ТУРИЗМНІҢ МӘНІ, МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ТУРИСТІК КӘСІПОРЫН

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

1.ТУРИЗМНІҢ МӘНІ, МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ТУРИСТІК КӘСІПОРЫН
1.1.Туризмнің мәніне сипаттама
Тарихтан белгілі адамзат көптеген ғасырлар бойы, сауда-саттық жасау мақсатында жаңа жерлерді иелену үшін, басқа да адамзатқа қажетті ресурстарды табу мақсатында саяхат жасады. Саяхат жасау термині, адамзаттың алдына қойған мақсатына жету барсысында кеңістікке таралуы, араласуы. Саяхаттың түрлерін - туризм деп атайды (Биржаков, 2008: 2-3).
Бүгінгі таңда миллиондаған адамдар тұрақты тұрып жатқан жерлерінен басқа жерлерге уақытша саяхаттайды. Бұл қоныс аудару кезінде көлік құралдары пайдаланылады және қонақжай, тамақтану және сусындар мен ойын-сауық нысандарының қызметтері пайдаланылады. Бұл ХХ ғасырдың қазіргі заманғы тұжырымдамасы ретінде қарастырылғанымен, жер аудару адамзат тарихындағыдай ескі. Ғасырлар бойы адамдар әртүрлі себептер мен мақсаттар үшін елді мекеннен тыс басқа географиялық орынға саяхат жасады. Динамикалық құрылымы бар бұл саяхат ағыны әр түрлі тілдерде әртүрлі ұғымдармен көрінеді. Соңында, осы динамикалық оқиғалардың дамуы мен көптеген терминдердің шатасуы нәтижесінде барлық назар бір сөзге аударылды: туризм. Туризм ұғымы өте ерекше болғанымен, бүгінгі күнге дейін толық анықтама жоқ. Мәселе туризмнің субъектісі болып табылатындығы және әлеуметтік, психологиялық, экономикалық және саяси сияқты әртүрлі элементтердің біріккендігінде болып табылады (Бабкин, 2008: 5).
Туризм ұғымын анықтауға арналған зерттеулер ХІХ ғасырдың аяғына таман басталады. Тақырыпқа әр түрлі тұрғыдан тоқталған авторлар әртүрлі анықтамалар берді. Туризмнің алғашқы анықтамасын Гайер-Феулер 1905 жылы енгізген. Тиісінше; Туризм, ауа-райының өзгеруіне және демалуға деген қажеттілік, табиғат пен өнердің сіңірген әсем сұлулығын тануға деген ұмтылыс; Бұл - табиғат адамдарға бақыт сыйлайтынына және ұлттар мен қоғамдастықтардың бір-біріне, әсіресе сауда мен өнеркәсіптің және көліктің жақсы дамуы нәтижесінде бір-біріне жақындай түсуіне мүмкіндік беретін заманауи оқиға деп түсінік берген.
Туризмнің экономикалық аспектісі туралы пікірталасты 1910 жылы австриялық экономист Герман Фон Шуллар бастаған болатын. Автор туризмді шетелдіктердің келуінен туындаған және басқа елден, қаладан немесе аймақтан уақытша болатын және әлеуметтік-мәдени тұрғыдан айналысатын қозғалыстың экономикалық аспектісіне қатысты барлық іс-шаралардың жиынтығы ретінде анықтайды. Осы кезеңнің тағы бір экономикалық аспектісін Эдмуд Пикард жасады. Пикард туризмнің негізгі функциясын - бұл елге валюта көздерінің ағымын қамтамасыз ету және туристік шығыстардың экономикаға қосқан үлесін зерттеу деп көрсеткен (Козак және т.б.,2013: 2).
М. Мейер туризмді әр адамның әр түрлі дәрежеде қашып кету қалауынан туындайтын психологияға негізделген ығыстыру әрекеті ретінде анықтайды . Халықаралық туризм сөздігінде, туризм; ләззат алу үшін жасалған сапарлар және адамның барлық іссапарлары ретінде қарастырылады.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін және 1914-1918 жылдар аралығында Еуропа мемлекеттерінің қайта топтасуынан бастап туризм тек экономикалық тұрғыдан, коммерциялық және кәсіби саяхаттар туристік қызмет ретінде қабылдана бастады.

Екінші жағынан, туризмді мекеме тұрғысынан анықтайтын авторлар бар. Хунзикер мен Крапф - туризммен, соның ішінде уақытша қоныс аударумен, саяхатпен және тұрумен байланысты ғылыми мәселелермен айналысады (Козак және т.б.,2013: 3).
Жалпы туризм серпіні ретінде қабылданатын саяхат факторы туризм түсінігін анықтауда маңызды рөл атқарады. Алайда, теориялық тұрғыдан алғанда, адамдардың саяхаттарының барлығы бірдей туризм ұғымының элементі болып табылмайды. Саяхаттау мақсаттарын ескере отырып, қандай саяхаттар туристік ұтқырлықты тудыратындығын жиі шешуге болады. Кейде қысқа сапарлар мақсатпен бірге туристік белсенділікті тудыруы мүмкін, ал ұзақ сапарлар мұндай нәтижеге әкелмеуі мүмкін. Қашықтық шегіне сәйкес туризм тұжырымдамасына әртүрлі көзқарастар бар. Мысалы, Канададағы туризм саласындағы белсенділікті анықтау кезінде 80 км. қашықтыққа саяхат қарастырылады. Америка Құрама Штаттарында бұл шектеу 50 мильден 80 мильге дейін өзгереді, өйткені ол ұйымға байланысты өзгереді. Бұл тәсілде халықаралық туристік қызметке қатысты есептеулерде проблемалар туындамағанымен, іс жүзінде ішкі туристік қозғалыстарға қатысты есептеулерде көрсетілген қашықтықты ескере отырып нақты тұжырымға қол жеткізу өте қиын.
Хунцикердің пікірінше, туризм дегеніміз - шетелдіктердің саяхаттауға және олардың тоқтаусыз, коммерциялық емес тұруларына байланысты қатынастар. Бұл анықтама екінші дүниежүзілік соғыстан кейін дамып, әлеуметтік, мәдени және экономикалық өмірде маңызды орынға ие болған кезде ғылыми түрде қайта қарастырылды.
Хунцикер мен Крапф туризм құбылысын былайша анықтады: егер тұрақты тұруға және кіріс әкелетін іс-әрекеттерге айналмаса, шетелдіктердің уақытша болуынан туындайтын қатынастардың бәрі туризм болып табылады. Бұл анықтамада туризмнің жылжуында тұрақты тұруға айналмайтын жағдай уақыт өлшемі ретінде қарастырылады. Екінші шарт - табыс таппау. Жеке адамнан талап етілетін нәрсе, ол тағайындалған жерде кіріс әкелетін қызметпен айналыспауы керек. Бұл туристік мақсаттарды әртүрлі қоныс аударулар арасында бөлу үшін қолданылатын өлшем.
Осы анықтамадан кейін туризм терминін AIEST (International Association of Scientific Experts in Tourism - Халықаралық туризм сарапшыларының қауымдастығы) I980 жылдары қайта қарады. Бұл ретте туризм дегеніміз адамдар тұратын, жұмыс істейтін және олардың әдеттегі қажеттіліктерін қанағаттандыратын туристік кәсіпорындар шығаратын тауарлар мен қызмет көрсетулерді талап ету арқылы уақытша тұрудан туындайтын оқиғалар мен қатынастардың жиынтығы ретінде анықталады. Осы анықтаманың негізінде конгрестер мен іссапарлар, қысқа мерзімді сапарлар, ауылдық жерлерден үлкен қалаларға барлық сапарлар, сауықтыру туризмі, жазғы курорттардағы екінші үйлер туристік ұтқырлыққа жатады.
Туризм (франц. tourіsme, tour - серуендеу, жол жүру) - адамның бос уақытында негізінен айтқанда жұмыстық, не мәлім міндеттік мәжбүрлеумен емес, туысшылаумен емес, өз еркінше көңіл көтеру мен демалу үшін, тәуекел жасау үшін, көріп қызықтау үшін, яғни субъективті рухани қажеттілік бойынша басқа бір жерге ерікті саяхаттап, серуендеп баруы. Жақын жердегі қысқа мезетті орындалатыны - серуен делінсе, алыс жерге аттанған ұзақ мерзімдісі - саяхат делінеді (Рындач, 2012: 3).
1.2.Туризмнің әлеуметтік экономикалық маңызы
Туризм әлемдік экономикада басты рөлдің бірін атқарады. Дүниежүзілік туризм ұйымының (ДТҰ) деректері бойынша ол әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің оннан бір бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 пайыздан астамын ұстайды, әлемдік өндірістің әрбір 9-шы жұмыс орнын туризм қамтамасыз етеді. Туризмнен түскен табыс мұнай, өнімдері және автомобиль экспорты табысынан кейін тұрақты 3-ші орында келеді. Мұндай оң үрдіс жаңа мың жылдықтың бас кезінде де ұсақталады деп күтілуде. Әлемдік туристік рыноктың дәстүрлі аудандары өзінің рекреациялық сыйымдылығының шегіне іс жүзінде жеткендіктен, туризмнің өсуі туристер баратын жаңа аумақтар есебінде басым дамитын болады (Воскресенский, 2010: 6). Осыған байланысты, Қазақстанның әлемдік туристік рынокта өзінің лайықты орнын табуға бірегей мүмкіндігі бар.
Дүниежүзілік туризм ұйымының болжамы бойынша ХХI ғасырда туристік индустрияның өсуі артады және 2020 жылы әлемдегі туристік саяхаттар 1,6 млрд бірлік құрайды (Соколова, 2010: 6).
Туризм:
1. халықтың рекреациялық қажеттілігін (денсаулығын жақсарту, күш-қуатын қалпына келтіру, шығармашылығына қайта шабыт беру, түсіңкі көңілін көтеріп, өмірге құштарлығын арттыру үшін істелген іс, т.б.) қанағаттандырады.
2. ол мол кіріс кіргізеді. Қазіргі кезде пайдалы қазбалар қоры жоқ көптеген мемлекеттер туризмді дамыту арқылы үлкен пайдаға кенеліп отыр.
3. ол рухани-мәдени дамуға, өнер мен ғылым-техникаға серпін беріп, инновацияға орай жаратады.
4. адамаралық қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтеріп, интеграцияны тездетеді.
5. сол жер, сол халық, сол елді өзге ел мен халыққа танытып, шынайы жарнама жасайды.
Қазіргі туризм - бұл әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін саласы. Мамандардың есебі бойынша, орташа есеппен бір шетелдік туристің беретін табысын алу үшін оған бара бар шамамен 9 тонна тас көмір, немесе 15 тонна мұнай, немесе 2 тонна жоғары сортты бидайды әлемдік рынокқа шығару керек. Бұл ретте, шикізат сату елдің энергия көздерін азайтады, ал туристік өндіріс таусылмайтын ресурстармен жұмыс істейді. Шетелдік экономистердің есебі бойынша, 100 мың турист қалада орташа есеппен екі сағат болған кезде кемінде 350 мың доллар немесе адам басына бір сағатта 17,5 доллар жұмсайды. Сөйтіп, шикізат сату өзіндік экономикалық тығырыққа тірелу болса, ал туризмді дамыту -- ұзақ мерзімді, экономикалық тиімді болашақ.
Туризм мемлекеттің экономикасына үш оң нәтиже береді (Писаревский, 2014: 38):
1. Шетел валютасының қүйылуын қамтамасыз етеді және төлем теңгерімі мен жиынтық экспорт сияқты экономикалық көрсеткіштерге оң ықпал жасайды.
2. Халықтың жұмыспен қамтылуын көбейтуге көмектеседі. ДТҰ мен Дүниежүзілік туризм және саяхат кеңесінің бағалауы бойынша туризм өндірісінде құрылатын әрбір жұмыс орнына басқа салаларда болатын 5-тен 9-ға дейін жұмыс орны келеді екен. Туризм тура немесе жанама түрде экономиканың 32 саласының дамуына ықпал жасайды.
3. Елдің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.