Әзірбайжан Республикасы

Жоспар
Кіріспе

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І тарау. Табиғат жағдайлары мен ресурстары, халқы
1.1. Табиғат жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Табиғат ресурстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3. Халқы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9

ІІ Тарау.Шаруашылығына жалпы сипаттама.
2.1. Өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2. Ауыл шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3. Экономикалық ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

ІІІ Тарау. Транспорт және экономикалық аймақтары.
3.1. Транспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3.2. Экономикалық ауданы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
3.3. Сыртқы экономикалық байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29

Кіріспе
Әзербайжан - Кавказ сыртының Оңтүстік – Шығыс бөлігін алып жатқан тәуелсіз мемлекет. Ол Кавказ елдері арасында жерінің ауданы мен халқы саны жөнінен жетекші орында.Солтүстігінде Ресей Федеративімен батысында Грузия мен, оңтүстік – батысында Армениямен және Туркиямен, ал, оңтүстігінде Иранмен шектеседі. Елдің әкімшілік шекаралары табиға шектерге (үлкен кавказ және кіші Кавказ таулары), сәйкес келеді. Әзербайжан жері шығысында Каспий теңізі суларымен шайылып жатыр, сол себепті Түркіменстан мен және Қазақстан мен теңіздік шекаралары бар. Осы аталғандар негізінде елдің географиялық орнын экономикалық және геосаяси тұрғыдан қолайлы болып бағалануда.
Мемлекеттің ресми аталуы - Әзірбайжан Республикасы. Территориясы – 86,6 мың км2. Тұрғындары – 8,14 млн. адам. Астанасы – Баку қаласы (1,8 млн. тұрғын).
Мемлекеттік құрылысы. Әзірбайжан – унитарлық демократиялық мемлекет, президенттік республика. Мемлекет басшысы – президент. Заң шығарушы органы – парламент (мини мәжіліс – ұлттық шақырылым), ол палатадан тұрады, онда 125 тағайындалушы бес жылға депутаттыққа сайланады. Орындаушы билікті ел президенті сайлайтын және мини мәжіліспен бектілетін билікпен жүзеге асырылады «министрлер Кабинеті). Билік басшысы – премьер-министр.
Ірі саяси партиялары – жаңа Әзірбайжан, Әзірбайжанның халықтық фронты, Мусоват, Әзірбайжанның ұлттық тәуелсіздігінің партиясы. Әзірбайжанның территориясы 65 ауданға бөлінген.
Мемлекеттік белгісі – 18 қазан - Тәуелсіздік күні.
Мемлкеттік тілі - Әзірбайжан тілі.
Ұлттық валютасы – манат.
БҰҰ-на мүшелігі – 1992ж. наурыз айынан БҰҰ мүшесі.
Ресеймен дипломатиялық қарым-қатынастар орнатуы – 1992ж. сәуір.
Әзірбайжан Закавказьенің батыс бөлігінде орналасқан. Ол Иранмен, Грузиямен , Армениямен, Турциямен, Ресеймен шектеседі. Оның жағалауын Каспий теңізі шаяды. Әзірбайжан шектесетін елдердің әрбіреуімен күрделі және көпғасырлық байланыстар мен қарым-қатынастарға ие.

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І тарау. Табиғат жағдайлары мен ресурстары, халқы
1.1. Табиғат
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Табиғат
ресурстары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...6
1.3.
Халқы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІ Тарау.Шаруашылығына жалпы сипаттама.
2.1.
Өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Ауыл
шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...13
2.3. Экономикалық
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .14

ІІІ Тарау. Транспорт және экономикалық аймақтары.
3.1.
Транспорты ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
3.2. Экономикалық
ауданы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...22
3.3. Сыртқы экономикалық
байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

