Тынық мұхиты

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І тарау. Тынық мұхитының теңіздері, аралдары, тарихы және климаты
1. Физика.географиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1. Теңіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Аралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Мұхиттың қалыптасу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
ІІ тарау. Өсімдіктер мен хайуанаттар әлемі, экологиялық проблемалары, жағалауындағы мемлекеттер, зерттелу тарихы және пайдалы қазбалары.
2.1. Өсімдік және хайуанаттар әлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.2. Экологиялық проблемалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.3. Тынық мұхитының жағалауындағы мемлекеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.4. Зерттелу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.5. Пайдалы қазбалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І тарау. Тынық мұхитының теңіздері, аралдары, тарихы және климаты
1. Физика-географиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1.
Теңіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .-
2.
Аралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... -
3. Мұхиттың қалыптасу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..-
4.
Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
ІІ тарау. Өсімдіктер мен хайуанаттар әлемі, экологиялық
проблемалары, жағалауындағы мемлекеттер, зерттелу тарихы және пайдалы
қазбалары.
1. Өсімдік және хайуанаттар
әлемі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Экологиялық
проблемалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 7
3. Тынық мұхитының жағалауындағы
мемлекеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
4. Зерттелу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .9
5. Пайдалы
қазбалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..10
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .11

Алғаш болып Тынық мұхиты көрген испандық Бальбоа. Ол 1513 жылы
өз серіктестерімен Панама мойнағы кесіп өтіп, белгісіз мұхитқа шығады. Олар
мұхитқа оңтүстіктегі ашық шығанақ арқылы шыққандықтан, Бальбоа бұл мұхитты
Оңтүстік теңіз (ис. Mar del Sur) деп атады. 28 қараша 1520 жылы Фернан
Магеллан алғаш болып мұхитқа шықты. Ол Отты Жер аралынан Филиппин
аралдарына деиін 3 ай 20 күнде мұхитты кесіп өтті. Осы уақыт бойы ауа райы
бір қалыпты тынық болды, сол себепті Магеллан бұл мұхитты Тынық мұхит деп
атады. 1753 жылы француздық географ Ж. Н. Бюаш Тынық мұхитын Ұлы мұхит (фр.
Jean-Nicolas Buache) атауды ұсынды, әлемдегі ең үлкен болған себепті.[2]
Бірақ бұл атауды көпшілік қабылдамады, әлемдік географияда сөзі басым
ағылшын тілді елдердің қалауымен Тынық мұхиты (ағылш. Pacific Ocean)
болып қала берді.
1917 жылға дейін жер аударған орыс картасында Шығыстық мұхит деп
аталды.
ТЫНЫҚ МҰХИТЫ- Жер шарындағы аумағы жөнінен Тынық мұхиттан кейінгі
екінші мұхит. Оны ежелгі гректер Африканың солтүстік-батысындағы Атлас
(Атлант) тауына байланысты атаған.
Шығысында Еуропа мен Африканың, батысында Солтүстік және Оңтүстік
Американың, оңтүстігінде Антарктиданың аралығында орналасқан. Солтүстігінде
Дейвис, Дат бұғаздарымен және Солтүстік Мұзды мұхитпен, оңтүстік-шығысында
Африка мен Антарктида аралығында Үнді мұхитымен, оңтүстік-батысында Дрейк
бұғазы арқылы Тынық мұхитпен жалғасады. Мұхит солтүстіктен оңтүстікке қарай
15 мың км шамасында екі жарты шарға созыла орналасқан. Ені басқа
бөліктеріне қарағанда экватор маңында 2830 км-ге дейін тарылады. Мұхиттың
теңіздермен қоса есептегендегі жалпы аумағы 91.6 млн. км2, орташа тереңдігі
3597 м, суының көлемі 329.7 млн. км3. Солтүстік жарты шардағы жағалауы
қатты тілімделген. Теңіздері (Балтық, Солтүстік, Жерорта, Кариб, т.б.) мен
ірі шығанақтары (Бискай, Гвинея, т.б.) түгелдей дерлік осы бөлікте.
Оңтүстік жарты шардағы жағалауы аз тілімделген (Антарктида маңындағы
Уэдделл т.). Атлант мұхитында басқа мұхиттармен салыстырғанда аралдар аз.
