Банк тәуекелдері туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым Министрлігі
Алматы Экономика және Статистика Академиясы

Кафедра: Қаржы

Тақырыбы: Банк тәуекелдері.

Тобы: к04-403
Мамандығы: Қаржы.
Қабылдаған: Мырзаханова Д.Ж.
Орындаған: Даутова Л.А.

Алматы - 2007 ж.

Нарықтық экономикаға көшу жағдайында банктік салада банк әр түрлі
операцияларды жүргізу кезінде өзіне қабылдайтын тәункелдік бақылау
дұрыстығының маңызы артады.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуына байланысты тәуекелдік түсінігі
банктер өміріне нақты кіруде. Жоспарлы экономика жағдайында банктер қатал
түрде КСРО Мембанкісінің жоспар-нұсқауы бойынша қызмет етті, сондықтан
банктік тәжірибеде “тәуекелдік” деген түсінік те болған жоқ. Егер клиенттің
шотында есеп айырысу құжаттарын төлеу кезінде ақша қаражаттары болмаған
жағдайда банк автоматты түрде оған төлем несиесін ұсынатын.
Қазіргі кездегі банктік нарық тәуекелдіксіз мүмкін емес. Ол кез келген
операцияда болады, тек тәуекелдік әр түрлі көлемде болуы мүмкін. Сондықтан
банктік қызмет үшін тәуекелдікті мүлдем жою емес, оны алдын ала болжап, ең
төменгі деңгейге дейін жеткізу маңызды болып табылады.
Банк тәуекелдігі дегеніміз не? Тәуекелдік негізінде ықтималдылықты, ал
нақтырақ айтсақ, банктің қаржылық операцияларды жүргізу кезінде өз
ресурстарының табысы бір бөлігін жоғалту немесе қосымша шығын шығару қаупін
түсіндіреді. Банктік қызмет зиянсыз болуы үшін келесі категорияларды ескеру
керек: жоғалтулар, шығындар, залалдар.
Банктік қызметке тән тәуекелдікті сипаттайтын жалпылама көрсеткіш
ретінде жоғалтуларды, банктік табыстың төмендеуі ретінде түсінеміз. Осы
көрсеткіш өзінде шығын мен залалды үйлестіреді, сондықтан тәуекелдік
деңгейін жақсы бейнеде сипаттайды. Тәуекелдік пен жоғалту түсініктері өзара
тығыз байланысты. Сол себептікті тәуекелді жоғалту категориясын қолдану
арқылы сан жағынан да бейнелеуге болады. Бұл тәсіл тәуекел теориясының
дамуы үшін негіз болып табылады.
Шығындар. Банктер өз қызметі барысында белгілі бір шығындар шығарады.
Бұл салымшыларға төленетін пайыздар; басқа қаржылық институттардан қарызға
алынатын несиелік ресурстар үшін төлем; есеп айырысу операцияларымен,
бағалы қағаздармен байланысты шығындар; жұмыскерлерді, ғимараттарды, т.б.
ұстауға кететін шығындар. Шығын категориясына қатысты тәуекелдік, көзге
көрінбейтін жағдайларға байланысты белгіленген мөлшерден көбірек шығын шегу
нәтижесінде пайда болады.
Табысты толық ала алмай немесе көзделген мөлшерден артық шығынның
жұмсалу формасында көрініс табатын залалдар алдағы операцияларды,
есептеулерге жасалатын талдаудың жеткіліксіздігінен немесе жағдайдың
болжана алмауына байланысты болады. Сол секілді залалдар тәуекелдігі нашар
несиелік қоржынмен, конъюктураның толық есептелінбеуімен байланысты
болғанда банкке әрқашан қолайсыз жағдайларға ұшырауына қауіп төндіреді.
Жалпы кез келген қызмет түрі міндетті түрде белгілі бір тәуекелмен
байланысты. Нарық жағдайында жұмыс істейтін кез келген кәсіпорын сияқты
банк те жоғалтулар мен банк тәуекелдігіне ұшырауы мүмкін.
Шынында да, банк жетекшілері пайданы жоғарылатуға тырыса отырып, шығын
мен зиянды барынша азайтуға ұмтылыс жасайды.
Мұның барлығы белгілі бір шамада бір-біріне қарама-қайшылық тудырады,
оған банк иелері мен оның салымшыларының мүдделерінің қарсы келуі негіз
болады. Біріншілер, қосымша пайда табу үшін тәуекелдікке баруға дайын
болса, ал екіншілер үшін, банкке сеніп тапсырылған қаражаттардың сақталуы
ең маңызды. Табыстылық пен тәуекелдіктің арасындағы ықшамды қатынасты ұстап
отыру, банкті басқарудың біршама күрделі мәселелерін құрайды.
Банк үшін негізгі тәуекелдік түрлері оның портфелімен байланысты болып
келеді, яғни банктің қаражатына жұмсалынған қаржылық активтермен
байланысты.
Тәжірибеде төрт басты қоржындық тәуекелдік түрлері белгілі: несиелік,
өтімділік, пайыз мөлшерлемесінің өзгеру тәуекелі, валюталық тәуекелдік.
