ҚАЗІРГІ САБАҚ ЖҮЙЕСІНДЕ ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар: оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісі технологияландыру мәселесін қойып отыр. Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы бүгінгі басты міндеттерінің бірі - жастарға терең білім беру. Ал, оның негізі техникалық және кәсіптік білім берудің оқыту үрдісін жақсартуға жаңа технологияларды енгізу болып табылады. Оқу тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып өз бетімен ізденуге шығармашылық еңбек етуге жол салады. Оқушылар терең де жүйелі білім және әдістемелік тәсілдерді жетік меңгерген болуы тиіс. Пәндерді оқытуда тиімді әдіс - тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты қызғылықты да тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Қoғaм дaмығaн сaйын, бaрлық құрылым бiргe дaмиды. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан-2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауында Білім және кәсіби машық -- заманауи білім беру жүйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары. Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет, деп атап көрсетті. Қазіргі кезеңде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі үшін жаңа модульдік оқыту бағдарламасын жасау халықаралық талаптарға сай және жұмыс берушінің талаптарын анықтайды. Мұндай бағдарлама біріншіден, халықаралық еңбек нарығында Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі белсенді ойыншы болуы, екіншіден білім беру шарттарының сапасына ұсынылатын қатаң талаптар негізінде дайындау сапасын арттыру. Қазіргі таңда кәсіптік және технологиялық білім беру үрдісінде кеңінен қолданылып жүрген бірнеше инновациялық технологияларды атап көрсетуге болады. Қоғамдық өмірде көрініс тапқан сан-салалы сапалық өзгерістер, жыраулар, жаңалыққа бетбұрыстар педагогтерді өз істеріне сын көзбен қарауға итермелеуде. Өйткені оқушыларға берілетін білім де, тәрбие де, дүниеге көзқарас та мұғалімнің іс-әрекеті, беретін білімі мен үлгі-өнегесі арқылы қалыптасады. Осындай жүгі бар, жауапкершілігі бар мол мәселелерді шешу педагог-мамандардың алдына зор міндеттер жүктейді.

І ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ БЕРУ
1.1 Жаңа технологияның маңызы
Қазақ тілін оқыту методикасы, әлі аяғынан тік тұра алмай келе жатқан ғылым. Қазіргі жаңа талап, жаңа міндет, оқыту технологиясындағы жаңалықтар, оны қалай пайдалану керек деген көптеген сұрақтарға мұғалімдер жауап іздеуде. Егеменді еліміздің болашағы- жас ұрпақтың әлемдік стандартқа сай білім алулары үшін барлық жағдай жасалып жатқаны белгілі. Оқу құралдары, көрнекіліктер, компьютер, интерактивті тақта, әдістемелік нұсқаулар, әдеби кітаптар, т.б. қажетті құралдармен толығуда. Өмір талабына сай қазақ тілін оқыту әдістемесі де мемлекеттік тіл мәртебесін алуымен бірге өркен дая одан әрі дамып келеді. Барлық ғылымның бастауы - ана тілі.қазақ тілін жақсы, өте жақсы меңгерген оқушылар барлық пәнді ойдағыдай игереді, мақсатына жетеді. Оқушылардың жақсы оқуы, болашағы бақытты білімді ұстаздарға байланысты. Оқыту әдістерін жетік білген мұғалімдер оқушылармен жақсы қарым-қатынаста отырып, сабақ жүргізсе оңайға түседі, ол ұстаздар оқушыларын шын бақытқа бөлейді. Соңғы кездегі оқыту технологиясына қосылған жаңалықтарға тоқталсақ деймін. Деңге йлік оқыту. Деңгей сөзінің ұғымы бойынша оқыту - әдіс. Ж.А.Қараевтың Оқытудың педагогикалық технологиялы мен Ж.У.