Iрі аралдары (Ұлыбритания, Ирландия, Ньюфаундленд, Υлкен Антиль, Кіші
Антиль, Канар, Жасыл Мүйіс, Фолкленд аралдары) мұхиттың жағалауларына таяу
орналасқан. Орталық бөлігіндегі аралдар (Азор, Әулие Елена, Тристан-да-
Кунья, т.б.) ұсақ және олар жанартау әрекетінен пайда болған. Мұхиттың түбі
Орта Атлант су асты жотасымен бөлінген. Оның жекелеген шыңдары (Буве,
Тристан-да-Кунья, Көкке ұшу, Сан-Паулу, Азор) жанартау аралдары түрінде су
бетіне шығып тұр. Мұхиттың шығысында Батыс Еуропа, Канар, Жасыл Мүйіс,
Гвинея, Ангола, Кап, Агульяс, батысында Солтүстік Америка, Гвиана,
Бразилия, Аргентина, оңтүстігінде Африка-Антарктида қазан-шұңқырлары бар.
Олардың тереңдігі 3000 метрден 7300 метрге жетеді. Терең шұңғымалар арал
доғаларын жиектей орналасқан (ең тереңі Пуэрто-Рико шұңғымасы, 8742 м) және
олар бір-бірінен су астындағы үстірттермен, қыраттармен, жоталармен
бөлінген. Мұхиттың шеттері құрлықтық беткеймен көмкерілген.
3
Тынық мұхитындағы теңіз, бұғаз және шығанақтар ауданы 31, 64 млн км²
құрайды. Теңіздердің басым бөлігі батысында, Еуразиямен
шекарасында:Берингов, Охот, Жапон, Ішкі Жапон, Сары, Шығыс-Қытай, Филиппин;
Оңтүстік-Шығыс Азия аралдары арасындағы теңіздер: Оңтүстік-Қытай, Ява,
Сұлу, Сулавес, Бале, Флорес, Саву, Банда, Серам, Хальмахера, Молукк;
Аустралия жағалауында: Жаңа-Гвинея, Сүлейман, Коралл, Фиджи, Тасман;
Антарктидадағы теңіздер (кейбір кезде бұларды Оңтүстік мұхитқа жатқызады):
Росса, Амундсена, Беллинсгаузен. Оңтүстік Америка жағалауында теңіздер жоқ,
бірақ үлкен шығанақтар кездеседі:Аляска, Калифорния, Панама.
Тынық мұхитында жанартау салдарынан пайда болған аралдар көптеп
кездеседі. Олардың көбі маржандар түзіп, ақыр соңында мұхит түбіне кетіп,
ал кейбіруелері өз соңынан маржан сақиналарын қалдырған.
Арал ауданы мен көптігінен Тынық мұхиты жоғары сатыда тұр. Мұхитта елді
аралдарда кездеседі: Жаңа Гвинея ( 829, 3 мың км²) және Калмантан (735, 7
мың км²); үлкен аралдары: Үлкен Зонд аралы (1485 мың км² осы қатарлы
Калимантан, Суматра, Сулавеси, Ява, Банка). Өзгеде ірі аралдары және
архипелагтары: Жаңа Гвинея аралдары (Жаңа Гвинея, Колепом), Жапон араладры
(Хонсю, Хоккайдо, Кюсю, Сикоку), Филиппин аралдары (Лусон, Миндано, Самар,
Негрос, Палаван, Панай, Миндоро), Жаңа Зелендия (Оңтүстік және Солтүстік
араладары), Кіші Зонд аралдары (Тимор, Сумбава, Флорес, Сумба), Сахалин,
Молукк араладары (Серам, Хальмахера), Бисмарк архипилагы ( Жаңа Британия,
Жаңа Ирландия), Сүлеймен аралдары (Бугенвиль), Алует аралдары , Тайвань,
Хайнань, Ванкувер, Фиджи аралдары (Вити-Леву), Гавай аралдары (Гаваий),
Жаңа Календония, Кадьяк архипелагы, Куриль аралдары, аралдар: Жаңа Гебрид,
Шарлотта патшайым аралы, Галапагос аралы, Велингтон, Әулие Лаврентия, Рюкю
аралдары, Риеско, Нунивак, Сант-Инес, Д’Антркасто аралы, Самоа аралдары,
Ревилья-Хихедо, Палмер архипелагы, Шантар аралдары, Магдалена, Луизиада
архипелагы, Лига архипелагы, Луайоте аралдары, Карагин, Кларенс, Нельсон,
Принсесс-ройал, Хановер, Командор аралдары.
