Доссор 100 жыл

Ұлан.ғайыр жеріміздің асты тұнған байлық екенін білсе де, ғасырлар бойы біреуге тәуелді болып келген ата.бабаларымыздың оны алуға кезінде мүмкіндігі де болмаған. Атырау өңірінде мұнай бар екенін білген Ресей патшалығы ХVIII ғасырда экспедициялар жіберіп, зерттеу жұмыстарын жүргізген. 1787 жылы І Петрдің жарлығымен экспедиция Жайық пен Жем өңірлерінде мұнай бар екенін жария етсе, 1899 жылы «Ембі», «Ембі.Каспий», «Ағайынды Нобель» сияқты ірі мұнай компаниялары жүргізген бұрғылау жұмыстарының арқасында Қарашүңгіл алаңында алғаш рет мұнай бар екені анықталып, ал, 1911 жылы 29 сәуірде Доссорда №3 ұңғымадан күшті мұнай фонтаны атып, 30 сағатта 17 мың тонна мұнай алынып, бүкіл дүние жүзін дүрліктірді. Бұл тек Ембі емес, бүкіл қазақ мұнайының бастамасы болды.
Міне, осыдан 100 жыл бұрын Доссордан бастап Ембі жерінде жаңа өмір кезеңі басталды. Ұшқанда қара жоқ елсіз далада жаңа өндіріс пайда болды. Қыста қыстаққа, жазда жайлауға малмен бірге көшуден басқаны білмейтін қазақ жастарының арасынан алғашқы жұмысшылар шыға бастады. Сөйтіп, алғашқы жұмысшылар табы пайда болды. Ал, жоғарыда аталған шетел компаниясының басшылары болса, өздерімен бірге мыңдаған жұмысшы мамандарын алып келіп, жергілікті қазақ жастарына дұрыс жұмыс бермей, ауыр, қосалқы жұмыстарға салып қойды. Және оларға өз адамдарына қарағанда жалақыны көп төмен төледі.
Алғашқыда жұмысқа шыққан жергілікті қазақ жастары М.Сартов, М.Жұмағалиев, С.Нұрымов, С.Тағабергенов, А.Айбатыров, А.Аустниязов, Б.Жұбатқанов, Т.Сарғалиев, Қ.Төреғалиев, Е.Дүтбаев, Қ.Жылқышиев, Х.Бажбенов, Б.Шырдабаев, Ө.Жайлыбаевтар қанша қиыншылық болса да, жұмыс орындарын тастап кетпеді, шыдады. Себебі, олар болашақтың тек мұнайда екеніне сенді. Ембінің мұнай кәсіпшіліктерінен өндірілген мұнайдың халық игілігіне пайдалана бастауы және оның бұдан әрі дамуы Кеңес Одағы орнағаннан кейін, пролетариат көсемі В.И.Лениннің есімімен байланысты екені сөзсіз. В.И.Лениннің тікелей тапсырмасымен 1920 жылы Чапаев дивизиясы Гурьев қаласы мен Ембі мұнай кәсіпшіліктерін банды Толстов бастаған ақ гвардияшылардан босатып, осы жердің бүлінген мұнай өндіру алаңдарын қалпына келтіру үшін көмекке Ресейден жүздеген білгір мұнайшы.мамандар жібертеді. А.В.Бородин, Р.Н.Фридман сияқты инженер.маман мұнайшылар жергілікті халықпен тіл табысып, Ембі мұнай өндіру кәсіпшіліктерін бір қалыпты жұмыс жасатуға кіріседі. Доссорда партия ячейкаларын құрып, оны орыс коммунистері басқарып, алдыңғы қатарлы жергілікті жұмысшы жас.тарды партия қатарына тарта бастайды.
1924 жылы сәуір айында Орталық Комитеттің жұмсауымен белгілі революционер, жазушы Сабыр Шәріпов «Ембімұнай» өндіріс басқармасына келіп, жергілікті жұмысшы жастарды тәрбиелеу жұмысымен айналысады. Осы жылы қыркүйек айында Доссор аудандық партия комитетінің конференциясы болып, онда Батыс Қазақстан революциялық қозғалысының мүшесі Әмірғали Меңдігерей.ұлы Ипмағамбетов бірінші хатшы болып сайланады. Аудандық партия комитетінің құрылуы халық шаруашылығын қалпына келтіріп, жергілікті халықтың тұрмыс жағдайларын жақсартып, тұрғын үй, мектеп, мәдениет үйін салып, балаларды оқуға тартуға жол ашты. Александров.Гай темір жолы, Мақат.Саратов мұнай құбыры құрылысы басталып, жергілікті жастардан білікті мамандар даярлайтын ФЗУ (фабрико.заводское училище) ашылды. Осы кездері жастардың арасынан Әлғазы Ілиясов, Рахымжан Сағындықов, Әбіш Сүлейменов, Орынбай Бердіғожин, Сары Юсупов, Қансұлтан Аухатов сияқты жас өндіріс командирлері шыға бастайды. Бұл кездері Жылой жерінде де мұнайдың көп екендігі, оны тездетіп алудың жаңадан құрылып жатқан еліміз үшін өте қажеттігі туралы халыққа жиі айтылып жүреді.
Менің атам Қызылбасов Бешім осы Жылой жерінің тұрғыны, қарапайым шаруа, білімі болмаса да, елде болып жатқан оқиғалардан үнемі хабардар, көзі ашық, би болмаса да ағайын.тумалар арасында кездесіп тұратын азды.көпті келіспеушілікті әділ шешіп, ақыл.кеңесін айтып жүретін беделді кісі бол.ған.
Бешім қарт, 1926 жазғы айларының бір күні бір ауылдан келе жатып, қазіргі Қосшағыл маңынан шағыл топырақтың арасынан қара.қоңыр, жерге жинал.ған майды көреді. Сол кезде ел арасында мұнай жөнінде айтылып жүрген әңгімелер оның есіне түсіп, жаңағы