Кіріспе
Әзербайжан - Кавказ сыртының Оңтүстік – Шығыс бөлігін алып жатқан
тәуелсіз мемлекет. Ол Кавказ елдері арасында жерінің ауданы мен
халқы саны жөнінен жетекші орында.Солтүстігінде Ресей Федеративімен
батысында Грузия мен, оңтүстік – батысында Армениямен және Туркиямен,
ал, оңтүстігінде Иранмен шектеседі. Елдің әкімшілік шекаралары табиға
шектерге (үлкен кавказ және кіші Кавказ таулары), сәйкес келеді.
Әзербайжан жері шығысында Каспий теңізі суларымен шайылып жатыр, сол
себепті Түркіменстан мен және Қазақстан мен теңіздік шекаралары бар.
Осы аталғандар негізінде елдің географиялық орнын экономикалық және
геосаяси тұрғыдан қолайлы болып бағалануда.
Мемлекеттің ресми аталуы - Әзірбайжан Республикасы. Территориясы –
86,6 мың км2. Тұрғындары – 8,14 млн. адам. Астанасы – Баку қаласы (1,8
млн. тұрғын).
Мемлекеттік құрылысы. Әзірбайжан – унитарлық демократиялық
мемлекет, президенттік республика. Мемлекет басшысы – президент. Заң
шығарушы органы – парламент (мини мәжіліс – ұлттық шақырылым), ол
палатадан тұрады, онда 125 тағайындалушы бес жылға депутаттыққа
сайланады. Орындаушы билікті ел президенті сайлайтын және мини
мәжіліспен бектілетін билікпен жүзеге асырылады министрлер
Кабинеті). Билік басшысы – премьер-министр.
Ірі саяси партиялары – жаңа Әзірбайжан, Әзірбайжанның халықтық
фронты, Мусоват, Әзірбайжанның ұлттық тәуелсіздігінің партиясы.
Әзірбайжанның территориясы 65 ауданға бөлінген.
Мемлекеттік белгісі – 18 қазан - Тәуелсіздік күні.
Мемлкеттік тілі - Әзірбайжан тілі.
Ұлттық валютасы – манат.
БҰҰ-на мүшелігі – 1992ж. наурыз айынан БҰҰ мүшесі.
Ресеймен дипломатиялық қарым-қатынастар орнатуы – 1992ж. сәуір.
Әзірбайжан Закавказьенің батыс бөлігінде орналасқан. Ол Иранмен,
Грузиямен , Армениямен, Турциямен, Ресеймен шектеседі. Оның жағалауын
Каспий теңізі шаяды. Әзірбайжан шектесетін елдердің әрбіреуімен
күрделі және көпғасырлық байланыстар мен қарым-қатынастарға ие.

