Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы анализі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ ИНСТИТУТЫ
ӘОЖ 378.091.4(519.5)
БИТЕН САЛТАНАТ АЛТЫНБАЙҚЫЗЫ
Қазақстанда және Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесінің дамуы
Мамандығы: 6М010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
6М010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы
бойынша педагогика ғылымдарының магистрі академиялық
дәрежесін алу үшін орындалған диссертация
Ғылыми жетекшісі: Булшекбаева А.И
PhD, қауымдаст. проф. м.а.
Қорғауға жіберілді:
Педагогика және психология Институтының директоры
Алмухамбетов Б.А.
28.05. 2020ж
Кафедра меңгерушісі, п.ғ.к., қауым. профессор Қыяқбаева Ұ.Қ.
27.05.2020ж
Әдістемелік семинар төрағасы, п.ғ.д., профессор Манкеш А.Е.
26.05.2020ж
Алматы, 2020
MAЗМҰHЫ
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
3
АНЫҚТАМАЛАР МЕН ТЕРМИНДЕР
5
ҚЫСҚАРТУЛАР
6
КІРІСПЕ
7
1
ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕМЛЕКЕТТЕРІНДЕГІ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ
12
1.1
Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихы
12
1.2
Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі маңызды реформалар
28
2
ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯНЫҢ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫНА САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
45
2.1
Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру бағдарламасының жалпы сипаттамасы
45
2.2
Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы анализі
65
ҚОРЫТЫНДЫ
74
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
80
ҚOCЫMШAЛAP
84
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл диссертацияда келесі стандарттардың сілтемелері қолданылған
Назарбаев Н.Ә. Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру Қазақстан халқына жолдауы. 2018 жылғы 5 қазан 2019 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 - 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Н.Ә.Назарбаев Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері. Астана, 2018 ж. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1998 жылдың 7 қазанындағы № 284, 2007 жылдың 21 мамырындағы № 254-Ш нөмірлі Заңдармен енгізілген өзгерту және толықтырулармен бірге. Алматы, 2008 ж.
Қазақстан Республикасының Білім туралы 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы 29 сәуір 2005 жылы Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 11 қазан 2004 жылы Қазақстан Республикасындағы 2007-2009 жылы мектепке дейінгі тәрбиелеу және оқытуды қолдау бойынша шаралардың жоспары 2016 жылғы 12 тамыздағы Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы 2010 жылғы 28 мамырдағы Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 - 2020 жылдарға арналған "Балапан" бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 21 қыркүйектегі ерте жастағы
(1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі)
балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған алғашқы қадам бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 21 қыркүйектегі мектепке дейінгі кіші жастағы
(3 жастан бастап 5 жасқа дейінгі)
балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған зерек бала бағдарламасы Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. 2018 жылғы 24 шілдедегі № 460 қаулысы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2011 жылғы 28 қаңтар 2014 жылдың 17 қаңтарында Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Мәңгілік ел ұлттық идеясы
АНЫҚТАМАЛАР МЕН ТЕРМИНДЕР
Балабақша- мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейтін мекеме
Конфуцианизм- жоғары моральдық қасиеттерге ие адамның идеалына дейін жетілдіру, тәңірге құрмет көрсету идеологиясы
Буддизм- күнделікті өмірде мінез-құлықтың және қарым-қатынастың моральдық нормаларын меңгеру мен сақтау бойынша салт-дәстүр ережелері мен іс-әрекеттер жүйесін меңгеру қажеттілік идеологиясы
Христиандық- адамның өмірі жер әлемімен шектелмейді, мәңгілікке созылады. Адам мәңгілікке арналған идеологиясы
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту - мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес білім, білік, дағдыларын, рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру, жалпыадамзаттық құндылықтарға, ұлтжандылыққа және толеранттылыққа тәрбиелеу, сондай-ақ баланың мектепте оқуға әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, ерік-жігерлік, физикалық және зияткерлік даярлығы
Критерий - кез келген нәрсені бағалауға, анықтауға, жіктеуге мүмкіндік беретін сапа көрсеткіші
Салыстырмалы педагогика - педагогика ғылымының шетелдердегі тәрбие және оқыту жүйесін салыстырмалы түрде зерттейтін саласы
PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарламасы
PIRLS(Progress in International Reading Literacy Study) - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу" халықаралық жобасы
TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) - Математика және жаратылыстану ғылыми білім сапасын бағалау
McKinsey&Company - білім сапасының жоғарылауы мен оның динамикасының айырмашылықтар неге байланысты екенін зерттейтін компания атауы
Субсидия - Үкімет мектепке дейінгі мекемелердің қызметтері үшін төлемді азайтуға бағытталған бағдарламалар
Kids Note- барлық іс-шаралардың кестесі ата-аналарға айдың басында балабақша мәзірімен бірге берілетін арнайы мобильді қосымшасы
ҚЫСҚАРТУЛАР
PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу"
PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарлама
TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) - Математика және жаратылыстану ғылыми білім сапасын бағалау бойынша халықаралық зерттеу
МДҰ- мектепке дейінгі ұйым,
ҰОҚ - ұйымдастырылған оқу қызметі
БҰҰ- Біріккен Ұлттар Ұйымы
БҚИ- бәсекеге қабілеттілік индексі
ҚСПК - Қазақстанның салыстырмалы педагогика кеңесі
ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
КСРО - Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы
Қаз КСР - Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы
ЭЫДҰ - экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі. ХХІ ғасырда білім мемлекет пен қоғам дамуының стратегиялық ресурсы болып табылады. Жаңа жүз жылдыктың басында білім беру жүйесі бүкіл әлем денгейінде қоғамдық дамудың өлшемі мен сол қоғам негізін құрайтын басты тетіктердін біріне айналды. Сондықтан да бүгіні күні сапалы білім алу адамның рухани қажеттіліктерінің ішіндегі ең маңыздысы болып отыр. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі қазіргі таңда өзгермелі және өскелең талаптар мен қажеттіліктерді қанағаттандыра отырып, отандық білім саласын әлемдік білім кеңістігіне кіріктіруге бетбұрыс жасауда. Бұл білім жүйесін жетілдіру және сапалы деңгейге көтеруді алға тартады. Осыған орай ғылыми зерттеу барысында әлемдік озық тәжірибелер мен отандық білім жүйесіндегі ерекшеліктер қарастырылуда. Қазақстаның білім беру жүйесі бір жағынан, әлемдік білім беру үрдісіне сай жаһандану жағдайында түрлі әлемдік білім беру тенденцияларының ықпалы негізінде дамыса, екінші жағынан, білім беру жүйесі нарықтық экономикада білім беру және білім беру қызметтері еліміздің экономикасын дамытуға, сондай-ақ, білімді капиталдандыруға жағдай жасауда. Бүгінгі күні алдымызда тұрған ауқымды міндеттердің бірі - сапалы білім беру арқылы үздіксіз білім берудің ұлттық моделін жасап, жаңаша ойлайтын жас буынды қалыптастыру. Осы орайда Әбу Насыр әл Фарабидің: Білім мен тәрбие жас ұрпақтың қос канаты, - деген өнегелі сөз ойымызға оралады[1].
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2018 жылғы 5 қазандағы қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру атты қазақстан халқына жолдауында ойлау негіздері, ақыл-ой мен шығармашылық қабілеттер, жаңа дағдылар сонау бала кезден қалыптасады деп, еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы мен оның гүлденуінде балаларға мектепке дейінгі сапалы білім беру мен ерте жастағы балалардың қабілеттерін дамытудың қоғамдағы орны өте маңызды екенін ерекше атап өтті[2].
Мектепке дейінгі білім беру алғаш Я.А.Коменский еңбектерінде көрініс тапты. Сонымен қатар Дж.Локк, Ж.Ж.Руссо, Ф.Фребель, И.Песталоцци, Р.Оуэн, Д.Дьюи мектепке дейінгі педагогиканың дамуына өз үлестерін қосты[3]. Ал мектепке дейінгі педагогиканы зерттеген ресей ғалымдары К.Д.Ушин - ский, Е.Н.Во - до - во - зо - ва, А.С.Си - мо - но - вич, Е.И.Кон - ра - ди П.Ф.Кап - те - рев, П.Ф.Лес - гафт, П.Кер - го - мар, Л. К. Шле - гер[4].
Мектепке дейінгі білім беру Г.Н. Ким, Hye Sin, Gang Ho, Gui Yeon, Man Chul корей ғалымдарының еңбектерінде көрініс тапты[5]. Қазақстанда XX ғасырдың басында мектепке дейінгі тәрбие берудің бірінші теоретиктері мен ұйымдастырушылары, әйгілі педагогтар мен қоғам қайраткерлері, О.Д.Мухля, Е.Л.Романова, М.Г.Солдатова, Н.С.Құлжанова, Б.Б.Баймұратова, А.К.Меңжанова, К.Д.Травина, М.Ф.Покровский, Жиенбаева С.Н., Ш.Бегимбетова, Г.Х.Дүкенбаева, Сулейменова Р.А., Манкеш А.Е., Мендаяхова К., Мовкебаева З.А., Батибаева С.Г., Метербаева К.М., Искакова А.Т., Таубаева Г. З., Абаева Ғ.А., Аймағамбетова Қ., Сәтмұхамбетова Қ. және т.б. болатын[6]. Жаһандану дәуірінде әртүрлі елдердің білім беру жүйелерінің дамуын салыстыра зерттеу де маңызды. Қазақстанның білім беру саласындағы салыстырмалы-педагогикалық зерттеу тұлғаны білім беру арқылы дамыту мен қалыптастырудың шетелдік тәжірибесін зерттеуге, сонымен қатар білім берудің ұлттық үлгілерінің үздік дәстүрлерін сақтауға, әлемдік аренада қазастандық білім беру сапасы мен тиімділігін жоғарылату үшін біздің елімізге алдыңғы қатарлы тәжірибелерді бейімдеудің жолдарын іздеуге бағытталған. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 - 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында Ғылыми әзірлемелердің нәтижелілігін арттыру және әлемдік ғылыми кеңістікке интеграциялануын қамтамасыз ету қажеттігі айтылған[7]. Осы мақсатта мектепке дейінгі білім беру сапасын бағалау кезінде жоғары орынға ие Оңтүстік Корея тәжірибесін атасақ болады. Корея Республикасында мектепке дейінгі білім беру жүйесі бір қырынан ұлттық дәстүрлердің сақталуымен, екінші қырынан мемлекеттік және жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдардың дамуы және олардың қазіргі таңдағы ғылым, инновациялардың заманауи жетістіктеріне сәйкестігімен сипатталады. Жалпы педагогика тарихына шолу жасағанда әр түрлі мемлекеттердегі оқыту әдістемесін салыстырудың толық дамымағаны байқалады. Салыстырмалы педагогиканы білу педагогикалық мәдениетті байытады және құндылықтар мен білім берудің басқа жүйелеріне менталитет пен толеранттылықты дамытады. "Салыстырмалы педагогика" термині алғаш рет француз ғалымы М.А. Жюльен "Салыстырмалы педагогика бойынша жұмысқа нобайлар және алдын ала жазбалар" (1817) брошюрасында, яғни 200 жыл бұрын ғылыми айналымға енгізді. Сонымен қатар Сорбон университетінің профессоры Виктор Кузен, неміс педагогтері К.А.Крузе, Фредрих Тирш, Ф.Харкорт, америка педагогтері Г.Манн, Г.Бернард, К.Стоу, Ч.Турбер, А.Флекснер, ағылшындық М.Сэдлер және т.б. Бұған ресейлік К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, Н.Даденков, П.Копнист, П.Г.Мижуев, А.Музыченко, М.А.Поспелов және т.б. педагогтарды жатқызуға болады[8]. Кеңес Одағында салыстырмалы педагогика баяу дамыды. Белгілі ғалым-компаративист Б.Л.Вульфсон өзінің "Салыстырмалы педагогика: теория мен әдіснаманың өзекті мәселелері" атты мақаласында былай деп жазады: "Кеңес уақытында шетелдік мәселелерді талдау ерекше қиындықтармен байланысты болды..." [9]. Қазақстанда салыстырмалы педагогика бойынша алғашқы ғылыми жұмыс 1996 ж. А.Қ.