Несие тәуекелдік – қарыз алушының өз қаржылық міндеттемесін
орындамауымен байланысты банктік қарыз бойынша төлем төлемеу тәуекелдігі.
Ол қарыздар қоржынының сапасымен тікелей байланысты. Несие
тәуекелдігін үш түрге бөлуге болады: қиянатшылық жасау тәуекелдігі, шетел
несиелері бойынша тәуекелдік, ішкі займдар бойынша төлем төлемеу
тәуекелдігі.
Қиянатшылық жасау – 1991-1993 жж. біздің республикамызда банктің
үмітсіз қарыздарының неғұрлым көп таралу себебі.
Тексеру нәтижесінде маусымды егіндік жұмыстарға, астық жинауға,
меншікті қаражаттарды толықтыруға бөлінген мақсатты несиелік ресурстардың
көзделген мақсатында пайдаланылмауы туралы көптеген фактілері анықталған.
Мұндай жеңілдік несиелері басқа банктерден алған несиелер бойынша қарызды
өтеуге машиналар сатып алуға бағытталған. Сондай-ақ бұл несиелерді нарықтың
мөлшерлеме бойынша коммерциялық құрылымдарға қайта сатып валютаға
айналдыру, т.б. жағдайлар жиі болып отырған.
Қиянатшылық жасау – банктік жүйеде 80-жылдардың басында кеңірек тарап,
олардың үлесіне АҚШ-ғы барлық банкротқа ұшыраған банктердің жартысынан
астамы түскен. Бұл жерде банк директорлары мен жоғары лауазымды
қызметкерлердің әріптестеріне, туыстарына, достарына, достық несиелерді
ешқандай да қамтамасыз етусіз және қарыз алушының қаржылық жағдайын
тексерусіз бергендігі туралы сөз қозғалады.
Шетел несиелері бойынша тәуекелдіктер – дамушы елдердің қарыз
алушыларының несиелер бойынша жаппай төлем төлемеуіне байланысты 70-
жылдарда анықталды. Бұл АҚШ-тың бірқатар ірі банктерінің банкротқа
ұшырауына себеп болған.
Ішкі займдар бойынша төлемсіздік қарыз алушының төлем қабілетіне ықпал
ететін барлық факторларды есепке алу қиындығымен байланысты туындайды.
Несиелік тәуекелдікті төмендетудің бірнеше тәсілдері бар:
1. Банктік қарыздар қоржынын диверсификациялау, яғни бір қарыз алушыға
берілетін несиенің мөлшерін несиелеу шегін белгілеу арқылы азайту. Бұл
тәсіл банк клиентінің несиелік қабілетінің жеткіліктігіне сенімсіз
болған кезде қолданылады. Қысқартылған несие мөлшері, оны қайтармаған
жағдайда зиян шегу шамасының қысқаруына мүмкіндік жасайды.
2. Несиелік қабілетін талдау, яғни қарыз алушының несиені өтеу
мүмкіндігін талдау. Көптеген банк осы әдісті қалайды, себебі ол
несиенің қайтарылмауына байланысты мүмкін болар барлық зиянның алдын
алады.
Несиелік қабілетті бағалау қарыз алушының қаржылық жағдайының
тәуекелдігін және олардың талдауын сипаттайтын көрсеткіштер есебін
білдіреді. Ондай көрсеткіштерге келесілер жатады:
- абсолюттік өтімділік коэффициенті – бұл ақшалай қаражаттар +
бағалы қағаздардың қысқа мерзімді міндеттемелерге қатысады;
- аралық өтеу коэффициенті – бұл ақшалай қаражаттар + бағалы
қағаздар + есеп айырысудағы қаражаттардың қарыз алушының қысқа
мерзімді міндеттемелеріне қатынасы.
- жабудың жалпы коэффициенті – бұл айналым капиталы қарыз алушының
қысқа мерзімді міндеттемелеріне қатынасы.
Сонымен қатар, банкке несиені алдағы уақытта қайтару көзі ретінде
ақшалай түсімдерді, сондай-ақ қарыз алушының қаржылық тұрақтылығының
көрсеткіштерін де бағалау қажет.
Соңғы уақытта шетелдік банктік тәжірибеде қарыз алушыны баллдық баға
беру арқылы негізделген әдіс кеңірек қолданылуда. Ол клиенттің рейтингін
жасауды ұсынады.
3. Несиелерді сақтандыру, несиенің қайтарылмай қалу тәуекелі оны
сақтандырумен айналысатын ұйымдарға толық өтеуін сипаттайды.
Несиелерді сақтандырудың бірнеше жолдары бар, бірақ оларды іске
асырумен байланысты шығындардың барлығы қарыз алушыға тиісті болып
келеді. Біздің республикамызда несиелерді сақтандырумен сақтандыру
компаниялары айналысады.
Өтімділік тәуекелдігі. Ең жақсысы оны балансталмаған өтімділік
тәуекелдігі деп атау керек. Ол қаржылық активтерді тез арада шығынсыз төлем
қаражаттарына айналдыру мүмкінсіздігімен байланысты. Банктерде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.