Қазақстан Республикасының телекоммуникациялық жүйесінің проблемалары мен даму болашағы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан телекоммуникация жүйесінің даму перспективалары қандай ?
І КІРІСПЕ
Қазіргі таңда телекоммуникация саласында қызмет көрсету нарығының басты даму факторы - мемлекеттің экономикалық жағдайы негізінде анықталатын, тұтынушының төлемқабілеттілігі болып табылады. Телекоммуникация нарығының дамуына ықпал ететін факторлар қазіргі таңдағы нарықтың масштабын анықтайды.
Ағымдағы қарқында XXI ғасырдың басы саланың жемісті дамуы үшін ғаламдық телекоммуникациялық инфрақұрылымның қалыптасуын талап ететін ақпараттық қоғам дәуірі ретінде қарастырылды, оның даму қарқыны тұтастай алғанда экономиканың даму үдерісіне қарағанда жоғары болу керек. Әлемдегі дамыған және дамушы елдердегі экономикалық өсімді 1%-ға қамтамасыз ету үшін телекоммуникация саласы 3%- дан кем болмайтындай өсімге жетуі керек [1, 115-б.]. Бұл жағдайда дамыған және дамушы елдердің экономикалық даму көрсеткіштерінде телекоммуникациялық нарықтың маңызы жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) тұрақты өсуінен көрінеді. Өнеркәсібі дамыған елдерде телекоммуникация қызметінің көлемі ЖІӨ-ден 5 - 8% жетеді, ал ТМД елдері арасында аталған көрсеткіш көрсеткіш жоғары өсу қарқынына қарамастан орта есеппен алғанда ЖІӨ-ден 2,8% - ды құрайды, Қазақстанда бұл көрсеткіш -2,9%-ға тең [2].
Қазіргі таңда халықаралық қатынастарда орын алып жатқан кең көлемді қайта құрылулар ақпараттық-телекоммуникациялық технологиялардың қарқынды дамуына себепші болады. Жаһандық ақпараттық қоғам Хартиясына сәйкес, ақпараттық-телекоммуникациялық технологиялар - XXI ғасырдағы қоғамның қалыптасуына әсер ететін аса маңызды фактор. Олардың ықпалы адамдардың өмір сүру салтына, олардың білімі мен жұмысына, сонымен қатар Үкімет пен азаматтық қоғамның қарым-қатынасына қатысты. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар қазіргі таңда әлемдік экономикалық дамудың маңызды бір бөлігіне айналып отыр. Көптеген дамыған және дамушы елдер ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуы мен тарауы өз артынан аса маңызды артықшылықтар қалдыратынын мойындады. Ақпараттық қоғамға қарай қозғалыс - бұл болашақтағы адами өркениетке апаратын жол екеніне ешкімге күмән келтірмейді [3, 2-б.]. Зерттеу жұмысымыздың да өзектілігі осында.
Зерттеу жұмысының мақсаты Қазақстандағы телекоммуникациялық нарықтың даму болашағын зерттеу болып табылады.
Зерттеу жұмысының міндеттері Қазақстандағы телекоммуникациялық нарықтың қалыптасу кезеңдеріне шолу жасау, телекоммуникациялық нарықтың қазіргі проблемалары мен даму болашағын талдау, сарапшылардың пікірін зерттеу, және Қазақстан телекоммуникация саласының тиімділігі немесе тиімсіздігін бағалау.

2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Қазақстан Республикасының телекоммуникация нарығының кейбір аспектілері
Қазақстанның телекоммуникация нарығы (ТК) - ҚР ИДМ Байланыс, ақпараттандыру және ақпарат Комитетінің мемлекеттік реттеуіне сәйкес тіркелген және ұялы байланыс, ТВрадио және Интернет арқылы Қазақ КСР телекоммуникациясының негізінде қалыптасқан деректерді берудің көпдеңгейлі көпфункционалды нарықтық құрылымы болып табылады.
Қазақстан телекоммуникациясы 1990-шы жылдары бұрынғы КСРО телекоммуникациялық базасында дамыды. Содан кейін, жаңа мыңжылдықтың басында, үдеріс ҚР Үкіметінің Қазақстан Республикасының телекоммуникациялық саласын дамыту тұжырымдамасы туралы 4.12.2001 ж. Қаулысының негізінде реттелді, оған сәйкес 2004 жылдан бастап нарық демонополияландыру басталды және мемлекеттік компаниялармен бірге жеке ойыншылар пайда болды. Негізінен облыстық телекоммуникация қызметтерін қамту үшін. 2000-шы жылдардың бірінші онжылдығында MMDS желілерінің орнына талшықты-оптикалық байланыс желілерін (ТОБЖ) салу басталды, сондай-ақ 4G пішімі кеңінен тарады. 2013 жылға дейін Қазақстанда жыл сайын Орталық Азиядағы Kitel телекоммуникациялардың халықаралық көрмесі өтті. 2013 жылы үкімет телекоммуникацияны дамытуға және республика халқына қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған Ақпараттық Қазақстан - 2020 жаңа телекоммуникациялық бағдарламаны бекітті. 2000 жылдан бастап Қазақстанда тәуелсіз телекоммуникация нарығының бірлестіктері жұмыс істеді: Қазақстанның Ұлттық Телекоммуникациялық Ассоциациясы (ҚР ҰТА), Қазақстанның телевизия және радио хабар тарату ұлттық қауымдастығы, Қазақстанның Интернет қауымдастығы және Қазақстанның ІТ компанияларының ассоциациясы.