Құсайновтың "Германия мен Қазақстанда білім беруді дамыту (салыстырмалы-педагогикалық сипаттама)" тақырыбында орындалды [10]. Кейінгі жылдары Қазақстанның ғалым-компровистері: Г.К.Нұрғалиева, К.С.Мусин, Ы.А.Наби, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетписбаева, Б.Р.Құлбекова, Г.К.Тлеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сулеименова және т. б. әлемдік тәжірибені зерделеу және шынайы ғылыми салыстырмалы педагогиканы құру бойынша зерттеулер жүргізді [11]. Егер білім беру жүйесінің өзгерісі кезінде әр түрлі елдерде қолданылып жүрген мектепке дейінгі білім берудегі әдістемелік жүйелердің оң нәтижелерін ғылыми-педагогикалық тұрғыдан сараптап, еліміздегі мектепке дейінгі білім беру жүйесінде тиімді пайдалансақ, ол мектепке дейінгі білім беру процесін жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік туғызады. Алайда педагогика тарихына шолу жасағанда салыстырмалы педагогика мен әр түрлі мемлекеттердегі оқыту әдістемесін салыстырудың толық дамымағаны байқалады. Ол әсіресе әлеуметтік-экономикалық және саяси реформа кезеңдерінде әлемнің түрлі елдеріндегі халыққа білім берудің жайын терең зерттеген тұста айқын да өткір сезіледі. Осылайша, жоғарыда аталған қарама-қайшылықтар тақырыбымызды Қазақстанда және Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесінің дамуы деп таңдауымызға негіз болды. Зерттеу жұмысында Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстыру параметрлері өңделіп, мектепке дейінгі білім беру жүйесінің құрылымы айқындалады, сонымен қатар, екі мемлекеттің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары сипатталады. Зерттеудің мақсаты: Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихын, білім беру мазмұнын, даму тәжірибесін салыстырмалы талдау. Зерттеу нысаны: Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесі. Зерттеу пәні: Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы сипаты Зерттеу міндеттері: - Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттеріндегі мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихи- педагогикалық негіздерін нақтылау - Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жоспары мен бағдарламаларына талдау жасау - Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы анализін құрастыру Зерттеудің әдіснамалық негіздері: Зерттеу жұмысы жүйелік, құрылымдық, тарихи аймақтық, параметрикалық тұғырларына және салыстырмалы педагогикадағы Г.К.Нургалиева, Қ.С.Мусин, Ы.А.Наби, Г.Д.Урастаева, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетпісбаева, Н.Анарбек, Б.Р.Кулбекова, Г.К.Тілеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сүлейменова, А.Қ.Құсайнов, А.Ә.Булатбаеваның және т.б. ғалымдардың зерттеулеріне негізделді. Зерттеу көздері: - Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің ресми құжаттары, Мемлекеттердің білім беру саясатын айқындайтын заңнамалық актілері: Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің Конституциялары, ҚР Білім туралы Заңы және мемлекеттердің Білім және ғылым Министрліктеріндегі құжаттар; - Салыстырмалы педагогика аясындағы Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру мәселесіне байланысты түпнұсқалы дереккөздері; - Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі бағдарламалар, оқу жоспарларына қосатын ақпараттық және оқу әдістемелік құралдар; - Әлем мемлекеттері мен Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің интернет- сайттары. Зерттеу әдістері: Теориялық әдістер (отандық және шетелдік философиялық, психологиялық, педагогикалық, тарихи және саясаттану саласындағы еңбектерді, ғылыми-әдіснамалық әдебиеттерді, сонымен қоса, мерзімдік ғылыми басылымдар мен диссертацияларды, білім беру саласындағы құжаттар мен заңнамаларды, білім беруді дамыту бағдарламалары мен стратегияларды зерттеу, талдау, синтездеу, салыстыру, жалпылау, үлгілеу). Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің ортақ және өзіндік ерекше тұстары анықталды, оларды салыстырудың параметрлері ұсынылды. Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: - Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру жүйесін дамытуға (жетілдіруге) бағытталған ұсыныстар әзірленеді; - Зерттеу жұмысының нәтижелерін салыстырмалы педагогика, білім беру саясаты курстарында қолдануға болады. Диссертация ақпараттары мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының білім беру жүйесін жобалау үрдісінде де қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар, Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру жүйесіне қатысты жұмыстарға бағытталған ғылыми конференциялар мен дөңгелек үстелде және түрлі практикалық семинарларда қолданылуы мүмкін. Диссертацияның құрылымы зерттеудің қойылған міндеттерін бірізді шешу логикасына сәйкес құрылды, соған сәйкес, зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, төрт тармақшадан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады. Кіріспеде тақырыптың өзектілігі айқындалып, зерттеу жұмысының ғылыми аппараты негізделген, сонымен қоса зерттеудің негізгі идеясы сипатталған.
1 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕМЛЕКЕТТЕРІНДЕГІ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихы
Шығыстың ұлы ғұлама ғалымы, ойшылы Әл-Фараби Бақытты болу, кәмелетке келу, қоғамдық тіршілікті жақсарту- барлығы да білімділікке байланысты. Шын мағынасында білімділік үлкен адамгершілік сипат, зиялылық адамның жақсы мінезінен, білім дағдысынан, имандылық қасиеттерінен туындайды,-деп көрсетсе, қазақтың педагог ағартушысы және жазушысы Ыбырай Алтынсарин Халық үшін қызмет ететін білімді адамдардың қатарын көбейту арқылы қазақ қоғамының мешеулігін жоюға болады, сондықтан жастарды оқытып тәрбиелеу ісінен артық еш нәрсе жоқ,-деп ой түйген. Бұл ой иелері өткен он ғасырдың арасында әр-түрлі тарихи, әлеуметтік, саяси, экономикалық сипаттағы қоғамдық дәуірлерде өмір сүргеніне қарамастан, ол күні бүгінге дейін мәнін жоғалтқан жоқ. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Білім жүйесіне қызмет ету- еліміздің болашағына қызмет ету деп бағалады[12]. Демек, елімізді ХХI ғасырда дамыған елдермен теңестіріп, өркениетті әлемнен орын алуына ықпал етер бірден-бір құдырет - білім , білімді ұрпақ. Оған өткеніміз бен бүгініміз, осыған орай жүріп жатқан құбылыстар мен қабылдаған заңдар мен заң күші бар құжаттар дәлел. Қазақстан 1991 жылдың қазан айында өз тәуелсіздігін жариялаған жас республика. Содан бері Қазақстан мемлекеті БҰҰ-ның, көптеген халықаралық экономикалық, саяси және мәдени ұйымдардың толық мүшесі болды, бұл еліміздің, әлемдік қауымдастықтың тең құқықты құрамдас болуына деген ниеті мен ұмтылысын көрсетеді, сол сияқты өз тәуелсіздігін нығайтудағы халықаралық қауымдастықтағы рөлін де айқындайды. Нақ осы себептер қоғамдық санаға, ой-сезімге ықпал ету арқылы еліміздің нарықтық жүйеге өтуін жеделдетпек. БҰҰ мүше болып қабылданған әрбір мемлекет үшін, олар әркез ұмтылатын бақытты адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы айқын да нақтылы көрсетеді[13]. Адам құқығы мен олардың орындау кепілдігі Республиканың Ата Заңында бекітілген[14]. Қазақстан Республикасының білім туралы заңдары[15] мен заңдылықтары, заң күші бар түрлі құжаттар жайлы жүргізген жан-жақты талдаулар, олардың көптеген салалардағы өзара қатынасын көрсететін, реттейтін тараулар мен топтамалардан тұратындығын нұсқайды: отбасылық тәрбиелеу; мектепке дейінгі тәрбиелеу; жалпы орта білім; мектептен тыс оқыту және тәрбиелеу; кәсіби техникалық білім; арнайы орта білім; жоғары білім; жоғарғы мектептен кейінгі білім; кәсіби мамандықты жоғарылату білімі мен мамандарды қайта дайындау курстары және қосымша білім. Осы топтамалардың әрқайсысы құқықтық нормалармен, бағыттармен сипатталынады: ұйымдық тұрғыдан қамтамасыз етілумен; білім мазмұнын анықтаумен; субъектілердің білім беру үрдісі кезіндегі құқығы мен міндеттерінің тұрақтануымен; мекеменің ішкі оқу-тәрбиелеу, ұйымдастыру қатынастарын реттеумен; білім ортасындағы білім алушылар мен қызмет етушілерді материалдық қамтамасыз етумен. Бұл заңдармен білімнің ең басты міндеті анықталады: ұлттық және әлемдік, жалпы адамгершілік құндылықтарға негізделген жеке тұлғаның дамуы. Ал жеке тұлғаны дамыту ерекшелігін анықтау және отандық проблемаларды терең түсіну, білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие қызметінің тиімділігін арттыру отандық және шетелдік педагогикалық тәжірибелерді салыстыру арқылы жүзеге асады. Білім беруді жаңғырту кезеңінде салыстырмалы зерттеулердің маңыздылығы арта түсті. Қазақстан білім беру академиясының қазіргі ғылыми мектебінде салыстырмалы педагогика саласында зерттеулердің практикалық маңыздылығы нақты анықталған: отандық және шетелдік педагогикалық тәжірибені жүйелі түрде салыстыру отандық мәселелерді терең ұғынуға, Қазақстандық білім беру институттарының оқу-тәрбие қызметінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді, әлемдік білім беру кеңістігіндегі білімнің орны мен рөлін анықтауға көмектеседі.
Қазақстанның стратегиялық міндеті 10 жылда әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына енуі болып табылады. Осы елдердің қатарына кіру жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі (БҚИ) негізінде Дүниежүзілік экономикалық форумның рейтингі бойынша айқындалады. БҚИ он көрсеткішінің екі көрсеткіші еліміздің білім беру сапасы мен дамуына байланысты. Осыған байланысты білім сапасына қойылатын талаптар, елдің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету мемлекеттің маңызды міндеті болып табылады. Мұндай ауқымды міндеттерді шешу үшін әлемнің жетекші елдерінің білім беру саласында болып жатқан процестерге талдау жүргізу, олардың отандық білім беруді дамытудағы арақатынасы қажет. Бұл міндетті салыстырмалы педагогика сияқты педагогикалық ғылымның бағыты шешеді. Салыстырмалы педагогика білім беру басымдықтарын жақсы түсінуге, олардың дамуын бағыттауға және болжауға мүмкіндік береді. Ол білім берудің қазіргі заманғы проблемаларының тұтас көрінісін қамтамасыз етеді және оларды шешу мүмкіндігін көрсетеді. Білім беру жүйесін талдау ұйымға әсер ететін әртүрлі факторлардың динамикасын түсінуге ғана емес, сонымен қатар өз еліндегі білім беру жүйесіне сыни көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. "Салыстырмалы педагогика" термині алғаш рет француз ғалымы М. А. Жюльен "Салыстырмалы педагогика бойынша жұмысқа нобайлар және алдын ала жазбалар" (1817) брошюрасында, яғни 200 жыл бұрын ғылыми айналымға енгізілді[8, 4б ].
Салыстырмалы педагогика педагогикалық ғылым құрамындағы жас пән болып табылады, алайда ғалымдар әр түрлі елдердегі білім беру жағдайын салыстырмалы сипаттау мысалдары Я.А.Коменскийдің еңбектерінде кездестіруге болады. Салыстырмалы педагогика саласында ең танымал ресейлік зерттеушілер Ю. С. Алферов, Е. И. Бражник, М. Г. Вахова, Б. Л. Вульфсон, А. Н. Джуринский, З. А. Малькова, В. С. Митина, Н. Д. Никандров, Л. И. Писарева, Л. Л. Супрунова, Т. В. Фуряева және т. б. болып табылады[16].
Салыстырмалы педагогиканың дамуындағы жаңа үрдістер: -білім берудің түрлі мәселелерін зерттеуге мүмкіндік;
-Әдістердің ашықтығы: гуманитарлық ғылымдарға, философиялық ұстанымдардың әртүрлілігіне, әдістердің әртүрлілігіне [17]. Жекелеген елдердегі білім беру жүйелері мен тәсілдеріндегі айырмашылықтарға қарамастан, білім беруді дамытудың әлемдік үрдістері жалпы көп нәрсені қамтиды: білім беруді жаңғыртуға ұмтылу; білім беру сапасын арттыру; білім берудің жаңа мақсаттары мен мазмұнын бекіту. Сонымен, салыстырмалы педагогика шет елдерде дамыту, тәрбиелеу және оқыту туралы түсінікті кеңейтіп, педагогика жаңа білімді құруға ықпал етеді, сол арқылы Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіндегі орны мен мүмкіндіктері анықталады.