1тарау Табиғат жағдайлары, мен ресурстары, халқы
1.1. Табиғи жағдайлары.
Мемлекеттің ресми аталуы - Әзірбайжан Республикасы. Территориясы –
86,6 мың км2. Тұрғындары – 8,14 млн. адам. Астанасы – Баку қаласы (1,8
млн. тұрғын).
Мемлекеттік құрылысы. Әзірбайжан – унитарлық демократиялық
мемлекет, президенттік республика. Мемлекет басшысы – президент. Заң
шығарушы органы – парламент (мини мәжіліс – ұлттық шақырылым), ол
палатадан тұрады, онда 125 тағайындалушы бес жылға депутаттыққа
сайланады. Орындаушы билікті ел президенті сайлайтын және мини
мәжіліспен бектілетін билікпен жүзеге асырылады министрлер
Кабинеті). Билік басшысы – премьер-министр.
Ірі саяси партиялары – жаңа Әзірбайжан, Әзірбайжанның халықтық
фронты, Мусоват, Әзірбайжанның ұлттық тәуелсіздігінің партиясы.
Әзірбайжанның территориясы 65 ауданға бөлінген.
Мемлекеттік белгісі – 18 қазан - Тәуелсіздік күні.
Мемлкеттік тілі - Әзірбайжан тілі.
Ұлттық валютасы – манат.
БҰҰ-на мүшелігі – 1992ж. наурыз айынан БҰҰ мүшесі.
Ресеймен дипломатиялық қарым-қатынастар орнатуы – 1992ж. сәуір.
Әзірбайжан Закавказьенің батыс бөлігінде орналасқан. Ол Иранмен,
Грузиямен , Армениямен, Турциямен, Ресеймен шектеседі. Оның жағалауын
Каспий теңізі шаяды. Әзірбайжан шектесетін елдердің әрбіреуімен
күрделі және көпғасырлық байланыстар мен қарым-қатынастарға ие.
Әзербайжанның жер көлемі 86,6 мың км² халқы 7,8мың адам. Астанасы
Баку. Мемлекеттік тілі - әзербайжан тілі. Әзіербайжанның географиялық
орны өте қолайлы. Әзербайжан Республикасының географиялық орны – бүкіл
Түрік әлемін байланыстыратын тоғыз жолдың торабы, алтын көмір
солтүстігінде Ресей жеріндегі Еділ бойындағы түріктермен (Татар,
башқұрт, ноғай. т.б.)
Шығысында Каспий жағалауындағы Түрік елдерімен, оңтүстігінде Иран
Түріктермен экономикалық, достық, қарым – қатнас жасауға өте қолайлы.
Жер бедері алуан түрлі жердің жартысына жуығы Үлкен және кіші
Кавказ таулары алып жатыр.
Кура – Аракс және басқа өзендердің бой тарапында тоғайлы
ормандармен жыңғыл шіліктері өседі. Талыш тауының беткейлерінде және
Ленкорань ойптында реликт өсімдіктері өседі. Ылғалдың көптігі мен
жылудың молдығы субьтропиктік егіншілік үшін өте қолайлы. Сонымен
Әзербайжанның шығысында цитрус жеміс ағаштары мен шай бұталарын
өсіреді. Кіші Кавказ тау ормандарында алма, алмұрт, алма ағаштары мен
жабайы жеміс ағаштары өседі.