90-шы жылдардың бірінші жартыжылдығында Қазақстанда тіркелген байланыспен қатар Қазақтелеком және British Wireless Technology Corporation компанияларының қатысуымен құрылған Қазақ Алтел компаниясы ұсынған 20 млн. доллар халықаралық инвестициямен ұялы байланыс қызметі енгізілді [4]. 2000 жылы қазақстандық ұялы байланыс абоненттерінің саны 15 мың адамнан аспады, ал таратущы стансалардың саны 20-дан ғана асты. 1999 жылы Қазақстанда Kcell және кейінірек Beeline болып табылатын K-Mobile ұялы желілері енгізілді. 2007 жылы Қазақтелеком тіркелген байланыс абоненттерін бүкіл ел бойынша IP-телефония форматына көшіруді бастады [5].
Қазақстандық Интернет (Kaznet) 1994 жылдан, RelcomSL Интернет қағидаттары бойынша ғаламдық Интернетпен алмасу мүмкіндігі бар электрондық пошта желісін ұйымдастырғаннан бастап жұмыс істей бастады. 1999 жылы Қазақтелеком Ұлттық компаниясы да (ҰК) Интернет қызметтерін көрсете бастады.
90-жылдардың ортасына дейін, қазақстандық компаниялардың баламалы кабельді, сандық және спутниктік телевизиямен қамтамасыз ету әрекеті аясында, шетелдік инвестор қаржыландыратын Alma-TV 2010 жылға дейін негізгі кабельдік теледидар операторы болды [6]. 2005 жылдан бастап Қазақстандағы телевизиялық бәсекелестік Алматыда IP телевизиясы ашылғаннан және 2009 жылы ТМД елдерінің арасында Қазақстан үшін жетекші фактор болып табылатын Қазақтелеком интерактивті цифрлық теледидар iD-TV-ны іске қосқаннан бастап өсті [7]. Қарапайым қазақстандық телевизияға әсерін енді ғана тигізе бастаған шетелдік телеарналардың хабар таратуын 75% шектеуінің арқасында елдегі спутниктік және кабельдік телеввидение артты [6].
2000 жылға дейін Қазақстанда тіркелген байланыстың таралуы 2010 жылға қарай 20%-ға дейін төмендеді [8]. 2012 жылы Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша, тіркелген байланыс абоненттерінің саны 4,271 миллион, ұялы байланыс абоненттерінің саны 24,685 миллион және Интернет-пайдаланушылардың саны 9,4 миллион адамды [9] құрады. 2014 жылдың басындағы жағдай бойынша 2 миллион сандық теледидар пайдаланушылары тіркелген [10]. Жалпы алғанда, 2014 жылы Қазақстанның телекоммуникация нарығы 6,3 млрд. теңгені құрап, 2013 жылға қарай 6% -ға өсті және оның 58% ұялы байланысқа тиесілі. Егер 2000 жылы 100 қазақстандықтың 12-інде ғана ұялы телефон болса, 2014 жылы 100-ден 76-ысында болған [5].
Осылайша, Қазақстан Орталық Азия елдерінің арасында желілік дайындығы бойынша 2014 жылы Networked Readiness Index 2014 индексінде көшбасшы болып, 38-орынға көтерілді [11]. Осыған қарамастан, Қазақстанның жалпы ішкі өніміндегі телекоммуникация үлесі 2014 жылы 3% -дан аспады [12, 5-б.].

2.2. Қазақстан Республикасының телекоммуникациялық жүйесінің проблемалары мен даму болашағы
Телекоммуникациялық қызметтер нарығының дамуы қазіргі уақытта республикада әлемдік қоғамдастыққа ықпалдасудың маңызды факторы мен шарты ретінде үлкен маңызға ие. Қазақстандық телекоммуникация нарығы Қазақстанның ұлттық шаруашылығының қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады.
Елдің географиялық-демографиялық сипаттамалары Қазақстанның телекоммуникация нарығының даму ерекшеліктеріне үлкен әсер етеді, олардың негізгілеріне халықтың төмен тығыздығы мен үлкен аумақ жатады. Қазақстан ер көлемі бойынша Аргентина мен Бразилиядан кейін әлемде 9-шы орынды иеленсе, халық саны бойынша 60-шы орында ғана. Сондықтан Қазақстанда халықтың орташа тығыздығы өте төмен және бір шаршы метрге 7,5 адамды құрайды, бұл Ресейдегі халықтың тығыздығынан 1,5 есе және Еуропа елдерінің халық тығыздығына қарағанда он есе аз.
