«Бала мазасыздығына ата-анамен бала қарым-қатынасының әсері»

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

«Бала мазасыздығына ата-анамен бала

қарым-қатынасының әсері»

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Ата-ана қатынасының жүйесінде балаларда мазасыздықтың

дамуы мен оны жеңудің теориялық негіздері . . . 5

1. 1 «Ата-аналық қатынастар» түсінігі, түрлері, критрерийлері . . . 5

1. 2 Жоғарғы мектепке дейінге жастағы балаларда мазасыздықтың

байқалуына ата-ана қатынасының әсері . . .

1. 3 Ата-аналық қатынастар жүйесінде балалардағы мазасыздықты коррекциялаудағы бағыттар . . . 14

Қорытынды . . . 25

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 27

Кіріспе

Өзектілігі. Балалардың психологиялық денсаулығы әлеуметтік-экономикалық, экологиялық, мәдени, психологиялық және т. б. көптеген факторларға тәуелді.

Авторлардың ойы бойынша (Л. И. Божович, А. А. Бодалев, В. С. Мухина, Т. А. Репина және т. б. ) бала социумының өте сезімтал бөлігі ретінде әр түрлі кері әсерлерге . . .

Арнайы эксперименталдық зерттеулердің куәландыруы бойынша соңғы жылдары ең кең таралған құбылыстар балалардың қорқыныш пен мазасыздық болып табылады (И. В. Дубровина, В. И. Гарбузов, А. И. Захаров, Е. Б. Ковалева және т. б. ) .

Балаларда мазасыздықтың байқалуына әсер ететін шарттардың бірі С. В. Ковалев, И. Коган, А. И. Захаров және т. б. зерттеушілердің көрсетуі бойынша жанұяның психологиялық микроклиматы болып табылады.

Кішкентай бала үшін жанұя - бұл өзінің өмір сүріп, әрекет ететін, жаңалықтар ашып, жақсы көруді, жек көруді, қуануды үйренетін бір бүтін әлем. Оның мүшесі бола тұра, бала ата-анасымен жағымды және негативті жерін тигізетін нақты қатынастарға түседі. Соның салдарынан бала не ашық, қарым-қатынасшыл, ақ көңіл, тілектес, не мазасыз, екі жүзді, өтірікші, дөрекі болып өседі.

А. Я. Варга, В. В. Столин және т. б. ойынша, ата-аналық қатынас - бұл баламен қарым-қатынас жасауда машықтанатын әр түрлі сезімдердің, мінез-құлықтық стереотиптердің және қабылдау ерекшеліктері мен бала тұлғасын және мінезін, оның тәртіп қылықтарын түсіну ерекшеліктерінің жүйесі.

Жағымды бала - ата-аналық қатынастардың дамуы үшін ересектер баламен өзара қатынас жасау және оны тәрбиелеу мәселесіне қатысты білімдердің белгілі бір деңгейіне ие болу керек (Е. О. Смирнова, М. В. Быкова және т. б. ) .

Сондықтан бала - ата-аналық қатынастар мәселесінің өзектілігі психологиялық ғылым мен тәжірибесінің барлық дамуы уақытында үшкір болып қалады. Осыған байланысты біз бұл тақырыпты біздің жұмысымызда зерттеп, ашып көрсетуді шештік.

Зерттеу мақсаты - балалық-ата-аналық қатынастардың балада мазасыздықтың пайда болуына әсерін зерттеу.

Зерттеу пәні мен объектісіне сәйкес біз келесідей міндеттер қойдық:

Жанұяда баланың эмоциональды жайлылығы мен психологиялық саулығының жағдайын қалыптастыру;
Бала-ата-аналық қатынастар стилінің ерекшеліктерін зерттеу;
Бала-ата-аналық қатынастар жүйесінде психолого-педагогикалық коррекция әдістері мен тәсілдерін кешенді пайдалану.