Пангея құрлығы мезозой дәуірінде Гондвану мен Лавразияға ыдырағанда,
оны қоршаған Панталассаның ауданы кішірейе бастады. Мезозойдың соңына қарай
Гондвана мен Лавразия бөлініп, олардың бөлінуіне қарай Тынық мұхиты
қалыптаса бастады. Юра дәуірінде тынықмұхиттық бытқыл маңында мұхиттық төрт
тектоникалық тақталар түзілді: Тынық мұхиттық, Құла, Фараллон және Феникс.
Солтүстік-батыс Құла тақтасы Азия құрлығының шығыс және оңтүстік-шығыс
төңірегіне жылжыды. Солтүстік-шығыс мұхиттық тақта Фараллон Аляска, Чукотка
және Солтүстік Американың астына жылжыды. Оңтүстік-Шығыс тақтасы Феникс
Оңтүстік Американың астына сүңги бастады. Бор дәуірінде оңтүстік-шығыстық
Тынық мұхитының мұхиттық тақтасы сол уақыттағы бір болған

4
Аустра-Антарктикалық құрлық маңының шығысына салдарынан қазіргі
Жаңазеландиялық жонның және Лорд-Хау мен Норфолк су асты үстүрттерінің
кесегі құрлықтан тебіліп кетті. Кешірек борда Аустра-Антарктикалық
құрлықтың жарылуы басталды. Аустралиялық тақта бөлініп, экваторға жылжи
бастады. Тынықмұхиттық тақта олигоценде бағытын солтүстік-батысқа
ауыстырды. Кешірек миоценде Фараллон тақтасы екіге бөлінді: Кокос және
Наска. Құла тақтасы солтүстік-батысқа жылжи отырып, толықтай (Тынықмұхиттық
тақтаның солтүстік бөлігімен бірге) Еуразия мен прото-Алеут науасының
астына кетті. Бүгінде тектоникалық тақталар қозғалысы жалғасуда.
Бұл қозғалыстың өзегі орта-мұхиттық риф аймқтары Оңтүстік-
Тынықмұхиттық пен Шығыс-Тынықмұхиттық артулары болып табылады. Бұл аймақтың
батысна қарай Еуразия және Аустралия тақаталарының астына жылына 6-10 см
жылдамдықпен қозғалып жатқан ең үлкен Тынықмұхит атты тақта орналасқан.
Тынықмұхитық тақта батыста Филиппин тақтасын солтүстік-батысқа, яғни
Еуразиялық тақта астыны жылына 6-8 см жылдамдығымен ығыстыруда. Орта-
мұхиттық риф аймақтарының шығысында: солтүстік-шығысында жылына 2-3 см
жылдамдықпен Солтүстік-Америка тақтасы астына қозғалып бара жатқан Хуан де
Фука тақтасы; орталық аймағында солтүстік-шығысқа бағытталған Кариб
литосфералық тақтасы астына қарай жылына 6-7 см жылдамдықпен жылып жатқан
Кокос тақтасы; оңтүстікке қарай шығысқа бағыт алған Оңтүстік-
Америкатақтасыны астына қарай жылына 4-6см жылдамдықпен қозғалатын Наска
тақталары орналасқан.
Тынық мұхитының климатына күн сәлесінің радиациясы мен атмосфералық
қозғалыстың, Азия құрлықтық бөлігінің әсері зор. Мұхитта барлық климаттық
аймақтарды бөлуге болады. Қыс кезінде солтүстік аймақта Алеуттік қысым
минимум баролық орталық болып, жаз кезінде әлсіз болады. Оңтүстікке қарай
Солтүстік-Тынық мұхиттық антициклон. Экваторда экваторлық депрессия (төмен
қысым ауданы), ол Оңтүстік –Тынықмұхиттық антициклонға айналады. Оңтүстікке
қарай қысым төмендейді, содан соң Антарктидада жоғарғы қысым аймағына
ауысады. Баролық ортаның орналасуына байланысты жел бағыты қалыптасады.