1.2.Табиғат ресурсы.
Елдегі түсті металлургия алюминний өнеркәсібімен және кейбір
түсті металлдарды өндірумен бейнеленген. Алюминни й өнеркәсібін
басқару мақсатында Азералюминиум атты мемлекеттік компания құрылған.
Бұл саланың кәсіпорындары басқарушы құрылым құқығындағы жаңа
шетелдік компанияларда қолдан қолға өте берді, өйткені елдің өзінде
алюминний өндірісін қайта қалпына келтіру үшін қаражат құралдары
жоқ.
Әзірбайжанда сиениттер өндіру және оларды сазбалшық өңдеу мүмкіндігі
бар, одан кейіннен біріншілік алюминний алынады.
2001 жылы біріншілік алюминний өндірісі құндылық сипатта 250
млрд.манатты құрады. Қазіргі таңда бұл елде осы саладағы ең басты
инвестор Fondel Metal Part cipation атты голландиялық басқарушы
компаниясы болып табылады. Бұл компанияның жоспары бойынша 500
млн.долларға дейін инвестицияны өсіру есебінен жуырдағы бес жылда
біріншілік алюминний өндірісі 300 мың теңгеге дейін, сазбалшық
өндірісі – 400 мың теңгеге дейін артуы мүмкін. Бұл үшін алюминний
зауытының, барлық цехтарында өндірісті қайта қалпына келтіру, Сумнаш
пен Генджида 150-200 мың теңгеге қуатқа ие жаңа алюминний зауытының
құрылысын бастауға кірісу жоспарланған.
Әзірбайжандағы алюминний өндірісіне ресейлік компаниялар да, ең
бірінші кезекте Сібірлік алюминний компанияларына да қызығушылық
танытуда.
Әзірбайжанда – Генджи мен Бакуде – түсті металл өңдеу және олардан
машина жасау саласында пайдаланылатын латундық, мыстық, алюминнийлік
прокат өндірісі бойынша екі шағын зауыт бар. Елдің көптеген машина
жасау зауыттарында түсті металлдардан құйма жасау өндірісі бойынша
цехтар бар.
Бүгінгі таңда елдің бүкіл түсті металлургиясы, алюминнийден басқасы,
төмен деңгейге жұмыс жасайды, және сыртқы инвесторлардың келуін
күтеді, олар салық және жалақы бойынша саланың қалыптасып біткен
қарыздарын төлеп, өндірісті қалпына келтіруі және ескірген
құрылғыларды реконструкциялауы тиіс.
Жеңіл өнеркәсіп.
Әзірбайжандағы жеңіл өнеркәсіпте келесі салалар ерекше бөлінеді: мақта
тазалу, табиғи жібек маталар өндірісі және кілем тоқу. Бұл
кәсіпорындар шағын қалаларда Горадиз, Евлок, Барда, Уджары, Сальены
қалаларында және ірірек қалаларда Генджа, Сабирабар, Али-Байрамлы
қалаларында орын тепкен. Елде жақсы жылдарда 500 мың тоннадан астам
шитті мақтадан өндірілген. Мақта-атаны комбинаттар Баку, Генджи және
Минчечаур қалаларында бар, алайда олар бүгінгі таңда тек ең аз
қуаттылықта жұмыс істейді.
Әзірбайжанда көптеген ғасырлардан бері ақмамық (жібек) өсіреді және
табиғи жібек маталар өндіреді. Аса ірі жібек тоқу комбинаттары
Шели, Ордубад және Халкенди қалаларында тұрғызылған.
Кілем тоқу - Әзірбайжандағы ең ескі салалардың бірі. Жүнді кілемдерді
қолмен және машинамен тоқу елде бұрыннан дамыған. Баку қаласында
кілемдер музейі бар, онда Закавказье мен Иран халықтарының кілем
тоқу өнерінің сан қилы үлгілері көрсетілген.
Тамақ өнеркәсібі.
Елдің тамақ өнеркәсібінің қазіргі заманғы күйінің басты ерекшелігі
тамақ өнімдерінің өндірісінің негізгі бөлігінің тұрғындардың жеке
подсабтық шаруашылықтарына орталықтануы мен сапаның шикізат базасының
өсуі деп есептеуге болады. Тамақ өнеркәсібінде дәстүрлік өндіріспен
қатар жеміс-жидектер мен жүзім өңдеу және балық өнеркәсібі үлкен
мәнге ие.
Жергілікті шикізатта жұмыс жасайтын темекі фабрикалары Баку, Евлах,
Балакен қалаларында орын тепкен.
Әзірбайжан – көк шайдың дәстүрлік өндірушісі, ол көршілес орталық
Азия мен Иранның елдеріне экспортталады.

1.3. Халқы.
Әзірбайжан – көп ұлтты мемлекет. Республикасының негізгі халқы -
әзірбайжандар. Басқа ұлт өкілдерінен орыстар, грузиндер, украиндар,
татарлар, аварлар, лезгиндер және т.б. Табиғи өсу көрсеткші жоғары.
Әрбір 1000 адамға 26,9 нәрестеден келеді. Халқының орташа тығыздығы
1 км2-қа 80 адамнан келеді. Халықтың ең тығыз орналасқан жері –
Абширон түбегі, Кіші Кавказ тау баурайы, Леникарань мен Кура-Аракс
ойпаты. Бұл аймақта халықтың тығыздығы 1 км2-қа 100 адамнан келеді.
Республика еңбек ресурстарымен (16-60 жастағы адамдар) толық
қамтамасыз етілген.

Әзірбайжан ұлтының Әзірбайжан республикасынан басқа ең көп
орналсқан жері – Иран (22 млн.адам), Туркия (3 млн.адам), Ресей 152 мың
адам). Әзірбайжан тілі түркі тілінің оңтүстік-батыс тобына жатады.
Мемлекеттік әрі басқа ұлтаралық қатынас тілі болып табылады.
Әзірбайжан халқының бай ауыз әдебиеті бар. Түркі тілдес елдерге
ортақ Қорқыт ата кітабы XV ғасырда жазылған. XVI ғасырда өмір
сүрген Әзірбайжан халқының дарында ұлы Мұқамедд Физули
шығармаларында жарияланған әлеуметтік мәселелер актуальділігін осы
уақытқа дейін жойылған жоқ. Әзірбайжан халқы талантты – ұл-қызға өте
бай ел.