Кеңес Одағында салыстырмалы педагогика баяу дамыды. Белгілі ғалым-компаративист Б.Л.Вульфсон өзінің "Салыстырмалы педагогика: теория мен әдіснаманың өзекті мәселелері" атты мақаласында былай деп жазды: "Кеңес уақытында шетелдік мәселелер дамуы ерекше қиындықтармен байланысты болды..." [9,131 б.].
Қазақстанда салыстырмалы педагогика бойынша алғашқы ғылыми жұмыс 1996 ж. "Германия мен Қазақстанда білім беруді дамыту (салыстырмалы-педагогикалық сипаттама)" тақырыбында орындалды. Кейінгі жылдары Қазақстанның ғалым-компаративистері: Г.К.Нұрғалиева, К.С.Мусин, Ы.А.Наби, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетписбаева, Б.Р.Құлбекова, Г.К.Тлеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сулеименова және т. б. әлемдік тәжірибені зерделеу және шынайы ғылыми салыстырмалы педагогиканы құру бойынша зерттеулер жүргізілді[11, 8б]. Қазақстан компаративист-ғалымдары Сараев пен Анкарада салыстырмалы білім беру жөнінде Дүниежүзілік қоғамдық кеңесі өткізген ХІІІ және ХІV конгрестерде әлемнің оннан астам елі қатысқан салыстырмалы білім беру бойынша қоғамдық халықаралық конференцияларға қатысты. 2005 жылы Қазақстанның Педагогикалық Ғылымдар Академиясының базасында Қазақстанның салыстырмалы педагогика кеңесі(ҚСПК) құрылды. 2006 ж. ҚСПК салыстырмалы педагогика бойынша Ресей кеңесінен кейін ТМД елдері арасында екінші орынға иеленді. ҚСПК 2008 жылдан бастап салыстырмалы педагогика бойынша республикалық ғылыми-практикалық конференциялар өткізді. 2011 жылы, академик Н.Д.Никандровтың қатысуымен халықаралық конференция өткізілді. Педагогика ғылымдарының докторы И. А. Тагунова былай деп жазды: "Білім берудің даму үрдістерін анықтау ірі халықаралық жобаларды, атап айтқанда, PISA, TIMSS, PIRLS және т.б. зерттеулердің математикалық дәлелденген нәтижелеріне сүйенуді көздейді. Зерттеушілер жаһандық ауқымда жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін түсіндіре отырып, отандық білім беру жүйесін қайта құру бағыттарын ұсынады" [18].
Шын мәнінде әлемдік білім дәрежелері халықаралық салыстырмалы зерттеулер нәтижелері бойынша қалыптасады. Қазіргі уақытта мұндай зерттеулер көп, бірақ ең маңыздысы PISA, TIMSS, PIRLS. PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарламасын экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) жүзеге асырады. PIRLS халықаралық жобасы - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу" (Progress in International Reading Literacy Study). Білім беру сапасын мониторингтік зерттеу болып табылады. Оның мақсаты оқу деңгейі мен сапасын салыстыру. Математика және жаратылыстану - ғылыми білім сапасын бағалау бойынша халықаралық зерттеуді TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) оқу жетістіктерін бағалау бойынша халықаралық қауымдастық өткізеді. А.Қ.Құсайынов өзінің Әлемдегі және Қазақстандағы білім берудің сапасы атты монографиясында білім беру сапасын бағалаудағы халықаралық PISA, TIMSS, PIRLS зерттеулерінің соңғы 10 жылдағының нәтижелері бойынша, білім беру сапасы жоғары нәтижелер көрсететін жүлдегер елдер: Финляндия, Гонконг (Қытай), Сингапур, Оңтүстік Корея, Жапония, Тайвань, Канада, Жаңа Зеландия және Шанхай (Қытай) елдерінің табыстылығын қамтамасыз ететін негізгі факторларды анықтаған. Сонымен білім сапасының жоғарылауы мен оның динамикасының айырмашылықтар неге байланысты екенін анықтау үшін 25 елдің және бір- біріне мүлде ұқсамайтын бастапқы ұстанымға ие болған, маңызды әрі тұрақты табысқа қол жеткізе алған 20 елдің білім беру жүйелерін зерттеген McKinsey&Company компаниясының зерттеулердің нәтижелерін талдаған[19].
Олар:
- білім беру стандарттарының халықаралық талаптарға сәйкестігі;
- педагогикалық кадрлардың мәртебесі және олардың кәсіби біліктілігінің деңгейі;
- білім беру сапасын бағалаудың дұрыстығы;
- өскелең ұрпақты рухани-адамгершілік тұрғысынан тәрбиелеу тиімділігі;
- білім беру саласындағы ғылыми зерттеулер;
- білім беруді басқару жүйесінің тиімділігі. Салыстырмалы педагогикада салыстырудың келесідей критерийлері қолданылады: сандық критерийлер, сапалық критерийлері, экономикалық критерийлер, білім беру жүйесінің тиімділігі критерийлері және т.б. [20]. Критерий - кез келген нәрсені бағалауға, анықтауға, жіктеуге мүмкіндік беретін сапа көрсеткіші [21]. Ол үшін білім берудің тарихи дамуын және білім туралы заңдарды қысқаша қарастырамыз. Біз Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның білім беру жүйесін сапалық критерийлерді қолдана отырып салыстырамыз.
Педагогика саласындағы ғалымдардың еңбектерін қарастыру, түрлі мемлекеттердің білім беру жүйесін салыстыра зерттеу көп аспектілі болатынын көрсетті. Біріншіден, әр елдің білім беру жүйесі бірнеше ғасыр бойы қалыптасқан тарихи өзгешеліктермен сипаттталады. Әрбір елде мемлекет пайда болғаннан бастап білім беру саясаты дамып, нығая түседі деп айтуға болады. Себебі, уақыт өте келе мемлекет қалыптасуда білім берудің рөлі арта түскені барлығымызға белгілі. Екіншіден, жаһандану кезеңі әлем елдерінің білім беру жүйесін салыстырмалы талдау қажеттілігін арттырды, осыған сәйкес, салыстырмалы педагогикада жаңа теориялардың, тұжырымдамалардың, құралдардың пайда болуына әсер етті [22].
Бүгінгі таңда Оңтүстік Корея өзінің экономикалық және мәдени даму саласындағы елеулі жетістіктерімен танымал. Оңтүстік Корея қысқа ғана тарихи уақыт аралығында осындай жоғары дамыған, постиндустриалды мемлекетке айналып үлгерді деген сұраққа Оңтүстік Корея азаматтары жоғары дәрежеде білім беру жүйесін дәлелдердің қатарында атайды. Шынында да, бұл елдің білім беру жүйесі ең жоғары стандарттарға жауап беретін "білімді қоғам" деңгейіне жатады. Оңтүстік Кореяда жақсы білім алу кез-келген корей үшін табысқа жетуде шешуші рөл атқарады. Кореяның мемлекеттік басқару органдары баланың ерте жастан бастап, оқу жылын бітіргенге дейінгі бүкіл оқу үдерісін нақты құрып, бақылап отырады. Оқу процесінде - математика, корей және ағылшын тілі, нақты ғылымдар және әлеуметтік ғылымдарға көбірек назар аударылады. Осылайша, Қазақстан мен Кореяның білім беру жүйесін салыстырмалы зерттеу ғылыми-әдіснамалық тәсіл бола отырып, педагогика саласындағы салыстырмалы зерттеулерде ерекше сипатқа ие.
Кез-келген Шығыс Азиялық конфуциандық мұрасы бар ел ретінде, Оңтүстік Корея формальды білім беру жүйесінің ұзақ тарихы бар. Білім беру жүйесіне мемлекеттік қолдаудың жоқтығына қарамастан, үкімет Чосон әулетінің билігі заманында Сеулде білім беру жүйесінің негізі қаланды.
XIX ғ. соңында - XX ғасырлардың басында корейлердің өздері және христиандық миссионерлер жекеменшік мектептер ұйымдастырды. Олар әйелдердің білім алуын насихаттады және Батыстық әлеуметтік және саяси идеяларды таратты[23].
1910 жылдың соңына қарай Жапон білім беру саясаты Корея колониясына бағытталды, сондықтан техникалық дағдыларын дамытатын пәндер оқытылды. АҚШ-тың 1945 жылы басқыншылығына байланысты Кореяның оңтүстік бөлігіне американдық білім беру жүйесі енгізілді: Бе Ман режимі кезінде 1948 жылдан кейін ресурстар жетіспеушілігінен көптеген осы реформалар күшін жойды. Алайда 1990 жылғы америкалық басқыншылар кезінде белгіленген тәртіпті қайтарды.
Ғылыми кәсіп Оңтүстік Кореяда 1980-ші жылдары ең беделді болып саналады. Кореялық ұлттық білім беру бағдарламасының жетістіктері:1945 жылы азаматтардың 22 % сауатты болды; ал 1970 -- 87,6%, 1980 -- 93%[24].
Жоғарыда берілген ақпараттарға сүйене, біз Қазақстанның білім беру жүйесінің даму тарихының теориялары мен Оңтүстік Корея мемлекетінің білім беру жүйесі даму тарихына салыстырмалы сипаттаманы кесте негізінде көрсетсек. Бұл жерде Қазақстан жас тәуелсіз мемлекет екенін атап өткен жөн.
Оңтүстік Кореяның тәуелсіздігі 1945 жылдан бастап саналады. Мұнда салыстыру параметрлері - Қазақстан мен Корея Республикасының білім беру туралы заңдары болып табылады.
Кесте 1- Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің білім беру заңдары сипаттамасы
Мемлекет
білім туралы заң
Білім беру жүйесінің сипаттамасы
Казақстан
Қазақстанда тәуелсіздік кезеңінде білім беру туралы үш заң қабылданды:
1.1992 жылы - ҚР Білім туралы заңы және 1993 жылы ҚР Жоғары білім туралы заңы;
2. 1999 ж. - ҚР Білім туралы заңы;
3. 2007 жылы - ҚР Білім туралы Заңы[15, 2б].
12-бап. Білім беру деңгейлері
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі жалпы білім беретін оқу және білім беру бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерін:
1) мектептікке дейінгі тәрбие мен оқытуды;
2) бастауыш білім беру;
3) негізгі орта білім беру;
4) орта білім беру (жалпы орта білім беру, техникалық және кәсіптік білім беру);
5) орта білімнен кейінгі білім беру;
6) жоғары білім беру;
7) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру.
Оңтүстік
Корея
1948 жылы қабылданған
Корея Мемлекеттік Конституциясының 31 бабына сәйкес Корей мемлекетінің 1949 жылғы Білім туралы Заңына сәйкес
1991 жылғы Корей мемлекетінің Жергілікті Білім беруді басқару Заңы.
Оңтүстік Корея мемлекетінің білім беру жүйесі жалпы орта білім беретін оқу және білім беру бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерінен тұрады :
1) мектептікке дейінгі тәрбие мен оқытуды
(kindergarten);
2) бастауыш білім беру(Elementary schools);
3)негізгі орта білім беру (secondary education,Middle school);
4) аға мектептік (High schools);
5) орта білімнен кейінгі білім беру;
6) жоғары білім беру;
7)жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру[24, 15б].
Білім беру - еліміздің дамуындағы ең негізгі басымдықтарының бірі болып табылады. Жаһандану үдерісінің қарқынды көрініс табуымен есте қалатын ХХI ғасыр қарсаңында кез келген мемлекеттің негізгі мақсаты ұлттық ерекшелігін сақтап, әлемдік ғылым, білім, мәдениет кеңістігіне толық интеграциялану. Нақты осындай, яғни, білім беру саласында ұлттық білім беру үлгісін сақтап, әлемдік сұранысқа сай тұлғаны қалыптастыру, ерте балалық шақтан бастау алады. Баланың әлеуметтік дағдыларын ерте жастан дамыту мәселесіне Елбасымыз Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері атты Жолдауында ерекше назар аударды[12, 1б]. Сондықтан мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесі - еліміздің мемлекеттік саясатының негізгі бағыты және бүгінгі педагогиканың басты міндеті. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту - мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес білім, білік, дағдыларын, рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру, жалпыадамзаттық құндылықтарға, ұлтжандылыққа және толеранттылыққа тәрбиелеу, сондай-ақ баланың мектепте оқуға әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, ерік-жігерлік, физикалық және зияткерлік даярлығы[4, 57б]. Ал мектепке дейінгі білім берудің ерекшелігін анықтау және отандық проблемаларды терең түсіну, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқу тәрбие қызметінің тиімділігін арттыру отандық және шетелдік мектепке дейінгі педагогикалық тәжірибелерді салыстыру арқылы жүзеге асады. Білім беру жүйесінің мектепке дейінгі кезеңі ерекше маңызға ие, өйткені бұл кезеңде оқыту мен дамытудың негізі қаланады. Мектепке дейінгі тәрбиенің шетелдік теориясы мен практикасын зерделеу ашық педагогикалық ойлауды қалыптастыруға қызмет ете алады, бұл қазіргі шындықты жақсы сезінуге және оң педагогикалық тәжірибені игеруге мүмкіндік береді. Шетелдік педагогикалық ойдың бастауын және оның даму процесін тану болашақ педагогтардың дүниетанымы мен кәсіби қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етеді. Қазіргі уақытта мектепке дейінгі білім беру оның мазмұнын жаңартудың қарқынды жолдарын іздеу, тәрбиелеу мен оқытудың бірегей әдістер мен құралдарын пайдалану, педагогикалық құбылыстарды ұйымдастырудың жаңа формаларын қабылдаумен сипатталады. Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі білім беру жүйесін дамыған 30 ел қатарына жататын, үздік мемлекеттер қатарына кіретін Оңтүстік Корея мектепке дейінгі білім беру жүйесімен салыстыра зерттеу қазіргі заман сұранысы.
Осылайша, Қазақстан мен Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстырмалы зерттеу ғылыми-әдіснамалық тәсіл бола отырып, педагогика саласындағы салыстырмалы зерттеулерде ерекше сипатқа ие. Қазақстан мен Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстырмалы талдау кезінде ұлттық білім беру жүйесінің мәнін барынша толық көрсететін сипаттамаларды атап көрсету қажет. Сонымен қатар, мектепке дейінгі практиканың даму бағыттары мен қайшылықтарын көрсететін әлемдік үрдістерді және дамуды сипаттайтын факторларды анықтау маңызды. Оңтүстік Кореяның білім беру жүйесі баланы ерте жастан жан-жақты үйлесімді дамытуға, сондай-ақ олардың кәсіпкерлік дағдыларын дамытуға көшті. Бұған мемлекеттің әлемдік деңгейдегі жетістіктері дәлел. Мұны біз білім беру реформаларынан, осы мемлекеттің білім беру бағдарламаларынан көреміз. Қазақстан, өз кезегінде, мектепке дейінгі білім берудегі ең мықты мемлекеттердің бірі болып табылады. Осының барлығын елімізде ашылған балабақшалар, қабылданатын нормативтік құжаттар, болып жатқан өзгерістер куәландырады. Корей тәрбиесіндегі үлкеннің сөзіне қайшы келмеу қағидаты қазақ тәрбиесіне ұқсас, бұл өз кезегінде екі ел тәрбиесінің ұқсастығын көрсетеді. Кез-келген мемлекеттің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің заманауи жағдайын, балаларды тәрбиелеудің дүниетанымдық, рухани-адамгершілік негіздерін, базалық моральдық құндылықтарын, бүгінгі жетістіктері мен проблемаларын, мектепке дейінгі білім берудің одан әрі даму перспективаларын, тарихын зерттеу және алынған білімдерді басқа елдер мен ұлттардың тарихымен салыстыру негізінде ғана түсінуге болады. Сол сияқты Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің даму тарихына салыстырмалы талдау жүргізу арқылы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтай аламыз. Балаларды дүниетанымдық ұстанымдарсыз, белгілі бір моральдіқ құндылықтарсыз, қандай адамдарды қалыптастыру керектігі туралы ойдың болмауы және белгілі бір нормаларсыз тәрбиелеу мүмкін емес. Корея қоғамы үшін әр түрлі кезеңдерде бұрынғы ұрпақтан мұра болып қалған тәрбиелеудің өзіндік ережелері, сондай-ақ көрші мемлекеттердің жаңа игерілген философиялық-діни жетістіктері тән. Кәріс ұлтының дүниетанымы көптеген факторлардың әсерінен қалыптасты, бірақ конфуциандық, буддизм және кейіннен христиандық діни, философиялық және этикалық жүйелер айқындаушы рөл атқарды. Балаларды тәрбиелеудің дүниетанымдық базасы табиғаттың, ата-бабаларының, билеушілердің ежелгі мәдениеттері, буддистік құндылықтар, құрмет пен бағыну, мойынсұну мен кішіпейілділік, жан-жақты өмірге шыдамдылық пен сенім, абсолюттік дәстүрлер, әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер болды. Дәстүрлі Корей қоғамында, басқалармен қатар, балалар шаруашылық, діни, әскери және басқа да қызмет түрлеріне, яғни ұйымдасқан тәрбие беру бағыттары мен мазмұнына ерте жастан кірістіріледі. Бұл ретте ересектер балалар мен жасөспірімдерді қалыптасқан болмысқа бейімдеу, оларға жинақталған практикалық білім мен дағдыларды беру, оларда қарым - қатынас пен мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру, қоғамда қабылданған адамдарға, отбасына, мемлекетке және т.б. қатысты моральдық-адамгершілік ұстанымдарды қалыптастыру, яғни балаларды құндылықтар, нормалар мен дәстүрлер жүйесіне қосу және тәрбиеленушілердің дәстүрлі қоғам идеалына жақындау қажеттілігін түсінді. Аталған үдерістер ата-аналар, туысқандар және дәстүрлі қоғамның басқа да мүшелері тарапынан қатаң бақыланып, бұйрықтар, талаптар, тыйымдар, сендіру, жаттықтыру, оқыту әдістері арқылы реттеліп отырған. Нәтижесінде дәстүрлі қоғамда қабылданған нормалар мен ережелерге бағынатын адам қалыптасты. Осылайша, дәстүрлі қоғамда тәрбиенің дүниетанымдық және тұжырымдамалық негіздері қалыптасты, қарапайым және прагматикалық идеалдар мен мақсаттар сезілді, тәрбиенің бағыттары, мазмұны, әдістері, құралдары мен нәтижелері анықталды[25]. Бұндай мәселелерді Қазақстан ғалымдары да өз еңбектерінде қарастырды. Мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік-рухани тәрбиесі мәселесі А. С. Амирова, Д. Р. Муталиева, О. В. Завалишина, Х. Т. Наубаева, Р. М. Сыздық, М. П. Асылбекова, А. Х. Казетованың зерттеулерінде қаралды. Мектепке дейінгі жастағы балаларды еңбекке тәрбиелеу мәселелері г. Ж. Меңлібекова, С. Н. Жиенбаева, Ш. Сапарбайқызы зерттеді[26].
Корея мемлекетіне Үш мемлекет кезеңінде (б.з. б. 57 ж. -- б. з. б. 935 ж.) Қытайдан буддизм келді, ол балаларды тәрбиелеудің жаңа моральдық-адамгершілік негіздерін қалыптастыруға және бекітуге елеулі әсер етті. Буддизм дәстүрлі корея қоғамына адамның идеалы туралы, оның моральдық-этикалық қасиеттері туралы түсінік берді, оның рухани-адамгершілік өзін-өзі жетілдіру жолдарын ұсынды және осындай мүмкіндіктерге деген сенімін білдірді. Буддизм корейліктерге адамдарды сүюге, оларға көмектесуге, өлімнен қорықпауға, өзінің іс - әрекеттері мен ойларына жауапты болуға үйретіп, адам өмірінің ең азапты жақтарынан, қиыншылықтардан, құмарлықтан құтқаруға уәде берді. Жалпы, буддизм корейлердің ортақ моральдық-этикалық идеялар төңірегінде бірігуіне, өзінің социумға деген моральдік қатыстылығын сезінуіне, ұқсас адамгершілік ұстанымдары бойынша бір-бірімен жақындасуына көмектесті. Буддизмнің тәрбиелік функциялары қоғамда халықтың келісімі мен бірлігін бекітуде, шиеленісті азайтуда, қоғамдық тепе-теңдікті күшейтуде және қоғамдық қатынастарды үйлестіруде көрініс тапты. Осылайша, буддизм корейліктердің этикалық идеалын қалыптастыруға және оларға құрметпен қарайтын балаларды тәрбиелеуге қызмет етті, күнделікті өмірде мінез-құлықтың және қарым-қатынастың моральдық нормаларын меңгеру мен сақтау бойынша салт-дәстүр ережелері мен іс-әрекеттер жүйесін ұсынды. Буддизм өзінің пассивтілігі мен ақыл-парасаттылығына байланысты Кореяның билеуші шеңберін толық қанағаттандырмады, олар неғұрлым белсенді және әлеуметтік бағдарлы жүйеге мұқтаж болды. Қиыр Шығыстың қоғамдық саяси жағдайлары мен талаптарға конфуцианизм жауап берді[27]. Конфуций ілімін корей халқы оң қабылдады. Конфуциандық құндылықтар жүйесі қоршаған ортаны түсінуге негізделген және тәрбиелеу мен білім беруге үлкен көңіл бөлді. Білім беру екі үдерістің: тәрбие мен оқытудың бірлігі ретінде түсінілді. Бұл ретте конфуциандық идеологиядағы тәрбие процесіне ең маңызды орын берілді, өйткені білім берудің негізгі мақсаты тұлғаның рухани өсуі, жоғары моральдық қасиеттерге ие адамның идеалына дейін жетілдіру: тәңірге (тағдырдың) құрмет көрсету; билеушіні құрметтеу; дана адамдарды құрметтеу. Бұл жүйе тақуалыққа, ата-бабаларымызды қадірлеуге және достарға адалдыққа, руханилыққа негізделген. Корея мемлекетінің тәрбиелеу процесі қазақ халқының тәрбиесімен ұқсас тұстары баршылық. Екі елде де үлкендерге құрмет көрсету және тыңдауға, отбасында, қоғамда және мемлекеттегі тәртіп пен бейбітшіліктің алғашқы негізі ретінде қаралған моральдық ұстанымдарға ерекше көңіл бөлінді.
Конфуциандық моральға сәйкес ежелгі Кореядағы педагогикалық жүйенің негізі "адамгершілік" (адамдарға деген құрмет) болды. Біріншіден, адамгершілік тәрбиелеу мен оқыту мазмұнының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады; екіншіден, адамгершілікке қол жеткізу оқу-тәрбие процесінің мақсаты болды; үшіншіден, тәрбиелеу нәтижесінде әрбір адам адамгершілік ұстанымына сәйкес болуы тиіс.
Конфуцианизм балаларды тәрбиелеудің бір түрі ретінде отбасылық салттарға үлкен мән берді. Мұндай әдет-ғұрыптар (мысалы, үйлену, бала туу, кәмелетке толу, жерлеу, туған ата-аналарын еске алу) адамның дүние жүзіндегі және қоршаған ортадағы рөлін айқындай отырып, оның дүниетанымын белгілейді. Мемлекеттік басқару және реттеу жүйесінде баланың ерте жасында моральдық қасиеттерді қалыптастыруға үлкен мән берді. Балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру еңбек туралы түсініктермен, өз міндетін адал орындаумен байланысты болды. Ежелгі ауыл шаруашылығы қызметінде егін егу және егін жинау сияқты кезеңдер халық мерекелерімен сүйемелденді. Балаларды үнемі өз ата-аналарын, мұғалімдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ ИНСТИТУТЫ
ӘОЖ 378.091.4(519.5)
БИТЕН САЛТАНАТ АЛТЫНБАЙҚЫЗЫ
Қазақстанда және Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесінің дамуы
Мамандығы: 6М010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
6М010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы
бойынша педагогика ғылымдарының магистрі академиялық
дәрежесін алу үшін орындалған диссертация
Ғылыми жетекшісі: Булшекбаева А.И
PhD, қауымдаст. проф. м.а.
Қорғауға жіберілді:
Педагогика және психология Институтының директоры
Алмухамбетов Б.А.
28.05. 2020ж
Кафедра меңгерушісі, п.ғ.к., қауым. профессор Қыяқбаева Ұ.Қ.
27.05.2020ж
Әдістемелік семинар төрағасы, п.ғ.д., профессор Манкеш А.Е.
26.05.2020ж
Алматы, 2020
MAЗМҰHЫ
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
3
АНЫҚТАМАЛАР МЕН ТЕРМИНДЕР
5
ҚЫСҚАРТУЛАР
6
КІРІСПЕ
7
1
ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕМЛЕКЕТТЕРІНДЕГІ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ
12
1.1
Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихы
12
1.2
Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі маңызды реформалар
28
2
ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯНЫҢ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫНА САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
45
2.1
Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру бағдарламасының жалпы сипаттамасы
45
2.2
Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы анализі
65
ҚОРЫТЫНДЫ
74
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
80
ҚOCЫMШAЛAP
84
НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл диссертацияда келесі стандарттардың сілтемелері қолданылған
Назарбаев Н.Ә. Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру Қазақстан халқына жолдауы. 2018 жылғы 5 қазан 2019 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 - 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Н.Ә.Назарбаев Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері. Астана, 2018 ж. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1998 жылдың 7 қазанындағы № 284, 2007 жылдың 21 мамырындағы № 254-Ш нөмірлі Заңдармен енгізілген өзгерту және толықтырулармен бірге. Алматы, 2008 ж.
Қазақстан Республикасының Білім туралы 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы 29 сәуір 2005 жылы Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 11 қазан 2004 жылы Қазақстан Республикасындағы 2007-2009 жылы мектепке дейінгі тәрбиелеу және оқытуды қолдау бойынша шаралардың жоспары 2016 жылғы 12 тамыздағы Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы 2010 жылғы 28 мамырдағы Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 - 2020 жылдарға арналған "Балапан" бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 21 қыркүйектегі ерте жастағы
(1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі)
балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған алғашқы қадам бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2009 жылғы 21 қыркүйектегі мектепке дейінгі кіші жастағы
(3 жастан бастап 5 жасқа дейінгі)
балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған зерек бала бағдарламасы Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. 2018 жылғы 24 шілдедегі № 460 қаулысы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2011 жылғы 28 қаңтар 2014 жылдың 17 қаңтарында Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Мәңгілік ел ұлттық идеясы
АНЫҚТАМАЛАР МЕН ТЕРМИНДЕР
Балабақша- мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейтін мекеме
Конфуцианизм- жоғары моральдық қасиеттерге ие адамның идеалына дейін жетілдіру, тәңірге құрмет көрсету идеологиясы
Буддизм- күнделікті өмірде мінез-құлықтың және қарым-қатынастың моральдық нормаларын меңгеру мен сақтау бойынша салт-дәстүр ережелері мен іс-әрекеттер жүйесін меңгеру қажеттілік идеологиясы
Христиандық- адамның өмірі жер әлемімен шектелмейді, мәңгілікке созылады. Адам мәңгілікке арналған идеологиясы
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту - мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес білім, білік, дағдыларын, рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру, жалпыадамзаттық құндылықтарға, ұлтжандылыққа және толеранттылыққа тәрбиелеу, сондай-ақ баланың мектепте оқуға әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, ерік-жігерлік, физикалық және зияткерлік даярлығы
Критерий - кез келген нәрсені бағалауға, анықтауға, жіктеуге мүмкіндік беретін сапа көрсеткіші
Салыстырмалы педагогика - педагогика ғылымының шетелдердегі тәрбие және оқыту жүйесін салыстырмалы түрде зерттейтін саласы
PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарламасы
PIRLS(Progress in International Reading Literacy Study) - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу" халықаралық жобасы
TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) - Математика және жаратылыстану ғылыми білім сапасын бағалау
McKinsey&Company - білім сапасының жоғарылауы мен оның динамикасының айырмашылықтар неге байланысты екенін зерттейтін компания атауы
Субсидия - Үкімет мектепке дейінгі мекемелердің қызметтері үшін төлемді азайтуға бағытталған бағдарламалар
Kids Note- барлық іс-шаралардың кестесі ата-аналарға айдың басында балабақша мәзірімен бірге берілетін арнайы мобильді қосымшасы
ҚЫСҚАРТУЛАР
PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу"
PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарлама
TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) - Математика және жаратылыстану ғылыми білім сапасын бағалау бойынша халықаралық зерттеу
МДҰ- мектепке дейінгі ұйым,
ҰОҚ - ұйымдастырылған оқу қызметі
БҰҰ- Біріккен Ұлттар Ұйымы
БҚИ- бәсекеге қабілеттілік индексі
ҚСПК - Қазақстанның салыстырмалы педагогика кеңесі
ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
КСРО - Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы
Қаз КСР - Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы
ЭЫДҰ - экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі. ХХІ ғасырда білім мемлекет пен қоғам дамуының стратегиялық ресурсы болып табылады. Жаңа жүз жылдыктың басында білім беру жүйесі бүкіл әлем денгейінде қоғамдық дамудың өлшемі мен сол қоғам негізін құрайтын басты тетіктердін біріне айналды. Сондықтан да бүгіні күні сапалы білім алу адамның рухани қажеттіліктерінің ішіндегі ең маңыздысы болып отыр. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі қазіргі таңда өзгермелі және өскелең талаптар мен қажеттіліктерді қанағаттандыра отырып, отандық білім саласын әлемдік білім кеңістігіне кіріктіруге бетбұрыс жасауда. Бұл білім жүйесін жетілдіру және сапалы деңгейге көтеруді алға тартады. Осыған орай ғылыми зерттеу барысында әлемдік озық тәжірибелер мен отандық білім жүйесіндегі ерекшеліктер қарастырылуда. Қазақстаның білім беру жүйесі бір жағынан, әлемдік білім беру үрдісіне сай жаһандану жағдайында түрлі әлемдік білім беру тенденцияларының ықпалы негізінде дамыса, екінші жағынан, білім беру жүйесі нарықтық экономикада білім беру және білім беру қызметтері еліміздің экономикасын дамытуға, сондай-ақ, білімді капиталдандыруға жағдай жасауда. Бүгінгі күні алдымызда тұрған ауқымды міндеттердің бірі - сапалы білім беру арқылы үздіксіз білім берудің ұлттық моделін жасап, жаңаша ойлайтын жас буынды қалыптастыру. Осы орайда Әбу Насыр әл Фарабидің: Білім мен тәрбие жас ұрпақтың қос канаты, - деген өнегелі сөз ойымызға оралады[1].
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2018 жылғы 5 қазандағы қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру атты қазақстан халқына жолдауында ойлау негіздері, ақыл-ой мен шығармашылық қабілеттер, жаңа дағдылар сонау бала кезден қалыптасады деп, еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы мен оның гүлденуінде балаларға мектепке дейінгі сапалы білім беру мен ерте жастағы балалардың қабілеттерін дамытудың қоғамдағы орны өте маңызды екенін ерекше атап өтті[2].
Мектепке дейінгі білім беру алғаш Я.А.Коменский еңбектерінде көрініс тапты. Сонымен қатар Дж.Локк, Ж.Ж.Руссо, Ф.Фребель, И.Песталоцци, Р.Оуэн, Д.Дьюи мектепке дейінгі педагогиканың дамуына өз үлестерін қосты[3]. Ал мектепке дейінгі педагогиканы зерттеген ресей ғалымдары К.Д.Ушин - ский, Е.Н.Во - до - во - зо - ва, А.С.Си - мо - но - вич, Е.И.Кон - ра - ди П.Ф.Кап - те - рев, П.Ф.Лес - гафт, П.Кер - го - мар, Л. К. Шле - гер[4].
Мектепке дейінгі білім беру Г.Н. Ким, Hye Sin, Gang Ho, Gui Yeon, Man Chul корей ғалымдарының еңбектерінде көрініс тапты[5]. Қазақстанда XX ғасырдың басында мектепке дейінгі тәрбие берудің бірінші теоретиктері мен ұйымдастырушылары, әйгілі педагогтар мен қоғам қайраткерлері, О.Д.Мухля, Е.Л.Романова, М.Г.Солдатова, Н.С.Құлжанова, Б.Б.Баймұратова, А.К.Меңжанова, К.Д.Травина, М.Ф.Покровский, Жиенбаева С.Н., Ш.Бегимбетова, Г.Х.Дүкенбаева, Сулейменова Р.А., Манкеш А.Е., Мендаяхова К., Мовкебаева З.А., Батибаева С.Г., Метербаева К.М., Искакова А.Т., Таубаева Г. З., Абаева Ғ.А., Аймағамбетова Қ., Сәтмұхамбетова Қ. және т.б. болатын[6]. Жаһандану дәуірінде әртүрлі елдердің білім беру жүйелерінің дамуын салыстыра зерттеу де маңызды. Қазақстанның білім беру саласындағы салыстырмалы-педагогикалық зерттеу тұлғаны білім беру арқылы дамыту мен қалыптастырудың шетелдік тәжірибесін зерттеуге, сонымен қатар білім берудің ұлттық үлгілерінің үздік дәстүрлерін сақтауға, әлемдік аренада қазастандық білім беру сапасы мен тиімділігін жоғарылату үшін біздің елімізге алдыңғы қатарлы тәжірибелерді бейімдеудің жолдарын іздеуге бағытталған. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 - 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында Ғылыми әзірлемелердің нәтижелілігін арттыру және әлемдік ғылыми кеңістікке интеграциялануын қамтамасыз ету қажеттігі айтылған[7]. Осы мақсатта мектепке дейінгі білім беру сапасын бағалау кезінде жоғары орынға ие Оңтүстік Корея тәжірибесін атасақ болады. Корея Республикасында мектепке дейінгі білім беру жүйесі бір қырынан ұлттық дәстүрлердің сақталуымен, екінші қырынан мемлекеттік және жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдардың дамуы және олардың қазіргі таңдағы ғылым, инновациялардың заманауи жетістіктеріне сәйкестігімен сипатталады. Жалпы педагогика тарихына шолу жасағанда әр түрлі мемлекеттердегі оқыту әдістемесін салыстырудың толық дамымағаны байқалады. Салыстырмалы педагогиканы білу педагогикалық мәдениетті байытады және құндылықтар мен білім берудің басқа жүйелеріне менталитет пен толеранттылықты дамытады. "Салыстырмалы педагогика" термині алғаш рет француз ғалымы М.А. Жюльен "Салыстырмалы педагогика бойынша жұмысқа нобайлар және алдын ала жазбалар" (1817) брошюрасында, яғни 200 жыл бұрын ғылыми айналымға енгізді. Сонымен қатар Сорбон университетінің профессоры Виктор Кузен, неміс педагогтері К.А.Крузе, Фредрих Тирш, Ф.Харкорт, америка педагогтері Г.Манн, Г.Бернард, К.Стоу, Ч.Турбер, А.Флекснер, ағылшындық М.Сэдлер және т.б. Бұған ресейлік К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, Н.Даденков, П.Копнист, П.Г.Мижуев, А.Музыченко, М.А.Поспелов және т.б. педагогтарды жатқызуға болады[8]. Кеңес Одағында салыстырмалы педагогика баяу дамыды. Белгілі ғалым-компаративист Б.Л.Вульфсон өзінің "Салыстырмалы педагогика: теория мен әдіснаманың өзекті мәселелері" атты мақаласында былай деп жазады: "Кеңес уақытында шетелдік мәселелерді талдау ерекше қиындықтармен байланысты болды..." [9]. Қазақстанда салыстырмалы педагогика бойынша алғашқы ғылыми жұмыс 1996 ж. А.Қ.Құсайновтың "Германия мен Қазақстанда білім беруді дамыту (салыстырмалы-педагогикалық сипаттама)" тақырыбында орындалды [10]. Кейінгі жылдары Қазақстанның ғалым-компровистері: Г.К.Нұрғалиева, К.С.Мусин, Ы.А.Наби, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетписбаева, Б.Р.Құлбекова, Г.К.Тлеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сулеименова және т. б. әлемдік тәжірибені зерделеу және шынайы ғылыми салыстырмалы педагогиканы құру бойынша зерттеулер жүргізді [11]. Егер білім беру жүйесінің өзгерісі кезінде әр түрлі елдерде қолданылып жүрген мектепке дейінгі білім берудегі әдістемелік жүйелердің оң нәтижелерін ғылыми-педагогикалық тұрғыдан сараптап, еліміздегі мектепке дейінгі білім беру жүйесінде тиімді пайдалансақ, ол мектепке дейінгі білім беру процесін жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік туғызады. Алайда педагогика тарихына шолу жасағанда салыстырмалы педагогика мен әр түрлі мемлекеттердегі оқыту әдістемесін салыстырудың толық дамымағаны байқалады. Ол әсіресе әлеуметтік-экономикалық және саяси реформа кезеңдерінде әлемнің түрлі елдеріндегі халыққа білім берудің жайын терең зерттеген тұста айқын да өткір сезіледі. Осылайша, жоғарыда аталған қарама-қайшылықтар тақырыбымызды Қазақстанда және Оңтүстік Кореяда мектепке дейінгі білім беру жүйесінің дамуы деп таңдауымызға негіз болды. Зерттеу жұмысында Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстыру параметрлері өңделіп, мектепке дейінгі білім беру жүйесінің құрылымы айқындалады, сонымен қатар, екі мемлекеттің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары сипатталады. Зерттеудің мақсаты: Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихын, білім беру мазмұнын, даму тәжірибесін салыстырмалы талдау. Зерттеу нысаны: Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесі. Зерттеу пәні: Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы сипаты Зерттеу міндеттері: - Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттеріндегі мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихи- педагогикалық негіздерін нақтылау - Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жоспары мен бағдарламаларына талдау жасау - Қазақстан және Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің салыстырмалы анализін құрастыру Зерттеудің әдіснамалық негіздері: Зерттеу жұмысы жүйелік, құрылымдық, тарихи аймақтық, параметрикалық тұғырларына және салыстырмалы педагогикадағы Г.К.Нургалиева, Қ.С.Мусин, Ы.А.Наби, Г.Д.Урастаева, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетпісбаева, Н.Анарбек, Б.Р.Кулбекова, Г.К.Тілеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сүлейменова, А.Қ.Құсайнов, А.Ә.Булатбаеваның және т.б. ғалымдардың зерттеулеріне негізделді. Зерттеу көздері: - Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің ресми құжаттары, Мемлекеттердің білім беру саясатын айқындайтын заңнамалық актілері: Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің Конституциялары, ҚР Білім туралы Заңы және мемлекеттердің Білім және ғылым Министрліктеріндегі құжаттар; - Салыстырмалы педагогика аясындағы Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру мәселесіне байланысты түпнұсқалы дереккөздері; - Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі бағдарламалар, оқу жоспарларына қосатын ақпараттық және оқу әдістемелік құралдар; - Әлем мемлекеттері мен Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің интернет- сайттары. Зерттеу әдістері: Теориялық әдістер (отандық және шетелдік философиялық, психологиялық, педагогикалық, тарихи және саясаттану саласындағы еңбектерді, ғылыми-әдіснамалық әдебиеттерді, сонымен қоса, мерзімдік ғылыми басылымдар мен диссертацияларды, білім беру саласындағы құжаттар мен заңнамаларды, білім беруді дамыту бағдарламалары мен стратегияларды зерттеу, талдау, синтездеу, салыстыру, жалпылау, үлгілеу). Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның мектепке дейінгі білім беру жүйесінің ортақ және өзіндік ерекше тұстары анықталды, оларды салыстырудың параметрлері ұсынылды. Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: - Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру жүйесін дамытуға (жетілдіруге) бағытталған ұсыныстар әзірленеді; - Зерттеу жұмысының нәтижелерін салыстырмалы педагогика, білім беру саясаты курстарында қолдануға болады. Диссертация ақпараттары мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының білім беру жүйесін жобалау үрдісінде де қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар, Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру жүйесіне қатысты жұмыстарға бағытталған ғылыми конференциялар мен дөңгелек үстелде және түрлі практикалық семинарларда қолданылуы мүмкін. Диссертацияның құрылымы зерттеудің қойылған міндеттерін бірізді шешу логикасына сәйкес құрылды, соған сәйкес, зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, төрт тармақшадан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады. Кіріспеде тақырыптың өзектілігі айқындалып, зерттеу жұмысының ғылыми аппараты негізделген, сонымен қоса зерттеудің негізгі идеясы сипатталған.
1 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕМЛЕКЕТТЕРІНДЕГІ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекеттерінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің тарихы
Шығыстың ұлы ғұлама ғалымы, ойшылы Әл-Фараби Бақытты болу, кәмелетке келу, қоғамдық тіршілікті жақсарту- барлығы да білімділікке байланысты. Шын мағынасында білімділік үлкен адамгершілік сипат, зиялылық адамның жақсы мінезінен, білім дағдысынан, имандылық қасиеттерінен туындайды,-деп көрсетсе, қазақтың педагог ағартушысы және жазушысы Ыбырай Алтынсарин Халық үшін қызмет ететін білімді адамдардың қатарын көбейту арқылы қазақ қоғамының мешеулігін жоюға болады, сондықтан жастарды оқытып тәрбиелеу ісінен артық еш нәрсе жоқ,-деп ой түйген. Бұл ой иелері өткен он ғасырдың арасында әр-түрлі тарихи, әлеуметтік, саяси, экономикалық сипаттағы қоғамдық дәуірлерде өмір сүргеніне қарамастан, ол күні бүгінге дейін мәнін жоғалтқан жоқ. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Білім жүйесіне қызмет ету- еліміздің болашағына қызмет ету деп бағалады[12]. Демек, елімізді ХХI ғасырда дамыған елдермен теңестіріп, өркениетті әлемнен орын алуына ықпал етер бірден-бір құдырет - білім , білімді ұрпақ. Оған өткеніміз бен бүгініміз, осыған орай жүріп жатқан құбылыстар мен қабылдаған заңдар мен заң күші бар құжаттар дәлел. Қазақстан 1991 жылдың қазан айында өз тәуелсіздігін жариялаған жас республика. Содан бері Қазақстан мемлекеті БҰҰ-ның, көптеген халықаралық экономикалық, саяси және мәдени ұйымдардың толық мүшесі болды, бұл еліміздің, әлемдік қауымдастықтың тең құқықты құрамдас болуына деген ниеті мен ұмтылысын көрсетеді, сол сияқты өз тәуелсіздігін нығайтудағы халықаралық қауымдастықтағы рөлін де айқындайды. Нақ осы себептер қоғамдық санаға, ой-сезімге ықпал ету арқылы еліміздің нарықтық жүйеге өтуін жеделдетпек. БҰҰ мүше болып қабылданған әрбір мемлекет үшін, олар әркез ұмтылатын бақытты адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы айқын да нақтылы көрсетеді[13]. Адам құқығы мен олардың орындау кепілдігі Республиканың Ата Заңында бекітілген[14]. Қазақстан Республикасының білім туралы заңдары[15] мен заңдылықтары, заң күші бар түрлі құжаттар жайлы жүргізген жан-жақты талдаулар, олардың көптеген салалардағы өзара қатынасын көрсететін, реттейтін тараулар мен топтамалардан тұратындығын нұсқайды: отбасылық тәрбиелеу; мектепке дейінгі тәрбиелеу; жалпы орта білім; мектептен тыс оқыту және тәрбиелеу; кәсіби техникалық білім; арнайы орта білім; жоғары білім; жоғарғы мектептен кейінгі білім; кәсіби мамандықты жоғарылату білімі мен мамандарды қайта дайындау курстары және қосымша білім. Осы топтамалардың әрқайсысы құқықтық нормалармен, бағыттармен сипатталынады: ұйымдық тұрғыдан қамтамасыз етілумен; білім мазмұнын анықтаумен; субъектілердің білім беру үрдісі кезіндегі құқығы мен міндеттерінің тұрақтануымен; мекеменің ішкі оқу-тәрбиелеу, ұйымдастыру қатынастарын реттеумен; білім ортасындағы білім алушылар мен қызмет етушілерді материалдық қамтамасыз етумен. Бұл заңдармен білімнің ең басты міндеті анықталады: ұлттық және әлемдік, жалпы адамгершілік құндылықтарға негізделген жеке тұлғаның дамуы. Ал жеке тұлғаны дамыту ерекшелігін анықтау және отандық проблемаларды терең түсіну, білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие қызметінің тиімділігін арттыру отандық және шетелдік педагогикалық тәжірибелерді салыстыру арқылы жүзеге асады. Білім беруді жаңғырту кезеңінде салыстырмалы зерттеулердің маңыздылығы арта түсті. Қазақстан білім беру академиясының қазіргі ғылыми мектебінде салыстырмалы педагогика саласында зерттеулердің практикалық маңыздылығы нақты анықталған: отандық және шетелдік педагогикалық тәжірибені жүйелі түрде салыстыру отандық мәселелерді терең ұғынуға, Қазақстандық білім беру институттарының оқу-тәрбие қызметінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді, әлемдік білім беру кеңістігіндегі білімнің орны мен рөлін анықтауға көмектеседі.
Қазақстанның стратегиялық міндеті 10 жылда әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына енуі болып табылады. Осы елдердің қатарына кіру жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі (БҚИ) негізінде Дүниежүзілік экономикалық форумның рейтингі бойынша айқындалады. БҚИ он көрсеткішінің екі көрсеткіші еліміздің білім беру сапасы мен дамуына байланысты. Осыған байланысты білім сапасына қойылатын талаптар, елдің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету мемлекеттің маңызды міндеті болып табылады. Мұндай ауқымды міндеттерді шешу үшін әлемнің жетекші елдерінің білім беру саласында болып жатқан процестерге талдау жүргізу, олардың отандық білім беруді дамытудағы арақатынасы қажет. Бұл міндетті салыстырмалы педагогика сияқты педагогикалық ғылымның бағыты шешеді. Салыстырмалы педагогика білім беру басымдықтарын жақсы түсінуге, олардың дамуын бағыттауға және болжауға мүмкіндік береді. Ол білім берудің қазіргі заманғы проблемаларының тұтас көрінісін қамтамасыз етеді және оларды шешу мүмкіндігін көрсетеді. Білім беру жүйесін талдау ұйымға әсер ететін әртүрлі факторлардың динамикасын түсінуге ғана емес, сонымен қатар өз еліндегі білім беру жүйесіне сыни көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. "Салыстырмалы педагогика" термині алғаш рет француз ғалымы М. А. Жюльен "Салыстырмалы педагогика бойынша жұмысқа нобайлар және алдын ала жазбалар" (1817) брошюрасында, яғни 200 жыл бұрын ғылыми айналымға енгізілді[8, 4б ].
Салыстырмалы педагогика педагогикалық ғылым құрамындағы жас пән болып табылады, алайда ғалымдар әр түрлі елдердегі білім беру жағдайын салыстырмалы сипаттау мысалдары Я.А.Коменскийдің еңбектерінде кездестіруге болады. Салыстырмалы педагогика саласында ең танымал ресейлік зерттеушілер Ю. С. Алферов, Е. И. Бражник, М. Г. Вахова, Б. Л. Вульфсон, А. Н. Джуринский, З. А. Малькова, В. С. Митина, Н. Д. Никандров, Л. И. Писарева, Л. Л. Супрунова, Т. В. Фуряева және т. б. болып табылады[16].
Салыстырмалы педагогиканың дамуындағы жаңа үрдістер: -білім берудің түрлі мәселелерін зерттеуге мүмкіндік;
-Әдістердің ашықтығы: гуманитарлық ғылымдарға, философиялық ұстанымдардың әртүрлілігіне, әдістердің әртүрлілігіне [17]. Жекелеген елдердегі білім беру жүйелері мен тәсілдеріндегі айырмашылықтарға қарамастан, білім беруді дамытудың әлемдік үрдістері жалпы көп нәрсені қамтиды: білім беруді жаңғыртуға ұмтылу; білім беру сапасын арттыру; білім берудің жаңа мақсаттары мен мазмұнын бекіту. Сонымен, салыстырмалы педагогика шет елдерде дамыту, тәрбиелеу және оқыту туралы түсінікті кеңейтіп, педагогика жаңа білімді құруға ықпал етеді, сол арқылы Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіндегі орны мен мүмкіндіктері анықталады.
Кеңес Одағында салыстырмалы педагогика баяу дамыды. Белгілі ғалым-компаративист Б.Л.Вульфсон өзінің "Салыстырмалы педагогика: теория мен әдіснаманың өзекті мәселелері" атты мақаласында былай деп жазды: "Кеңес уақытында шетелдік мәселелер дамуы ерекше қиындықтармен байланысты болды..." [9,131 б.].
Қазақстанда салыстырмалы педагогика бойынша алғашқы ғылыми жұмыс 1996 ж. "Германия мен Қазақстанда білім беруді дамыту (салыстырмалы-педагогикалық сипаттама)" тақырыбында орындалды. Кейінгі жылдары Қазақстанның ғалым-компаративистері: Г.К.Нұрғалиева, К.С.Мусин, Ы.А.Наби, З.Кенесарина, М.Т.Есеева, Р.К.Тұрысжанова, Б.А.Жетписбаева, Б.Р.Құлбекова, Г.К.Тлеужанова, А.Қалиева, О.Я.Сулеименова және т. б. әлемдік тәжірибені зерделеу және шынайы ғылыми салыстырмалы педагогиканы құру бойынша зерттеулер жүргізілді[11, 8б]. Қазақстан компаративист-ғалымдары Сараев пен Анкарада салыстырмалы білім беру жөнінде Дүниежүзілік қоғамдық кеңесі өткізген ХІІІ және ХІV конгрестерде әлемнің оннан астам елі қатысқан салыстырмалы білім беру бойынша қоғамдық халықаралық конференцияларға қатысты. 2005 жылы Қазақстанның Педагогикалық Ғылымдар Академиясының базасында Қазақстанның салыстырмалы педагогика кеңесі(ҚСПК) құрылды. 2006 ж. ҚСПК салыстырмалы педагогика бойынша Ресей кеңесінен кейін ТМД елдері арасында екінші орынға иеленді. ҚСПК 2008 жылдан бастап салыстырмалы педагогика бойынша республикалық ғылыми-практикалық конференциялар өткізді. 2011 жылы, академик Н.Д.Никандровтың қатысуымен халықаралық конференция өткізілді. Педагогика ғылымдарының докторы И. А. Тагунова былай деп жазды: "Білім берудің даму үрдістерін анықтау ірі халықаралық жобаларды, атап айтқанда, PISA, TIMSS, PIRLS және т.б. зерттеулердің математикалық дәлелденген нәтижелеріне сүйенуді көздейді. Зерттеушілер жаһандық ауқымда жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін түсіндіре отырып, отандық білім беру жүйесін қайта құру бағыттарын ұсынады" [18].
Шын мәнінде әлемдік білім дәрежелері халықаралық салыстырмалы зерттеулер нәтижелері бойынша қалыптасады. Қазіргі уақытта мұндай зерттеулер көп, бірақ ең маңыздысы PISA, TIMSS, PIRLS. PISA (Program for International Student Assessment) - білімі мен іскерлігін бағалаудың халықаралық бағдарламасын экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) жүзеге асырады. PIRLS халықаралық жобасы - "Оқу және мәтінді түсіну сапасын зерттеу" (Progress in International Reading Literacy Study). Білім беру сапасын мониторингтік зерттеу болып табылады. Оның мақсаты оқу деңгейі мен сапасын салыстыру. Математика және жаратылыстану - ғылыми білім сапасын бағалау бойынша халықаралық зерттеуді TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) оқу жетістіктерін бағалау бойынша халықаралық қауымдастық өткізеді. А.Қ.Құсайынов өзінің Әлемдегі және Қазақстандағы білім берудің сапасы атты монографиясында білім беру сапасын бағалаудағы халықаралық PISA, TIMSS, PIRLS зерттеулерінің соңғы 10 жылдағының нәтижелері бойынша, білім беру сапасы жоғары нәтижелер көрсететін жүлдегер елдер: Финляндия, Гонконг (Қытай), Сингапур, Оңтүстік Корея, Жапония, Тайвань, Канада, Жаңа Зеландия және Шанхай (Қытай) елдерінің табыстылығын қамтамасыз ететін негізгі факторларды анықтаған. Сонымен білім сапасының жоғарылауы мен оның динамикасының айырмашылықтар неге байланысты екенін анықтау үшін 25 елдің және бір- біріне мүлде ұқсамайтын бастапқы ұстанымға ие болған, маңызды әрі тұрақты табысқа қол жеткізе алған 20 елдің білім беру жүйелерін зерттеген McKinsey&Company компаниясының зерттеулердің нәтижелерін талдаған[19].
Олар:
- білім беру стандарттарының халықаралық талаптарға сәйкестігі;
- педагогикалық кадрлардың мәртебесі және олардың кәсіби біліктілігінің деңгейі;
- білім беру сапасын бағалаудың дұрыстығы;
- өскелең ұрпақты рухани-адамгершілік тұрғысынан тәрбиелеу тиімділігі;
- білім беру саласындағы ғылыми зерттеулер;
- білім беруді басқару жүйесінің тиімділігі. Салыстырмалы педагогикада салыстырудың келесідей критерийлері қолданылады: сандық критерийлер, сапалық критерийлері, экономикалық критерийлер, білім беру жүйесінің тиімділігі критерийлері және т.б. [20]. Критерий - кез келген нәрсені бағалауға, анықтауға, жіктеуге мүмкіндік беретін сапа көрсеткіші [21]. Ол үшін білім берудің тарихи дамуын және білім туралы заңдарды қысқаша қарастырамыз. Біз Қазақстан мен Оңтүстік Кореяның білім беру жүйесін сапалық критерийлерді қолдана отырып салыстырамыз.
Педагогика саласындағы ғалымдардың еңбектерін қарастыру, түрлі мемлекеттердің білім беру жүйесін салыстыра зерттеу көп аспектілі болатынын көрсетті. Біріншіден, әр елдің білім беру жүйесі бірнеше ғасыр бойы қалыптасқан тарихи өзгешеліктермен сипаттталады. Әрбір елде мемлекет пайда болғаннан бастап білім беру саясаты дамып, нығая түседі деп айтуға болады. Себебі, уақыт өте келе мемлекет қалыптасуда білім берудің рөлі арта түскені барлығымызға белгілі. Екіншіден, жаһандану кезеңі әлем елдерінің білім беру жүйесін салыстырмалы талдау қажеттілігін арттырды, осыған сәйкес, салыстырмалы педагогикада жаңа теориялардың, тұжырымдамалардың, құралдардың пайда болуына әсер етті [22].
Бүгінгі таңда Оңтүстік Корея өзінің экономикалық және мәдени даму саласындағы елеулі жетістіктерімен танымал. Оңтүстік Корея қысқа ғана тарихи уақыт аралығында осындай жоғары дамыған, постиндустриалды мемлекетке айналып үлгерді деген сұраққа Оңтүстік Корея азаматтары жоғары дәрежеде білім беру жүйесін дәлелдердің қатарында атайды. Шынында да, бұл елдің білім беру жүйесі ең жоғары стандарттарға жауап беретін "білімді қоғам" деңгейіне жатады. Оңтүстік Кореяда жақсы білім алу кез-келген корей үшін табысқа жетуде шешуші рөл атқарады. Кореяның мемлекеттік басқару органдары баланың ерте жастан бастап, оқу жылын бітіргенге дейінгі бүкіл оқу үдерісін нақты құрып, бақылап отырады. Оқу процесінде - математика, корей және ағылшын тілі, нақты ғылымдар және әлеуметтік ғылымдарға көбірек назар аударылады. Осылайша, Қазақстан мен Кореяның білім беру жүйесін салыстырмалы зерттеу ғылыми-әдіснамалық тәсіл бола отырып, педагогика саласындағы салыстырмалы зерттеулерде ерекше сипатқа ие.
Кез-келген Шығыс Азиялық конфуциандық мұрасы бар ел ретінде, Оңтүстік Корея формальды білім беру жүйесінің ұзақ тарихы бар. Білім беру жүйесіне мемлекеттік қолдаудың жоқтығына қарамастан, үкімет Чосон әулетінің билігі заманында Сеулде білім беру жүйесінің негізі қаланды.
XIX ғ. соңында - XX ғасырлардың басында корейлердің өздері және христиандық миссионерлер жекеменшік мектептер ұйымдастырды. Олар әйелдердің білім алуын насихаттады және Батыстық әлеуметтік және саяси идеяларды таратты[23].
1910 жылдың соңына қарай Жапон білім беру саясаты Корея колониясына бағытталды, сондықтан техникалық дағдыларын дамытатын пәндер оқытылды. АҚШ-тың 1945 жылы басқыншылығына байланысты Кореяның оңтүстік бөлігіне американдық білім беру жүйесі енгізілді: Бе Ман режимі кезінде 1948 жылдан кейін ресурстар жетіспеушілігінен көптеген осы реформалар күшін жойды. Алайда 1990 жылғы америкалық басқыншылар кезінде белгіленген тәртіпті қайтарды.
Ғылыми кәсіп Оңтүстік Кореяда 1980-ші жылдары ең беделді болып саналады. Кореялық ұлттық білім беру бағдарламасының жетістіктері:1945 жылы азаматтардың 22 % сауатты болды; ал 1970 -- 87,6%, 1980 -- 93%[24].
Жоғарыда берілген ақпараттарға сүйене, біз Қазақстанның білім беру жүйесінің даму тарихының теориялары мен Оңтүстік Корея мемлекетінің білім беру жүйесі даму тарихына салыстырмалы сипаттаманы кесте негізінде көрсетсек. Бұл жерде Қазақстан жас тәуелсіз мемлекет екенін атап өткен жөн.
Оңтүстік Кореяның тәуелсіздігі 1945 жылдан бастап саналады. Мұнда салыстыру параметрлері - Қазақстан мен Корея Республикасының білім беру туралы заңдары болып табылады.
Кесте 1- Қазақстан және Оңтүстік Корея мемлекеттерінің білім беру заңдары сипаттамасы
Мемлекет
білім туралы заң
Білім беру жүйесінің сипаттамасы
Казақстан
Қазақстанда тәуелсіздік кезеңінде білім беру туралы үш заң қабылданды:
1.1992 жылы - ҚР Білім туралы заңы және 1993 жылы ҚР Жоғары білім туралы заңы;
2. 1999 ж. - ҚР Білім туралы заңы;
3. 2007 жылы - ҚР Білім туралы Заңы[15, 2б].
12-бап. Білім беру деңгейлері
Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі жалпы білім беретін оқу және білім беру бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерін:
1) мектептікке дейінгі тәрбие мен оқытуды;
2) бастауыш білім беру;
3) негізгі орта білім беру;
4) орта білім беру (жалпы орта білім беру, техникалық және кәсіптік білім беру);
5) орта білімнен кейінгі білім беру;
6) жоғары білім беру;
7) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру.
Оңтүстік
Корея
1948 жылы қабылданған
Корея Мемлекеттік Конституциясының 31 бабына сәйкес Корей мемлекетінің 1949 жылғы Білім туралы Заңына сәйкес
1991 жылғы Корей мемлекетінің Жергілікті Білім беруді басқару Заңы.
Оңтүстік Корея мемлекетінің білім беру жүйесі жалпы орта білім беретін оқу және білім беру бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерінен тұрады :
1) мектептікке дейінгі тәрбие мен оқытуды
(kindergarten);
2) бастауыш білім беру(Elementary schools);
3)негізгі орта білім беру (secondary education,Middle school);
4) аға мектептік (High schools);
5) орта білімнен кейінгі білім беру;
6) жоғары білім беру;
7)жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру[24, 15б].