Қобдинованың Оқыту технологиясын технологияландыру еңбектерінде деңгейлік оқыту жайлы айтылған. Осы еңбектерді басшылыққа ала отырып, қазақ тілінен деңгейлік тапсырмалар жүйесі - оқулыққа қосымша түрінде енгізіп, бұл мұғалімдер тәжірибесінде (Павлодар, Ақтөбеде) оқушылардың біоһлім деңгейін есепке ала отырып, білім беруге жәрдемін тигізуде. Деңгейлік оқыту жүйесі әдіс емес, мұғалімнің жаттығу дұмысын жүргізудегі бір тәсілі: шебер, білімді мұғалім, ІІ деңгейде оқитын оқушыларды І тоқсанда, І-деңгейлі білімі бар оқушылар қатарына қосады. ІІІ деңгейде білімі бар оқушыларды жыл аяғында ІІ деңгейде білімі бар оқушылар қатарына қосады. Сөйтіп жыл аяғында барлық оқушының білімі жоғары деңгейге көтерілетіндігі айтылды. Кітап жазғандар да, тақырыбы мен мазмұнына сай, мысалды көп көрсетіп, деңгейлеп жазса, оның әдістерін көрсетсе, жас мұғалімдерге жұмыс істеу оңай түсер еді. Ғалымдар жазған кітаптарын пайдалануда оқушылар көп қиналады. Модульдік оқыту әдісі жайлы көп жылдардан беі қарай Я.А.Коменскийден бастап, соңғы жылдары В.Шаталовтың оқыту тәжірибесінде қолданған әдіс. Модуль - латын сөзі - өлшем, шама, математикалық модуль (кейбір коэфиценттің аты) моделировка-1. Интеграциялай оқыту. Интеграция термині (латын сөзі interatio қалпына келтіру, қайта құру, толықтыру, өзара жақындасу, байланысу) үрдісі ретінде түсіндіріледі (Советский энцеклопедический словарь - советская энцеклопедия. М., 1984 г.). Былайша айтқанда, қазақ тілінен сабақ беретін мұғалімдер әрбір сабақтың мазмұнын жаңартып, қайта құру жаңалықтармен, жаттығулармен, әртүрлі әдістермен (кітаптан тыс) толықтырып отыруды көздейді. Интеграциялай оқыту тәсілін сабақта пайдалану жолы - түсіндіру кездерінде шетел жаңалықтарын елімізде болып жатқан жаңалықтарды да, ұлттық - рухани байлығымызды айтып, не жаздырып, қосымша жаттығу жүргізіп отыру арқылы жүзеге асады. Осыған байланысты Г.Құрманбаева, С.Дүйсенбаевтың Дарыту, дамыту, интеграция еңбегі (Алматы, 1998ж.) жарық көрді [7]. Қазақ тілін оқытудың инновациялық ерекшіліктері: жоғарыда айтқан оқыту ісіне қосылған жаңалықтарды ескеріп отыру қажет, инновациялық сөзі- латын сөзі innonus - жаңа, жаңарту, жаңашылдық өзгерту деген ұғымды білдіреді. Инновация ұғымы жалпы жаңалық, үрдіс, өзгеріс деген мағыналарда экономикада қолданыла бастады. Қазақстан Республикасының Инновациялық қызметке мемлекеттік қолдау туралы заңында инновацияны өндірістің және қоғамды басқарудың түрлі санамаларына енгізуді экономикалық тұрғыдан маңызы болып табылатындығын айтылған. Ал, оқу процесінде инновация ұғымы көптеген ғалымдардың зерттеуінде жаңалықтарды ойлап табу қажетігінен туындап отыр. Былайша айтқанда оқыту процесіне қосқан ғалымдардың жаңалықтары - қазіргі терминдермен айтқанда инновация - өмір, ғылым, техника, оқыту жаңалықтары. Ескере кететні жәйт, шетел әдістерінің бәрі жақсы деп қабылдай беруге болмайды. Мысалы, осыдан 2-3 жыл бұрын Ақтөбедегі №24 мектепке келіп, Сорос компаниясынан Американың Сын тұрғысынан ойлауды дамыту тәжірибесі жайлы Алматыдан келіп лекция оқып кетті. Оның орнына қазақ балаларының психологиясына сәйкестеп, Қазақстан психолог ғалымдардың оқу-тәрбие іліміне қосқан үлесі жайлы лекция оқыса, оқыта отырып, ұлттық рухани, тәрбие беру жолдарын балалар санасына жеткізсе орынды болар еді. Қазіргі таңда шетел оқыту саласына қосып отырған жаңалықтар: компьютермен оқыту әдісін, интерактивті тақтамен оқыту әдістерін, ересектерді (өзге ұлт өкілдерін) оқыту әдістерін пайдалануға болады. Әр ұстаз оқушыларына тасқындаға білім қорын үйрету үшін, оқыту әдісінде қосылған бұрынғы әдістердің тиімдісін пайдалана отырып, соңғы жаңалықтарды: деңгейлеп (саралап, даралап) оқыту, интеграциялық оқыту, модульдік оқыту технологиясы, ақпараттық (интернет, мультмедия), тест жүйесі (компьютерлік) оқыту интерактивті тақтамен және электрондық оқу құралын пайдалану әдістерін, оны пайдалану жолдары жаңа технологияны меңгеру т.б. ссөз бола бермек. Қазақ тілін саналы және сапалы меңгерту - жаңа технологияларды ұғымды қолданумен тығыз байланысты. Қазіргі уақытта әдістеме ғылымы жаңару, даму үстінде. Өмірімізге жаңа технологиялар дендеп енуде. Білім беру жүйесінің мақсаты мен міндетіне қарай оқытудың проблемалап оқыту (М.