Болжам. Біздің ойымызша, мектепке дейінгі жастағы балаларда мазасыздықты жою үшін бала-ата-аналық қатынастарды жетілдіру қажет, ал бұл келесі шарттарда мүмкін:

Жанұяда баланың эмоционалды жайлылығы мен психологиялық саулылығының жағдайын қалыптастыру;
Бала-ата-аналық қатынастар стилінің ерекшеліктерін зерттеу;
Бала-ата-аналық қатынастар жүйесінде психолого-педагогикалық коррекция әдістері мен тәсілдерін кешенді пайдалану.

Зерттеу пәні - балаларда мазасыздықты жеңу мақсатымен бала-ата-аналық қатынастарын жетілдіру процесі.

Зерттеу объектісі - 6 жастағы балалар және олардың ата-аналары.

Зерттеу әдістері:

Анықтамалық психолого-педагогикалық әдебиеттерін талдау.
Әдістемелер.
Нәтижелерді сандық және сапалық өңдеу.

Әдіснамалық негізі.

Әдіснамалық негізі ретінде мектепке дейінгі балалық шақтағы жеке тұлға қалыптасудағы ерекше кезең ретінде түсіну, балалық психикасының даму заңдылықтары туралы басты кеңес психологтары: Л. С. Выготский, В. С. Мухинаның теориялық концепциялары болып табылады.

1. Ата-ана қатынасының жүйесінде балаларда мазасыздықтың дамуы мен оны жеңудің теориялық негіздері

1. 1 «Ата-аналық қатынастар» түсінігі, түрлері, критерийлері

Алдымен, ата-аналық қатынастардың балаға әсерінің мәнін түсінуден бұрын, оның бала өміріндегі маңызын қарастырайық.

Жанұя белгілі бір әлеуметтік қаымдастық ретінде барлық уақытта философтар, тарихшылар, социологтар (әлеуметтанушы) педагогтар мен психологтардың ойларын толғандырып келеді.

Алайда, бүгінгі таңда қазіргі ғылымда «жанұя» түсінігінің бірдей (біріңғай) анықтамасы жоқ, дегенмен, көптеген ғасырлар бұрын ұлы ойшылдар (Аристотель, Гегель, Кант, Плотон және т. б. ) осыны байқап көруге бел болған.

Психологиялық сөздікте ата-аналар үшін жанұяның келесі анықтамасын береміз:

«Жанұя» - мүшелері тұрмыс бірлігімен, өзара моральды жауапкершілікпен және өзара көмек берумен байланысты болып келетін некеге немесе қандас туыстыққа негізделген кіші топ. Некеде және жанұяда қатынастар жыныс ерекшеліктерімен және жыныстық қажеттілікпен негізделіп, адамгершілік-педагогикалық қатынастар түрінде көрінеді (40) .

Л. Д. Столяренко, С. И. Самыгина ойларынша «жанұя - бұл әрбір мүшесін өзін-өзі сақтауда (ұрпақ жалғастыру) және өзін-өзі бекітуде (өзін-өзі сыйлау) қажеттіліктерін оптималды қанағаттандыру үшін арналған адамдардың әлеуметтік-педагогикалық тобы» (30-210) .

Әлеуметтануда (социология) жанұя келесі түрде қарастырылады:

Адамның әлеуметтік өмірі басталатын және жалғасатын біріншілік әлеуметтік топ ретінде;
Социализацияның негізгі факторы ретінде;
Қоғамда қабылданған қағидалар мен ережелер негізінде өмірдің әр түрлі жақтарын реттейтін әлеуметтік институт ретінде;
Мүшелері нақты мәртебені және рольдерді иемденетін әлеуметтік жүйе ретінде;
Тұлғааралық қатынастардың ерекше жүйесі тән келетін қауымдастық жанұя мәселесімен айналысатын зерттеушілердің ойынша (И. М. Балинский, А. И. Захаров, И. А. Сихорский және т. б. ) жанұя баланы тәрбиелеуде жағымды және жағымсыз фактор ретінде көріне алады.

