Отбасылық психотерапия

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Отбасылық психотерапия.
Отбасылық психотерапия деп тұлғаралық қарым-қатынастарды түзетуге
бағытталған жанұядағы, әсіресе науқас отбасы мүшесіндегі эмоционалды
бұзылыстарды жою мақсаты бар психотерапияның ерекше түрін айтамыз.
Отбасы терапиясы барысында 3 кезеңнен тұрады. Оның ұзақтығы бірнеше
аптадан бірнеше жылдарға дейін созылуы мүмкін, оның ұзақтығы “белгіні
таратушыда” психикалық бұзылыстың ауырлығымен отбасындағы тұлғааралық
қақтығыстардың айқындылығымен, терапевтік өзгерістерге жетуге отбасы
мүшелерінің мотивациясы мен қамтамасыз етіледі. Алғашында отбасы терапиясы
1-2 сеанс, ал кейін екі аптада бір рет, ал одан әрі үш аптада бір рет
жиілікте өткізіледі.
Отбасы терапиясы 4 кезеңдерді жиі бөледі (Эйдемиллер, Юстицкис):
- отбасылық диагноз, анықтау кезеңі;
- отбасылық қақтығысты жою;
- қайта құру;
- қолдаушы.
Отбасылық анықтау дегеніміз – отбасы мүшелерінің индивидуальді жекелік
қасиеттерін ескеру мен бұзылған отбасылық қарым-қатынастардың типтелуі.
Отбасылық қатынастарды анықтау проблемалы болжамдарды алға қоятын және
тексеретін психотерапевтің отбасылық топқа қосылу процесімен жүзеге асады.
Отбасылық анықтаупроцедурасының ерекшелігі, ол отбасылық теропияны барлық
кезеңдерге алып жүреді және психотерапевтік техникалардың таңдауын
болжайды. Оның басқа ерекшелігі болып жатқан жайында отбасы мүшелерінің
бірінен алынған ақпаратты отбасының басқа мүшелерімен, сұрастыру мен
психотерапия процесінде қатысушылардың қылығын бақылаудың негізінде
құрылған психотерапевтің өзінің әсерімен сәйкестендіру қажеттілігінен
тұрады. Екінші кезеңде психотерапевті клиентпен және оның отбасы
мүшелерімен бір жақты кездесулерде отбасылық қақтығыстың негізін анықтау
мен табу және оны қақтығысқа қатысты отбасының әрбір мүшесінің эмоционалды
әсерленуі арқылы жою жүреді. Психотерапевт қақтығысқа қатысушыларға
барлығына түсінікті тілде сөйлесуге үйренуге көмектеседі. Сонымен қатар ол
отбасы мүшесінің бірінен алынған қақтығыс жайындағы келісілген көлемдегі
ақпаратты тасушы делдалдың ролін орындайды. Бұл ақпараттың вербальды емес
сыңары.
Отбасылық қарым-қатынастарды реконструкция кезеңінде көкейкесті отбасылық
мәселелерді топпен не ұқсас мәселелермен параллель топтардағы клиентермен
талқылау. Бұл топтардағы рольдік қылықтың тренинг пен конструктивті
дауласудың ережелерімен оқыту жүргізіеді.
Отбасылық перапияның қолдаушы кезеңі табиғи отбасылық жағдайларда
эмпатикалық қатынас пен рольдің қылықтың кеңейтілген диапазонындағы өткен
кезеңдердегі алынған дағдыларды нығайтудан тұрады. сОнымен қатар шындық
өмірде қолданылатын қатынастың алынған дағдыға кеңес беру мен түзету
жүргізіледі. Кезеңдерді бөлу отбасылық терапия процесін құрылымдауға
мүмкіндік береді, диагностикалық мәліметтің мақсаттары мен көлеміне
байланысты түрлі психотерапевтикалық әдістердің қолдану жүйелілігін
дәлелдейді. Отбасы терапиясының жиі қолданылатын әдістері:
- үнемдеуді тиімді қолдану;
- тыңдай алу шеберлігі;
- сұрақтардың көмегімен оқыту;
- қайталау;
- соммалау, мазмұндау;
- нақтылау және аффектінің бейнеленуі;
- конфронтация, яғни, ерлі-зайыпты жұп, бейсаналы немесе амбивалентті
мақсаттар, қатынастар, немесе оларды саналы меңгеру мен өңдеу мақсаты мен
қылық стереотиптерін ұсыну;
- рольдерді орындау;
- “тірі мүсіндерді” құру;
- видеожазбаны талдау.
Бағдарламалық отбасы терапиясы.
Отбасы терапиясының бұл әдісі мәселені шешуге бағытталғандықтан
“мәселені шешуші” “қысқа” деп аталады. Бұл бағыттың ең танымды тұрғалары –
Джей Хейли, Гари Уитер, Клу Маданес. Өз жұмыстарында психотерапевтер отбасы
мүшелерінің тұлғалық ерекшеліктерін шоғырлатпайды. Берілген ыңғай белгінің
бөліктеріне үлкен көңіл бөлумен, ал отбасыға қызығушылықпен сипатталады.