И.Махмутов), прогламмалап оқыту (Ю.А.Самарин, Т.А.Илина), саралап, жекелеп оқыту (М.Э.Унт т.б), дамыта оқыту (Ю.Б.Эльконин), ұжымдық оқыту (В.К.Дьяченко), дистанциялық оқыту (Нұрғалиева Г.К., Жүсібалиева Д.М.) т.б тәрізді түрлері оқу процесінде қолданылып жүр. Технология - шеберлік туралы ғылым деген ұғымды білдіретін грек сөзі. Педагогикалық технологияға әдіскер ғылымдар мынадай анықтамалар береді: Педагогикалық технология- оқытудың арнай формаларын, әдістері мен тәсілдерін айқындайтын педагогика-психологиялық нұсқаулырдың жиынтығы, педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістемелік аспабы (Б.Т.Лихачев), Оқу процесін іске асырудың мазмұндық техникасы, практика жүзінде іске асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйесінің жобасы (В.П.Беспалько)[10]. Ғал ым-әдіскерлердің берген анықтамаларына сүйене келгенде, жаңа технология дегеніміз педагогикалық щеберлікті жетілдірудің жолдары деген қорытынды жасауға болады. Оқыту технологиясы білім берудің тиімді жолдарын зерттейтін ғылым саласы ретінде сипатталады. Сабақ процесінде белгілі бір технолгияны қолдану арқылы мұғалім нәтижеге жетуді мақсат етеді. Бұл мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Дебат технологиясы. Карл Поппердің дебат технологиясы тілдік тұлғаның дамуына көмектеседі. Бұл технология оқушының шығармашылық белсенділігін арттырады, сонымен бірге зерттеушілік, ізденушілік қасиеттері қалыптасады. Дебат технолгиясына құрылған зерделік ойынға екі топ қатысады (бекітуші топ және даттаушы топ). Әр топтың құрамы да шектеулі болады (3-5 оқушы). Дебат техникасы белгілі бір уақытты мөлшерлейді. Пән бойынша сабақ немесе сыныптан тыс шара осы уақытқа сәйкестендіріледі. Ойын топтардың бағытын анықтау үшін жеребе тастаудан басталады. Бағыттары анықталған соң әр топтың дайындығына 15 минут уақыт беріледі. Тақырып күрделі болса, мұғалім тақырыптарды алдын-ала беріп қоюына болады. Бұл топ мүшелерінің көп материалдар жинауына, зерттеу жұмыстарын жүргізуіне септігін тигізеді. Әр топқа дауыс беру үшін сыныптағы балаларды жа екі топқа бөлуге болады. Топ мүшелерінің өз бағытын қорғай алуын бақылау үшін бір оқушы бақылаушы болады. Әр топ басщысы өзін және топ мүшелерін таныстырғаннан кейін әр топқа өз бағыттарын қорғауға 5 минут уақыт беріледі. Қарама-қарсы сұрақтарға 3 минут уақыт беріледі. Бұған бүкіл сынып оқушылары қатысуға болады. Бұл кезеңнің мақсаты - компоненттердің сөзіндегі түсінсіз жайттарды нақтылау, қарсы топты қандай да бір сұрақтармен бағытынан жаңылдыру, кейін талдау кезінде осыны пайдалану. Компонент сөзінен, тілінен, пікірінен кемшілік табу. Топтарға қосымша дайындыққа 8 минут уақыт беріледі. Ең соңында бақылаушы екі топтың өз бағыттарын қалай қорғағандарына талдау жасайды. Жеңімпаз топ айқындалады. Дебат технологиясын қолдану кезінде оқушылардың сөйлеу мәдениеті артады. Мұғалім бұған баса назар аударуы қажет. Мысалы, Нұрлан мырза, Айгүл ханым тұрақты тіркестерді қолдану, қарсы топтың пікірлерін байсалдықпен тыңдау. Дебат технологиясы баланың ойлау стилінің бес түрін де (синтезатор, идеалист, прагматик, аналитик, реалист) дамытады. Сөйлесім әрекетінің түрлерін жетілдіреді. Жалпы мәдениеттен, пәннен терең білімділігін дамытады. Оқутоптықшы өзінің ойын жинақы түрде дәл, анық, түсінікті дәлелді жеткізуге тырысады. Пәнге қызығушылығы мен ойлау қызметінің белсенділігі артады. Сыни тұрғыдан ойлау дағдысы қалыптасады. Тарихи құжаттармен, статистикалық дағдыланады. Бірақ мұғалім кез-келген тақырыпты дебат технологиясы бойынша өткізуге болмайтынын ескерген жөн. Компьютерлік технология. Қазақ тілі сабағында компьютерді пайдалану оқушының сабаққа деген қызығушылығын арттырады. Нашар оқитын оқушының өзі компьютермен жұмыс істеуге қызығады. Тілдің салаларын өту кезінде бір жүйеге құрылған тапсырмаларды пайдалануға болады. Тест тапсырмаларын компьютер арқылы беріп, білімдерін тексеруге болады. Компьютер оқушының ақыл-ойын дамытумен бірге, өз бетінше жұмыс жасауға мүмкіндік туғызады. Топтастыру технологиясы. Әдіскер В.