Бала тұлғасына жағымды әсері, балаға жанұядағы жақын адамдардан басқа ешкім жақсы қатынас жасамайды және олар секілді қамқоршы бола алмайды. Осыған қоса баланы тәрбиелеуде ешбір әлеуметтік институт жанұя секілді соншалықты потенциалды зиян келтіре алмайды.

Л. Д. Столяренко, С. И. Салипина ойларынша «жанұялық-тәрбие - бұл нақты жанұя шартында және ата-анамен туыстар күшімен құрылатын тәрбиелеу мен білім беру жүйесі». Жанұялық тәрбие - бұл күрделі жүйе. Ол белгілі бір қағидаларға негізделуі керек:

Өсіп келетін адамға адамгершілік пен қайырымдылық таныту;
Балаларды жанұяның өмір әрекетіне оның тең құқылы қатысушылары ретінде қатыстыру;
Балалармен ашық және сенімді қатынастар жасау;
Жанұядағы өзара қатынастардың оптимистілігі;
Өз қойған талаптарының реттілігі (мүмкін емес нәрселерді талап етпеу) .
Өз балаңызға көмек көрсете білу, қойылған сұрақтарға жауап беру.

Бұл қағидаларды жүзеге асыру тәрбиелеу түріне де тәуелді.

Автократикалық - балаларға қатысты барлық шешімдерді тек ата-аналары шешеді.

Авторитетті, бірақ демократикалық - бұл жағдайда шешімдерді ата-аналар балалармен бірлесіп қабылданады.

Либералды - шешім қабылдауда соңғы сөз балаға қалады.

Хаотистік - басқару ретімен жүзеге аспайды: кейде авторитарлы, кейде демократиялық, ал кейде либералды.

Жанұялық микроклимат негізі Макаренко А. С., А. В. Петровский, А. И. Захаров, А. Б. Добрович және т. б. зерттеушілердің ойынша сол климатты анықтайтын тұлғааралық қатынастар болып табылады.

Дәл осы ата-ананың өз баласына деген қатынасын Е. М. Волкова ойынша оның болашақта қандай болып шығатынын болжауға болады.

А. Я. Варга, В. В. Сталин ойларынша «ата-аналық қатынас» - бұл баламен қарым-қатынас жасауда машықтанатын әр түрлі сезімдердің, мінез-құлықтық стереотиптердің және қабылдау ерекшеліктері мен бала тұлғасын және мінезін, оның тәртіп-қылықтарын түсіну ерекшеліктерінің жүйесі. Ата-аналық қатынасының балаға тигізетін әсерінің мәселесімен А. В. Петровский, А. Н. Захаров, И. М. Балинский, В. Н. Мясицев, Р. А. Закепицкий және т. б. айналысқан.

С. Соловейчик ойынша, ата-ананың балаға қатынасы жоғарғы психологиялық қысымдықпен ерекшеленеді және өз көрінулерінде алуан түрлі оның ойынша өте жиі қатынастарға: зейінді, үрейлі, ашулы, бейімделуші, атақ құмар, қарым-қатынасшыл, тұрақты, сенімді, үміттендіруші, табанды түрлері жатады. П. Ф. Лесгафт баланың мінез-құлқына әсер ететін ата-аналардың балаларға қатысты 6 позициясын ұсынды:

Ата-аналары балаларға көңіл бөлмейді, қорлайды, елемейді. Мұндай жанұяларда балалар жиі екіжүзді, өтірікші болып өседі. Оларда орташа интеллект немесе ақыл-ой дамуында тоқтау жиі байқалады.
Ата-аналар өз балаларына күнделікті масаттанып, оларды үлгісі деп есептейді. Балалар жиі эгоист, өз-өзіне сенімді, үстірт болып өседі.
Махаббат пен сыйластықта құрылған гармониялық қатынастар. Балалар мейірімділігімен, ойлау тереңдігімен білімге құштарлығымен ерекшеленеді.
Ата-аналар ылғи баласына көңілі толмайды, сынға алып, кінәлайды. Бала ашулы, эмоционалды тұрғыда тұрақсыз болып өседі.
Ата-аналары шамадан тыс баласын ерекшелетіп, қорғайды. Балалар жалқау, әлеуметтік тұрғыда жетілмеген болып өседі.
Позициясына финанстық қиыншылықтар әсер ететін ата-аналар. Олардың балалары қоршаған әлемге пессимистік қатынаста өседі. Егер әсер етпесе, онда балалары қарапайым, салмақты. А. С. Макаренко жанұяда қатар өмір сүру, конорронтация, достастық секілді қатынастарға назар аударған. Өзінің зерттеулерінде С. В. Ковалев жанұялық қатынастардың келесі түрлерін бөліп көрсетеді: антагонизм, бәсекелестік, жарыс, паритет, бірлестік.