Бұл бағыт әйгілігін 1970 жылы ие болды. Бұл әдістің идеяларын көптеген
өкілдері Милтон Эриксонның жұмыс тәжірибесінен алып пайдаланған. Оның
тәжірибесіне екі ыңғай тән: әсер етудің жанама әдістерін қолдану және
клиент ұсынғанның барлығын қабылдау.
Бағдарламалық ыңғайдың мәні отбасындағы өзгеріс, бұзылыстың себебін
түсінуден маңыздырақ болғандықтан мәселені шешуүшін бағдарламаларды өңдеу
болып табылады. Бағдарламалық терапевтер мәселенің тұрақтылығын қамтамасыз
ететін факторларды зерттейді. Көптеген бағдарламалық психотерапевтердің
пікірінше қалыпты жұмыс істейтін отбасы – бұл белгілерден қашатын және
өзгермелі жағдайлардың талабына сәйкес жұмыс істей алатын отбасы.

Отбасы қылықтық психотерапия.
Отбасы қылықтық психотерапия өзінің негізгі принципі ретінде қылықты
салдармен біріктіруде көрінеді, осыдан қылықтың паттерні жағымды салдар
туынданғанға дейінгі барлық жағдайдағы өзгерістерге қарсы тұрады. Бұл
бағыттың өкілдерін қылықтардың жүйелілігінің талдауы қызықтырады. Некедегі
қанағаттанушылық бір-бірне тұғызған қанағаттанудың көмегімен емес, өзара
фрустрациялардың жоқтығымен айтарлықтай көп мөлшерде шартталу жағдайы
негізге алынады.
Жиі қолданылатын техникалардың бірі ата-аналардың қылықтық тренингі
болып табылады. Психотерапияның процесі терапевт клиенттің мәселесінің мәні
мен оны шешу жолдары көзқарасын өзгертуден басталады. Қылықтың
психотерапевтер емдеуге бүкіл отбасын емес тек баланы және ата-ананың бірін
шақыратын кейбіреулердің бірі. Ата-аналар қылықтар тренингі балаларды
тәрбиелеу, эмоционалдық қылықтың әсер ету паттерндерін тану және
модификациялау сұрақтарында олардың іскерлігін жоғарылату мақсаты бар.
Жұмыстың ең танымал техникалары келесілері:
- қалыптастыру – жүйелі нығату арқылы кішкентай порциялар тілекті қылыққа
жету;
- жетондық жүйе сәтті қылықтары үшін балаларды марапаттау есебінде ақша
немесе ұпайды қолданады;
- шарттық жүйе ата-аналардың қылығының өзгеруі баланың қылығының синхронды
өзгеруі келісуді өзіне қосады;
- мараппатауға өзгерістер мен айырбастау;
- бөлу шектеу түрінде жазалау;
отбасы қылық терапиясы бұл өзінің қарапайымдылығы мен тиімділігі
болғандықтан ең әйгілі әдістердің бірі.
Басқа бағыттар:
Отбасылық коммуникативті терапия Пало Алто бағытынан бөлініп шықты. Оның
жүргізуші өкілдері П. Вацианик,Д.Джексон және басқалары болып табылады.
Отбасы коммуникативті терапия мақсаты коммуникация тәсілдерінің
өзгеруі немесе интеракцияның жұмыс істейтін үлгілерін өзгеру мақсатымен
саналы әрекеттер болып табылады.
Алғашында бұл бағыттың өкілдері, мысалы, Вирджиния Сатир, жәй
отбасындағы коммуникацияны жақсартуды мақсат етіп қойды, содан соң бұл идея
блегіні қолдайтын коммуникацияның тәсілдерін өзгертуге дейін кішірейді.
Отбасы коммуникация негізгі техникалар тобы келесілері болып табылады,
отбасы мүшелерін анық коммуникацияның ережелеріне үйрету; отбасында
коммуникацияны талдау және интерпретациялау; әртүрлі тәсілдер мен
ережелердің көмегімен отбасындағы коммуникацияны манипулыциялау. Бұл
психотерапияның түрлі жоғары тиімділіктегі әдіс ретінде дәлелдене алады.
Тәжірибеге негізделген отбасы психотерапия бағытының өкілдерінің бірі
ең танымалдары Карл Уйткейер және Огаст Напри. Бұл әдіс “тәжірибе” мен
“сапалы мәнге” негізделген.

Ерлі-зайыпты психотерапия.