Әзірбайжанда туудың жалпы көрсеткіштері соңғы 10 жылда
төмендеп кеткенмен (1990 жылы – 20,2%, 2000 жылы 15%), көршілес Грузия
мен Арменияға қарағанда әлдеқайда жоғары. Табиғи өсуі 2000 жылы 9%-
ды құрады. Табиғи өсудің осы қарқыны сақталатын болса, ел халқының
2 еселенуі үшін бар болғаны 77 жыл ғана қажет болар еді.
Қазақстанға бұл үшін 161 жыл қажет.
Әзірбайжан – көп ұлтты ел. Бірақ соңғы онжылдықта орын алған ұлт
араздығы салдарынан жергілікті емес ұлт өкілдері ел аумағынан
қоныс аударуға мәжбүр болған. Сонымен қатар таулы Қарабах мәселесіне
байланысты Армениямен жанжал шиеленіскен жылдары көптеген
әзірбайжандықтар тарихи отанына қайтты. Сол себепті қазіргі кезде ел
халқының ұлттық құрамында әзірбайжандар үлесі артып отыр. Олар
халықтың 82%-ін, орыстар 6%-н астамын құрайды. Елде кавказ халықтары
(лезгин, талыш, грузин, авар) мен түрік, курд, татар, украин тәрізді
ұлттардың өкілдері де тұрады. Негізінен әзірбайжан (мемлекеттік тілі)
орысша мен түрік тілдері басым таралған. Дінге сенушілер арасында
мұсылмандар басым, сондай-ақ христиан дінінің православие тармағының
өкілдері де біршама.
Әзірбайжан аумағында, халықтың тұрмыс деңгейі салыстырмалы түрде
төмен, жұмыссыздық артуда. Таулы Карабах мәселесіне байланысты
Армениямен 1988 жылы басталып, күні бүгінге дейін жалғасқан елде
босқындар санын арттырып отыр. Мұның бәрі әлеуметтік салада едәуір
мәселелер туындатады.
Әзірбайжан республикасының сыртқы эконолмикалық байланыстарында
ұзақ жылдар бойы Ресей жетекші орын алып келетін болатын. 1995
жылдан бері Иранның үлесі күрт артты. Түркменстан мен Украйнамен
сыртқы сауда көлемі де ұлғаюда. Әзірбайжан импортында азық-түлік
өнімдері (65%) басты орын алады, ал экспортында энергетикалық шикізат
басым. Жалпы алғанда, импорт көлемі (1007 млн АҚШ доллар). Экспорттан
(606 млн АҚШ доллар) асып түседі. 2004 жылы Қазақстан мен
Әзірбайжанның сыртқы саудасының жалпы көлемі 303 млн АҚШ долларын
құрады. Қазақстанда Әзірбайжан респібликасымен бірлескен 34 кәсіпорын
жұмыс істкйді. Екі ел арасындағы сауда экономикалық байланыстарының
Каспий мұнайын өндіру мен тасымалдауға қатысты халықаралық жобалар
негізінде даму болашағы зор.