Е. М. Волкова тек сәтті жанұялардың түрлерін қарастырады.

А. В. Петровский диктат, қамқорлық, паритет, бірлестікті бөліп көрсетеді.

С. В. Ковалев, А. В. Петровский, Е. М. Волкова бөліп көрсеткен жанұялық қатынастар түрлерін оқып-зерттеп, біз келесілерді анықтадық:

Диктат - басқасының инициативасын жүйелі түрде басу.

Қамқорлық - ата-аналары өз еңбектері арқылы баланың барлық қажеттіліктерін қанағаттандыруын қамтамасыз ететінін қатынастар.

Бірлестік - тұлғааралық қатынастардың ортақ мақсаттар мен бірлескен іс-әрекет міндеттеріне тікелей қатыстылығын білдіреді.

Араласпаушылық - екі: «ересектер мен балалар» әлемдерінің қатар тіршілік етуін білдіреді.

Паритет - одастастықтың барлық мүшелерінің өзара пайдасына негізделген бірдей, тең «одақтастық» қатынастар.

А. Б. Добрович жанұядағы ата-аналары айқындалған баланың рольдерін бөліп көрсетеді: «жанұя кумирі», «мамасының байлығы (қазынасы) », «науқас бала», «жаман бала», «Золушка» (7, 46) .

Өздерінің зерттеу жұмыстарында А. Я. Варга және В. В. Сталин ата-ана қатынасының келесі критерийлерін бөледі:

«Қабылдау - бас тарту (итермелеу) ». Қабылдау: ата-анасына баласы қандай болса, сол күйінді ұнайды. Ол баланың даралығын сыйлап, оған симпатия білдіреді. Бас тарту: ата-анасы өз баласын нашар бейімделе алмайтын, жетістікке жете алмайтын ретінде қабылдап, көрді. Ол балаға сенбейді, оны сыйламайды.
«Кооперация» - ата-ана баланың іс-әрекеттері мен жоспарларына қызығушылық танытып, оған барлық жерде көмектесуге тырысады. Оның интеллектуалды және шығармашылық қабілеттіліктерін жоғары бағалап, оны мақтап тұтады.
«Симбиоз» - ата-ана күделікті бала үшін мазасыз болып, оны уайымдайды, бала ата-анасына әлсіз, кішкентай, қорғаныссыз болып көрінеді. Ата-ана балаға өз бетімен еркіндік бермейді.
«Авторитарлы гиперсоциолизация» - ата-ана баладан еш қарсылықсыз тыңдауды және тәртіпті талап етеді. Ол баланың өз еріктілігін көрсеткендігі үшін қатаң жазалайды. Ата-ана баланың әлеуметтік тәртіп-қылықтарын мұқият аңдып-бақылап, әлеуметтік жетістікті, табыстылықты талап етеді.
«Кішкентай жолы болмаушы (неудачник) » - ата-ана қатынасында баланы инфантилизациялауға ұмтылыс бар. Бала бейімделе алмайтын, жолы болмайтын, зиянды әсерлерге ашық болып көрінеді. Ересек баланың өмірдің қиындықтарынан қорғап, оның әрекеттерін қатаң бақылауға тырысады. Әдебиеттерде талдау нәтижесінде, ата-ана қатынастарын сипаттайтын ұғымдардың әр түрлілігіне қарамастан, барлық бағыттарда ата-ана қатынасы өзінің табиғатынан қарама-қайшы келетінін байқауға болатынын көрсетеді. Е. О. Смирнова және М. В. Быкова ата-ана қатынастарында 2 қарама-қарсы моментті бөледі: шарттсыз (қабылдау, махаббат, қайғыға ортақтасу және т. б. секілді компоненттерден тұрады) және шартты (объективті бағалау, бақылау, нақты қасиеттерді тәрбиелеуге бағыттылық) .