Білім беру - еліміздің дамуындағы ең негізгі басымдықтарының бірі болып табылады. Жаһандану үдерісінің қарқынды көрініс табуымен есте қалатын ХХI ғасыр қарсаңында кез келген мемлекеттің негізгі мақсаты ұлттық ерекшелігін сақтап, әлемдік ғылым, білім, мәдениет кеңістігіне толық интеграциялану. Нақты осындай, яғни, білім беру саласында ұлттық білім беру үлгісін сақтап, әлемдік сұранысқа сай тұлғаны қалыптастыру, ерте балалық шақтан бастау алады. Баланың әлеуметтік дағдыларын ерте жастан дамыту мәселесіне Елбасымыз Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері атты Жолдауында ерекше назар аударды[12, 1б]. Сондықтан мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесі - еліміздің мемлекеттік саясатының негізгі бағыты және бүгінгі педагогиканың басты міндеті. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту - мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес білім, білік, дағдыларын, рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру, жалпыадамзаттық құндылықтарға, ұлтжандылыққа және толеранттылыққа тәрбиелеу, сондай-ақ баланың мектепте оқуға әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, ерік-жігерлік, физикалық және зияткерлік даярлығы[4, 57б]. Ал мектепке дейінгі білім берудің ерекшелігін анықтау және отандық проблемаларды терең түсіну, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқу тәрбие қызметінің тиімділігін арттыру отандық және шетелдік мектепке дейінгі педагогикалық тәжірибелерді салыстыру арқылы жүзеге асады. Білім беру жүйесінің мектепке дейінгі кезеңі ерекше маңызға ие, өйткені бұл кезеңде оқыту мен дамытудың негізі қаланады. Мектепке дейінгі тәрбиенің шетелдік теориясы мен практикасын зерделеу ашық педагогикалық ойлауды қалыптастыруға қызмет ете алады, бұл қазіргі шындықты жақсы сезінуге және оң педагогикалық тәжірибені игеруге мүмкіндік береді. Шетелдік педагогикалық ойдың бастауын және оның даму процесін тану болашақ педагогтардың дүниетанымы мен кәсіби қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етеді. Қазіргі уақытта мектепке дейінгі білім беру оның мазмұнын жаңартудың қарқынды жолдарын іздеу, тәрбиелеу мен оқытудың бірегей әдістер мен құралдарын пайдалану, педагогикалық құбылыстарды ұйымдастырудың жаңа формаларын қабылдаумен сипатталады. Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі білім беру жүйесін дамыған 30 ел қатарына жататын, үздік мемлекеттер қатарына кіретін Оңтүстік Корея мектепке дейінгі білім беру жүйесімен салыстыра зерттеу қазіргі заман сұранысы.
Осылайша, Қазақстан мен Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстырмалы зерттеу ғылыми-әдіснамалық тәсіл бола отырып, педагогика саласындағы салыстырмалы зерттеулерде ерекше сипатқа ие. Қазақстан мен Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесін салыстырмалы талдау кезінде ұлттық білім беру жүйесінің мәнін барынша толық көрсететін сипаттамаларды атап көрсету қажет. Сонымен қатар, мектепке дейінгі практиканың даму бағыттары мен қайшылықтарын көрсететін әлемдік үрдістерді және дамуды сипаттайтын факторларды анықтау маңызды. Оңтүстік Кореяның білім беру жүйесі баланы ерте жастан жан-жақты үйлесімді дамытуға, сондай-ақ олардың кәсіпкерлік дағдыларын дамытуға көшті. Бұған мемлекеттің әлемдік деңгейдегі жетістіктері дәлел. Мұны біз білім беру реформаларынан, осы мемлекеттің білім беру бағдарламаларынан көреміз. Қазақстан, өз кезегінде, мектепке дейінгі білім берудегі ең мықты мемлекеттердің бірі болып табылады. Осының барлығын елімізде ашылған балабақшалар, қабылданатын нормативтік құжаттар, болып жатқан өзгерістер куәландырады. Корей тәрбиесіндегі үлкеннің сөзіне қайшы келмеу қағидаты қазақ тәрбиесіне ұқсас, бұл өз кезегінде екі ел тәрбиесінің ұқсастығын көрсетеді. Кез-келген мемлекеттің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің заманауи жағдайын, балаларды тәрбиелеудің дүниетанымдық, рухани-адамгершілік негіздерін, базалық моральдық құндылықтарын, бүгінгі жетістіктері мен проблемаларын, мектепке дейінгі білім берудің одан әрі даму перспективаларын, тарихын зерттеу және алынған білімдерді басқа елдер мен ұлттардың тарихымен салыстыру негізінде ғана түсінуге болады. Сол сияқты Қазақстан мен Оңтүстік Корея мемлекетінің мектепке дейінгі білім беру жүйесінің даму тарихына салыстырмалы талдау жүргізу арқылы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтай аламыз. Балаларды дүниетанымдық ұстанымдарсыз, белгілі бір моральдіқ құндылықтарсыз, қандай адамдарды қалыптастыру керектігі туралы ойдың болмауы және белгілі бір нормаларсыз тәрбиелеу мүмкін емес. Корея қоғамы үшін әр түрлі кезеңдерде бұрынғы ұрпақтан мұра болып қалған тәрбиелеудің өзіндік ережелері, сондай-ақ көрші мемлекеттердің жаңа игерілген философиялық-діни жетістіктері тән. Кәріс ұлтының дүниетанымы көптеген факторлардың әсерінен қалыптасты, бірақ конфуциандық, буддизм және кейіннен христиандық діни, философиялық және этикалық жүйелер айқындаушы рөл атқарды. Балаларды тәрбиелеудің дүниетанымдық базасы табиғаттың, ата-бабаларының, билеушілердің ежелгі мәдениеттері, буддистік құндылықтар, құрмет пен бағыну, мойынсұну мен кішіпейілділік, жан-жақты өмірге шыдамдылық пен сенім, абсолюттік дәстүрлер, әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер болды. Дәстүрлі Корей қоғамында, басқалармен қатар, балалар шаруашылық, діни, әскери және басқа да қызмет түрлеріне, яғни ұйымдасқан тәрбие беру бағыттары мен мазмұнына ерте жастан кірістіріледі. Бұл ретте ересектер балалар мен жасөспірімдерді қалыптасқан болмысқа бейімдеу, оларға жинақталған практикалық білім мен дағдыларды беру, оларда қарым - қатынас пен мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру, қоғамда қабылданған адамдарға, отбасына, мемлекетке және т.б. қатысты моральдық-адамгершілік ұстанымдарды қалыптастыру, яғни балаларды құндылықтар, нормалар мен дәстүрлер жүйесіне қосу және тәрбиеленушілердің дәстүрлі қоғам идеалына жақындау қажеттілігін түсінді. Аталған үдерістер ата-аналар, туысқандар және дәстүрлі қоғамның басқа да мүшелері тарапынан қатаң бақыланып, бұйрықтар, талаптар, тыйымдар, сендіру, жаттықтыру, оқыту әдістері арқылы реттеліп отырған. Нәтижесінде дәстүрлі қоғамда қабылданған нормалар мен ережелерге бағынатын адам қалыптасты. Осылайша, дәстүрлі қоғамда тәрбиенің дүниетанымдық және тұжырымдамалық негіздері қалыптасты, қарапайым және прагматикалық идеалдар мен мақсаттар сезілді, тәрбиенің бағыттары, мазмұны, әдістері, құралдары мен нәтижелері анықталды[25]. Бұндай мәселелерді Қазақстан ғалымдары да өз еңбектерінде қарастырды. Мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік-рухани тәрбиесі мәселесі А. С. Амирова, Д. Р. Муталиева, О. В. Завалишина, Х. Т. Наубаева, Р. М. Сыздық, М. П. Асылбекова, А. Х. Казетованың зерттеулерінде қаралды. Мектепке дейінгі жастағы балаларды еңбекке тәрбиелеу мәселелері г. Ж. Меңлібекова, С. Н. Жиенбаева, Ш. Сапарбайқызы зерттеді[26].
Корея мемлекетіне Үш мемлекет кезеңінде (б.з. б. 57 ж. -- б. з. б. 935 ж.) Қытайдан буддизм келді, ол балаларды тәрбиелеудің жаңа моральдық-адамгершілік негіздерін қалыптастыруға және бекітуге елеулі әсер етті. Буддизм дәстүрлі корея қоғамына адамның идеалы туралы, оның моральдық-этикалық қасиеттері туралы түсінік берді, оның рухани-адамгершілік өзін-өзі жетілдіру жолдарын ұсынды және осындай мүмкіндіктерге деген сенімін білдірді. Буддизм корейліктерге адамдарды сүюге, оларға көмектесуге, өлімнен қорықпауға, өзінің іс - әрекеттері мен ойларына жауапты болуға үйретіп, адам өмірінің ең азапты жақтарынан, қиыншылықтардан, құмарлықтан құтқаруға уәде берді. Жалпы, буддизм корейлердің ортақ моральдық-этикалық идеялар төңірегінде бірігуіне, өзінің социумға деген моральдік қатыстылығын сезінуіне, ұқсас адамгершілік ұстанымдары бойынша бір-бірімен жақындасуына көмектесті. Буддизмнің тәрбиелік функциялары қоғамда халықтың келісімі мен бірлігін бекітуде, шиеленісті азайтуда, қоғамдық тепе-теңдікті күшейтуде және қоғамдық қатынастарды үйлестіруде көрініс тапты. Осылайша, буддизм корейліктердің этикалық идеалын қалыптастыруға және оларға құрметпен қарайтын балаларды тәрбиелеуге қызмет етті, күнделікті өмірде мінез-құлықтың және қарым-қатынастың моральдық нормаларын меңгеру мен сақтау бойынша салт-дәстүр ережелері мен іс-әрекеттер жүйесін ұсынды. Буддизм өзінің пассивтілігі мен ақыл-парасаттылығына байланысты Кореяның билеуші шеңберін толық қанағаттандырмады, олар неғұрлым белсенді және әлеуметтік бағдарлы жүйеге мұқтаж болды. Қиыр Шығыстың қоғамдық саяси жағдайлары мен талаптарға конфуцианизм жауап берді[27]. Конфуций ілімін корей халқы оң қабылдады. Конфуциандық құндылықтар жүйесі қоршаған ортаны түсінуге негізделген және тәрбиелеу мен білім беруге үлкен көңіл бөлді. Білім беру екі үдерістің: тәрбие мен оқытудың бірлігі ретінде түсінілді. Бұл ретте конфуциандық идеологиядағы тәрбие процесіне ең маңызды орын берілді, өйткені білім берудің негізгі мақсаты тұлғаның рухани өсуі, жоғары моральдық қасиеттерге ие адамның идеалына дейін жетілдіру: тәңірге (тағдырдың) құрмет көрсету; билеушіні құрметтеу; дана адамдарды құрметтеу. Бұл жүйе тақуалыққа, ата-бабаларымызды қадірлеуге және достарға адалдыққа, руханилыққа негізделген. Корея мемлекетінің тәрбиелеу процесі қазақ халқының тәрбиесімен ұқсас тұстары баршылық. Екі елде де үлкендерге құрмет көрсету және тыңдауға, отбасында, қоғамда және мемлекеттегі тәртіп пен бейбітшіліктің алғашқы негізі ретінде қаралған моральдық ұстанымдарға ерекше көңіл бөлінді.
Конфуциандық моральға сәйкес ежелгі Кореядағы педагогикалық жүйенің негізі "адамгершілік" (адамдарға деген құрмет) болды. Біріншіден, адамгершілік тәрбиелеу мен оқыту мазмұнының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады; екіншіден, адамгершілікке қол жеткізу оқу-тәрбие процесінің мақсаты болды; үшіншіден, тәрбиелеу нәтижесінде әрбір адам адамгершілік ұстанымына сәйкес болуы тиіс.
Конфуцианизм балаларды тәрбиелеудің бір түрі ретінде отбасылық салттарға үлкен мән берді. Мұндай әдет-ғұрыптар (мысалы, үйлену, бала туу, кәмелетке толу, жерлеу, туған ата-аналарын еске алу) адамның дүние жүзіндегі және қоршаған ортадағы рөлін айқындай отырып, оның дүниетанымын белгілейді. Мемлекеттік басқару және реттеу жүйесінде баланың ерте жасында моральдық қасиеттерді қалыптастыруға үлкен мән берді. Балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру еңбек туралы түсініктермен, өз міндетін адал орындаумен байланысты болды. Ежелгі ауыл шаруашылығы қызметінде егін егу және егін жинау сияқты кезеңдер халық мерекелерімен сүйемелденді. Балаларды үнемі өз ата-аналарын, мұғалімдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz