Үмбетейдің ақындық өнерінің қазақ әдебиетіндегі алатын орны

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І. Кіріспе.
1. Үмбетей Тілеуұлының өмір жолы.
ІІ. Негізгі бөлім.
1. Ел қорғаған батырды жыр арқауы еткен батыр бейнесі.
2. Жырау шығармаларындағы халықтық салт-дәстүрлер көрінісі.
ІІІ. Қорытынды.
1. Үмбетейдің ақындық өнерінің қазақ әдебиетіндегі алатын орны.

Үмбетей жырау 1706 жылдар шамасында туады. Болашақ жыраудың әкесі Тілеу
қаһармандық жырларды, ескі аңыздарды, билердің шешендік сөздері мен
нақылдарын жақсы білетін шежіре, сонымен қатар халықтың музыка мұрасына
да жетік даулескер қобызшы, ел ішінде абыз атанған адам екен. Үмбетейдің
өмірдегі, өнердегі мектебі өз әкесі және сол іспеттес көненің көздері
арқылы алған дәріс болды. Ақындық қабілеті ерте байқалған Үмбетей өз
ауылдастарының, кейде тіпті, ағайын – туғандарының теріс істерін (ерте
байқаған) әшкерлеген өткір тілді өлеңдер авторы ғана емес, ескі эпикалық
жырлардың білгірі ретінде де танылады. Алайда өзіне көне жырауларды үлгі
тұтқан Үмбетей уақыт оза келе философиялық – дедактикалық толғауларға ден
қояды.
Сонымен қатар сырт жауларымен күресте аты шыққан батырларды мадақтау
да жырау өнернамасындағы өзекті тақырыптардың біріне айналды және осы
реттегі жырлары Үмбетейге үлкен даңқ әкелді.
Үмбетей 1778 жылы қазіргі Целиноград облысының Ерейментау ауданында
қайтыс болған.
Үмбетей жырау – дидактикалық поэзияның әйгілі шеберлерінің бірі. Ол
жастайынан сөз өнеріне ден қойған. Оның осы жылдағы алғашқы ұстазы өз
әкесі болған. Ол халықтың ауыз әдебиетби, ән өнерін жақсы білген, ел
тарихына өте қанық адам болған. Сонан соң халық шежірелерінен шешендік
сөздеріннен халық дастандарынан көп тағлым алған. Үмбетей жырау елінің
қорғаны болған батырларды жырына арқау еткен. Бөгембай өліміне,
Бөгембай өлімін Абылай ханға естірту атты толғауында ол Бөгембай
бастаған халық батырларын дәріптеген.
Үмбетей жырау Бөгембай батырдың ерлік бейнесін танаша өрнектейді. Оны
асқар Алатауға теңейді, тегеурінді бүркітке, темір жұмсап, оқ атқан
қорғасынға, балайды.
Болмашыдай анадан болат тудың, Бөгембай, - деп қастерлейді.
Атамекенін жаудан қорғап қалған, салқымыздың ұлан – байтақ жерін
Баянаула, Қызылтау, Арбасы, Шыңғыстау бүкіл Сарыарқа атырабын
қалмақтардан аман алып қалған Бөгембай батырдың ерлігін сүйсіне жырлайды.
Үмбетей жырау сонда:
Қашақты қуып қашырдың,
Қара Ертістен өткізіп
Алтай тауға асырдың.
Ақ шәугімге қос тігіп
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.