2тарау Шаруашылығына жалпы сипаттама
2.1. Өнерксәсібі.
Әзірбайжанның химиялық және мұнайхимиялық өнеркәсібі өндірістің
екі тобынан құралады.
Олардың біріншісі – көмірсутекті шикізаттан органикалық синтез
өнімін өндіру. Оргсинтез комбинатында (сумгант) көмірсутекті
шикізаттың кең гамнасында төмен октанды бензин мен керосиндлі өңдеу
технологиясы қолданылады. Бұл комбинат өз өнімінің бір бөлігін шина
зауытына жеткізетін, синтетикалық каучук өндіретін Сумгант зауытын
дивинилмен қамтамасыз етті. Бұл саланың кәсіпорны екі аса қуатты
ЖЭС бірге бірыңғай өнеркәсіптік аудан, Сумгантте орталықтанған.
Екінші топты хлор мен фосфор өндірісі бойынша кәсіпорындар
құрайды.. Сырттан келетін шикізат негізінде жұмыс жасайтын
суперфосфат зауыты фосфор тыңайтқыштарымен қатар, ірі мүйізді
жануарларға арналған бағалы азықтық фосфор тұздарын, жуу ұнтақтарына
қоспаларды және фосфор органикалық қосылыстармен қоса (улы
химикаттар мен гердицидтер) көптеген заттар өндіреді. Химпром
комбинаты хлорорганикалық өнімдер, еріткіштер және басқалардың
өндірісі бойынша технологияға ие. Бұл барлық кәсіпорындар бір-бірінен
шикізат және жартылау фабрикаттарды жеткізу бойынша тығыз
байланысқан, олардың қуаттылықтауы біріктірілген және олар бірегей
кешенді қалыптастырған. Бұл кәсіпорындардың бірлес тігі экологиялық
тұрғыдан қауіптілер қатарына жатқызылады. Сол себепті, олар толық
қуаттылықта жұмыс жасаған кезде, Сумгант еңбір экологиялық тұрғыда
қолайсыз қалалардың біріне айналған.
2.2. Ауыл шаруашылығы
Республика жерінің 47% ауыл шаруашылағына жарамды жерлер
суармалы жерлерде бидай, күріш, және мақта өсітіледі. Тау бөктеріндегі
өңірлерде жүзім, бау – бақша, жібек құрты темекі шаруашылықтарымен
айналысады. Ленкорань аймақтарында шай және цитрус ағаштары өсіріледі.
Ауыл шаруашылағынаң неізгі саласы мал шаруашылығының ішінде қой
өсіру және ірі қара өсіру жақсы жолға қойылған. Қойларды жазда
жайлауға үлкен және Кіші Кавказ таулар баурайында жайса, қыста
Кура-Аракс ойпатыттары пайдаланылады. Үй жануарларынан мүйізді ірі
қара, бибул зебу, ал, оңтүстік аудандарында жібек құрты өсіріледі.
Әзірбайжанның ауыл шарашылығы суармалы алқаптарды игерумен
байланысты дамуда. Егістік жерлердің жартысынан астамы ірі
бөгендерден таралған каналдар жүйесі арқылы суарлады. Мұнда бидай,
күріш, мақта, мал азықтық және техникалық дақылдар күтіп
бапталады.Тау бөктерінде жүзімдіктер мен бау-бақшалар орналасқан. Кура
– Аракс ойпатының табиғи жағдайлары қой шаруашылығын дамытуға
негізделген дәстүрлі салалар қатарына балық аулау мен жібек
шаруашылығын да жатқызуға болады. Әзірбайжан Республикасы ауыл
шаруашылығын негізінде жақсы дамыған ауыл шаруашылығында егіншілікті
және ірі қара мал аруашылығы бойынша да көзге көрінуде. Әзірбайжан
мемлекеті мұнайды өзімен көршілес елге шығарады. Оған өзіне қажетті
станоктар елге күріш, мақта және басқа дақылдар өндіріп экспортқа
шығарады.
Әзірбайжан Республикасында жалпы айтқанда 65,8 млн га егіншілік
жерді алады. Негізінен Әзербайжан халқы көбіне жеміс – жидекпен
айналысады.

