ҮЙДЕ ОҚЫТЫЛАТЫН БАЛАЛАРДЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ МЕКТЕБІНІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫМЕН ОҚЫТУ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
Министерство образования и науки Республики Казахстан Национальная академия образования имени И. Алтынсарина
ҮЙДЕ ОҚЫТЫЛАТЫН БАЛАЛАРДЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ МЕКТЕБІНІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫМЕН ОҚЫТУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫМДАР
МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ОБУЧЕНИЮ ДЕТЕЙ НА ДОМУ ПО УЧЕБНЫМ ПРОГРАММАМ
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЫ
1
Астана 2017
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен баспаға ұсынылды (2017 жылғы 19мамырдағы №6 хаттамасы)
Рекомендовано к изданию Ученым советом Национальной академии образования им. И. Алтынсарина (протокол № 6 от 19 мая 2017 года)
Үйде оқытылатын балаларды жалпы білім беру мектебінің оқу бағдарламаларымен оқыту бойынша әдістемелік ұсынымдар. - Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2017. - 108 б.
Методические рекомендации по обучению детей на дому по учебным программам общеобразовательной школы.- Астана: НАО имени И.Алтынсарина, 2017. - 105с.
Әдістемелік ұсынымдарда ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды үй жағдайында оқыту процесін ұйымдастыруға қойылатын талаптар жүйесі баяндалған. Бұл әдістемелік ұсынымдар жалпы білім беретін ұйым педагогтері үшін ерекше маңызды. Себебі бұл құралда Тіл және әдебиет, Математика және информатика, Жаратылыстану, Адам және қоғам білім салалары бойынша үйде оқытудың ұйымдастырушылық-әдістемелік аспектілері берілген. Әдістемелік ұсынымдар жалпы білім беретін мектеп педагогтері мен мамандарының (логопед, арнайы педагогтер, психолог, әлеуметтік педагог
және т.б.) практикалық қолдануына арналған.
В методических рекомендациях изложена система требований к организации процесса обучения детей с особыми образовательными потребностями в условиях надомного обучения. Данные методические рекомендации представляют для педагогов общеобразовательных организаций особый интерес, так как содержат организационно-методические аспекты обучения на домупо образовательным областям Язык и литература,
Математика и информатика, Естествознание и Человек и общество.
Данные методические рекомендации предназначены для практического использования педагогам и специалистам (логопедам, специальным педагогам, психологам, социальным педагогам и др.) общеобразовательных школ.
(C) Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2017
2
(C)Национальная академия образования им. И. Алтынсарина, 2017.
Кіріспе
Білім алуға құқығын қамтамасыз ету, білім алуға қажетті әлеуметтік- экономикалық жағдайлар жасау, тегін мектепалды, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік білім алу Қазақстан Республикасының азаматтары үшін білім беру саласындағы мемлекеттік кепілдіктер болып табылады [1].
Әлемдік тәжірибеде білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін ең тиімді механизм ретінде инклюзивті білім беру танылды. Басқа көптеген мемлекеттер сияқты Қазақстан да инклюзивті бағыттағы жалпы білім беретін ұйым барлығы үшін орта білім беруді қамтамасыз ететін, сондай-ақ елде инклюзивті қоғамды құру мен дамытуға ықпал ететін тиімді механизм екендігін мойындайды.
Соңғы жылдары мүгедек балаларға білім беру саласындағы тең мүмкіндіктер доктринасына өту үрдісін айқындайтын өзгерістер білім беру процесі ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды өмірге қажетті ғылымның негіздерін оқытып қана қоймай, баланың қоршаған ортаға бейімделуін қамтамасыз ететін әлеуметтік және тұлғалық маңызды өмірлік құзыреттерді қалыптастыратынын дәлелдейді. Алайда, қазіргі таңда денсаулығына байланысты оқушылардың белгілі бір бөлігі білім беру ұйымдарында емес, үйде оқытылуда.
Қазақстан Республикасының заңнамасымен денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы орта бiлiм беру ұйымдарына бара алмайтын азаматтар үшін үйде тегін жеке оқыту (бұдан әрі - үйде оқыту) ұйымдастыру қарастырылған. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды орта білім ұйымдарында немесе арнайы білім беру ұйымдарында тәрбиелеу мен оқыту медициналық көрсеткіштерге байланысты мүмкін болмаған жағдайда ата-ананың (немесе заңды өкілдердің) мүддесін ескере отырып, белгіленген тәртіпте оқыту үйде жүргізіледі [1,2].
Стандартқа сәйкес үйде оқыту бойынша мемлекеттік қызмет заңды өкілдің өтініші (еркін түрде) бойынша дәрігерлік-консультациялық комиссия анықтамасының және мүгедек балаларға ұсынылатын білім беру бағдарламасы жөнінде психологиялық-медициналық-п едагогтік консультация қорытындысының негізінде бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарымен көрсетіледі [3].
Әлемдік тәжірибеде медициналық көрсеткіштер бойынша мектепке бара алмайтын балаларды оқытуды ұйымдастыру үшін екі модель қолданылады: үйде оқыту және қашықтан оқыту.
Қазақстанның білім беру жүйесінде үйде білім алушылардың негізгі бөлігі оқытудың отбасылық ортасы мен саны шектеулі мұғалімдер және арнайы педагогтердің келуін қарастыратын дәстүрлі түрде білім алады.
Шын мәнінде, үйде оқыту білім берудің басқа да түрлері сияқты міндеттерді шешеді. Дегенмен, мектеп жағдайында оқытатын дәстүрлі түрден
ерекшеленетін оқытудың бұл процесінде берілген ұсынымдарда айқындалатын едәуір күрделі өзгешеліктер бар.
Әдістемелік ұсынымдарда негізгі ұғымдарды бір мәнде талқылау үшін денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау және білім беру салаларындағы заңнамалық-нормативтік актілермен сәйкес келетін терминологиялық аппарат қолданылды:
мүмкіндігі шектеулі бала (балалар) - бұл белгіленген тәртіпте тұқым қуалаушылығына, туылғанына, жүре пайда болған жарақатына байланысты өмір әрекетінде белгілі бір шектеулігі бар психикалық және (немесе) дене дамуында ауытқушылығы бар он сегіз жасқа дейінгі бала (балалар);
мүгедек бала - тұрмыс-тіршілігінің шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемiстiктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған он сегiз жасқа дейінгі адам;
даму мүмкіндігі шектеулі балалар: есту қабілеті бұзылған (естімейтін, нашар еститін, кейіннен естімей қалғандар); көру қабілеті бұзылған (көрмейтін, нашар көретін, кейіннен көрмей қалған); тірек-қозғалыс аппараты бұзылған; сөйлеу тілі бұзылған; ақыл-ой кемістігі бар; психикалық дамуы тежелген; эмоциялық-еркi жағынан және мiнез-құлқы бұзылған; күрделi бұзылыстары бар, оның iшiнде соқыр-саңырау болып қалған балалар;
ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдар (балалар) - денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық көріп жүрген, арнайы, жалпы білім беретін оқу бағдарламалары мен қосымша білімнің білім беру бағдарламаларын қажет ететін адамдар;
дене кемiстiгi - ағза мүшесінің (мүшелері) дамуының және (немесе) жұмыс iстеуiнiң ұзақ уақыт бойы әлеуметтiк, медициналық және педагогикалық түзеу арқылы қолдауды қажет ететін созылмалы бұзылуы;
психикалық кемiстiк - адам психикасы дамуының және (немесе) жұмыс iстеуiнiң уақытша немесе тұрақты кемiстiгi, соның iшiнде: сенсорлық бұзылыстардың салдары; сөйлеу бұзылыстары; эмоциялық-еркi жағынан бұзылыстары; ми зақымдануының салдары; ақыл-ой дамуының бұзылыстары, соның iшiнде ақыл-ой кемістігі; психикалық дамуының тежелуi және осыған байланысты оқып-үйренудегі өзiндік қиындықтар;
медициналық-әлеуметтiк сараптама - организм функциясының тұрақты бұзылуынан туындаған шектеулі тіршілік-тынысын бағалау негiзiнде куәландырылатын адамның әлеуметтiк қорғау шараларына деген қажеттiлiктерiн белгiленген тәртiппен анықтау;
психологиялық тексеру - мүмкіндігі шектеулі балалардың психикалық жағдайының ерекшелiктерi мен психикалық дамуындағы әлеуеттiк мүмкіндіктерін анықтау;
педагогикалық тексеру - тиiстi жастағы балаларға арналған жас нормативтерiн ескере отырып, балалардың ақыл-ой жағынан даму
ерекшелiктерiн және олардың ойын ойнауға, бiлiм алу мен қарым-қатынас жасауға әлеуеттiк мүмкiндiктерiн анықтау;
білім беру бағдарламасы - оқытудың мақсатын, нәтижелері мен мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды және оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешені;
арнайы білім беру бағдарламалары - мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытуға арналған бағдарламалар;
оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні (сабақ) бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберліктің, дағдылар мен біліктіліктің мазмұны мен көлемін айқындайтын бағдарлама;
оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейінде білім алушылардың оқу пәндерінің, сабақтарының (модульдерінің), практикаларының, өзге де оқу қызметі түрлерінің тізбесін, бірізділігін, көлемін (еңбекті қажетсінуін) және бақылау нысандарын регламенттейтін құжат;
1. Балаларды үйде оқытуды ұйымдастыру
0.1 Үйде оқыту түсінігінің мәні
Әр түрлі елде әр заманда өмір сүрген Я. А. Коменский, Дж. Локк, И. Г. Песталоцци секілді педагогика ғылымының классиктері объективті педагогикалық теорияны құру үшін тәрбиелеу мен оқыту процестерінің табиғилыққа сәйкестігіне жетекші рөлді белгілейді [4].
Оқытуды ұйымдастыру мұғалім мен оқушының өзара әрекеттестігі, оқытудың орны мен уақытының ерекшеліктері, оқушылар саны, оқытудың мақсаттары, құралдары, мазмұны, әдістері мен нәтижелері жағынан тұтас жүйелі сипаттаманы көрсетеді. Қалауына қарамастан денсаулық жағдайына байланысты қалыпты жалпы білім беретін мектепке бара алмайтын балалар болған жағдайда, бұл балаларды жалпы білім беру процесіне қосудың басқа жолдары қарастырылады. Осындай жағдайлардың көбісінде дене жағынан ауыртпашылықсыз және психологиялық жағынан жайлы оқыту ортасы мен әрбір баланы оқыту үшін жеке ыңғай жасау қажет. Осы орайда, балаларды білім беру процесіне қосудың бір жолы ретіндегі үйде оқыту зерттеушілердің үнемі назарын аудартатын объект болған.
Ғылыми-әдістемелік және мерзімдік әдебиеттердегі авторлар әр түрлі синонимдік түсініктерді қолданады: отбасылық білім беру, үй жағдайында оқыту, үйде жеке оқыту, үйде оқыту. Әрқайсысының белгілі бір мағыналық жүктемесі бар. Бірақ барлық аталған түсініктер оқыту процесі үй жағдайында жүретіндігін білдіреді. Осы ұсынымдарда Қазақстан Республикасының нормативті-құқықтық құжаттарына сәйкес үйде оқыту ұғымы қолданылады.
Зерттеушілердің пікірі бойынша, үйде оқыту отбасылық тәрбиенің көп ғасырлық тәжірибесінен айқындалған және кезеңдеп даму процесінде қалыптасқан білім беру процесінің маңызды саласы ретінде қарастырылады. Ресейлік ғалым Л. Р. Аркатованың зерттеулерінде үйде оқытудың келесі даму кезеңдері белгіленген:
oo VI - IX ғ.ғ., тәлімгерлік әрекет элементтерінің туындауы;
oo Х - ХV ғ.ғ., сарайдағы қалталы адамдардың балаларын үй жағдайында оқыту және сауаттылық шеберлерімен отбасылық оқу ;
oo XVI - XVII ғ.ғ., болашақ тақ мұрагерлеріне сарайда білім беру;
oo XVIII ғ.ғ., гувернерствоның дамуы, жергілікті ақсүйектер арасында отбасы жағдайында жалпы білім беру;
oo XVIII ғ. соңы мен XIX ғ. басы, үйде оқыту мен шіркеулік білім берудің және мемлекеттік білім беру мекемелерінде оқытудың қатар дамуы; гувернанткалар мен үй тәлімгерлерінен ұлттық кадрлар даярлау;
oo XIX ғ. 30 ж. - ХХ ғ. басы, үйде білім беруді оқу мекемелері мен гимназия жанындағы мәртебелі пансиондардағы білімге теңестірілген азаматтық оқытудың бір түрі ретінде ресми мойындау; педагогикалық
әдебиеттер мен басылымдарда үйде оқытудың болашағы мен мәселелерін белсенді талқылау;
oo 1917 жылдан 1962 жылға дейін балаларды үйде оқыту тәжірибесін тоқтату;
oo 1962 жылдан бастап үйде білім беруді науқас балалар мен мүгедек балаларды мемлекеттік оқытудың бір түрі ретінде ресми мойындау [5].
