты назарға алынды. Оның асыл арналарын қоғамдық сананың түрлері мен категориялары арқылы жүйелеудің маңызы зор. Қоғамдық дамудың алғашқы сатыларында тәрбиелік ой-сана көне-наным-сенімдермен аралас көрінеді. Оны ғылым тілінде халық педагогикасының синкреттік (толық дамыған жағдайы) белгісі деп атаймыз. Халықтың тәлімгерлік тәжірибесі өзінің синкреттік белгілеріне қарай екі салаға жіктеледі. Олар: идеологиялық және жанрлық синкретизм. (20 14)

Мұның алғашқысы тәрбиелік ой-сананың мифтік ұғымдардан ажырамай, рулық-пайпалық деңгейдегі көрінісін білдірсе, келесі түрі оның көне ұғымдар -дан бөлініп, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ырым, кәде, жол-жаралығы т. б. жанрлық салаларға жіктеле бастағанын байқатады.

Түркі тайпаларының сол ұғымдары саралана келіп былайша жіктеледі:

Халықтың тәлімгерлік-тәжірибесінің қоғамдық сананың мифологиялық

сатысындағы көріністері.

Тарихи (реалдық сатысындағы деңгейі) .

Қоғамдық сананың даму кезеңдерін негізгі екі салаға бөліп қарастыру арқылы түрлі мифтік ұғымдарды жіктеу, саралау мүмкіндіктері туады. Мұндағы алғашқы сатыға мифологиялық, космогониялық, демонологиялық ұғымдар, ал екіншісіне тотемдік, анимистік т. б. нанымдар жатқызылады. Бұл мәселелерді Э. Б. Тайлер, Дж. Фрэнер, Мэри Бойс, Н. А. Алексеев, С. А. Токарев, мифология мектебінің көрнекті өкілдері - Кун, Шверц, Миллер басқа да ғалымдар әлеуметтік-пәлсапалық тұрғыдан зерттеген.

Көне наным-сенімдердің қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі мен фольклор мұраларындағы көріністері В. Родлов, Г. Потанин, Ш. Уалиханов, Ә. Марғұлан, Ә. Қоңыратбаев, С. Қасқабасов т. б. еңбектерінде, ал тарихи - этнографиялық, әлеуметтік-пәлсапалық мәселелері Қ. Шүлембаев, С. Адатаев, Р. Мұстафина т. б. зерттеулерінде сөз болған.

Көне түркі жазбаларының бірі - «Күлтегін». Онда ежелгі түркі тайпала-

рының мифтік ұғымдарының бірі - Ұмай ана бейнесі көрінген. Әйел тәңірісі Ұмай әйел мен нәрестелер тірі ғана емес, сонымен қатар тайпа батырларына айырықша рух беріп, жеңістерге жетелейтін құдіретті күш.

Бұл тұста Ұмай ана кейіпіндегі мифтік бейненің тәрбиенің тәрбиелік сипаты да байқалады. Ежелгі түркі тайпаларынан қазақ халқының кейінгі тұрмыс-тіршілігіне өткен мифтік, космогониялық, демоногониялық ұғымдар оғыз-қыпшақ дәуірлерінде туған «оғызнама», «Қорқыт ата кітабы» басқа да мұралардан көрініс тапқан. Енді бір үлгілері бүгінгі рухани өрісімізге жаңарған мағынадан еніп, қасиетті таным, ырым, әдет, қанатты сөздер түрінде бой көрсетті. Педагогикалық тұрғыдан келсек, осы ұғымдардың адамның ойлау, сөйлеу, әрекет жасау, тіршілікке бейімделу, күресу, қорғану қабілеттерін, сана сезімін жетілдіріп, рухани шыңдалуына себепші болғаны байқалады.