2.3. Экономикалық ерекшелігі.
Әзірбайжан билігіне көршілес елдермен қарым-қатынастарды
дамытудың өлшемді саясатын жүргізуге тура келеді, олар салмақты
аргументтер ретінде әлемнің ең ірі мемлкеттерінің елдің мұнай
ресурстарына деген қызығушылығын және олардың гео саяси амбицияларын
қолдану арқылы жүзеге асады.
Әлемдегі ең көне мұнай өндіруші елдердің бірі болып табылатын
Әзірбайжанның басты байлығы мұнай болып табылады.
Мұнайды ұзақ уақыт бойы өндіру оның азаюына әкеп соқтырады.
Тәуелсіздік алған жылдардан соң, мұнайдың нақтыланған қорлары оның
жыныстарында 930 млн. тоннаға бағалана бастады.
Қазіргі таңда Әзірбайжан территориясында мұнайдың құрлықта 53
орны және шельфте – 17 қайнар көзі бар. Көптеген белгілі қайнар
көздер көпжылдық эксплуатациялар нәтижесінде қатты күйреген. Көптеген
мұнайдың қайнар көздерінен мұнай алу консервацияланған,скважиналар
тоқтатылған, енді оларды қайтара консервациялау үшін қаржы құралдары
қажет.
Елдің мұнайлық өнеркәсібінің болашағы – Каспий шельфінен мұнай
өндіру. Айта кетерлік бір жайт, әзірге мұнайдың жобалық запастары
болу нақтылануда. 1997-2000 жж. халықаралық консорциумнен Каспий
шельфінде бұрғыланған алты барлау скважинасы 6000 м тереңдікте
құрғақ болып шықты.
Әзірбайжандағы табиғи газдың нақтыланған қорлары 225 млрд.м 3
Шамаға бағаланады. Бұл әлемдік өлшемдер бойынша аса жоғары да емес,
бірақ соның өзі ел экономикасы үшін едәуір және ұзақ мерзімді
мәнге ие болуы мүмкін. Табиғи газдың жобалық қорлары 1,5-7,0
трлн.м3 бағаланады. Мұнай – Дашлары (мұнай атуы) және Бахар қайнар
көздерінде скважиналарды қайта қалпына келтіру бойынша жұмыстар
жүргізілуде, бұл елді жекеменшік табиғи газбен қамтамасыз етеді
деп жоспарланады. Әзірбайжан мемлекеті үшін бұл принципиалды мәнге
ие, өйткені оның экономикасы отын ретінде елде қоры мүлдем жоқ
көмірді емес, табиғи газды пайдаланудан тұтастай тұрғызылған. Болашақта
отын ретінде жолай мұнай газын пайдалануда үлкен мәнге ие (мұнай
өндіруді өсіру жағдайында).
Әзірбайжан 246 млн т-ға темір рудасының жалпы қорына ие, ал
оның нақтыланған қорлары 43% темір оксидінің орташа құрамы кезінде
233 млн. т құрайды. Ең белгілісі Дашкесандық қайнар көзі, ол бұрынғы
Әзірбайжандық Гокпен өндірілді және Грузияның Руставтық
металлургиялық комбинатын рудамен қамтамасыз еткен.
Әзірбайжанды төмен сапалы алюминий шикізаты – нефелин синиті
орын алған, ол Зайлик орнына алынады. Өндірілген шикізат Генджилік
балшық зауытына келіп түседі. Балшық шығарудың 100 мың т. Қуатына
ие бұл зауыттың секцияларының бірі жергілікті сиениттерді өңдейді,
ал қалғандары импорттық бокситтерде жұмыс жасайды.
Елдегі мыстың жалпы қоры рудадағы металдың 0,1% құрамы
кезінде 640 мың т. Бағаланады. Ең белгілісі – Парагачайлық шығу тегі.
Оны 1952 жылдан бері өндіреді. Бұл орынның рудасында – 0,2-1,1%
молибден және 2,1% мыс бар.
Елде қорғасын қоры да бар, олар металдың 1,54% орташа
құрамында шамамен 1,66 млн.т-ға бағаланады. Әзірбайжанда Үлкен Кавказ
аумағында колнедан-полиметалл рудасының бірнеше қайнар көздері
белгілі – Филизчай, Котех, Каждаг, Қызыл-дере. Ең ірісі-Филизчай.
Сынапты қайнар көздер Шағын Кавказ шектерінде – Агятақтық және
Левчайлық орындарда белгілі. Оларға металдың аз қорлары мен оның
төменгі концентрациясы белгілі (0,5 мың т. төмен).
Осыған байланысты, Әзірбайжан қара және түсті металдардың
рудасына бай елдер қатарына жатпайды, алайда мұнай, минералды емдік
сулар, табиғи газдың кеңінен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.