Үйде оқыту түсінігінің заманауи ұлттық білім беру жүйелерінің талаптарына сәйкес келетін және инклюзивті білім беру қағидаларына қарсы келмейтін кеңірек ашатын анықтамасы 2002 жылғы ТМД қатысушы-елдердің Парламентаралық Ассамблеясында қабылданған Денсаулық мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға білім беру (арнайы білім беру) туралы Үлгілік заңында берілген. Үлгілік заңға сәйкес ... үйде оқыту - денсаулық жағдайына байланысты уақытша немесе тұрақты түрде білім беру мекемесіне бара алмайтын жағдайда сәйкес білім беру ұйымының педагогикалық қызметкерлері, оның ішінде қашықтан оқыту құралдарын қолдану арқылы үйде оқыту іске асырылатын тұлғаның жалпы білім беретін және кәсіптік білім беру бағдарламаларын меңгеруі.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы бойынша жеке адамның қажеттіліктері мен мүмкіндіктері ескеріле отырып, білім беру бағдарламаларының мазмұнына, білім берудің әрбір деңгейін алуға қол жеткізу жағдайларының жасалуына қарай оқыту күндізгі, кешкі, сырттай оқу, экстернат және ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар адамдар (балалар) үшін қашықтықтан оқыту нысанында жүзеге асырылады.
Жалпы алғанда, түсініктің мәнін анықтауда көптеген зерттеушілер мен практиктер үйде оқыту - бұл білім беру немесе оқыту формасы емес, ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды оқыту процесін ұйымдастыру жағдайлары деген пікірді ұстанады [6].
0.2 Үйде оқыту процесінің нормативті-құқықтық негіздері
Қазақстандық білім беру жүйесінде денсаулық жағдайына байланысты ұзақ уақыт бойы орта білім беру ұйымдарына бара алмайтын балалар үшін үйде жеке тегін оқыту қарастырылады.
Үйде жеке тегін оқытуға Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қызметі туралы ережені бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 5 мамырдағы № 321 бұйрығына сәйкес үйде оқыту мерзімі көрсетілген баланың денсаулық жағдайы туралы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысы негіз болып табылады. Баланың сырқатына байланысты қорытындыда көрсетілген үйде оқыту мерзімі бір айдан оқу жылының соңына дейін болуы мүмкін. Мүгедектік тағайындалған жағдайда Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 30 қаңтардағы № 44 бұйрығымен бекітілген Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидаларының №12 қосымшасына сәйкес формада мүгедектік туралы анықтама беріледі.
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру жергілікті ұйымдарымен көрсетілетін мемлекеттік қызмет ретіндегі үйде жеке тегін оқыту Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 8 сәуірдегі № 174 бұйрығымен бекітілген Арнайы білім беру саласындағы жергілікті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарымен (бұдан әрі - Стандарт) реттеледі. Берілген стандарт үйде жеке тегін оқыту қызметін алу тәртібін анықтайды және бірнеше кезекті кезеңдерді қарастырады. Бірінші кезең мүмкіндігі шектеул і балаларды тексеру және психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация беруді қарастырады. Тексеру бала тұрып жатқан жергілікті психологиялық- медициналық-педагогикалық консульт ациялармен (аудандық, қалалық, облыстық, қажет болған жағдайда республикалық психологиялық- медициналық-педагогикалық консультациялар, бұдан әрі - ПМПК) жүргізіледі. ПМПК-да тексеру үшін ата-ананың (заңды өкілдердің) өтініші, туу туралы куәліктің көшірмесі (тексеру үшін түпнұсқасы), бар болса - мүгедектігі туралы қорытындының көшірмесі, денсаулығына байланысты үйде оқыту қажеттілігі туралы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысы (үйде оқитын балалар үшін). Қажет болған жағдайда ПМПК № 112у Баланың даму тарихы нысаны, № 027у Амбулаториялық, стационарлық науқастың медициналық картасынан көшірме нысанын, білім беру ұйымынан психологиялық- педагогикалық мінездеме, оқыту ті лі бойынша, математикадан жазба жұмыстары, суреттері және іс-әрекетінің басқа да нәтижелерін қосымша сұратуы мүмкін. Бірінші кезеңнің, яғни тексеру мен психологиялық- медициналық-педагогикалық консультациялық көмек нәтижесі бала дамуының зияткерлік жағдайы, тағайындалған диагноздары (неврологиялық, психиатриялық, логопедиялық), қосымша аурулары мен синдромдары көрсетілген, сондай-ақ оқуы мен түзету-педагогикалық қолдау бойынша ұсыныстар білім беру бағдарламасы және түзете-дамыта оқытуды ұйымдастыру
жағдайларымен қоса берілген жазбаша түрдегі қорытынды болып табылады.
Екінші кезең балаларды үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарына құжаттарды қабылдау. Стандартқа сәйкес үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін ата- ананың (немесе заңды өкілдерінің) өтініші, үйде оқыту бойынша ұсынымдармен коса дәрігерлік-консультациялық комиссияның анықтамасы, мүгедек балаларға ұсынылатын білім беру оқу бағдарламасы туралы психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация қорытындысы талап етіледі. Құжаттарды қабылдау аяқталған соң білім беру ұйымы ата-анаға (немесе заңды өкілдеріне) үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін құжаттарды қабылдағандығы туралы қолхат береді.
Үй жағдайында мүгедек балаларды оқытуға жұмсалған шығындарды өтеу мен қаржылық шығындар бойынша есеп беру Әлеуметтік-еңбек саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарттарын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 279 бұйрығының Мүгедек балаларды үйде оқытуға
жұмсалған шығындарды өтеу 25-қосымшасына және Мүгедек балаларды үйде оқытуға жұмсалған шығындарды өтеуді тағайындау және төлеу туралы есеп 2016 жылғы 19 қаңтардағы № 28 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады.
0.3 Үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша жалпы сұрақтар
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы № 499 қаулысымен бекітілген Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта) қызметінiң үлгілік қағидаларында (бұдан әрі - Үлгілік қағидалар) білім беру ұйымдарында білім беру процесін ұйымдастыру оқу жоспарының негізінде құрылады, жылдық күнтізбелік жұмыс оқу кестесімен және сабақтар кестесімен регламенттелетіні айтылған. Сондай-ақ білім алушылардың, тәрбиеленушілердің оқу жүктемесі, сабақтар режимі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары, санитариялық қағидалар, гигиеналық нормативтер, оқу жоспарлары мен денсаулық сақтау және білім беру органдарының ұсынымдары негізінде дайындалған білім беру ұйымдары бекітетін ережелермен айқындалады.
Білім салалары және оқу пәндері, апталық оқу жүктемесі немесе сыныптар бойынша аптадағы сағат саны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген білім беру деңгейлері бойынша Үлгілік оқу жоспарымен (бұдан әрі - ҮОЖ) белгіленеді.
Үлгілік қағидалардың 20-тармағына сәйкес жалпы білім беру ұйымдары әрекеттегі ҮОЖ негізінде үйде білім алушы үшін жеке оқу жұмыс жоспарларын әзірлейді. Балаларды үйде оқытатын жалпы білім беретін мектептердің тәжірибесі бойынша жеке оқу жұмыс жоспары әрбір білім алушыға бөлек, оның жеке және психофизикалық ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленетінін көрсетті. Сондай-ақ жеке оқу жоспарын әзірлеуде мектептегі кейбір сабақтарға қатысу, вариативті компонентті таңдау туралы және т.с.с. сұрақтарға қатысты білім алушы мен оның ата-анасының (немесе заңды өкілдерінің) өтініштерін ескеру ұсынылады. Үйде оқытудың жеке оқу жұмыс жоспары жарты жылға немесе бір оқу жылына әзірленеді және педагогикалық кеңес шешімімен қабылданып, ата-анасының (немесе заңды өкілдерінің) келісімімен білім беру ұйымының басшысымен бекітіледі.
Үйде білім алушының жеке оқу жұмыс жоспарының үлгісі төменде 1-кестеде берілген:
1-кесте. Үйде білім алушының жеке оқу жұмыс жоспарының үлгісі
Педагогикалық кеңес шешімімен
Қабылданды
(білім беру ұйымының атауы)
Хаттама №
Негізгі беттің үлгісі
Бекітілді
Директор
ТАӘ
(қолы)
( күні)
Келісілді Ата-ананың ТАӘ
(қолы) немесе заңды өкілдің
( күні)
(білім беру ұйымының атауы)
сынып оқушысы
_
(оқушының ТАӘ)
оқу жылына
(оқу кезеңі)
Жеке
оқу жұмыс жоспары
Түсінік жазбаның үлгісі
Түсінік жазба
Жеке оқу жұмыс жоспары келесідей нормативтік құжаттардың негізінде әзірленген:
1.
2.
3. ...
Оқыту жеке оқу жұмыс жоспарына сәйкес сыныптың жалпы білім беру бағдарламасы бойынша жүзеге асырылып жатыр.
Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес оқу жылының ұзақтығы оқу аптасын құрайды.
Оқыту қазақ (немесе орыс) тілінде жүргізілетін үйде жеке тегін оқытатын
білім берудің үлгілік оқу жоспары на сәйкес апталық оқу жүктемесінің көлемі сағатты құрайды.
Сабақтың ұзақтығы минут. Қажет болған жағдайда баланың жағдайын есепке ала отырып сабақтар үзілуі мүмкін.
Жеке оқу жұмыс жоспарын орындауда ата-ананың (немесе заңды өкілдердің) және дәрігердің келісімімен мектептегі кейбір сабақтарға тікелей және онлайн қатысуға рұқсат етіледі.
Әлеуметтік бейімдеу және қоғамға кіріктіру, балалар ұжымында өзін жайлы сезіну, әлеуметтік мәртебесін көтеру мақсатында мектептің іс- шараларына және қосымша білім беруге қатысуы қарастырылады.
1-кесте (жалғасы)
5 сынып үшін жеке оқу жоспарының үлгісі
(оқыту қазақ тілінде)
Білім саласы
Оқу пәні
Аптадағы сағат саны
Ескерту
Тіл және әдебиет
Қазақ тілі
1
Мысалы, ағылшын тілінен үйде - 0,5 сағ., қашықтан (онлайн) - 0,5 сағ.
.
Қазақ әдебиеті
1
Орыс тілі және әдебиеті
1
Ағылшын тілі
1
Математика және информатика
Математика
4
Жаратылыстану
Жаратылыстану
1
Адам және қоғам
Қазақстан тарихы
0,5
Дүниежүзі тарихы
0,5
Барлығы аптасына
10
1.0.1 Үйде оқытылатын оқушыларға білім беру мазмұны
Білім беру мазмұны - жеке адамның біліктілігі мен жан-жақты дамуын қалыптастыру үшін негіз болып табылатын білім берудің әрбір деңгейі бойынша білімдер жүйесі (кешені) [1].
Әрбір білім беру деңгейінің мазмұны білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары негізінде әзірленетін пәндер бойынша үлгілік оқу бағдарламалардың кешені (немесе жиынтығы) болып табылатын жалпы білім беретін бағдарламалармен айқындалады.
Үлгілік қағидалардың 19-тармағына сәйкес инклюзивтік сыныптарда оқитын ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар, оның ішінде үйде оқытылатын балалар жалпы білім берудің оқу бағдарламасы немесе жеке бағдарлама бойынша білім алуы мүмкін. Ал 20-тармақта оқу және тәрбие процесі оқу жұмыс бағдарламаларына және оқу жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асырылатыны атап көрсетілген.