Солтүстік жарты шардың өлшеулі бөлігінде қыс кезінде батыстан жел басым ,
ал жазда оңтүстіктен қоңыр жел болады. Қыс мезгілінде мұхиттың солтүстік
батысында солтүстік және солтүстік-шығыс муссон желдері болады, жаз кезінде
оңтүстіктен соғады. Полюстік фронтта пайда болатын циклондар таяу полюсте
болатын шторм дауылдын болатынын анықтайды (әсіресе оңтүстік жарты шарда).
Солтүстік жарты шардың субтропиктік және тропиктік аймақтарында солтүстік
–шығыс пассаттар басым. Экватор аймағында жыл бойына ауа райы штильді.
Оңтүстік жарты шардың тропикалық және субтропикалық аймақтарында қыс
кезінде күшті, ал жазда әлсіз оңтүстік-шығыстық пассат басым. Мұнда тайфун
аталатын аса күшті

5
дауылдар тропикте жаз маусымында туындайды. Әдетте Филиппиннің шығысынан
бастау алып, Тайвань және Жапония арқылы солтүсті батыс пен солтүстікке бет
алып, Беринг теңізі аймағында тоқтайды. Тынық мұхитының өзгеде дауыл
туындайтын аймағы Орталық Америка. Оңтүстік жарты шардың қырқыншы
енділігінде тұрақты батыс желдері байқалады. Ал жоғарғы енділігінде
антарктикалық төмен қысым салдарынан желдер жалпы циклондық айналымға
тәуелді.
Мұхит үстіндегі ауа райы жалпы енділік аймаққа қатысты, шығысына
қарағанда батысында климат жылы болып келеді. Тропикалық және экваторлық
аймақтарда ауанаң орташа температурасы 27, 5 °С-ден 25, 5°С. Жаз мезгілінде
изотерма мұхиттың солтүстігінен батысына қарай 25°С-ге көтеріледі,
шығысында осы деңгейден аз мөлшерде көтеріледі, оңтүстік жарты шарда
солтүстікке қарай белсенді қозғалды. Мұхит үстімен өтіп ауа массасы
ылғалданады. Таяу экватор аймағынан экватордың екі жағындада изогиетамен
сызылған (2000мм) жауынның максимум сызықтары өтеді, ал экватор айқын
құрғақ аймақ. Тынық мұхитында оңтүстік және солтүстік пассаттардың сәйкес
аймақтары болмайды. Осыған сәкес өте ылғалды және тым құрғақ аймақтар
туындайды. Экватор және тропика аймақтарына қарай жауын мөлшері азаяды. Ең
құрғақ аймақтар солтүстік жарты шар бөлігіндегі Калифорния маңы, ал
оңтүстікте Перу және Чили қазашұңқырларында ( кейбір аймақтарда жауын
мөлшері жылына 50 мм болады).
Әлем мұхиттарының биомассасының 50% Тынық мұхитының еншiсiнде.
Мұхиттағы өмiр ағыл-тегiл және қилы, әсiресе маржан рифтар және мангр
тоғайларымен шұғылданатын Австралия, Азия жиектерiндегі тропиялық және
субтропиялық аймақтарда. Тынық мұхитының фитопланктоны 1300 жуық
микроскопиялық бір жасушалы балдырлардан тұрады. Бұлардың жартысына жуығы
перидинея түріне, ал одан азырақ бөлігі диатомея түріне жатады. Таяз су
және Апвелинг аймақтарында өсімдіктер өте көп. Тынық мұхитының су асты
өсімдіктері 4 мың балдыр түрінен 29 гүлді түрлеріне дейін жетеді. Тынық
мұхитының шамалы және салқын аймақтарында бурыл балдырлары жаппай жайылған,
әсіресе ламинари тобынан, Оңтүстік аймақтарында тіпті 200м жететін осы
топтың алып балдырлары да кездеседі. Тропикті айммағында риф түзуші ағзалар
болатын маржан полиптарымен қатар фукус, ірі жасыл, танымал қызыл балдыр
кең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.