Осылайша, бізде, жанұядағы өзара қатынастардың әр түрлі сипатта бола алатындығы жөнінде қорытынды жасауға мүмкіндік беретін барлық негіздемелер бар. Бала - ата-аналық қатынастарға жанұя түрі, ересектердің алатын позициясы, қатынас стильдері және жанұяда балаға берілетін роль әсер етеді. Ата-аналық қатынас түрінің әсерінен оның (баланың) тұлғасы қалыптасады. А. Н. Леонтьев, А. Р. Лурия, Д. П. Эльконин және т. б. зерттеулерінің көрсетуінше, баланың психикалық дамуы оның, ата-анасымен бірлесінің ерекшеліктерімен, эмоционалды контактісімен айқындалады.

Сәйкесінше ата-ана қатынасының баланың эмоционалды дамуына тигізетін әсері туралы мәселені қарастыру жөн.

1. 2. Жоғарғы мектепке дейінгі жастағы балаларда мазасыздықтың

байқалуына ата-ана қатынасының әсері

Ата-ана қатынасының әсерімен байланысты сұрақтарды қарастырмас бұрын, алдымен мазасыздықтың не екеніне назар аударайық.

Психологиялық ғылымда мазасыздық мәселесінің әр түрлі аспектілерін талдауға арналған зерттеулердің маңызды көлемі бар.

«Мазасыздық» ұғымы көп аспектілі. Сөздіктерде ол 1771ж. бері белгіленіп келеді. бұл терминнің шығу тегін түсіндіретін көптеген нұсқалар бар. Көптеген зерттеушілер бұл ұғымды жіктеп-ситуативті құбылыс ретінде де, тұлғалық мінездеме ретінде де қарастыру керекті туралы пікірмен келіседі. Психологиялық сөздікте «мазасыздық» мазасыздану реакциясы пайда болуының төменгі табалдырығымен сипатталатын индивидтің мазасыздықы уайымдауға бейімдігі ретінде қарастырылады: даралық ерекшеліктердің негізгі параметрлерінің бірі.

Р. С. Немов ойынша, мазасыздық адамның ерекше өзіндік әлеуметтік ситуацияларда көтеріңкі алаңдаушылық күйіне келіп, қорқыныш пен мазасыздықты бастан кешіру қасиеті ретінде анықталады.

В. В. Давыдов мазасыздықты әр түрлі өмірлік ситуацияларда алаңдаушылыққа көтеріңкі бейімдіктен тұратын даралық психологиялық ерекшелік ретінде түсіндіреді.

Ұғымдар анықтамасы арқылы мазасыздықты:

психологиялық құбылыс;
тұлғаның даралық психологиялық ерекшелігі;
адамның мазасыздануды уайымдауға бейімдігі;
көтеріңкі алаңдаушылық күйі ретінде қарастыруға болады.

Мазасыздық құрамына: «мазасыздану» (тревога), «қорқыныш», «алаңдаушылық» күй ретінде кіреді. әрқайсысының мәнін қарастырайық.

Қорқыныш - адам санасында өмірі мен амансаулығы үшін нақты қауіптің аффективті (эмоционалды үшкірленген) бейнеленуі.