Үлгілік оқу жоспарының вариативті бөлімінің пәндері (оның ішінде түзету пәндері) бойынша үлгілік оқу бағдарламасы болмаған жағдайда, сондай- ақ білім алушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін есепке ала отырып үлгілік оқу бағдарламаларын бейімдеу кезінде үйде білім алушы үшін жеке оқу жұмыс бағдарламасын әзірлеу ұсынылады.
Осылайша, үйде оқытылатын оқушылардың пәндік білім мазмұны жалпы білім беру пәндері бойынша үлгілік оқу бағдарламаларымен, қажет болған жағдайда білім алушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін, кемістіктің күрделілігін, ерік-жігер саласының ерекшеліктерін, сырқаттың жүру сипатын есепке ала отырып жасалған үлгілік оқу бағдарламалардың негізінде әзірленген жеке оқу жұмыс бағдарламасымен анықталады.
Үлгілік оқу бағдарламаларының (немесе жеке оқу жұмыс бағдарламалар) негізінде мұғалімдер әрбір пән бойынша күнтізбелік-тақырыптық жоспарды әзірлейді, ол әдістемелік бірлестіктің отырысында талқыланады және мектеп басшысымен бекітіледі.
2.0.2 Оқу уақытын есепке алу және нормасы. Үйдегі оқытылатын білім алушылардың оқу нәтижелерін қадағалау
Үйде оқыту сырқатқа байланысты қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді болады. Оқудың ұзақтығы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысында (немесе медициналық анықтама) көрсетіледі және анықтамада көрсетілген мерзімге байланысты сабақ кестесі жасалады. Үйде оқытылатын баланың сабақ кестесі сынып жетекшімен құрылады және ата- анамен (немесе заңды өкілмен) келісіліп, мектеп директорымен бекітіледі (2- кесте).
Кестені құру кезінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 179 бұйрығымен бекітілген
Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар санитариялық қағидаларын (бұдан әрі - Санитариялық қағидалар) басшылыққа алу ұсынылады. Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес сабақ кестесін құрған кезде бір күн (және бір аптаның) ішіндегі оқушылардың ақыл-ой еңбегіне қабілеттілік серпіні ескерілуге тиіс және қиындық бойынша пәндерді саралау кестесі пайдаланылады (Санитариялық қағидаларға 12- қосымша). Апта ішіндегі жоғары сынып оқушыларына арналған оқу жүктемесі сейсенбі және (немесе) сәрсенбі күндеріне оның барынша көп көлемі келетіндей; кіші және орта сынып оқушылары үшін сейсенбі мен бейсенбіге келетіндей бөледі. Осы күндері сабақ кестесіне ең қиын немесе орташа және жеңіл пәндерді қояды және қалған күндерге қарағанда пәндердің саны да көбірек болады. Сәрсенбіде кіші және орта сынып оқушылары үшін жеңілдетілген күн көзделеді. Бір күн ішіндегі баллдың ең аз саны дүйсенбі және сенбі күндеріне келуі тиіс.
2-кесте. Үй жағдайындағы жеке сабақ кестесінің үлгісі
2-сынып білім алушылары үшін жеке сабақтар кестесінің үлгісі
Бекітілді
Әзірленді сынып жетекшісінің Директор
(қолы) ТАӘ
ТАӘ
( күні) (қолы)
( күні)
Келісілді Ата-ананың ТАӘ
(қолы) немесе заңды өкілдің
(күні)
(білім беру ұйымының атауы)
сынып оқушысы
_
(оқушының ТАӘ)
оқу жылына
(оқу кезеңі)
ЖЕКЕ САБАҚ КЕСТЕСІ
Күні .
сабақ уақыты
Дүйсенбі
Сейсенбі
Сәрсенбі
Бейсенбі
Жұма
1-сабақ
Математик
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
а
2-сабақ
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
Орыс тілі
Қазақ тілі
Математика
Ағылшын тілі
3-сабақ
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
жаратылыстан у
Әдебиеттік оқу
Қажет жағдайда кестеге түзету сабақтарын енгізуге болады
Сабақ кестесі балалардың жеке ерекшеліктерін, психофизикалық мүмкіндіктері мен қызуғышылықтарын есепке ала отырып, мектептің оқу жоспарына сай, 40 минуттан аспайтын сабақтың ұзақтығы, кемінде 10 минут болатын үзіліс ұзақтығын ескере отырып жасалады.
Бір сабақтың ұзақтығы - 40 минут, арасында 15 минуттық үзілісі бар.
Орта білім беру ұйымдарындағы оқу-тәрбие жұмысын есепке алу сынып журналын жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Сынып журналын орта білім беру ұйымының әрбір мұғалімі электронды немесе қағаз түрінде жүргізуге міндетті мемлекеттік құжат болып табылады. Директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары (немесе директор) мұғалімдерге әр пәнге бөлінген сағат санына сәйкес оқу жылында білім алушылардың үлгерімі мен қатысуын ағымдық есепке алуға журналдағы беттер санын бөлу туралы нұсқау береді.
Мұғалім білім алушылардың білімін жүйелі түрде тексереді және бағалайды, сондай-ақ мектеп оқушыларының сабаққа қатысуын әр сабақта белгілейді. Ашылған журналдың сол жақ бетіне мұғалім өткізілген сабақтың күнін жазады, сабаққа қатыспаған білім алушыларды "ж" әрпімен белгілейді.
Журналдың ашылған бетінің оң жағына мұғалім өтілген сабақтың тақырыбын және үй тапсырмасын жазады.
Мұғалімнің ескертпелері бағаны жекелеген білім алушылардың тәртібі туралы, олардың оқу барысындағы жетістіктері мен кемшіліктері туралы ескертулерді жазуға арналған.
Жазба жұмыстарының бағалары сол жұмыс өткізілген күннің бағанына қойылады.
Әр оқу тоқсанының қорытынды бағаларын мұғалім пәннің тоқсандағы соңғы сабағы өткізілген күні белгіленген жазбадан кейін қояды. Сонымен қатар тоқсандық бағалар білім алушылардың үлгерімі мен тәртібін есепке алудың жинақтық тізімдемесіне көшіріледі.
Үйде оқытылатын білім алушылардың тегі, үлгерімі, сыныптан сыныпқа көшу туралы, аралық және мемлекеттік (қорытынды) аттестация нәтижелері, мектепті бітіру туралы мәліметтер оқушы тіркелген сәйкес сыныптың журналына енгізіледі.
Сонымен қатар, әр үйде оқытылатын білім алушыға сабақтың өткен күні, өткен материалдың мазмұны, сағат саны жазылатын жеке сабақтарды есепке
алу журналы (немесе үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналы) болады (3- кесте).
Оқыту мен аралық аттестация (мерзімі мен формасы) білім алушының ата-анасымен (немесе заңды өкілдерімен) келісілген және білім беру ұйымының басшысымен бекітілген кестеге сәйкес жүргізіледі.
Білім алушылардың білім, іскерлік, дағдыларын бағалауда әрекеттегі бағалау жүйесі қолданылады. Бағалар Үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналында қойылады. Қажет болған жағдайда әр сабақта ата-ана оқыту мазмұнымен және оқушының бағаларымен танысу туралы журналға қолын қояды. Үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналындағы бағалар педагогтердің жұмыс уақытын есепке алу табелін толтырғанға дейін айына бір рет сынып журналына көшіріледі.
Үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша бақылауды мектеп директорының бұйрығына сәйкес осы бағытта жетекшілік ететін директордың орынбасары жүзеге асырады.
Мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың аралық аттестация нәтижелері, сыныптан сыныпқа көшу туралы ақпарат және мектепті бітіру туралы мағлұматтар сынып журналына уақытында енгізіледі.
Үйде оқытылатын білім алушыны келесі сыныпқа көшіру туралы шешімді оқушыны (үйде) жеке оқыту үшін құрастырылған оқу жоспарының барлық пәндерінен білім беру бағдарламаларын меңгеруін талдау және жағымды жылдық бағалар болуының негізінде мектептің педагогикалық кеңесі қабылдайды.
3-кесте. Үйде жеке сабақтарды есепке алу журналының үлгісі
(білім беру мекемесінің атауы название организации образования)
Үйде жеке тегін оқытудың
ҮЛГЕРІМ ЖУРНАЛЫ
ЖУРНАЛ УСПЕВАЕМОСТИ
индивидуального бесплатного обучения на дому
(сынып, тип класс, тип)
(тегі, аты фамилия, имя)
(оқу жылы учебный год)
Сынып жетекшісі:
Классный руководитель (ТАӘ толық ФИО полностью)
Мазмұны Оглавление
№
Оқу пәнінің атауы
Наименование учкбного предмета
Беті
Стр.
Оқушының оқу үлгерімін және тәртібін көрсететін жиынтық тізімдемесі Сводная ведомость учета успеваемости и поведения учащегося
Оқушы туралы жалпы мәліметтер Общие сведения об учащемся
Педагогтар туралы жалпы мәліметтер общие сведения о педагогах
Сабақ кестесі Расписание занятий
Сынып журналын жүргізу туралы ескертулер
Замечания о ведении классного журнала
* Пәннің аты
Наименование предмета
3-кесте (жалғасы) Мұғалімнің ТАӘ
ФИО учителя
Айы, күні
Число, месяц
Сабақта не өтілді
Что пройдено на уроке
Үй тапсырмасы Домашнее задание
Мұғалім ескертпесі Заметки учителя
*Пән мұғалімдерімен толтырылады. Қажет жағдайда мұғалім қолы немесе ата-ананың (заңды өкілдің) қолы деген бағандарды қосуға болады
** Әрбір оқу пәнінен беттер саны ҮОЖ бойынша оқу жүктемесіне байланысты.
3-кесте (Жалғасы).
*ОҚУШЫНЫҢ ОҚУ ҮЛГЕРІМІ ЖӘНЕ ТӘРТІБІН КӨРСЕТЕТІН ЖИЫНТЫҚ ТІЗІМДЕМЕСІ* СВОДНАЯ ВЕДОМОСТЬ УЧЕТА УСПЕВАЕМОСТИ И ПОВЕДЕНИЯ УЧАЩЕГОСЯ*
Пәндердің аты
Наименование предметов
оқу жылының кезеңдері периоды учебного года
Тәртібі Поведение
Ынтасы Прилежание
Мұғалімнің ескертулері Примечание учителя
1 тоқсан
1 четверть
2 тоқсан
2 четверть
3 тоқсан
3 четверть
4 тоқсан
4 четверть
Қорытынды бағасы
Итоговая оценка
*Сынып жетекшімен толтырылады
3-кесте (Жалғасы).
*ОҚУШЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ ОБ УЧАЩЕМСЯ
Оқушының тегі, аты, әкесінің аты Фамилия, имя, отчество учащегося Ауру диагнозы Диагноз заболевания
Жеке іс қағазының №
№ Личного дела
Мектеп бойынша бұйрық №
№ приказа по школе (прибыл, выбыл)
Жынысы Пол
Туған жылы және айы Год и месяц рождения
Оқушының ЖСН ИИН учащегося
Мүгедектігі Инвалидность
Ұлты Национальность
Мектепке дейінгі мекемеде болуы (қаласы, қайда болды, атауы, болған ай саны, жылы)
Был ли в дошкольном учреждении (город, где посещал, название, количество посещенных месяцев, лет)
Басқа мекемелерде қосымша сабақтар туралы мағлұматтар
Сведения о дополнительных занятиях в других учреждениях
Әке-шешесінің немесе оларды ауыстырушы адамның тегі, аты, әкесінің аты
Фамилия, имя, отчество отца, матери или лиц их заменяющих
Ата-анасының жұмыс орны, лауазымы, мекеменің мекен-жайы телефоны
Должность, название, адрес учреждения, телефон, где работает указанное лицо
Жанұядағы 0 ден 18-ге дейнгі басқа балалар тұралы мағлұмат (Т.А., туған күні, мектеп №, сыныбы, басқа мекемелер: колледж, жоғары оқу орны және т.б.)
Сведения о других детях в семье от 0 до 18 лет (Ф.И., дата рожд., № школы, класс, д\сад, название др.учебного заведения: колледж, вуз и пр.)