Ерлі зайыпты психотерапия отбасылық жұпқа бағытталған психотерапияның
формасын атайды. Ол отбасылық жұпқа отбасылық қатығыстар мен дағдарысты
жағдайларды бастан кешіруге, өзара қақтығыста үндестікке жетуге,
қажеттіліктерді өзара қанағаттандыруды қамтамасыз етуге көмектеседі. Ол өз
бетінше әдіс ретінде де, отбасы психотераипя кезеңі ретінде де жұмыс істей
алады. Жұмыс ерлі-зайыптылармен немесе психотерапевтің қабылдауына келген
серіктестің бірімен өткізіледі. Ерлі-зайыпты психотерапия мұндай
вариантында психотерапевтпен күйеуі (әйеләнің) мәселелері емес, оның ерлі-
зайыптылығы жөніндегі ойлары, сезімдері, уайымдары ғана талқыланады.
Қазіргі уақытта ерлі-зайыпты психотерапияда динамикалық, қылықтық және
гуманистік ыңғайлары ең кең тараған.
Динамикалық ыңғайда ерлі-зайыптының қолайсыздықтың екі серіктестіктің
ішкі қылық мотивация көзқарасымен қарастырылады. Тұлғалық қатынастардың
динамикасы мен олардың психикалық процестердің динамикасымен байланысы
қарастырылып отырады.
Ерлі-зайыпты психотерапияның қылықтың ыңғайының мақсаты серіктестерінің
қылығының өзгеруі бәрінен бұрын болып табылады. Онда оқыту мен шарттаудың
әдістері қолданады, ол мынаны қамтамасыз етеді:
- күйеуі (әйелінің) өзара жағымды қылықтарын басқару;
- қатынас пен туындаған мәселелерді бірігіп шешу аймағында қажетті
әлеуметтік білімдер мен дағдыларды меңгеру;
- өзара өзінің қылығын өзгерту жайындағы ерлі-зайыптының келісімді өңдеу
мен жүзеге асыру;
отбасы терапиясында қазіргі уақытта қылықтың бағыт ең кең тараған. Оның ең
әйгілі формалары – ерлі-зайыптының шарттарды жасау, коммуникативті тренинг,
конструктивті талас, мәселелерді шешу тәсілдері және т.б. қазіргі уақытта
көптеген мамандар бәрінен жиі когнитивті –қылықтық терапия мен жүйелі
психотерапияны байланыстыра интегративті ыңғайды қолданады.
Шарт негізінде қылық терминінде өздерінің талаптары мен өзіне алынған
жағдайларды оның ерлі-зайыптылар анықтайтын келісім шарт жатады. Талаптарды
формулағанда келесі тәртіпті қолдау ұсынылады: жалпы наразылық, оны
нақтылау, одан кейін жағымды сөздер (ұсыныстар), соңында әрбір жұбайдың
әрқайсысының міндеттерін тізу мен шарт.
Гуманистік бағытта ерлі-зайыптының қатынасын психологиялық түзетуде
үйлесімді неке негізінде ашықтық, аутогендік, толеранттылқ, басқаға
тиімділік пен әрбірінің тұлғалық тәуелсіз дамуы түсінігі маңызды болып
табылады. Бұл ыңғай динамикалық қарама-қарсылық ретінде дамыған. Ол
зайыптының тарихи өткенінің әсеріне, шектен тыс манипулятивті қылықтық
ыңғайға бағытталған. Мұнда психотерапевт ерлі-зайыпты өздерінің сезімдерін
вербализациялауға және осыдан түсінікті жақсартуға жағдайлар жасайды.
Серіктестердің жекелік дамуы үшін қолайлы жағдайлар құрайтын ашық некелік
ұстанымдар құрастырылған болатын;
Шындық ұстанымы, “қазір осы жерде”;
Серіктестктің жекелік өмірін сыйлау;
Ашық қатынас басқаның “ойын оқымай” өзінің сезімдері мен тілектері жайында
ашық айту;
Отбасы ролдерді орындауда ширақтылық;
Тең құқықтық;
Сенімділік;
аутектілік - өзінің бағасын білу, басқаның түсінігіне сәйкес өмір сүру
құқығын бағалау;
ашық серіктестік - әркім өзінің жеке құқықтары мен әуестілігі бар.

Отбасылық кеңес беру.
Отбасылық кеңес беру – бұл отбасылық терапияның бір түрі, оның өзіндік
терапевтикалық қатысудың ерекшелейтін белгілері мен шектері бар. Отбасылық
кеңес беру, отабасылық терапиямен бірге параллельді дамып, бір –бірін өзара
байытты. Отбасылық кеңес берудің алдында тұрған мақсаты – отбасындағы
әрекеттестікті өзгерту мен жеке тұлғалық өсу мүмкіндігін қамтамасыз етуүшін
отбасы мүшелерінің мәселелерін зерттеу болып табылады.
Отбасы кеңес беру мен отбасы терапиясы немен өзгешеленеді? Біріншіден,
отбасы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.