Мазасыздану - алдағы қауіпті эмоционалды үшкірлене түйсіну. Мазасызданудың қорқыныштан ерекшелігі - әр кезде де теріс, жағымсыз қабылданатын сезім емес, өйткені ол қуанышты толқу, толқып күту түрлерінде де мүмкін. Қорқыныш пен мазасыздану үшін біріктіретін бастама (бастау) алаңдаушылық сезімі болып табылады. Ол артық қозғалыстар бар кезде немесе керісінше қозғалыссыз қалған кезде көрінеді. Адам сасқалақтап, дірілдеп сөйлейді, не тіпті үндемейді. Анықтамасымен қатар зерттеушілер мазасыздықтың түрлері мен деңгейлерін бөліп көрінеді.

Ч. Спилбергер мазасыздықтың 2 түрін: жекелік және ситуативті (реактивті) бөледі.

Жекелік мазасыздық қауіп-қатерден тұратын секілді объективті қауіпсіз жағдайлардың кең спектрін білдіреді (мазасыздық тұлға қасиеті, белгісі ретінде) . Ситуативті мазасыздық әдетте адамға объективті қауіп келтіретін қандай да бір нақты ситуацияға қысқа уақытты реакция ретінде пайда болады.

А. И. Захаров жоғарғы мектепке дейінгі жаста мазасыздық әлі мінездің тұрақты белгісі болып табылмайтындығына назар аударған ситуациялық көрінулерге ие болып келеді. Өйткені балада дәл осы мектепке дейінгі балалық кезеңінде және тұлға ретінде қалыптасу жүреді.

Оқу процесімен - оқу мазасыздығы.
өзі туралы ойлармен - өзіндік бағалау мазасыздығы.
Қарым-қатынаспен - тұлғааралы мазасыздығы байланысты ситуациялар негізінде А. М. Прихонан мазасыздықтың түрлерін бөледі.

Мазасыздықтың түрлерінен басқа оның деңгейлік құрылымы да қарастырылады.

И. В. Имидадзе мазасыздықтың 2 деңгейі: төменгі және жоғарғысбен бөліп көрсетеді. Төменгісі ортаға қалыпты бейімделу үшін қажет, ал жоғарғысы адамның қоршаған социумда дискомфортын тудырады. Б. И. Кочубей, Е. В. Новикова іс-әрекетпен байланысты, мазасыздықтың 3 деңгейін бөлген: деструтивті, жеткіліксіз және конструктивті.

Мазасыздық психологиялық ерекшелік ретінде әр түрлі формаларға ие болуы мүмкін. А. М. Прихонан ойынша мазасыздық формасы деп уайымдау сипатының ерекше бірігуді, мінез-құлық, қарым-қатынас және іс-әрекет мінездерінде вербалды және вербалсыз байқалуларды саналы сезінуді түсінеді. Ол мазасыздықтың ашық және жабық формаларын бөлген.

Ашық формалары: үшкір, реттелмейтін мазасыздық, реттелетін және компенсацияланатын мазасыздық, культивацияланатын мазасыздық.

Мазасыздық жабық түрін (маскаланған) ол «маска» деп аталған. Мұндай маскалар ретінде: агрессивтілік, шектен тыс тәуелділік; апатия, өтірікшілік; жалқаулық, шектен тыс арманшылдықты айтуға болады. Көтеріңкі мазасыздық бала психикасының барлық сфераларына: аффективті - эмоционалды, коммуникативті, моральді - еріктік, когнетивті түрлеріне әсер етеді.

В. В. Лебединскийдің зерттеулері жоғары дәрежедегі мазасыздығы бар балалар невроз, аудитивті мінез-құлық, тұлғалық эмоционалдық бұзылыстар топтарына жатады, деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Сонымен, мазасыз бала қандай?

Мазасыз баланың өзін-өзі бағалауы адекватсыз: төмен немесе жоғары деңгейде, жиі қарама-қайшы, конфликтілігі болып келеді. ол қарым-қатынас жасауда қиыншылықтарға кез болады, инициативасы сирек байқалады, мінез-құлқы - приневротикалық мінезге ие, айқын дезадаптация белгілері бар және оқуға қызығушылығы төмендеген. Оған сенімсіздік қорқақтық, псевдокомпенсациялық механизмдердің болуы, минималды өзіндік реализация тән.