* Сынып жетекшімен толтырылады
3-кесте (Жалғасы)
*ПЕДАГОГТАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ О ПЕДАГОГАХ
№
Педаготың ТАӘ
ФИО педагога
Қызметі Деятельность
Байланыс телефондары Контакты
Электрондық пошта электронная
почта
Ескертулер Примечание
1
...
Завуч по УВР
2
...
Классный руководитель
3
...
Психолог
4
Специальный педагог
5
...
Учитель математики
6
Учитель химии
... ... ...
* Сынып жетекшімен толтырылады
*Сабақ кестесінінің көшірмесі Выписка из расписания занятий
3-кесте (Жалғасы)
За период с по
утвержденного Приказом от
Продолжительность занятий
№
Апта
Д8йсенбі Понедельник
Сисенбі Вторник
Сәрсенбі Среда
Бисенбі Четверг
Жұма пятница
Сенбі суббота
күндері
Дни
недели
Уақыты
Часы
1- сабақ
1 урок
2 - сабақ
2 урок
3- сабақ
3 урок
4 сабақ
4 урок
oo Сынып жетекшімен толтырылады
За период с по
утвержденного Приказом от
Продолжительность занятий
№
Апта
Д8йсенбі Понедельник
Сисенбі Вторник
Сәрсенбі Среда
Бисенбі Четверг
Жұма пятница
Сенбі суббота
күндері
Дни
недели
Уақыты
Часы
1- сабақ
1 урок
2 - сабақ
2 урок
3- сабақ
3 урок
4 сабақ
4 урок
3-кесте (Жалғасы)
Журналды толтыру ережесі
# Барлық оқу пәндері бойынша жазбалар оқушының оқу тіліне байланысты нақты және ұқыпты түрде түзетусіз жүргізілуі керек.
# Барлық жазулар қара сиялы қаламмен толтырылуы тиіс.
# Корректор мен қарындашты қолдануға тиым салынады.
# Бағаны бір тор көзге бөлшек сызығы арқылы қоюға тиым салынады.
# Сабақтың өткізілген күнін тек араб сандарымен жазу керек, мысалы: 03.09; 23.12.
# Журналдың ашылған бетінің оң жағында күнтізбелік жоспарға сай сабақтың тақырыбы мен үйге берілген тапсырма жазылады.
# Өткізілген сабақтардың саны және өткізілген күні сәйкес болу керек.
# Журналды оқу бөліміне талап етуіне қарай және әр тоқсан сайын тексеруге тапсыру қажет.
Правила заполнения журнала
# Записи должны вестись чётко и аккуратно без исправлений на языке обучения учащегося по всем учебным предметам.
# Все записи должны вестись ручкой чёрного цвета.
# Не допускается никаких пометок карандашом или точек, постановка минусов и плюсов.
# Не допускается выставление в одной клетке отметок со знаком дробной черты.
# Дату проведения урока следует фиксировать только арабскими цифрами, например: 03.09; 23.12.
# На правой стороне развернутой страницы журнала учитель обязан записывать тему урока и задание на дом.
# Количество проведенных уроков и соответствующие им даты должны совпадать.
# Предоставлять журнал на проверку по первому требованию и в конце каждой четверти в учебную часть.
3-кесте (Жалғасы).
Журналдың жүргізілуі туралы ескертулер Замечания по ведению журнала
Күні, айы
Число и месяц
Тексерушінің ескертулері мен ұсыныстары Замечания и предложения проверяющих
Орындалу белгілері
Отметка о выполнении
Үйде жеке тегін оқытуға арналған үлгерім журналы Үйде жеке тегін оқытуға арналған үлгерім журналы мектептің әдістемелік кеңесінде қаралды және талқыланды. Енгізілген
түзетулерді ескере отырып, жылдың _ №
әдістемелік кеңес шешімімен осы құжатты оқу жылынан бастап қолдану ұсынылды.
Журнал успеваемости для индивидуального бесплатного обучения на дому
Журнал успеваемости для обучения на домурассмотрен и обсужден на методическом совете школы. С учетом внесенных изменений, решением методсовета № _от
г. рекомендовано внедрение данной документации с
учебного года.
2.1 Үйде білім беру процесіне қатысушылардың қызметі мен міндеттері
Баланы үйде оқытуды ұйымдастыру мектеп педагогтары мен оқушы ата- анасының (немесе заңды өкілдердің) қатысуын ғана емес, сонымен қоса территориялық ПМПК, психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерінің, арнайы білім беру ұйымдарының, әлеуметтік қорғау органдарының және сол сияқты басқа да білім беру мекемелері өкілдерінің қатысуын талап ететін күрделі және көп еңбекті процесс. Дегенмен, жалпы білім беру бағдарламасымен баланы үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша негізгі жұмыс білім беру ұйымымен, оның ішінде бала тіркелген жалпы білім беру мектебімен жүзеге асырылады.
Жалпы білім беру мектебінде ерекше білім беруге қажеттілігі бар бала оқығаннан бастап мектеп басшыларының, мамандары мен педагогтарының арнайы білім беру саласында, соның ішінде балаларды үйде оқыту бойынша қосымша кәсіптік құзыреттерді игеруі міндетті болып табылады.
Мектеп басшылығы мен мамандардың (болған жағдайда педагог - психолог, әлеуметтік педагог, арнайы педагогтар) ойластырылған өзара әрекеттестігі ерекше білім беруге қажеттілігі бар балалардың оқуы мен дамуындағы қиындықтарды еңсеруде бірыңғай тәсілдерді әзірлеу мен іске асыруға, олардың отбасына, сондай-ақ үйде оқытылатын білім алушылармен жұмыс істейтін мұғалімге көмекті ұйымдастыруға бағытталады. Осындай жағдайда команда мүшелерінің өзара әрекеттестігінің негізгі ережелері өзара сыйластық, команданың барлық мүшелерінің өзара көмекке дайын болуы, нақты педагогикалық міндеттерді шешуде қызметтерді анық бөлу, түзету және білім беру процесінде барлық команда мүшелерінің тең дәрежеде қатысуы, өзінің және ортақ жұмыстың нәтижесіне жауапкешілік болып табылады.
Тәжірибеде үйде оқыту бойынша оқу-тәрбие жұмысын үйлестіру үшін білім беру ұйымымен жергілікті актілер, мысалы, Үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру туралы Ереже (бұдан әрі - Ереже) әзірленеді. Ереже үйде оқыту процесін ұйымдастыру тәртібін, процесс қатысушыларының қызметтері мен міндеттерін және оқыту үшін басқа да жағдайларды анықтайды.
Үй жағдайында оқытуды ұйымдастыру, сондай-ақ білім беру процесіне мектептің психологиялық-педагогикалық консилиумның, балаларды үйде оқытатын мұғалімдер әдістемелік бірлестігінің қатысуын қарастырады.
Мұғалім тұлғасы, оның адамгершілік қасиеттері және оқушыға қарым- қатынасы баланың табысты бейімделуі мен оқуының негізгі факторы болып табылатыны белгілі.
Мұғалім оқушы үшін жақын адам мәртебесіне ие болады. Себебі, кейде ата-ана мен туыстарға қарағанда артық көретін тұлға болып табылады.
Оқушы-мұғалім жүйесі бала өмірінде басымдыққа ие болады. Тұлғаны дамытудағы оның мәні мұғалім өз әрекетінде қоғамның талаптарын іске асыратындықтан балаларды бала - қоғам қарым-қатынасын шынайы түрде қосады. Сабақ өткізу кезінде жағымды қарым-қатынасты қалыптастыру өте маңызды. Ол үшін баланың қуаныштары мен өкініштеріне ортақтасып, сеніміне ие болу керек.
Мұғалім әрекетінің негізгі нәтижесі, ең алдымен, табысты жағдайды жасау және оны бекіту, оқушыда жағымды өзін өзі бағалауын қалыптастыру. Себебі, тіпті бір рет қана сезілген қуаныш, жетістікке жету сезімі бала өмірінің ырғағы мен салтын өзгертіп, оны мән-мағынаға толтыруы мүмкін.
Үйде жеке оқыту мұғалімі өз оқушысын мектептегі іс-шараларға қатыстырып, мерекелерге алып барады. Балалар қалауы бойынша және ата- анасының келісімімен қызығушылығына байланысты қосымша сабақтарға, арнайы емдік-сауықтыру сабақтарына, мектеп оқушылары шығармашылық жұмыстарының көрмелері мен сайыстарына қатыса алады.
Баланы бірінші рет үйде оқыта бастаған мұғалім-педагогтар ұзақ уақыт бойы көзге көрінерлік нәтиже ала алмағандықтан еңсесі түседі. Алайда бұндай балаға ерекше мұқият қарап, төзімді болған жөн. Баланың оқуға деген аз болса да ынтасын мадақтап, мақтау үшін кез келген болмашы себептерді жібермей, оқуға деген қызығушылығымен қоса, бұдан да жақсы жасауға ұмтылысын ынталандыру қажет. Тапсырмаға жағымды қарым-қатынастың бір түйірін де көзден таса қылмай, баланың аз, елеусіз болса да жетістіктерін атап, жағымды бағалаған дұрыс [7].
Тәжірибе көрсеткендей, шешімі баланы үйде оқытатын мұғалім- педагогтан тәрбиелеу мен оқытудың ерекше әдістерін, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеудің психологиялық-педагогикалық білімдері, іскерліктер мен дағдыларын меңгеру және белгілі бір дайындық деңгейін талап ететін міндеттер туындайды.
Жалпы білім беру бағдарламалары бойынша балаларды үйде оқытатын мұғалімдерді оқу жоспарына кіретін пәндерден сағат сандары да толғандыратын мәселе. Жалпы білім беру бағдарламасы бойынша үйде оқытылатын бала колледж, тіпті ЖОО-ға түсу керек болса, бірақ ата-анасының репетитор жалдауға мүмкіндігі болмаған жағдайда, оған білім алуды жалғастыру бойынша жоспарларын жүзеге асыру қиын болады. Мұғалімдер ҮОЖ-да пәндер бойынша бөлінген сағаттар кәсіптік оқу мекемелеріне түсуге дайындық үшін жеткіліксіз болады деп есептейді [8].
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгі штаттары барлық орта білім беру ұйымдарында педагог-психолог лауазымын қарастырады.
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарындағы педагог- психолог оқушылардың психологиялық және әлеуметтік қолайлы жағдайды сақтауға бағытталған әрекетті іске асырады. Әр түрлі бейінді және бағыттарда психология-педагогикалық диагностика өткізеді. Педагогикалық ұжымның, сонымен қатар ата-аналар немесе оларды алмастыратын тұлғаларының бағдары мақсатында зерттеу жұмыстарының материалдары бойынша, білім алушылардың тұлғалық және әлеуметтік даму мәселелеріне психологиялық- педагогикалық қорытындылар жасайды. Оқушылардың даму дәрежесін анықтайды, балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік даму бұзушылықтарын диагностикалайды, оларға педагогикалық-психологиялық түзету жұмыстарын жүргізеді.
Мектептегі педагог-психологтың негізгі міндеттері мұғалімдерге, сынып жетекшілерге, мектеп әкімшілігіне үйде оқытылатын бала мінез-құлқының қандай да бір ерекшеліктерін, оның себептерін түсіндіру; баламен өзара әрекеттесудің белгілі бір тәсілдерін таңдауда көмек көрсету; баланың қоғамда бейімделу динамикасын қадағалау; балада және оның ата-анасындағы, сондай- ақ мұғалім мен сынып оқушыларындағы қандай да бір қиындықтарды ерте анықтау болып табылады. Педагог-психолог мектептің психологиялық- педагогикалық консилиум мамандарымен бірігіп өзінің психологиялық зерттеулерінің негізінде:
oo бала дамуының белсенді деңгейін, жақын даму аймағын анықтайды;
oo ерік-жігер саласының ерекшеліктерін, балалардың тұлғалық ерекшеліктерін, құрдастарымен, ата-аналармен және басқа да ересектермен өзара әрекеттесу сипатын анықтай ды;
oo баламен түзете-дамыту жұмысының бағытын, сипатын және мерзімін айқындайды;
oo бала оқытылатын микроортаны ізгілендіру міндеттерін қояды және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Министерство образования и науки Республики Казахстан Национальная академия образования имени И. Алтынсарина
ҮЙДЕ ОҚЫТЫЛАТЫН БАЛАЛАРДЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ МЕКТЕБІНІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫМЕН ОҚЫТУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫМДАР
МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ОБУЧЕНИЮ ДЕТЕЙ НА ДОМУ ПО УЧЕБНЫМ ПРОГРАММАМ
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЫ
1
Астана 2017
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен баспаға ұсынылды (2017 жылғы 19мамырдағы №6 хаттамасы)
Рекомендовано к изданию Ученым советом Национальной академии образования им. И. Алтынсарина (протокол № 6 от 19 мая 2017 года)
Үйде оқытылатын балаларды жалпы білім беру мектебінің оқу бағдарламаларымен оқыту бойынша әдістемелік ұсынымдар. - Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2017. - 108 б.