Халқының саны аз, ауыл халқының айтарлықтай жоғары пайызы (50%) және отбасылық мөлшерінің жоғары коэффициенті (отбасында орта есеппен 3,5 адам, соның ішінде ауылда тұратын отбасыларда 4 адам) бар үлкен аумақ Республикадағы телекоммуникация қызметінің көрсеткіштерінің төмен деңгейін түсіндіреді. Осылайша, тіркелген телефондары бар елдегі тұрмыстық шаруашылықтың жабдықталуы қазіргі таңда - 84%, Ресейде - 92%.
Зерттеу жұмысының зерттелу деңгейін толық ашу мақсатында Қазақстанның барынша маңызды үш телекоммуникация нарығын толығырақ қарастырған жөн:
* Тіркелген байланыс нарығы. Бұл сектор жергілікті, қалааралық, халықаралық байланыс қызметтері, сондай-ақ операторлар желілері мен ұялы байланыс желілеріне қоңырау шалу арқылы көрсетіледі. Тіркелген байланыс қызметтерінің үлесі телекоммуникация нарығының жалпы көлемінде үнемі төмендейді, бұл интернет пен деректерді беру және сымсыз байланыс қызметтерін ұсынудың алдыңға орынға шыққандығын көрсетеді.
ТМД елдерімен халықаралық байланыс қажеттілігі әлдеқайда жоғары - барлық үй шаруашылықтарының 45% -ы ТМД елдеріне халықаралық қоңыраулар шалуды қалайды, ал осы үй шаруашылықтарының жартысы осы қызметті пайдаланады. Тіркелген телефондар санының өсу мүмкіндіктері шектеулі, оның ішінде тұтынушылардың қажеттіліктері бойынша: 2010 жылы жергілікті байланыс нарығының ағымдағы көлемі 3,05 млн.-ға бағаланды, нарықтың сыйымдылығы (яғни телефондардың максималды саны) 4,7 миллион тіркелген телефондарға бағаланды. Осылайша, телефон желілерінің санының барынша артуы күтілуде, бұл 1,65 млн тіркелген телефондарды құрайды. Қазақстандағы тіркелген байланыс қызметтерінің негізгі операторы Қазақтелеком болып табылады, оның үлесі 2018 жылы тіркелген нарықта 96% құрады.
* Ұялы байланыс нарығы негізінен ұялы байланысты ұсынады, ол 2011 жылы ұялы байланыс нарығының жалпы көлемінің 97%-ын құрады. Сондықтан ұялы байланыс нарығының сипаттамаларын талқылаған кезде біз осы нарықтың даму көрсеткіштеріне сүйенетін боламыз.
Ұялы байланыс секторы Қазақстанның телекоммуникация нарығының ең қарқынды дамып келе жатқан сегменті болып табылады. Осылайша, 2018 жылы осы нарықтағы қызметтерден түсетін табыс 2017 жылмен салыстырғанда 40% -ға және 2016-2018 жж. ұялы байланыс абоненттерінің орташа жылдық өсімі 70%-дан асты.
* Интернет және деректерді беру нарығы. Бұл нарық, ұялы байланыс пен кабельді телевидениемен қатар, Қазақстанның телекоммуникация нарығының ең жылдам дамып келе жатқан сегменттерінің үштігіне кіреді. 2017 жылы бір пайдаланушыға арналған интернет шығындарының орташа мөлшері жеке тұлғалар нарығында айына 4050 теңгені, заңды тұлғалар үшін шамамен 18 000 теңге болды. Интернет және деректерді беру нарығының өсімі 2018 жылы 2017 жылмен салыстырғанда 36% құрады.
Заңды тұлғалар нарығында интернет қызметтерін пайдалану және деректерді беру көрсеткіштері айтарлықтай жоғары болды және 2017 жылы 76% құрады. Интернет және деректерді беру нарығының шамалы үлесіне қарамастан (10%) ол барынша перспективалық нарықтардың бірі болып табылады [12, 6-б.].
Қазақстанның Интернет-қызметтер нарығының дамуына (әсіресе, халық үшін) қазіргі уақытта Интернет-контенттің дамымауы, интернет қызметтерінің жоғары тарифтері және қазақстандықтардың елеулі бөлігіне қолжетімсіз компьютерлердің жоғары құны кедергі келтіреді.
Интернет-қызметтердің (бірінші кезекте, халық үшін) қолжетімділігін арттыру проблемаларына мемлекеттік деңгейде тікелей назар аударылады. Атап айтқанда, Қазақстандағы телекоммуникация саласын дамытудың 2018-2020 жылдарға арналған бағдарламасының іс-шараларының тізбесіне Интернет-қызметтерге тарифтерді төмендету, халық үшін компьютерлердің құнын төмендету жолдарын іздеу және қазақстандық ғаламтор кеңістігінің мазмұнының тартымдылығын арттыру бойынша бірқатар іс-шаралар кіреді.
Қазақстандағы Интернет-қызметтер нарығында жаһандық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.