Балаларда мазасыздықтың пайда болуына әсер ететін факторлардың бірі А. Н. Захаров, А. М. Прихожин және т. б. көрсетулері бойынша ата-аналық қатынастар болып табылады.

Берілген мәселе бойынша шетел және отандық авторлар зерттеулерінің іріктемелерін (таңдамасын) келтірейік.

К. Монпардтың ойынша қатаң тәрбиелеу үрку, ұялу және бір уақытта қоса тежегіштік типтің мінездемелік дамуына әкеледі, маятник тәрізді тәрбиелеу (бүгін тыйым саламыз, ертең рұқсат етеміз) балаларда айқын аффективті күйлерге, неврастенияға әкеледі; қамқорлық тәрбиелеу тәуелділік сезіміне және төменгі еріктік потенциалдың құрылуына әкелсе, ал жеткіліксіз тәрбие - әлеуметтік бейімделу қиыншылықтарына әкеледі.

С. Блюменфельд, И. Александренко, Г. Геророгиц ойларынша ата-аналық гиперпротекция немесе радиакалды елемеушілік тұрақсыздыққа және балалар агрессивтілігіне әкеледі.

П. А. Леспафттың айтуына қарағанда балаға деген жеткіліксіз және қатаң қатынас өз-өзімен болу, мінез-құлық тұрақсыздығы және коммуникативтік сферасында бұзушылықтары бар балалардың «ашулы-жасығын» (қажыған) типін көрсетеді; шектен тыс-аймалағыш қатынас, тәуелді мінез-құлықты, салқын және немқұрайлы «жұмсақ-жасыған» типін көрсетеді; ал «жанұя-кумиры» типі бойынша тәрбиелеу-мансапқорлық, шектен тыс ұқыптылыққа, әр кезде бірінші болуға және басқаларды билеуге ұмтылысына әкеледі. И. М. Балинский ойынша жанұяда балаға қатаң әділетсіз қатынас жасау, оларда ауырсынды жан күйінің (жан ауруы) даму себебі болып табылады; шектен тыс-кішіпейіл (мейірімді) қатынас балаларда эмоционалдылықтың шегінен тыса асатын себебі болса, ал шектен тыс (асатын себебі болса) талап етушілік-баланың жан әлсіздігінің себебі болып табылады. В. Н. Мясищев, Е. К. Яковлева, Р. А. Зачепецкий, С. Г. Файеберг айтуларынша қатаң, бірақ қарама-қарсы талаптар мен тыйымдар шарттарында тәрбиелеу жалықтырғыш күйлер, неврастения, невроз үшін жақын факторлардың пайда болуына әкеледі; шамадан тыс көңіл бөлу мен баланың барлық тілектері мен қажеттіліктерін қанағаттандыру типі бойынша тәрбиелеу-эгоцентризм, жоғарғы деңгейдегі эмоционалдық және өзін-өзі бақылаудың жоқтығымен қоса мінездің истериялық белгілерінің дамуына әкелсе, ал балаларға әлі келмейтін талаптар қою-неврастенияның этиологиялық факторы ретінде көрінеді. Е. Г. Сухарева келесідей қорытындылар шығарды: қарама-қайшы және қорлап тәрбиелеу балаларда жоғарғы дәрежедегі қозғыштық пен тұрақсыздығы бар мінез-құлықтың агрессивті-қорғану типіне әкеп соқтырады; деспоттық тәрбие сенімсіздік, ұялшақтық, тәжелгіштік пен тәуелділігі бар пассивті қорғану мінез-құлық типіне келтіреді; шектен тыс қамқор болу, қорғану-айқын аффективті реакциялармен қоса мінез-құлықтың инфантильді типіне әкеледі.

Кеңес және шетел авторлары келесіге назар аударады: яғни ата-ана балалармен өз қатынастарын өздерінің және ата-аналарының тәрбиелеу моделін санасыз түрде кешіре отырып құрайды (29) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.