Методические рекомендации по обучению детей на дому по учебным программам общеобразовательной школы.- Астана: НАО имени И.Алтынсарина, 2017. - 105с.
Әдістемелік ұсынымдарда ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды үй жағдайында оқыту процесін ұйымдастыруға қойылатын талаптар жүйесі баяндалған. Бұл әдістемелік ұсынымдар жалпы білім беретін ұйым педагогтері үшін ерекше маңызды. Себебі бұл құралда Тіл және әдебиет, Математика және информатика, Жаратылыстану, Адам және қоғам білім салалары бойынша үйде оқытудың ұйымдастырушылық-әдістемелік аспектілері берілген. Әдістемелік ұсынымдар жалпы білім беретін мектеп педагогтері мен мамандарының (логопед, арнайы педагогтер, психолог, әлеуметтік педагог
және т.б.) практикалық қолдануына арналған.
В методических рекомендациях изложена система требований к организации процесса обучения детей с особыми образовательными потребностями в условиях надомного обучения. Данные методические рекомендации представляют для педагогов общеобразовательных организаций особый интерес, так как содержат организационно-методические аспекты обучения на домупо образовательным областям Язык и литература,
Математика и информатика, Естествознание и Человек и общество.
Данные методические рекомендации предназначены для практического использования педагогам и специалистам (логопедам, специальным педагогам, психологам, социальным педагогам и др.) общеобразовательных школ.
(C) Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2017
2
(C)Национальная академия образования им. И. Алтынсарина, 2017.
Кіріспе
Білім алуға құқығын қамтамасыз ету, білім алуға қажетті әлеуметтік- экономикалық жағдайлар жасау, тегін мектепалды, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік білім алу Қазақстан Республикасының азаматтары үшін білім беру саласындағы мемлекеттік кепілдіктер болып табылады [1].
Әлемдік тәжірибеде білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін ең тиімді механизм ретінде инклюзивті білім беру танылды. Басқа көптеген мемлекеттер сияқты Қазақстан да инклюзивті бағыттағы жалпы білім беретін ұйым барлығы үшін орта білім беруді қамтамасыз ететін, сондай-ақ елде инклюзивті қоғамды құру мен дамытуға ықпал ететін тиімді механизм екендігін мойындайды.
Соңғы жылдары мүгедек балаларға білім беру саласындағы тең мүмкіндіктер доктринасына өту үрдісін айқындайтын өзгерістер білім беру процесі ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды өмірге қажетті ғылымның негіздерін оқытып қана қоймай, баланың қоршаған ортаға бейімделуін қамтамасыз ететін әлеуметтік және тұлғалық маңызды өмірлік құзыреттерді қалыптастыратынын дәлелдейді. Алайда, қазіргі таңда денсаулығына байланысты оқушылардың белгілі бір бөлігі білім беру ұйымдарында емес, үйде оқытылуда.
Қазақстан Республикасының заңнамасымен денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы орта бiлiм беру ұйымдарына бара алмайтын азаматтар үшін үйде тегін жеке оқыту (бұдан әрі - үйде оқыту) ұйымдастыру қарастырылған. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды орта білім ұйымдарында немесе арнайы білім беру ұйымдарында тәрбиелеу мен оқыту медициналық көрсеткіштерге байланысты мүмкін болмаған жағдайда ата-ананың (немесе заңды өкілдердің) мүддесін ескере отырып, белгіленген тәртіпте оқыту үйде жүргізіледі [1,2].
Стандартқа сәйкес үйде оқыту бойынша мемлекеттік қызмет заңды өкілдің өтініші (еркін түрде) бойынша дәрігерлік-консультациялық комиссия анықтамасының және мүгедек балаларға ұсынылатын білім беру бағдарламасы жөнінде психологиялық-медициналық-п едагогтік консультация қорытындысының негізінде бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарымен көрсетіледі [3].
Әлемдік тәжірибеде медициналық көрсеткіштер бойынша мектепке бара алмайтын балаларды оқытуды ұйымдастыру үшін екі модель қолданылады: үйде оқыту және қашықтан оқыту.
Қазақстанның білім беру жүйесінде үйде білім алушылардың негізгі бөлігі оқытудың отбасылық ортасы мен саны шектеулі мұғалімдер және арнайы педагогтердің келуін қарастыратын дәстүрлі түрде білім алады.
Шын мәнінде, үйде оқыту білім берудің басқа да түрлері сияқты міндеттерді шешеді. Дегенмен, мектеп жағдайында оқытатын дәстүрлі түрден
ерекшеленетін оқытудың бұл процесінде берілген ұсынымдарда айқындалатын едәуір күрделі өзгешеліктер бар.
Әдістемелік ұсынымдарда негізгі ұғымдарды бір мәнде талқылау үшін денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау және білім беру салаларындағы заңнамалық-нормативтік актілермен сәйкес келетін терминологиялық аппарат қолданылды:
мүмкіндігі шектеулі бала (балалар) - бұл белгіленген тәртіпте тұқым қуалаушылығына, туылғанына, жүре пайда болған жарақатына байланысты өмір әрекетінде белгілі бір шектеулігі бар психикалық және (немесе) дене дамуында ауытқушылығы бар он сегіз жасқа дейінгі бала (балалар);
мүгедек бала - тұрмыс-тіршілігінің шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемiстiктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған он сегiз жасқа дейінгі адам;
даму мүмкіндігі шектеулі балалар: есту қабілеті бұзылған (естімейтін, нашар еститін, кейіннен естімей қалғандар); көру қабілеті бұзылған (көрмейтін, нашар көретін, кейіннен көрмей қалған); тірек-қозғалыс аппараты бұзылған; сөйлеу тілі бұзылған; ақыл-ой кемістігі бар; психикалық дамуы тежелген; эмоциялық-еркi жағынан және мiнез-құлқы бұзылған; күрделi бұзылыстары бар, оның iшiнде соқыр-саңырау болып қалған балалар;
ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдар (балалар) - денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық көріп жүрген, арнайы, жалпы білім беретін оқу бағдарламалары мен қосымша білімнің білім беру бағдарламаларын қажет ететін адамдар;
дене кемiстiгi - ағза мүшесінің (мүшелері) дамуының және (немесе) жұмыс iстеуiнiң ұзақ уақыт бойы әлеуметтiк, медициналық және педагогикалық түзеу арқылы қолдауды қажет ететін созылмалы бұзылуы;
психикалық кемiстiк - адам психикасы дамуының және (немесе) жұмыс iстеуiнiң уақытша немесе тұрақты кемiстiгi, соның iшiнде: сенсорлық бұзылыстардың салдары; сөйлеу бұзылыстары; эмоциялық-еркi жағынан бұзылыстары; ми зақымдануының салдары; ақыл-ой дамуының бұзылыстары, соның iшiнде ақыл-ой кемістігі; психикалық дамуының тежелуi және осыған байланысты оқып-үйренудегі өзiндік қиындықтар;
медициналық-әлеуметтiк сараптама - организм функциясының тұрақты бұзылуынан туындаған шектеулі тіршілік-тынысын бағалау негiзiнде куәландырылатын адамның әлеуметтiк қорғау шараларына деген қажеттiлiктерiн белгiленген тәртiппен анықтау;
психологиялық тексеру - мүмкіндігі шектеулі балалардың психикалық жағдайының ерекшелiктерi мен психикалық дамуындағы әлеуеттiк мүмкіндіктерін анықтау;
педагогикалық тексеру - тиiстi жастағы балаларға арналған жас нормативтерiн ескере отырып, балалардың ақыл-ой жағынан даму
ерекшелiктерiн және олардың ойын ойнауға, бiлiм алу мен қарым-қатынас жасауға әлеуеттiк мүмкiндiктерiн анықтау;
білім беру бағдарламасы - оқытудың мақсатын, нәтижелері мен мазмұнын, білім беру процесін ұйымдастыруды және оларды іске асыру тәсілдері мен әдістерін, оқыту нәтижелерін бағалау өлшемшарттарын қамтитын білім берудің негізгі сипаттамаларының біртұтас кешені;
арнайы білім беру бағдарламалары - мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытуға арналған бағдарламалар;
оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні (сабақ) бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберліктің, дағдылар мен біліктіліктің мазмұны мен көлемін айқындайтын бағдарлама;
оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейінде білім алушылардың оқу пәндерінің, сабақтарының (модульдерінің), практикаларының, өзге де оқу қызметі түрлерінің тізбесін, бірізділігін, көлемін (еңбекті қажетсінуін) және бақылау нысандарын регламенттейтін құжат;
1. Балаларды үйде оқытуды ұйымдастыру
0.1 Үйде оқыту түсінігінің мәні
Әр түрлі елде әр заманда өмір сүрген Я. А. Коменский, Дж. Локк, И. Г. Песталоцци секілді педагогика ғылымының классиктері объективті педагогикалық теорияны құру үшін тәрбиелеу мен оқыту процестерінің табиғилыққа сәйкестігіне жетекші рөлді белгілейді [4].
Оқытуды ұйымдастыру мұғалім мен оқушының өзара әрекеттестігі, оқытудың орны мен уақытының ерекшеліктері, оқушылар саны, оқытудың мақсаттары, құралдары, мазмұны, әдістері мен нәтижелері жағынан тұтас жүйелі сипаттаманы көрсетеді. Қалауына қарамастан денсаулық жағдайына байланысты қалыпты жалпы білім беретін мектепке бара алмайтын балалар болған жағдайда, бұл балаларды жалпы білім беру процесіне қосудың басқа жолдары қарастырылады. Осындай жағдайлардың көбісінде дене жағынан ауыртпашылықсыз және психологиялық жағынан жайлы оқыту ортасы мен әрбір баланы оқыту үшін жеке ыңғай жасау қажет. Осы орайда, балаларды білім беру процесіне қосудың бір жолы ретіндегі үйде оқыту зерттеушілердің үнемі назарын аудартатын объект болған.
Ғылыми-әдістемелік және мерзімдік әдебиеттердегі авторлар әр түрлі синонимдік түсініктерді қолданады: отбасылық білім беру, үй жағдайында оқыту, үйде жеке оқыту, үйде оқыту. Әрқайсысының белгілі бір мағыналық жүктемесі бар. Бірақ барлық аталған түсініктер оқыту процесі үй жағдайында жүретіндігін білдіреді. Осы ұсынымдарда Қазақстан Республикасының нормативті-құқықтық құжаттарына сәйкес үйде оқыту ұғымы қолданылады.
Зерттеушілердің пікірі бойынша, үйде оқыту отбасылық тәрбиенің көп ғасырлық тәжірибесінен айқындалған және кезеңдеп даму процесінде қалыптасқан білім беру процесінің маңызды саласы ретінде қарастырылады. Ресейлік ғалым Л. Р. Аркатованың зерттеулерінде үйде оқытудың келесі даму кезеңдері белгіленген:
oo VI - IX ғ.ғ., тәлімгерлік әрекет элементтерінің туындауы;
oo Х - ХV ғ.ғ., сарайдағы қалталы адамдардың балаларын үй жағдайында оқыту және сауаттылық шеберлерімен отбасылық оқу ;
oo XVI - XVII ғ.ғ., болашақ тақ мұрагерлеріне сарайда білім беру;
oo XVIII ғ.ғ., гувернерствоның дамуы, жергілікті ақсүйектер арасында отбасы жағдайында жалпы білім беру;
oo XVIII ғ. соңы мен XIX ғ. басы, үйде оқыту мен шіркеулік білім берудің және мемлекеттік білім беру мекемелерінде оқытудың қатар дамуы; гувернанткалар мен үй тәлімгерлерінен ұлттық кадрлар даярлау;
oo XIX ғ. 30 ж. - ХХ ғ. басы, үйде білім беруді оқу мекемелері мен гимназия жанындағы мәртебелі пансиондардағы білімге теңестірілген азаматтық оқытудың бір түрі ретінде ресми мойындау; педагогикалық
әдебиеттер мен басылымдарда үйде оқытудың болашағы мен мәселелерін белсенді талқылау;
oo 1917 жылдан 1962 жылға дейін балаларды үйде оқыту тәжірибесін тоқтату;
oo 1962 жылдан бастап үйде білім беруді науқас балалар мен мүгедек балаларды мемлекеттік оқытудың бір түрі ретінде ресми мойындау [5].
Үйде оқыту түсінігінің заманауи ұлттық білім беру жүйелерінің талаптарына сәйкес келетін және инклюзивті білім беру қағидаларына қарсы келмейтін кеңірек ашатын анықтамасы 2002 жылғы ТМД қатысушы-елдердің Парламентаралық Ассамблеясында қабылданған Денсаулық мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға білім беру (арнайы білім беру) туралы Үлгілік заңында берілген. Үлгілік заңға сәйкес ... үйде оқыту - денсаулық жағдайына байланысты уақытша немесе тұрақты түрде білім беру мекемесіне бара алмайтын жағдайда сәйкес білім беру ұйымының педагогикалық қызметкерлері, оның ішінде қашықтан оқыту құралдарын қолдану арқылы үйде оқыту іске асырылатын тұлғаның жалпы білім беретін және кәсіптік білім беру бағдарламаларын меңгеруі.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы бойынша жеке адамның қажеттіліктері мен мүмкіндіктері ескеріле отырып, білім беру бағдарламаларының мазмұнына, білім берудің әрбір деңгейін алуға қол жеткізу жағдайларының жасалуына қарай оқыту күндізгі, кешкі, сырттай оқу, экстернат және ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар адамдар (балалар) үшін қашықтықтан оқыту нысанында жүзеге асырылады.
Жалпы алғанда, түсініктің мәнін анықтауда көптеген зерттеушілер мен практиктер үйде оқыту - бұл білім беру немесе оқыту формасы емес, ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды оқыту процесін ұйымдастыру жағдайлары деген пікірді ұстанады [6].
0.2 Үйде оқыту процесінің нормативті-құқықтық негіздері
Қазақстандық білім беру жүйесінде денсаулық жағдайына байланысты ұзақ уақыт бойы орта білім беру ұйымдарына бара алмайтын балалар үшін үйде жеке тегін оқыту қарастырылады.
Үйде жеке тегін оқытуға Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қызметі туралы ережені бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 5 мамырдағы № 321 бұйрығына сәйкес үйде оқыту мерзімі көрсетілген баланың денсаулық жағдайы туралы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысы негіз болып табылады. Баланың сырқатына байланысты қорытындыда көрсетілген үйде оқыту мерзімі бір айдан оқу жылының соңына дейін болуы мүмкін. Мүгедектік тағайындалған жағдайда Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 30 қаңтардағы № 44 бұйрығымен бекітілген Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидаларының №12 қосымшасына сәйкес формада мүгедектік туралы анықтама беріледі.
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру жергілікті ұйымдарымен көрсетілетін мемлекеттік қызмет ретіндегі үйде жеке тегін оқыту Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 8 сәуірдегі № 174 бұйрығымен бекітілген Арнайы білім беру саласындағы жергілікті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарымен (бұдан әрі - Стандарт) реттеледі. Берілген стандарт үйде жеке тегін оқыту қызметін алу тәртібін анықтайды және бірнеше кезекті кезеңдерді қарастырады. Бірінші кезең мүмкіндігі шектеул і балаларды тексеру және психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация беруді қарастырады. Тексеру бала тұрып жатқан жергілікті психологиялық- медициналық-педагогикалық консульт ациялармен (аудандық, қалалық, облыстық, қажет болған жағдайда республикалық психологиялық- медициналық-педагогикалық консультациялар, бұдан әрі - ПМПК) жүргізіледі. ПМПК-да тексеру үшін ата-ананың (заңды өкілдердің) өтініші, туу туралы куәліктің көшірмесі (тексеру үшін түпнұсқасы), бар болса - мүгедектігі туралы қорытындының көшірмесі, денсаулығына байланысты үйде оқыту қажеттілігі туралы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысы (үйде оқитын балалар үшін). Қажет болған жағдайда ПМПК № 112у Баланың даму тарихы нысаны, № 027у Амбулаториялық, стационарлық науқастың медициналық картасынан көшірме нысанын, білім беру ұйымынан психологиялық- педагогикалық мінездеме, оқыту ті лі бойынша, математикадан жазба жұмыстары, суреттері және іс-әрекетінің басқа да нәтижелерін қосымша сұратуы мүмкін. Бірінші кезеңнің, яғни тексеру мен психологиялық- медициналық-педагогикалық консультациялық көмек нәтижесі бала дамуының зияткерлік жағдайы, тағайындалған диагноздары (неврологиялық, психиатриялық, логопедиялық), қосымша аурулары мен синдромдары көрсетілген, сондай-ақ оқуы мен түзету-педагогикалық қолдау бойынша ұсыныстар білім беру бағдарламасы және түзете-дамыта оқытуды ұйымдастыру
жағдайларымен қоса берілген жазбаша түрдегі қорытынды болып табылады.
Екінші кезең балаларды үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарына құжаттарды қабылдау. Стандартқа сәйкес үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін ата- ананың (немесе заңды өкілдерінің) өтініші, үйде оқыту бойынша ұсынымдармен коса дәрігерлік-консультациялық комиссияның анықтамасы, мүгедек балаларға ұсынылатын білім беру оқу бағдарламасы туралы психологиялық-медициналық-педагогик алық консультация қорытындысы талап етіледі. Құжаттарды қабылдау аяқталған соң білім беру ұйымы ата-анаға (немесе заңды өкілдеріне) үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру үшін құжаттарды қабылдағандығы туралы қолхат береді.
Үй жағдайында мүгедек балаларды оқытуға жұмсалған шығындарды өтеу мен қаржылық шығындар бойынша есеп беру Әлеуметтік-еңбек саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарттарын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 279 бұйрығының Мүгедек балаларды үйде оқытуға
жұмсалған шығындарды өтеу 25-қосымшасына және Мүгедек балаларды үйде оқытуға жұмсалған шығындарды өтеуді тағайындау және төлеу туралы есеп 2016 жылғы 19 қаңтардағы № 28 бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады.
0.3 Үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша жалпы сұрақтар
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы № 499 қаулысымен бекітілген Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта) қызметінiң үлгілік қағидаларында (бұдан әрі - Үлгілік қағидалар) білім беру ұйымдарында білім беру процесін ұйымдастыру оқу жоспарының негізінде құрылады, жылдық күнтізбелік жұмыс оқу кестесімен және сабақтар кестесімен регламенттелетіні айтылған. Сондай-ақ білім алушылардың, тәрбиеленушілердің оқу жүктемесі, сабақтар режимі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары, санитариялық қағидалар, гигиеналық нормативтер, оқу жоспарлары мен денсаулық сақтау және білім беру органдарының ұсынымдары негізінде дайындалған білім беру ұйымдары бекітетін ережелермен айқындалады.
Білім салалары және оқу пәндері, апталық оқу жүктемесі немесе сыныптар бойынша аптадағы сағат саны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген білім беру деңгейлері бойынша Үлгілік оқу жоспарымен (бұдан әрі - ҮОЖ) белгіленеді.
Үлгілік қағидалардың 20-тармағына сәйкес жалпы білім беру ұйымдары әрекеттегі ҮОЖ негізінде үйде білім алушы үшін жеке оқу жұмыс жоспарларын әзірлейді. Балаларды үйде оқытатын жалпы білім беретін мектептердің тәжірибесі бойынша жеке оқу жұмыс жоспары әрбір білім алушыға бөлек, оның жеке және психофизикалық ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленетінін көрсетті. Сондай-ақ жеке оқу жоспарын әзірлеуде мектептегі кейбір сабақтарға қатысу, вариативті компонентті таңдау туралы және т.с.с. сұрақтарға қатысты білім алушы мен оның ата-анасының (немесе заңды өкілдерінің) өтініштерін ескеру ұсынылады. Үйде оқытудың жеке оқу жұмыс жоспары жарты жылға немесе бір оқу жылына әзірленеді және педагогикалық кеңес шешімімен қабылданып, ата-анасының (немесе заңды өкілдерінің) келісімімен білім беру ұйымының басшысымен бекітіледі.
Үйде білім алушының жеке оқу жұмыс жоспарының үлгісі төменде 1-кестеде берілген:
1-кесте. Үйде білім алушының жеке оқу жұмыс жоспарының үлгісі
Педагогикалық кеңес шешімімен
Қабылданды
(білім беру ұйымының атауы)
Хаттама №
Негізгі беттің үлгісі
Бекітілді
Директор
ТАӘ
(қолы)
( күні)
Келісілді Ата-ананың ТАӘ
(қолы) немесе заңды өкілдің
( күні)
(білім беру ұйымының атауы)
сынып оқушысы
_
(оқушының ТАӘ)
оқу жылына
(оқу кезеңі)
Жеке
оқу жұмыс жоспары
Түсінік жазбаның үлгісі
Түсінік жазба
Жеке оқу жұмыс жоспары келесідей нормативтік құжаттардың негізінде әзірленген:
1.
2.
3. ...
Оқыту жеке оқу жұмыс жоспарына сәйкес сыныптың жалпы білім беру бағдарламасы бойынша жүзеге асырылып жатыр.
Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес оқу жылының ұзақтығы оқу аптасын құрайды.
Оқыту қазақ (немесе орыс) тілінде жүргізілетін үйде жеке тегін оқытатын
білім берудің үлгілік оқу жоспары на сәйкес апталық оқу жүктемесінің көлемі сағатты құрайды.
Сабақтың ұзақтығы минут. Қажет болған жағдайда баланың жағдайын есепке ала отырып сабақтар үзілуі мүмкін.
Жеке оқу жұмыс жоспарын орындауда ата-ананың (немесе заңды өкілдердің) және дәрігердің келісімімен мектептегі кейбір сабақтарға тікелей және онлайн қатысуға рұқсат етіледі.
Әлеуметтік бейімдеу және қоғамға кіріктіру, балалар ұжымында өзін жайлы сезіну, әлеуметтік мәртебесін көтеру мақсатында мектептің іс- шараларына және қосымша білім беруге қатысуы қарастырылады.
1-кесте (жалғасы)
5 сынып үшін жеке оқу жоспарының үлгісі
(оқыту қазақ тілінде)
Білім саласы
Оқу пәні
Аптадағы сағат саны
Ескерту
Тіл және әдебиет
Қазақ тілі
1
Мысалы, ағылшын тілінен үйде - 0,5 сағ., қашықтан (онлайн) - 0,5 сағ.
.
Қазақ әдебиеті
1
Орыс тілі және әдебиеті
1
Ағылшын тілі
1
Математика және информатика
Математика
4
Жаратылыстану
Жаратылыстану
1
Адам және қоғам
Қазақстан тарихы
0,5
Дүниежүзі тарихы
0,5
Барлығы аптасына
10
1.0.1 Үйде оқытылатын оқушыларға білім беру мазмұны
Білім беру мазмұны - жеке адамның біліктілігі мен жан-жақты дамуын қалыптастыру үшін негіз болып табылатын білім берудің әрбір деңгейі бойынша білімдер жүйесі (кешені) [1].
Әрбір білім беру деңгейінің мазмұны білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары негізінде әзірленетін пәндер бойынша үлгілік оқу бағдарламалардың кешені (немесе жиынтығы) болып табылатын жалпы білім беретін бағдарламалармен айқындалады.
Үлгілік қағидалардың 19-тармағына сәйкес инклюзивтік сыныптарда оқитын ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар, оның ішінде үйде оқытылатын балалар жалпы білім берудің оқу бағдарламасы немесе жеке бағдарлама бойынша білім алуы мүмкін. Ал 20-тармақта оқу және тәрбие процесі оқу жұмыс бағдарламаларына және оқу жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асырылатыны атап көрсетілген.