К.Дьяченконың пікірінше, топтастыра оқыту оқыту тәсіліне қатысты. Бұл технология өз ішінен сыныптық сабақ ұйымы, лекция-семинарлық жүйе, белл-ланкестерлік жүйе, зертханалық-топталған әдіс, сызба әдісі, трамп әдісі болып сараланады. Белл-ланкестерлік жүйе бойынша үлкен жастағы балалар бірінші мұғалімнің басшылығымен өз беттерінше тапсырмаларды орындайды. Содан соң нәтиже алған оқушылар нашар меңгерген оқушыларға үйретеді. Трамп жүйесін пайдаланған кезде мұғалім оқулықтағы тапсырмаларды орындау үшін сыныпты топтарға бөледі. Әр топ өздеріне бөлінген тапсырмаларды орындайды. Топ мүшелерінің тапсырманы орындауға қатысқандары сараланады. Ұжымдық оқыту технологиясы. Бұл технологияның негізгі әдісі - тапсырмамен алмасу. Ең бірінші алты-жеті адамнан тұратын топ құрылады. Мұғалім әр топқп дайындаған тапсырмаларын таратады. Әр топ мүшесіне жеке-жеке тапсырмалар беріледі. Оқушылар бір-бірімен тапсырма алмасады. Сонда әр топтағы оқушы алты-жеті тапсырма орындайды. Тапсырмаларды орындап болған соң топ ішінде талқылайды. Тапсырмаларды келесі топқа беріп, олардың тапсырмасын алады. Мысалы, бір сыныпта 15 оқушы бар делік. Осы он бес оқушыны мұғалім үш топқа бөлуіне болады. Сабақ соңында бұл технология бойынша әр оқушы он бес тапсырманы орындаған болып шығады. Мұғалім бақылау жұмыстарын сынақ немесе тест түрінде қабылдайды. Дамыта оқыту технологиясы. Бұл технологияда баланың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда болады. Ол үшін оқушы осы уақытқа дейін өзінің алған білімінің жеткіліксіз екендігін сезінетіндей болуы қажет. Содан барып оның білім алуға деген ынтасы мен қызығушылығы артады. Сабақ оқу мақсатының қойылуы, оны шешудің жолдарын бірлестіре қарастыру, шешімнің дұрыстығын дәлелдеу тәрізді бөліктерден тұрады. Оқушы теориялық материалды жалаң, жаттанды түрде емес, қарапайым бақылаулар жасау, зерттеулер жүргізу арқылы ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей проблемалы сұрақтар болуы қажет. Дамыта оқытуда сабақта жаңа материалды талдауға көп көңіл бөлінеді. Талдау ізденістен тұрады. Талдау жасау барысында мұғалім баланың ой-пікірін бақылауға мүмкіндік алады. Дамыта оқыту жүйесінде мұғалім оқушыларды жақсы оқитындар, жаман оқитындар деп бөлмей, барлық балалардың дамуы үшін жағдай туғызуды мақсат етіп қояды. Мұғалім мен оқушы арасындағы қатынас ынтымақтастыққа, өзара сыйластыққа негізделеді. Сын тұрғысынан оқыту технологиясы. Сын тұрғысынан ойлау - сынап қарау емес, оқушының шыңдалған ойлау әрекеті. Бұл технологияның негізінде оқушылар топпен жұмыс істеу арқылы өзара пікірлесіп, ұтымды жауап тауып айтуға үйренеді, іздене отырып, өз ойын дәлелдеуге мүмкіндік алады. Мақсаты - демократиялық қоғамда өз көзқарасы, пайымдауы бар, өзін-өзі жетілдіріп отыратын, айналадағы үдерістерге сыни көзбен қарап, жауап бере алатын жеке тұлға қалыптастыру. Технология құрылымы 3 кезеңнен тұрады: 1. Қызығушылықты ояту; 2. Мағына тану; 3. Ой-толғаныс. Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы. Ж.А.Қараевтың деңгейлеп саралап оқыту технологиясының мақсаты - оқытуды ізгілендіру мен демократияландыру жағдайында оқушыны дамитын және өздігінен дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі тәрбиелеуші тұлға ретінде қалыптастыру. Деңгейлік оқытудың ерекшелігі - оқушылар сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатын болады. Ж.А.Қараевтың технологиясына сүйенсек, деңгейлеп саралап оқытуда оқушыларды екі топқа бөліп, топ басшысы тағайындалады. Әр деңгей бойынша орындалған жұмыстың нәтижесін топ басшылары мұғалім көмегімен бақылайды. Оқушылардың білім деңгейін анықтайтын кесте тақтаға ілініп, ұпай саны есептелінеді, қорытындыланады. Деңгейлеп саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті 4 деңгейлік талаптардан тұрады. І деңгей - оқушылық - репродуктивтік деңгей: - жаттап алуға лайықталған анықтамалар, ережелер; - алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілген білімді өзгертпей қайталап пысықтауға арналған сұрақтар; - тапсырмалар жаңа тақырыппен және өмірмен байланысты болуы керек. Байқап отырғанымыздай, тапсырмалар білімнің минималдық шегі, мемлекеттік стандарт талабына сәйкес бағдарлама мөлшерінен аспайтын, оқушының жас ерекшелігіне сай болады. Сынып бағдарламасына байланысты лексикалық тақырыптар мен грамматикалық тапсырмалар, тілдік ережелер, жазба жұмыстарын орындайды. Кейіннен жоғарғы сыныптарда оқыған кезде де есінде тұрақты қалатындай бағытта сөздік минимумдарды меңгереді. Тыңдап, түсініп оқу, аударып, жаза алады. Естігенін қайталап айтады. Жеңіл ережелерді жаттап алады. ІІ деңгей - алгоритмдік деңгей - елеулі белгілерді есте сақтау дағдысына жасалады: Өтіп кеткен материалдарды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар, бірақ оларды орындау үшін алған білімдерін түрлендіріп, тереңдете пайдалануды қажет етеді.Тапсырмалары түрленіп, күрделене түседі, сынып бағдарламасына сай лингвистиканың барлық бағдарламасымен жұмыс істейді. Оқушы өз бетімен керегінше қызмет етеді. Оқу мотивтерді қанағаттанарлық дәрежеде. Ықыласы жоғары. Оқушының сөйлеуі, хабарды түсінуі, қабылдауы, жазба жұмыстарын орындау көрсеткіштері міндетті деңгейден әлдеқайда жоғары болады. ІІІ деңгей - эвристикалық танымдық деңгей - іздену түрінде орындалатын тапсырмалар: Анализ бен синтез, салыстыру арқылы тақырыптағы негізгі білімді анықтау, қорытындылау, ребустар, сөзжұмбақтар құрастыру, проблемалық жағдайларды шешу. Оқушылардың шығармашылыққа деген ықыласы байқалады, логикалық ойлау дәрежесі жоғары болады, белсенділігі артады, білімін практикамен ұштастыра алады т.б. Хабарлау, суреттеу, бейнелеу тапсырмаларын орындайды. Ситуацияға байланысты әр түрлі нұсқада диалог құрады. Мәтін бойынша сұрақ қояды. Талдау, жинақтау, салыстыру жұмыстарын жүргізеді. Эвристикалық жұмыстарды өз бетімен орындап, жаңалық ашады. IV деңгей - шығармашылық деңгей: - олимпиадалық тапсырмалар; - өз бетімен тақырып бойынша түйін жасау [10]. Жаңа педагогикалық технология ұғымы тың, белгісіз, жаңа оқыту амалдары, іс-әрекеттердің ізденуді, яғни, білім мен тәрбие берудегі ғылымның нәтижесіне қол жеткізуді, жаңа ізденістерін оңтайлы пайдалану, сол арқылы жоғарғы көрсеткіштерге қол жеткізу деген сөз. Оқытудың жаңа технологиясын меңгеру керек дегенде, сабақта тек қана техникалық құралдармен жұмыс істеу деген ұғыммен шатастырмау керек. Польшаның дидактиктері У.Куписович пен Ф.Янушкевич ...Біздің оқыту технологиясын жалпы дидактикамен немесе оқытудың техникалық құралдарымен теңестіру ойымызда жоқ, өйткені, бірінші жағдайда өте кең жалпылай салу, ал екіншісінде тым бір жақты пікір болар еді... - деп түсінік береді. Кейінгі кезде ғылым мен техниканың дамуы, еліміздің жас ұрпақтарына үздіксіз білім беру - оны әлемдік сатыға көтеру мақсатында біздің елімізде орасан зор стандарттау жүйесі жүріп жатқандығы белгілі (1999 жылы Білім берудің Халықаралық стандарт дәрежесіне сай жаңа ұлттық моделін бекіткен Білім заңы). Әрбір оқушының білім стандарты деңгейіне көтерілуі үшін жақсы әдістемелік-технология қажет. Жаңа озық әдістемелік технология және техникалық жабдықтар болуы - білімді оқушыларға сапалы түрде снасы мен жүрегіне тасқындаған білімдң игеруге мүмкіндік береді. Қазіргі кездеоқыту технологиясы мен әдістемесі жайында түсінісбестіктер де кездесуде. Оқытудың модельдеу технологиясы, компьютерлік технологиясы, ақпараттық технологиясы - технология - internet секілді көптеген атаулар пайда бола бастады. Оқыту білім беру технологиясының қызметі: әдістерді жинақтау, техникалық тәсілдерді игерту, шеберлік, т.б. Мұғалімнің кәсіптік әдістемелік тәжірибесі, оқу бағдарламасының мазмұны және білім стандарты талаптары негізінде шағын мақсаттар тізбегі түрінде бүкіл жыл бойына жасалған жобаға (бағдарламаға) негізделеді. Шебер оқытушы өз тәжірибесі нәтижесінде, технологиялық іс-әрекеттер негізінде өзінің авторлық құрылымын құрайды. Қазақ тілінен әдістемелік технология - білім берудің тиімдірек формаларын іздеу, табу, олардың олардың өзара әсерлерін есепке ала отырып, білім игеруді жоспарлау, соны жүзеге асырудың және бағалаудың жүйесін құрайды. Берілген оқу тақырыбы бойынша материалдарда оқушылардың даму өрісін қалыптастыру мақсат қоюда, болжам, түзету және үй тапсырмасын мөлшерлеу, т.б әдістемлік құрал-жабдықтар, мұғалім-оқушы арасындағы қарым-қатынас әсері-ақпараттық карталар жинағы, т.б. түрінде нақтыланатыны көрсетіледі. [12]
1.2 Қазіргі сабақтың құрылымы мен типтері
Сабақ түрлері мен құрылымы жөнінде ғалымдардың түрлі пікірлері, зерттеулері болды. Бұрынғы одақ көлемінде: М.Л.Скаткин, И.Я.Лернер, М.Махмутов, Ю.К.Бабанский, В.А.Онищук, Ю.Б.Зотов, И.Д.Зверев, Т.А.Ильина, т.б. педагог-ғалымдар дидактика мәселелеріне көп көңіл бөліп, сабақты ұйымдастыру жайлы құнды пікірлер айтты. Егер сабақтың элементтерін оның бөлігі ретінде қарастырсақ, олардың жеке және тұтас, оны әрі қарай бөлінбейтінін ескерсек, онда тәжірибеде жиі кездесетін элементтерді (немесе дидактикалық міндеттер): 1. Жаңа білімді игерту. 2. Өткен материалды бекіту (оқыту, дамыту, бақылау функциялары). 3. Оқушылардың білімін бақылау, бағалау. 4. Үйде орындайтын оқу жұмысына түсініктеме. 5. Білімді қорыту және жүйелендіру. Бұл бес дидактикалық міндет әртүрлі байланыс және сабақта қарым-қатынас, ол сабақтың дидактикалық құрылымы мен типологиясының негізі. Сабақтың құрылымы деп сабақтың әртүрлі варианттар элементтерінің өзара байланысы, оқыту процесінде қолдануы, оның мақсатты пәрменділігін қамтамасыз етеді [1]. Сонымен педагогтар мен оқушылардың қарым-қатынасын ұйымдастыру негізінде варианттардың тиімді сұрыпталу жиынтығы сабақтың элементтерінің бірлесіп әрекет етуі, белгіленген мақсатқа жеткізеді. Педагогтың шеберлігі дидактикалық міндеттер мен сабақта педагагогикалық процеске қатысушылардың ұйымдастырушылық байланыс әрекетінде шешіледі. Сабақтың типтерінің түрлері сан алуан, сондықтан оны жіктеу қиын. Қазіргі дидактикада кездейсоқ емес, сабақты жіктеуге әртүрлі көзқарастар орын алған, дегенмен ортақ нышанды айқындамақшы. Варианттардың түрі: -- дидактикалық мақсат (И.Т. Огородников). -- дидактикалық міндет (Н.М. Яковлев). -- оқыту әдісі (И.Н. Борисов); -- сабақты өткізудің мазмұны мен жолдары (М.И. Махмутов) және т.б. М.И. Махмутовтың жіктеуі бойынша сабақтың типтері: 1. Аралас сабақ -- практикада алуан түрлі элементтері және өзара әрекеті арқылы кең тараған. Тек солай, үй жұмысын (сабақтың басында немесе кейін) оқушы-консультанттардың тексеруі мұғалімнің осы деректерге сүйеніп оқушылардың жіберген кемшіліктерін бақылау мақсатында қолданады. Әртүрлі жағдаяттық жағдайда оқу материалын игеру сапасын бекіту, тексеру, мұндай қатынас сабақтың тиімділігін арттырады. 2. Сабақта жаңа білімді игеру. Ілгеріде меңгерілген білімге сүйеніп, оқушыларды белсенді қатыстырып, жеке дара, бірлесіп, топ арқылы тапсырманы жедел орындау. Үнемі оқушылардың фронтальды жеке, ұжымдық танымдық іс-әрекетін бірлікте қарау. Мұғалім әртүрлі әдістермен жұмыс істейді: лекция, түсіндіру, эвристикалық әңгіме, бірлесіп, топта белгілі тапсырма бойынша экспериментті қою, жүргізу. 3. Сабақты бекіту және білімді жүйелеу, білік пен дағдыны қалыптастыру. Сабақтың мұндай типін жоспарлағанда алдымен қайталау және білімді жүйелеу және тексеру. 4. Оқушылардың сабақта білімін тексеру және бағалау. Бұл аралас сабақтың белгісі: өздігінен жұмыс істеу сабағы, бақылау жұмысы, практикум, сынақ сабағы, тест арқылы тексеру, оқушылар алған білімдері негізінде, білімін қорытындылайды, бекітеді, дағды, біліктерін өзгермелі жағдаятта дамытады (мысалы, диффренциалды тапсырманы орындау) [2]. В.А.Оницуктың құрастырған сабақ типтері төмендегідей: 1. Жаңа білімді меңгеру сабағы; 2. Білім мен дағдыны қалыптастыру сабағы; 3. Білім, дағды, біліктілікті қалыптастыруға үйрету сабағы; 4. Білімді жүйелеу және қорытындылау сабағы; 5. Дағды, білімді тәртіпке ретке келтіріп, бағалау, тексеру сабағы; 6. Аралас сабақ. Ә.Исабаевтың еңбегінде сабақтың типтерін екі топқа бөліп, оны былайша жіктейді: теориялық білім меңгерту сабағы; жаңа сабақ; біріккен сабақ; лекция сабақ. Сабақ құрылымы (структурасы): Құрылым Мұғалiм мен оқушы iс-әрекетiнiң болжамды тәртiбi мен тәсiлi анықталатын оның элементтерiнiң өзара берiк байланысы. Сабақтың негiзгi элементтерi. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын хабарлау. Жаңа материалды оқыту. Бiлiм мен дағдыларды қалыптастыру. Қалыптасқан бiлiм, бiлiк, дағдыларын бекiту және жетiлдiру. Игерiлген бiлiм,бiлiк, дағдыларын қолдану. Сабақта оқытудың нәтижелерiн талдау. ББД тексеру және бағалау. Үй тапсырмасы. Сабақты қорытындылау. Өз-өзiне талдау жасау. Сабақтың типіне қарай оның құрылымы айқындалады. Сабақтың құрылымын анықтайтын үш ұғым бар: 1. Оқу үрдісінің құрамы (процедуралық) элементтері; 2. Олардың белгілі бір тәртіппен (жүйемен) қатарласуы; 3. Осы элементтердің өзара тығыз қарым-қатынастары; Сабақтың құрылымы әңгіме болғанда осы үш ұғымды ойдан шығармау қажет (білімділік, тәрбиелік, дамытушылық). Қазақ тілін оқытудың әрбір кезеңінде қолданылатын әдіс-тәсілді тиімді пайдалану сабақтың құрылымын жақсартады және оқу мақсаттарын нәтижелі шешуге әсер етеді. Сабақ құрылымы тақырыптың мазмұнына сай жасалған жоспардан көрінеді. Ю.К.Бабанский: Әр сабаққа арналған жоспар - ұстаздың шығармашылық құжаты, дейді. Сабақ жоспары жақсы жасалса, нәтижесі де ойдағыдай болады. Сабақтың құрылымын жүйелі жасау мұғалімнің іскерлігіне, оқыту түрлерін дұрыс таңдап алуына байланысты жүзеге асады. Сабаққа дайындық - әр ұстаздың педагогикалық, психологиялық, әдістемелік білімдарлығына байланысты. Сабаққа дайындалудың екі жүйесі бар: біріншісі - оқытатын пәнді жете білетін жалпы дайындығы; екіншісі - әрбір сабаққа нақты дайындығы. Сабаққа дайындалу - жұмыс жоспарын жасаудан басталады. Оқыту үшін жоспар жасауда ең басты негізге алатын құжат - бағдарлама, күнтізбе (тақырыптық) жоспар, оқулықтар, әдістемелік нұсқаулар, анықтама материалдар, көрнекі құралдар, т.б. Сабақтың мазмұнын, құрылымын ойластыру кезінде оның типі анықталады. Сабақ жоспары осы ыңғаймен жасалады. Жоспарда әр сабақтың мақсат - білім, тәрбие, таным талаптарына байланысты шешіледі. Барлығы, бірлікте жүзеге асады. Сабақты жоғары дәрежеде өткізу үшін мұғалім өз жұмысын тиімді өткізу жағын қарастырады. Осыған орай кейде сабақ жоспары, конспект, тезис, кесте, схема, карточка, сурет пайдалану түрінде болуы да мүмкін. Қазақ тілі мамандары сабаққа дайындалу кезінде мына төмендегі мәселені есте ұстағаны дұрыс: 1. Психология - педагогикалық методика ғылымдарының өзара байланысын есепке алу; 2. Бұрын өткен жұмыстың қорытындысын талдау (бағдарламаның орындалуы, оқушылардың білімі); 3. Сабақтың түрлерін, құрылысын ойластыру, мақсатын көрсету; 4. Оқу материалының мазмұнын агықтау, оның ішінде оқу құрал-жабдықтарын оқытуды ұйымдастырудың жолдарын, әдістемесін анықтау; 5.Оқушылар берілген тапсырманы жүзеге асыруда кездесетін қиындықтарды алдын ала біліп, жәрдемдесу жолын білу; 6. Үйге берілген тапсырманың табысты орындалуын ескеріп отыру; Сөйтіп, қазіргі сабақтың жоспарын жасаудағы дайындығы - мұғалімнің күнбе - күнгі шығармашылық еңбегінің нәтижесі. Сабаққа дайындық негізгі оқулықпен танысып қоюмен шектелмеуі тиіс. Мұғалім материалды білуі, кеңінен, тереңінен түсінуі қажет. Бұл оған сабақты басқаруға, материалды оқулықтағыдан басқаша түсіндіруге, оқушылардың танымдық және ақыл қабілеттерін белсендетіп, өз беттерімен шығармашылық жұмыс істеуге үйретуге, тапсырманы ілгерілеу әдісімен беруге мүмкіндік береді. Ал бұл өз кезегінде сабақта қолданылған әдістемелердің нәтижелілігі туралы тұжырымдауға мүмкіндік береді. Мұғалімнің шеберлігі, біріншіден, сабаққа дайындығы мен жаңашыл әріптестерінің тәжірибесін пайдалана алуымен тікелей байланысты. Ол үнемі және мақсатты түрде өз білімін, өз тәжірибесін жұмыстың жаңа тәсілдерімен толықтырып отыруы керек. Сабақты талдау. Көбіне сабақты талдау алға қойылған мақсаттардың дұрыстығын, оқушыларды қорыту және тәрбиелеу тәсілдерінің тиімділігін, олардың кеңестік дидактика көзқарасына, мазмұны мен мақсаттарына, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай болуын бағалаудан басталады. Сосын идеялық және оқытылатын пәннің ғылыми-теориялық (немесе материалдық) деңгейі, пәнаралықбайланыстардың қолданылуы, ғылыми-техникалық өрлеудің заманға сай деңгейін ашып көрсету, өмірмен байланысы қаралады. Содан соң сабақ құрылымы, оның ұйымдастырылуы, уақыттың ұтымды қолданылуы қаралады. Мұғалім әр түрлі білім көздерін (оқулық, үкімет, ғылыми құжаттар, саяси-қоғамдық, техникалық, анықтамалық әдебиет, тізбелер, үлгілер, кестелер, оқытудың техникалық құралдары т.б.) қолдана отырып, өтілген материалдың терең де мықты ұғынылуына қол жеткізуі керек, оқушылардың ой-санасын оятып, ынталандырып, оларды өз беттерімен жұмыс істеуге үйретуіне ерекше көңіл бөлу қажет. Сабақта қолданылған оқу-көрнекі, есептеу құралдарының тек көрсетуге пайдаланылғанын немесе оқушылардың өз беттерімен жаңа тұжырымға келіп, білімді алу көзі болғандығын талқылау да маңызды болып табылады. Әрбір сабақ белгілі объективті элементтерден құрылады, біржағынан сан алуан түрлігімен, екінші жағынан уақыт аралығындағы өзара қарым-қатынаспен ерекшеленеді. Осыған байланысты сабақтың типологиясы (типтері) сан алуан. Егер сабақтың элементтерін оның бөлігі ретінде қарастырсақ, олардың жеке және тұтас, оны әрі қарай бөлінбейтінін ескерсек, онда тәжірибеде жиі кездесетін элементтерді (немесе дидактикалық міндеттер): 1. Жаңа білімді игерту. 2. Өткен материалды бекіту (оқыту, дамыту, бақылау функциялары). 3. Оқушылардың білімін бақылау, бағалау. 4. Үйде орындайтын оқу жұмысына түсініктеме. 5. Білімді қорыту және жүйелендіру. Бұл бес дидактикалық міндет әртүрлі байланыс және сабақта қарым-қатынас, ол сабақтың дидактикалық құрылымы мен типологиясының негізі. Сабақтың құрылымы деп сабақтың әртүрлі варианттар элементтерінің өзара байланысы, оқыту процесінде қолдануы, оның мақсатты пәрменділігін қамтамасыз етеді. (Ю.Б.Зотов 1,19). Сонымен педагогтар мен оқушылардың қарым-қатынасын ұйымдастыру негізінде варианттардың тиімді сұрыпталу жиынтығы сабақтың элементтерінің бірлесіп әрекет етуі, белгіленген мақсатқа жеткізеді. Педагогтың шеберлігі дидактикалық міндеттер мен сабақта педагагогикалық процеске қатысушылардың ұйымдастырушылық байланыс әрекетінде шешіледі. Қазіргі кездегі сабақты жетілдіру жұмыстарының ішіндегі негізгі мәселелерінің бірі - оның түрлері мен құрылымы. Мектеп тәжірибесінде бір типті сабақтар болмайды. Сондықтан, оқыту жұмысын жүйелі әрі нәтижелі жүргізу үшін, оны топтастырудың мәні орасан зор. Сол себептен әрбір мұғалімнің сабақ классификациясын ойдағыдай білуі шарт. Сабақ классификациясы (жіктелуі) - сабақтарды құрылысы жөнінен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.