Қоғамдық сананың тарихи сатысындағы тәрбиелік ұғымдардың маңызы да елеулі. Түркі тайпаларының тотемдік және шамандық нанымдары қоғамдық сананың осы кезеңінде туып қалыптасқан. Оның іздері қазақ халқының кейінгі тұрмыс-тіршілігінен де көрініс тапқан. Мысалы, балаға ат қою, жыл қайтару, мүшел, жер-су, күнтізбе, төрт-түлік пірлері, ата-баба дәстүрлерін ардақтау, құда түсу, қалыңдық айттыру, үйлену, той жасау, қонақ күту, өлген адамды жерлеу, жоқтау, бата беру, т. б. салттары, түрлі сөз тіркестері мен қанатты сөздер, толып жатырған ырым, ұғым, әдет, кәде, жоралғылар соның айғағы.

Заманның талабына сай соңғы уақытта халық педагогикасына байланысты зерттеулер көбеюде. Соларға сүйене отырып «Халық педагогика -сы», «Этнопедагогика» атауларын қарастырайық. Педагогикалық әдебиетте халық тәрбиесі, халық педагогикасы және этнопедагогика ұғымда -рына, олардың арақатынасына байланысты көптеген пікірлер бар. Жергілікті педагог - ғалым Н. Дәулетовтың пікірінше «Халық тәрбиесі», «Халық педагогикасы», «Этнопедагогика» деген ұғымдар осы кезге дейін өзіндік ғылыми түсінігі сараланып, нақтыланбай келеді.

Н. Дәулетов халықтық тәрбиені белгілі бір ұлттың жеке адамға, соның ішінде балаға тәрбиелік ықпал етуінің тарихи қалыптасқан жүйесі деп түсінеді (9) . Академик Г. Н. Волковтың пікірінше халық педагогикасына қарағанда халық тәрбиесі әлдеқайда біртекті. Халық педагогикасымен халық тәрбиесінің арасын да, тәрбиелеу өрісіндегі иедя мен шындықтың арасында педагогикалық ой мен педагогикалық практикасының арасында тікелей бір мағыналы сәйкестік жоқ.

Осыдан келіп шығатын қорытынды «Халық тәрбиесі - бұл педагогика -лық практика, тәрбиелеу өрісіндегі өмір, шындық, ал халық педагогикасы - бұл халық білімінде жүзеге асқан иедя, педагогикалық ой» (6) .

Ал, «халық педагогикасымен» қатар «этнопедагогика» дейтін де ұғым бар. Осы екеуінің арақатынасы қандай бұлар синоним ұғымдар ма, әлде қайсысы білім қайсысы ғылым, әлде басқаша ма деген сауалдар туындайды.

Еліміздің белгілі педагог - ғалымы Қ. Жарықбаев академик Г. Н. Волков -тың осы екі ұғымының ара жігін анықтап көрсеткен ойларын қостайды (12) .

Г. Н. Волковтың пікірінше халық педагогикасы дегеніміз әр этностың

отбасылық тәрбиесінің жиынтығы, ол әлі ғылыми жүйеге нақты түспеген, атау-

лары мен принциптері анықталмаған ілім білімдерінің қарапайым саласы (5) .

Қ. Жарықбаевтың пікірінше «халық педагогикасы» - бұл тәлім-тәрбиелік ғылымының алғашқы баспалдағы, ол тәрбие туралы ілім-білімдердің, ой-пікірлердің жиынтығы (13) .

Ол жеке өз алдына ғылым бола алмайды, өйткені оның өрісі тар, әрі теориялық астары жоқтың қасы, ол қарапайым тәжірибенің деңгейінде тұрған фенолмены. Ал этнопедагогика болса - бұл ғылыми педагогиканың жеке бір саласы, мұның өзіндік ғылыми атаулары, белгілі принциптері бар.

Қ. Жарықбаев «халық педагогикасы» ұғымының синонимдестеріне «халықтық тәрбие», «халық тәлімі», «қазақ тағылымы», «ұлттық тәлім-тәрбие» т. б. осы тәріздес ұғымдарды салыстырып пайдалануға қарсы. Оның пікірінше «халық педагогикасын» жоғарыда келтірген ұғымдардың баламасы деу қате. Бұларда өзіндік мағынасы бар. «Тәрбие» ұғымының қолданылу аясы «тәлім», «тығылым» ұғымдарынан әлдеқайда ауқымды, яғни логика ғылымының тілімен айтсақ тәрбие кең мағыналы текті ұғым да, ал қалғандары одан мән-мағынасы бар түрлі сипаттағы ұғымдар.

Қ. Жарықбаев «халық педагогикасы» деп оңды-солды айта да, жаза да бермей «этнопедагогика» ұғымына қарай бой ұрғанды абзал деп есептейді (12) .

Енді педагогикалық әдебиетте «халық педагогикасы» «этнопедагогика» ұғымына қандай анықтама берілгенін қарастырайық.

Халық педагогикасына академик А. Э. Измайлов мынандай анықтама береді: «Халық педагогикасы» - ұрпақтан-ұрпаққа көбінесе ауызша түрде жалғасып келе жатырған халықтың тарихи және әлеуметтік тәжірибесі жемісінің жинақта лып және іс жүзіндегі тексерілген білімінің, мағлұматтың, дағдылардың жиын тығы. Халық педагогикасының ескерткіштері халық ертегілерінде, аңыздарына, жырларында мақал-мәтелдерінде сақталып, ұлттық салттары дәстүрлері

арқылы өзіндік көрінісін беріп отыр.

Ал, халық педагогикасын зерттеуде орасан зор үлес қосқан ғалым-педагог

Г. Н. Волков халық педагогикасы ұғымына мынадай анықтама береді «халық

педагогикасы - халықтың ауыз әдебиетінде, салттарында, әдет-ғұрыптарында, ырымдарында, балалардың ойындары мен ойыншықтарында мәңгі сақталып қалған білім, педагогикалық мағлұматтар мен тәрбиелеу тәжірибесінің жиынты ғы. Бұл әдетте, ауызша таралады. Халық педагогикасы- халыққа қажет қасиет -терді қалыптастыру үшін пайдаланатын педагогикалық мақсатының, міндеттері нің, мазмұнының әдіс-құралдарының, тәсілдерінің жиынтығы мен өзара байланысы» (5; ) .

«Халық педагогикасы» ұғымымен бірге «этнопедагогика» ұғымы да бар. Бұл ұғымды педагогикалық әдебиетке ең бірінші болып академик Г. Н. Волков енгізді. «Этнопедагогика» - халықтың жасөспірім тәрбиелеу тәжірибесі тура -лы, олардың педагогикалық көзқарастары туралы, тұрмыс, отбасы, ру, тайпа, ұлт педагогикасы туралы ғылым. Этникалық педагогика тарихи жағдайда қалыптасқан ұлттық мінездегі ерекшеліктерді зерттейді (5; ) . Сөйтіп, егер халық педагогикасы тәжірибеге және оны баяндауға қатысты болса, ал этнопе -дагогика теориялық ойлаудың, ғылымның өрісіне қатынасты болады.

Қазақ халқының педагогикасының тереңінен тамыр тартқан арналарын зерттеген Қ. Жарықбаев «этнопедагогиканы» ұлттар мен ұлыстардың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырған тәлімгерлік тәжірибесін зерттейтін ғылым ретінде таныса, С. Қалиев «халық педагогиасы» деп сол халықтардың ғасырлар бойы жинақтаған ұрпақ тәрбиесі жөніндегі ой-пікір, білім, тәжірибелердің жиынтығын айтады.

К. Қожахметова «этникалық» деген ұғымды тәрбиелеу және оқыту саласында дәстүр, тіл этникалық сана-сезім ерекшелігінде материалданған, этноерекшеліктерге, белгілерге зейін қою деп есептейді (19, 162) .

Қазақ «этникалық педагогикасы» дегенде қазақ этносының нақты этноерекшелік жағдайының өмір сүруіне тарихи қалыптасқан, қазақ этникалық тәрбиесінің ерекшелігін зерттейтін саланы түсінеді. Келесі тарауда қазақ

этнопедагогикасының мәселесі қарастырылады.

Педагогикалық әдебиетте халық педагогикасының ерекшеліктері

айқындалған;

Халық педагогикасы ғылыми педагогикадан бұрын ежелгі дәстүрде қалыптасып халықпен бірге жанасып келеді;
Ертеде қалыптасқан сөз шеберлігі бәрінен бұрын халықтың көркемөнер шығармаларында-ертегілерінде, аңыздарында, жырларында, мақал-мәтелдерінде іске асқан;
Халық педагогикасы ғылыми педагогиканың ерекшеліктері мен заңдылықтарының қалыптасуына ықпал жасаған.
Халық педагогикасы бүгінгі күні ғылыми зерттеудің тек қана объектісі емес, сонымен қатар ол педагогикалық теорияны, әсіресе, отбасындағы тәрбиенің дамуына әсері зор.
Халық педагогикасының негізін халықтық аңғырт - реалистік, стихиялық-материалистік философияның көзқарастары қалайды.

Халық көзқарасында атеизм элементтерінің бар екені соның дәлелі.

Ортаның тәрбиеге ықпалы туралы халықтың өз көзқарасы болған, ол тұқым қуалаушылыққа сенбеген.
Халық балалардың психологиялық ерекшеліктерін өте жақсы зерттеп білген.
Халық педагогикасында нақты заңдар мен жүйеленген білім, ғылыми ұғымдар жоқ. Халық даналығының терминологиясында жергілікті диалектілер, ырым-жоралар таңба болып қалған.
Халық педагогикасының шығармашылық негізі - оның ұжымдылығы: фольклор, халықтық тәрбие туралы нақыл сөздері жеке адамның емес бүкіл халықтың ұжымдық шығармашылығы;
Өнермен, тәжірибемен тығыз байланысты;
Қоғам педагогикалық мәдениетінің ең асылын өзіне сіңірген: Үлкенді сыйлау, қонақжайлық, кішіпейілділік т. б.
Рухани мәдениеттің басқа салаларындағыдай халық педагогикасы өзі де әсерленуге және өзі ықпал жасауға бейім.
Халықтың көптеген шығармаларында ұлттық шекарадан аттап

1. 2. ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ ОҚУШЫЛАРДЫ ОҚЫТУДАҒЫ ЖӘНЕ ТӘРБИЕДЕГІ МҮМКІНШІЛІКТЕРІ

Ана тілі - бастауыш мектептегі негізгі де маңызды пән, имандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеудің негізгі, қарым-қатынас жасау мен дүние танудың құралы, баланың интелектісі мен шығармашылығын дамытудың арнасы. Оқушылардың мектептегі ана тілін оқып-үйрену әрекеті жасампаздық сипатқа ие: «Қазақ тілі» пәні арқылы оқушы қоршаған ортаны таниды, ұлттық мәдениетті, моральды, дүниетанымды сезіне бастайды, сөйлеу машығында оқушының өзіндік ерекшелігі айқындала түседі. Бұған қоса тілді оқып-үйрену барысында оқушылар алғашқы тілдік мағлұматтарды меңгереді, ақыл-ойы, сөйлеу дағдылары жетілдіріледі.

Ана тілі сабақтарында көркем шығарма бөлімінде ауыз әдебиеті кеңінен берілген. Ауыз әдебиетінің мынадай үлгілері 4 сыныпта берілген:

ертегілер. хайуанаттар жайындағы және қиял-ғажайып ертегілері;
аңыз әңгімелер: Тазша бала, Алдар көсе, Қожанасыр, Асан қайғы, Қорқыт баба сияқты аңыз кейіпкерлері жайындағы және басқа тақырыптағы аңыздар;
шешендік сөздер мен билер сөздері: аты әйгілі билер мен шешендердің ұлағатты сөздері: /Бөлтірік, Жиренше т. б. шешендер; Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би т. б. туралы/;

- әр түрлі тақырыптағы мақал-мәтелдер, нақыл сөздер, жұмбақ-жаңылтпаштар;

айтыс өлеңдері: «Бала мен шалдың айтысы», «Қыз бала мен ұл баланың айтысы» сияқты балалар айтысының, жан-жануарлар айтысынан үзінділер;
жырлар: батырлар жырларынан үзінділер;
өзге халықтардың ертегілері /әлемдік ертегілердің озық үлгілері/.

Ана тілі сабақтарында халық педагогикасының мұралары әр түрлі дидактика лық мақсатта қолданылады. Мысалы мына ертегінің мәтініне жоспар құрыңдар деген тапсырма оқушыларға беріледі. Ертегінің аты «Түлкі мен ешкі». Бір түлкі жүгіріп келе жатып, абайсызда бір терең апанға түсіп кетіпті. Шыға алмай тұрғанда, бір ешкі су іздеп жүріп, әлгі апанға кез болып, түлкіні көреді.

Ей, түлкі батыр, не қылып тұрсың? - дейді.
Ой, не қыласың, жаным жәй тауыр тұр.

Қырда әрі сусап, әрі ыстықтап өліп едім, апанның іші әрі салқын, әрі түбінде тұп-тұнық суы бар екен, - депті. Мұны естіп ешкі: «Мен де салқындайын, әрі су ішейін», - деп ойлап, секіріп апанға түсіпті. Сонда түлкі ешкінің үстіне мініп, оның мүйізіне шығып, ырғып далаға шығып, жөніне кетіпті. «Өтірікке алданба, басын бәлеге душар болар» - деген осыдан қалыпты.

Ана тілінің бағдарламасында ертегілерге біраз орын берілген. Ертегі - бұл халық ауыз екі шығармашылығының бір тармағына жататын, аладан балаға ауызша берілетін, халықтың аңсаған арман қиялынан туған шығарма. Мұғалім ертегі элементтері арқылы бала сезіміне жол табады.

Оқушы дайындығы деңгейін тексеруге арналған тапсырмалардың ішінде ертегі, аңыз, шешендік сөз, мақал т. б. қолданылады.

Оқу және тіл дамытуда мынадай тапсырмалар берілген.

№1. Берілген мәтін шығарма жанрының қай түріне жатады?

Дұрыс жауапқа «+» белгісін қой.

«Үш жолаушы келе жатса, алдынан бір адам шығып:

Беймезгіл жүрген түйе көздеріне түспеді ме?» - деп сұрайды.
Түйенің он көзі соқыр ма еді? - дейді.

Жолаушы:

Иә, - деп басын изеді . . . »
ертегі
әңгіме
аңыз.

№2. Төмендегі мәтін шығарманың қай түріне жатады?

Бір бала бар -

Атаға жете туады.

Бір бала бар -

Кері кете туады!

мақал
өлең
шешендік сөз.

№3. Төменгі мәтінді жанрына қарай ажырат.

Дұрыс жауапқа «+» белгісін қой.

«Өткен заманда бір бай болыпты, ол бір перзентке зар болыпты, зарыға жүріп перзентті болыпты. Бай бір күні жылқысын суара қолге түссе, көлдің ішінде бір қып-қызыл өкпе жүзіп жүр екен. Байдың айдап келген жылқылары көлдегі жүзіп жүрген өкпеден үркіп, суға жоламайды . . . »

әңгіме
ертегі
аңыз.

№4. Төмендегі нақыл сөздердің қайсысы мақал, қайсысы мәтел?

Мақалға «+» белгісін қой.

Ақыл - сөзде

Мейір - көзде.

Арзанның сорпасы татымас.

№5. Төменгі жұмбақтың басты ерекшелігін тап.

Дұрыс жауапқа «+» белгісін қой.

Қолы жоқ сурет салады,

Тісі жоқ - тістеп алады. /Аяз/

аз сөзді, көп мағыналы
ақыл-өсиетті сөздер.

Республикамыздың егемендік алуы, тілімізге мемлекеттік статустың берілуі ұлт мектептеріндегі халық тәрбие жүйесін, тарихын, рухани дәстүрін, мәдениетін, адамгершілік қазынаны ғылыми жүйеге келтіріп, оны ұрпақ тәрбиесіне орынды пайдалануды кеңінен насихаттайтын, жан-жақты, тиянақты

жүзеге асыру қолға алынып келеді.

Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, ғылыми зерттеулер халық

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.