Үлгілік оқу жоспарының вариативті бөлімінің пәндері (оның ішінде түзету пәндері) бойынша үлгілік оқу бағдарламасы болмаған жағдайда, сондай- ақ білім алушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін есепке ала отырып үлгілік оқу бағдарламаларын бейімдеу кезінде үйде білім алушы үшін жеке оқу жұмыс бағдарламасын әзірлеу ұсынылады.
Осылайша, үйде оқытылатын оқушылардың пәндік білім мазмұны жалпы білім беру пәндері бойынша үлгілік оқу бағдарламаларымен, қажет болған жағдайда білім алушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін, кемістіктің күрделілігін, ерік-жігер саласының ерекшеліктерін, сырқаттың жүру сипатын есепке ала отырып жасалған үлгілік оқу бағдарламалардың негізінде әзірленген жеке оқу жұмыс бағдарламасымен анықталады.
Үлгілік оқу бағдарламаларының (немесе жеке оқу жұмыс бағдарламалар) негізінде мұғалімдер әрбір пән бойынша күнтізбелік-тақырыптық жоспарды әзірлейді, ол әдістемелік бірлестіктің отырысында талқыланады және мектеп басшысымен бекітіледі.
2.0.2 Оқу уақытын есепке алу және нормасы. Үйдегі оқытылатын білім алушылардың оқу нәтижелерін қадағалау
Үйде оқыту сырқатқа байланысты қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді болады. Оқудың ұзақтығы дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысында (немесе медициналық анықтама) көрсетіледі және анықтамада көрсетілген мерзімге байланысты сабақ кестесі жасалады. Үйде оқытылатын баланың сабақ кестесі сынып жетекшімен құрылады және ата- анамен (немесе заңды өкілмен) келісіліп, мектеп директорымен бекітіледі (2- кесте).
Кестені құру кезінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 29 желтоқсандағы № 179 бұйрығымен бекітілген
Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар санитариялық қағидаларын (бұдан әрі - Санитариялық қағидалар) басшылыққа алу ұсынылады. Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес сабақ кестесін құрған кезде бір күн (және бір аптаның) ішіндегі оқушылардың ақыл-ой еңбегіне қабілеттілік серпіні ескерілуге тиіс және қиындық бойынша пәндерді саралау кестесі пайдаланылады (Санитариялық қағидаларға 12- қосымша). Апта ішіндегі жоғары сынып оқушыларына арналған оқу жүктемесі сейсенбі және (немесе) сәрсенбі күндеріне оның барынша көп көлемі келетіндей; кіші және орта сынып оқушылары үшін сейсенбі мен бейсенбіге келетіндей бөледі. Осы күндері сабақ кестесіне ең қиын немесе орташа және жеңіл пәндерді қояды және қалған күндерге қарағанда пәндердің саны да көбірек болады. Сәрсенбіде кіші және орта сынып оқушылары үшін жеңілдетілген күн көзделеді. Бір күн ішіндегі баллдың ең аз саны дүйсенбі және сенбі күндеріне келуі тиіс.
2-кесте. Үй жағдайындағы жеке сабақ кестесінің үлгісі
2-сынып білім алушылары үшін жеке сабақтар кестесінің үлгісі
Бекітілді
Әзірленді сынып жетекшісінің Директор
(қолы) ТАӘ
ТАӘ
( күні) (қолы)
( күні)
Келісілді Ата-ананың ТАӘ
(қолы) немесе заңды өкілдің
(күні)
(білім беру ұйымының атауы)
сынып оқушысы
_
(оқушының ТАӘ)
оқу жылына
(оқу кезеңі)
ЖЕКЕ САБАҚ КЕСТЕСІ
Күні .
сабақ уақыты
Дүйсенбі
Сейсенбі
Сәрсенбі
Бейсенбі
Жұма
1-сабақ
Математик
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
а
2-сабақ
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
Орыс тілі
Қазақ тілі
Математика
Ағылшын тілі
3-сабақ
сағ мин
_.сағ мин.дейін.
жаратылыстан у
Әдебиеттік оқу
Қажет жағдайда кестеге түзету сабақтарын енгізуге болады
Сабақ кестесі балалардың жеке ерекшеліктерін, психофизикалық мүмкіндіктері мен қызуғышылықтарын есепке ала отырып, мектептің оқу жоспарына сай, 40 минуттан аспайтын сабақтың ұзақтығы, кемінде 10 минут болатын үзіліс ұзақтығын ескере отырып жасалады.
Бір сабақтың ұзақтығы - 40 минут, арасында 15 минуттық үзілісі бар.
Орта білім беру ұйымдарындағы оқу-тәрбие жұмысын есепке алу сынып журналын жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Сынып журналын орта білім беру ұйымының әрбір мұғалімі электронды немесе қағаз түрінде жүргізуге міндетті мемлекеттік құжат болып табылады. Директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары (немесе директор) мұғалімдерге әр пәнге бөлінген сағат санына сәйкес оқу жылында білім алушылардың үлгерімі мен қатысуын ағымдық есепке алуға журналдағы беттер санын бөлу туралы нұсқау береді.
Мұғалім білім алушылардың білімін жүйелі түрде тексереді және бағалайды, сондай-ақ мектеп оқушыларының сабаққа қатысуын әр сабақта белгілейді. Ашылған журналдың сол жақ бетіне мұғалім өткізілген сабақтың күнін жазады, сабаққа қатыспаған білім алушыларды "ж" әрпімен белгілейді.
Журналдың ашылған бетінің оң жағына мұғалім өтілген сабақтың тақырыбын және үй тапсырмасын жазады.
Мұғалімнің ескертпелері бағаны жекелеген білім алушылардың тәртібі туралы, олардың оқу барысындағы жетістіктері мен кемшіліктері туралы ескертулерді жазуға арналған.
Жазба жұмыстарының бағалары сол жұмыс өткізілген күннің бағанына қойылады.
Әр оқу тоқсанының қорытынды бағаларын мұғалім пәннің тоқсандағы соңғы сабағы өткізілген күні белгіленген жазбадан кейін қояды. Сонымен қатар тоқсандық бағалар білім алушылардың үлгерімі мен тәртібін есепке алудың жинақтық тізімдемесіне көшіріледі.
Үйде оқытылатын білім алушылардың тегі, үлгерімі, сыныптан сыныпқа көшу туралы, аралық және мемлекеттік (қорытынды) аттестация нәтижелері, мектепті бітіру туралы мәліметтер оқушы тіркелген сәйкес сыныптың журналына енгізіледі.
Сонымен қатар, әр үйде оқытылатын білім алушыға сабақтың өткен күні, өткен материалдың мазмұны, сағат саны жазылатын жеке сабақтарды есепке
алу журналы (немесе үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналы) болады (3- кесте).
Оқыту мен аралық аттестация (мерзімі мен формасы) білім алушының ата-анасымен (немесе заңды өкілдерімен) келісілген және білім беру ұйымының басшысымен бекітілген кестеге сәйкес жүргізіледі.
Білім алушылардың білім, іскерлік, дағдыларын бағалауда әрекеттегі бағалау жүйесі қолданылады. Бағалар Үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналында қойылады. Қажет болған жағдайда әр сабақта ата-ана оқыту мазмұнымен және оқушының бағаларымен танысу туралы журналға қолын қояды. Үйде жеке тегін оқытудың үлгерім журналындағы бағалар педагогтердің жұмыс уақытын есепке алу табелін толтырғанға дейін айына бір рет сынып журналына көшіріледі.
Үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша бақылауды мектеп директорының бұйрығына сәйкес осы бағытта жетекшілік ететін директордың орынбасары жүзеге асырады.
Мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың аралық аттестация нәтижелері, сыныптан сыныпқа көшу туралы ақпарат және мектепті бітіру туралы мағлұматтар сынып журналына уақытында енгізіледі.
Үйде оқытылатын білім алушыны келесі сыныпқа көшіру туралы шешімді оқушыны (үйде) жеке оқыту үшін құрастырылған оқу жоспарының барлық пәндерінен білім беру бағдарламаларын меңгеруін талдау және жағымды жылдық бағалар болуының негізінде мектептің педагогикалық кеңесі қабылдайды.
3-кесте. Үйде жеке сабақтарды есепке алу журналының үлгісі
(білім беру мекемесінің атауы название организации образования)
Үйде жеке тегін оқытудың
ҮЛГЕРІМ ЖУРНАЛЫ
ЖУРНАЛ УСПЕВАЕМОСТИ
индивидуального бесплатного обучения на дому
(сынып, тип класс, тип)
(тегі, аты фамилия, имя)
(оқу жылы учебный год)
Сынып жетекшісі:
Классный руководитель (ТАӘ толық ФИО полностью)
Мазмұны Оглавление
№
Оқу пәнінің атауы
Наименование учкбного предмета
Беті
Стр.
Оқушының оқу үлгерімін және тәртібін көрсететін жиынтық тізімдемесі Сводная ведомость учета успеваемости и поведения учащегося
Оқушы туралы жалпы мәліметтер Общие сведения об учащемся
Педагогтар туралы жалпы мәліметтер общие сведения о педагогах
Сабақ кестесі Расписание занятий
Сынып журналын жүргізу туралы ескертулер
Замечания о ведении классного журнала
* Пәннің аты
Наименование предмета
3-кесте (жалғасы) Мұғалімнің ТАӘ
ФИО учителя
Айы, күні
Число, месяц
Сабақта не өтілді
Что пройдено на уроке
Үй тапсырмасы Домашнее задание
Мұғалім ескертпесі Заметки учителя
*Пән мұғалімдерімен толтырылады. Қажет жағдайда мұғалім қолы немесе ата-ананың (заңды өкілдің) қолы деген бағандарды қосуға болады
** Әрбір оқу пәнінен беттер саны ҮОЖ бойынша оқу жүктемесіне байланысты.
3-кесте (Жалғасы).
*ОҚУШЫНЫҢ ОҚУ ҮЛГЕРІМІ ЖӘНЕ ТӘРТІБІН КӨРСЕТЕТІН ЖИЫНТЫҚ ТІЗІМДЕМЕСІ* СВОДНАЯ ВЕДОМОСТЬ УЧЕТА УСПЕВАЕМОСТИ И ПОВЕДЕНИЯ УЧАЩЕГОСЯ*
Пәндердің аты
Наименование предметов
оқу жылының кезеңдері периоды учебного года
Тәртібі Поведение
Ынтасы Прилежание
Мұғалімнің ескертулері Примечание учителя
1 тоқсан
1 четверть
2 тоқсан
2 четверть
3 тоқсан
3 четверть
4 тоқсан
4 четверть
Қорытынды бағасы
Итоговая оценка
*Сынып жетекшімен толтырылады
3-кесте (Жалғасы).
*ОҚУШЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ ОБ УЧАЩЕМСЯ
Оқушының тегі, аты, әкесінің аты Фамилия, имя, отчество учащегося Ауру диагнозы Диагноз заболевания
Жеке іс қағазының №
№ Личного дела
Мектеп бойынша бұйрық №
№ приказа по школе (прибыл, выбыл)
Жынысы Пол
Туған жылы және айы Год и месяц рождения
Оқушының ЖСН ИИН учащегося
Мүгедектігі Инвалидность
Ұлты Национальность
Мектепке дейінгі мекемеде болуы (қаласы, қайда болды, атауы, болған ай саны, жылы)
Был ли в дошкольном учреждении (город, где посещал, название, количество посещенных месяцев, лет)
Басқа мекемелерде қосымша сабақтар туралы мағлұматтар
Сведения о дополнительных занятиях в других учреждениях
Әке-шешесінің немесе оларды ауыстырушы адамның тегі, аты, әкесінің аты
Фамилия, имя, отчество отца, матери или лиц их заменяющих
Ата-анасының жұмыс орны, лауазымы, мекеменің мекен-жайы телефоны
Должность, название, адрес учреждения, телефон, где работает указанное лицо
Жанұядағы 0 ден 18-ге дейнгі басқа балалар тұралы мағлұмат (Т.А., туған күні, мектеп №, сыныбы, басқа мекемелер: колледж, жоғары оқу орны және т.б.)
Сведения о других детях в семье от 0 до 18 лет (Ф.И., дата рожд., № школы, класс, д\сад, название др.учебного заведения: колледж, вуз и пр.)
* Сынып жетекшімен толтырылады
3-кесте (Жалғасы)
*ПЕДАГОГТАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ О ПЕДАГОГАХ
№
Педаготың ТАӘ
ФИО педагога
Қызметі Деятельность
Байланыс телефондары Контакты
Электрондық пошта электронная
почта
Ескертулер Примечание
1
...
Завуч по УВР
2
...
Классный руководитель
3
...
Психолог
4
Специальный педагог
5
...
Учитель математики
6
Учитель химии
... ... ...
* Сынып жетекшімен толтырылады
*Сабақ кестесінінің көшірмесі Выписка из расписания занятий
3-кесте (Жалғасы)
За период с по
утвержденного Приказом от
Продолжительность занятий
№
Апта
Д8йсенбі Понедельник
Сисенбі Вторник
Сәрсенбі Среда
Бисенбі Четверг
Жұма пятница
Сенбі суббота
күндері
Дни
недели
Уақыты
Часы
1- сабақ
1 урок
2 - сабақ
2 урок
3- сабақ
3 урок
4 сабақ
4 урок
oo Сынып жетекшімен толтырылады
За период с по
утвержденного Приказом от
Продолжительность занятий
№
Апта
Д8йсенбі Понедельник
Сисенбі Вторник
Сәрсенбі Среда
Бисенбі Четверг
Жұма пятница
Сенбі суббота
күндері
Дни
недели
Уақыты
Часы
1- сабақ
1 урок
2 - сабақ
2 урок
3- сабақ
3 урок
4 сабақ
4 урок
3-кесте (Жалғасы)
Журналды толтыру ережесі
# Барлық оқу пәндері бойынша жазбалар оқушының оқу тіліне байланысты нақты және ұқыпты түрде түзетусіз жүргізілуі керек.
# Барлық жазулар қара сиялы қаламмен толтырылуы тиіс.
# Корректор мен қарындашты қолдануға тиым салынады.
# Бағаны бір тор көзге бөлшек сызығы арқылы қоюға тиым салынады.
# Сабақтың өткізілген күнін тек араб сандарымен жазу керек, мысалы: 03.09; 23.12.
# Журналдың ашылған бетінің оң жағында күнтізбелік жоспарға сай сабақтың тақырыбы мен үйге берілген тапсырма жазылады.
# Өткізілген сабақтардың саны және өткізілген күні сәйкес болу керек.
# Журналды оқу бөліміне талап етуіне қарай және әр тоқсан сайын тексеруге тапсыру қажет.
Правила заполнения журнала
# Записи должны вестись чётко и аккуратно без исправлений на языке обучения учащегося по всем учебным предметам.
# Все записи должны вестись ручкой чёрного цвета.
# Не допускается никаких пометок карандашом или точек, постановка минусов и плюсов.
# Не допускается выставление в одной клетке отметок со знаком дробной черты.
# Дату проведения урока следует фиксировать только арабскими цифрами, например: 03.09; 23.12.
# На правой стороне развернутой страницы журнала учитель обязан записывать тему урока и задание на дом.
# Количество проведенных уроков и соответствующие им даты должны совпадать.
# Предоставлять журнал на проверку по первому требованию и в конце каждой четверти в учебную часть.
3-кесте (Жалғасы).
Журналдың жүргізілуі туралы ескертулер Замечания по ведению журнала
Күні, айы
Число и месяц
Тексерушінің ескертулері мен ұсыныстары Замечания и предложения проверяющих
Орындалу белгілері
Отметка о выполнении
Үйде жеке тегін оқытуға арналған үлгерім журналы Үйде жеке тегін оқытуға арналған үлгерім журналы мектептің әдістемелік кеңесінде қаралды және талқыланды. Енгізілген
түзетулерді ескере отырып, жылдың _ №
әдістемелік кеңес шешімімен осы құжатты оқу жылынан бастап қолдану ұсынылды.
Журнал успеваемости для индивидуального бесплатного обучения на дому
Журнал успеваемости для обучения на домурассмотрен и обсужден на методическом совете школы. С учетом внесенных изменений, решением методсовета № _от
г. рекомендовано внедрение данной документации с
учебного года.
2.1 Үйде білім беру процесіне қатысушылардың қызметі мен міндеттері
Баланы үйде оқытуды ұйымдастыру мектеп педагогтары мен оқушы ата- анасының (немесе заңды өкілдердің) қатысуын ғана емес, сонымен қоса территориялық ПМПК, психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерінің, арнайы білім беру ұйымдарының, әлеуметтік қорғау органдарының және сол сияқты басқа да білім беру мекемелері өкілдерінің қатысуын талап ететін күрделі және көп еңбекті процесс. Дегенмен, жалпы білім беру бағдарламасымен баланы үйде оқытуды ұйымдастыру бойынша негізгі жұмыс білім беру ұйымымен, оның ішінде бала тіркелген жалпы білім беру мектебімен жүзеге асырылады.
Жалпы білім беру мектебінде ерекше білім беруге қажеттілігі бар бала оқығаннан бастап мектеп басшыларының, мамандары мен педагогтарының арнайы білім беру саласында, соның ішінде балаларды үйде оқыту бойынша қосымша кәсіптік құзыреттерді игеруі міндетті болып табылады.
Мектеп басшылығы мен мамандардың (болған жағдайда педагог - психолог, әлеуметтік педагог, арнайы педагогтар) ойластырылған өзара әрекеттестігі ерекше білім беруге қажеттілігі бар балалардың оқуы мен дамуындағы қиындықтарды еңсеруде бірыңғай тәсілдерді әзірлеу мен іске асыруға, олардың отбасына, сондай-ақ үйде оқытылатын білім алушылармен жұмыс істейтін мұғалімге көмекті ұйымдастыруға бағытталады. Осындай жағдайда команда мүшелерінің өзара әрекеттестігінің негізгі ережелері өзара сыйластық, команданың барлық мүшелерінің өзара көмекке дайын болуы, нақты педагогикалық міндеттерді шешуде қызметтерді анық бөлу, түзету және білім беру процесінде барлық команда мүшелерінің тең дәрежеде қатысуы, өзінің және ортақ жұмыстың нәтижесіне жауапкешілік болып табылады.
Тәжірибеде үйде оқыту бойынша оқу-тәрбие жұмысын үйлестіру үшін білім беру ұйымымен жергілікті актілер, мысалы, Үйде жеке тегін оқытуды ұйымдастыру туралы Ереже (бұдан әрі - Ереже) әзірленеді. Ереже үйде оқыту процесін ұйымдастыру тәртібін, процесс қатысушыларының қызметтері мен міндеттерін және оқыту үшін басқа да жағдайларды анықтайды.
Үй жағдайында оқытуды ұйымдастыру, сондай-ақ білім беру процесіне мектептің психологиялық-педагогикалық консилиумның, балаларды үйде оқытатын мұғалімдер әдістемелік бірлестігінің қатысуын қарастырады.
Мұғалім тұлғасы, оның адамгершілік қасиеттері және оқушыға қарым- қатынасы баланың табысты бейімделуі мен оқуының негізгі факторы болып табылатыны белгілі.
Мұғалім оқушы үшін жақын адам мәртебесіне ие болады. Себебі, кейде ата-ана мен туыстарға қарағанда артық көретін тұлға болып табылады.
Оқушы-мұғалім жүйесі бала өмірінде басымдыққа ие болады. Тұлғаны дамытудағы оның мәні мұғалім өз әрекетінде қоғамның талаптарын іске асыратындықтан балаларды бала - қоғам қарым-қатынасын шынайы түрде қосады. Сабақ өткізу кезінде жағымды қарым-қатынасты қалыптастыру өте маңызды. Ол үшін баланың қуаныштары мен өкініштеріне ортақтасып, сеніміне ие болу керек.
Мұғалім әрекетінің негізгі нәтижесі, ең алдымен, табысты жағдайды жасау және оны бекіту, оқушыда жағымды өзін өзі бағалауын қалыптастыру. Себебі, тіпті бір рет қана сезілген қуаныш, жетістікке жету сезімі бала өмірінің ырғағы мен салтын өзгертіп, оны мән-мағынаға толтыруы мүмкін.
Үйде жеке оқыту мұғалімі өз оқушысын мектептегі іс-шараларға қатыстырып, мерекелерге алып барады. Балалар қалауы бойынша және ата- анасының келісімімен қызығушылығына байланысты қосымша сабақтарға, арнайы емдік-сауықтыру сабақтарына, мектеп оқушылары шығармашылық жұмыстарының көрмелері мен сайыстарына қатыса алады.
Баланы бірінші рет үйде оқыта бастаған мұғалім-педагогтар ұзақ уақыт бойы көзге көрінерлік нәтиже ала алмағандықтан еңсесі түседі. Алайда бұндай балаға ерекше мұқият қарап, төзімді болған жөн. Баланың оқуға деген аз болса да ынтасын мадақтап, мақтау үшін кез келген болмашы себептерді жібермей, оқуға деген қызығушылығымен қоса, бұдан да жақсы жасауға ұмтылысын ынталандыру қажет. Тапсырмаға жағымды қарым-қатынастың бір түйірін де көзден таса қылмай, баланың аз, елеусіз болса да жетістіктерін атап, жағымды бағалаған дұрыс [7].
Тәжірибе көрсеткендей, шешімі баланы үйде оқытатын мұғалім- педагогтан тәрбиелеу мен оқытудың ерекше әдістерін, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеудің психологиялық-педагогикалық білімдері, іскерліктер мен дағдыларын меңгеру және белгілі бір дайындық деңгейін талап ететін міндеттер туындайды.
Жалпы білім беру бағдарламалары бойынша балаларды үйде оқытатын мұғалімдерді оқу жоспарына кіретін пәндерден сағат сандары да толғандыратын мәселе. Жалпы білім беру бағдарламасы бойынша үйде оқытылатын бала колледж, тіпті ЖОО-ға түсу керек болса, бірақ ата-анасының репетитор жалдауға мүмкіндігі болмаған жағдайда, оған білім алуды жалғастыру бойынша жоспарларын жүзеге асыру қиын болады. Мұғалімдер ҮОЖ-да пәндер бойынша бөлінген сағаттар кәсіптік оқу мекемелеріне түсуге дайындық үшін жеткіліксіз болады деп есептейді [8].
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгі штаттары барлық орта білім беру ұйымдарында педагог-психолог лауазымын қарастырады.
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарындағы педагог- психолог оқушылардың психологиялық және әлеуметтік қолайлы жағдайды сақтауға бағытталған әрекетті іске асырады. Әр түрлі бейінді және бағыттарда психология-педагогикалық диагностика өткізеді. Педагогикалық ұжымның, сонымен қатар ата-аналар немесе оларды алмастыратын тұлғаларының бағдары мақсатында зерттеу жұмыстарының материалдары бойынша, білім алушылардың тұлғалық және әлеуметтік даму мәселелеріне психологиялық- педагогикалық қорытындылар жасайды. Оқушылардың даму дәрежесін анықтайды, балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік даму бұзушылықтарын диагностикалайды, оларға педагогикалық-психологиялық түзету жұмыстарын жүргізеді.
Мектептегі педагог-психологтың негізгі міндеттері мұғалімдерге, сынып жетекшілерге, мектеп әкімшілігіне үйде оқытылатын бала мінез-құлқының қандай да бір ерекшеліктерін, оның себептерін түсіндіру; баламен өзара әрекеттесудің белгілі бір тәсілдерін таңдауда көмек көрсету; баланың қоғамда бейімделу динамикасын қадағалау; балада және оның ата-анасындағы, сондай- ақ мұғалім мен сынып оқушыларындағы қандай да бір қиындықтарды ерте анықтау болып табылады. Педагог-психолог мектептің психологиялық- педагогикалық консилиум мамандарымен бірігіп өзінің психологиялық зерттеулерінің негізінде:
oo бала дамуының белсенді деңгейін, жақын даму аймағын анықтайды;
oo ерік-жігер саласының ерекшеліктерін, балалардың тұлғалық ерекшеліктерін, құрдастарымен, ата-аналармен және басқа да ересектермен өзара әрекеттесу сипатын анықтай ды;
oo баламен түзете-дамыту жұмысының бағытын, сипатын және мерзімін айқындайды;
oo бала оқытылатын микроортаны ізгілендіру міндеттерін қояды және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz