Қазақстан жері топырағының көпшілігі бау өсіруге жарамды

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1. БАҚҚА АРНАП ЖЕРДІ ТАҢДАП АЛУ 3
2. ЖЕР ҮЙ ІРГЕСІНДЕГІ УЧАСКЕНІ БӨЛУ 6
3. ЖЕМІС АҒАШТАРЫН ОТЫРҒЫЗУ 7
Қорытынды 11
Пайдаланған әдебиеттер 12

Кіріспе
Жеміс ағаштарын отырғызу мерзімі және бау кітабын қолдану. Жеміс-жидек ағаштарын отырғызу мерзімі жөнінде, қандай болса да жергілікті жағдайдың ауа райымен санасуға тура келеді. Көктемде жауын-шашын көп болатын жерлерде, ағашты көктем шығысымен ерте отырғызған жөн, өйткені мұндай жағдайда ағаш жемісі жақсы өніп, тез піседі, қысқа дейін едәуір жетіледі. Жауын күзде, ерте болатын аудандарда және жер бетіне қар қалың жауатын жерлерде, ағашты күзде отырғызуға да болады. Күзде ағашты мүмкіндігінше ерте отырғызу керек, өйткені суық түсер алдында 15-20 күн бұрын ағаш өніп, тамыры үлгеретін болуға гиіс.
Ағашты күзде отырғызғанда тамыр жүйелерін аман сақтаудың шараларын қолдану қажет. Бұл үшін отырғызылған ағаштың түбіне биіктігі 20-30 сантимегр және диаметрі 70 сантиметрге дейін топырақ үйіледі, сондай-ақ қар тоқтатылады. Мұндай топырақты ағаштың төңірегінен алуға болмайды, үю үшін топырақты қатараралығынан алу керек.
Таулы жер жағдайларында ағашты көктемде ерте отырғызу жақсы нәтиже береді. Ағаштардың қурап кетпеуі үшін күзде отырғызылған ағаштарды бұталауға болмайды, бұталау көктемге қалдырылады. Ағашты отырғызғаннан кейін баудағы ағаш сорттары туралы қолда бар мәліметтердің барлығы да бау кітабына жазылады, онда мыналар атап көрсетіледі:
а) ағаш отырғызу мерзімі (күні, айы, жылы);
б) отырғызылған материалдың қанша жыл өсірілгендігі және қайдан алынғандығы;
в) ұластырушысы;
г) әрбір сорт ағашының саны, қандай қатарға отырғызылғандықтары (мұнда қатарлардың және қатардағы ағаштардың саны қай жақтарынан бастап саналатындығы көрсетіледі).
Бау кітабында сорттардың орналастырылуының жоспар схемасы болғаны жөн.
Бау кітабында қандай агротехника жүргізілгендігі жазылады, баудың топырағы қашан өңделгендігі, суарылғандығы, топырағының қопсытылғандығы, тыңайтқыштар енгізілгендігі, жиналған өнім және оның мөлшері, тағысын тағылар көрсетіледі.
Бау кітабында ағаштардың үсікке шалдыққандары, нөсер соққаннан, аңызақтан, жәндіктерден және аурулардан болған түрлі зияндар түгелдей жазылады.
Мұндай жазулардың жеке меншік бау-бақшада, жеміс-жидектерге қандай да болсын агротехника әдістерін дұрыс жүргізу үшін аса маңызы бар.
Жеке үй іргесі учаскесіндегі шаруашылығының, колхоз аулаларының, елді-мекенді көгалдандыруда жас жеміс өндіруді арттыруда маңызы аса зор. Үй іргесіндегі баулар учаске иелерінің табысын арттыра түседі.

1. БАҚҚА АРНАП ЖЕРДІ ТАҢДАП АЛУ
Баққа арнап жерді дұрыстап таңдап алудың жеміс ағаштарының өсуі мен жақсы өнім беруі үшін аса маңызы бар. Жер учаскесі дұрыс таңдап алынбаса жеміс ағашы нашар өседі, олардың өнімі де аз болады. Мұндай жеміс мезгілінен бұрын солып қалады.
Бау еккенде жіберілген қателіктерді соңынан түзету қиынға соғады. Сондықтан да бау егу алдында маман агрономның қатысуымен жақсы учаскені, сондай-ақ ағаштың жас талдарының жақсы сорттарын таңдап алған дұрыс.
Жер учаскесін таңдап алған кезде жердің бедеріне, ашык желге ұшырамауына, топырағына және жер асты ылғалының болуына ерекше көңіл бөлінуге тиісті.
Жер бедері. Бау үшін ең қолайлы жер - жазық немесе еңістегі 10-15 градустай болатын учаскелер. Таулы аудандарда бау үшін 30-35 градустық беткейлерді пайдаланған жөн. Қазан шұңқырлы жер бау егуге жарамсыз келеді, өйткені мұндай жерге айнала дөңестердегі суық ауа жиналады. Мұндай жерлердегі бау үсікке жиі ұшырайды. Республикамыздың солтүстік-шығыс облыстары үшін бұл жағдайдың ерекше маңызы бар, өйткені бұл облыстарда бау егу үшін сайлы жерлерді, өзен сағаларын бөлуге болмайды, өйткені мұндай жерлерде күз ерте басталады және көктемгі ызғар кеш кетеді.
Жер асты суы жақын (1-1,5 метрде) ойпат учаскелер алдын ала құрғатпайынша бау егу ұшін жарамсыз келеді. Мұндай учаскелерді тек жидек өсіруге ғана пайдалануга болады. Сортаң топырақты учаскелерді алдын ала жақсартып, өңдемейінше бау егуге болмайды.
Қазақстанның оңтүстік және солтүстік-шығыс облыстары үшін тау беткейлерінің ерекше маңызы бар. Тау алқаптарының температурасы және топырақ жағдайлары жазық жерлерден гөрі едәуір жақсы болады және мұндай жерлердегі бау үсікке аз шалдығады. Таулы жерлердің ылғалдылық жағдайы да жазық жерлерден гөрі жақсы болып келеді. Мұның өзі бұл жерлерде суармай-ақ бау өсіруге мүмкіндік береді.
Тау беткейлерінің де ерекше маңызы бар. Қазақстанның оңтүстігінде бау егу үшін ең жақсысы таудың терістік, шығыс және батыс беткейлері. Мұнда әдетте ауа райының температурасы күндіз де, түнде де көп өзгермейді, топырақтың ылғалдануы да жақсы болады. Оңтүстік беткейлерде қуаң келеді және температурасы шұғыл өзгеріп тұрады, сол себепті бау орналастыру үшін оншалықты жарамды болмайды.
Шабдалы, қызыл шие және алмұрт өсіру үшін таудың батыс және оңтүстік-батыс беткейлері қолайлы. Алма, шие және алхоры өсіру үшін солтүстік-шығыс және батыс беткейлерді пайдаланған жөн.
Республикамыздың солтүстік-шығыс облыстарының бірнеше аудандарында жылылық аз болады, бұл жерлерде бау отырғызу үшін жердің оңтүстік-батыс және онша еңіс емес оңтүстік беткейлері тиімді. Бірақ бұл жерлерде де жеміс ағаштарын қыста күн көзінен аман сақтау жөніндегі шараларды күшейту қажет.
Тау алқабынан бау отырғызу үшін жерді таңдап алғанда, биік аймақтық ерекшелігін және жеміс ағаштарының жеке түрлерінің талабын әрдайым есте сақтау керек. Таудың төменгі аймағы (теңіз деңгейінен 900-1200 метр биіктікте) жаратылыс жағдайлары өсу мезгілі ұзақ болатын алманың, алмұрттың, өріктің және алхорының аса бағалы сорттарын өсіруге мейлінше қолайлы келеді. Мұндай жерлерде жидектер де жақсы өседі.
Орталық аймақта (теңіз бетінен 1200-1500 метр биіктікте) алма, алмұрттың күздік сорттары, әсіресе алхоры, өрік, шие және жидектер жақсы өседі. Сүйекті дақылдар мен жидектер үшін ауа және топырақ жағдайынан қарағанда бұл аймақ ең қолайлы деп есептеліледі.
Биік таулы аймақта теңіз деңгейінен 1500-1800 метр биіктікте алманың жаздық және күздік сорттарын ғана өсіруге болады, өйткені, бұл жерлерде қыстық сорттар үшін жылылық жетіспейді және олардың жемісі өзіне тән сапалы дәрежеде пісіп-жетіле алмайды. Бұл жерде шие, алхоры және жидектер де жақсы өседі.
Таулы алқапта бау үшін учаскелерді таңдап алғанда беткейдің әрбір бөлігінің түрлі дақылдарға жарамдылығы ескеріледі. Беткейдің тік, құрғақ, тасты жоғарғы бөлігінде және су айырық жотада өрік өсіріледі, беткейдің онан төменгі бөлігінде - алхоры, алмұрт, алма және жидектер өсіруге болады. Шатқалдардың сағалары көбінесе алма, алмұрт, түйе жаңғақ және жидек өсіруге қолайлы.
Өрік қуаңшылыққа мейлінше төзімді, өрікті оңтүстік беткейлерге орналастыра беруге болады, ал шабдалы оңтүстік-шығыс, оңтүстік және батыс беткейлерде, соның ішіндс өте-мөте ылғалды учаскелерде жақсы өседі.
Түйе жаңғақ ылғалды көп керек етеді, оны жердің солтүстік-шығыс, солтүстік-батыс, шығыс және батыс беткейлеріне орналастыруға болады. Таулы жерлерде бауды суаруды ұйымдастыруға мүмкіндік болған жағдайларда жердің оңтүстік беткейлерінде жемістің барлық тұқымдары өсіріледі.
Таулы алқаптан және тау баурайларынан Баққа арнап учаске алған уақытта тау басындағы қатқан мұздан келетін суық ауаның ықпалына үздіксіз шалдығатын жерді пайдалануға болмайды. Мұндай учаскелер, көбінесе тау жоталарының кұлама аузында болады. Егер, осындай учаскелерді бау егуге пайдалануға тура келсе, оны қуатты белдеулермен бауды қоршап қойған дұрыс.
Топырақ. Бау отырғызуға топырағы кұнарлы жер бөлінеді, топырақ қабатының қалыңдығы кемінде 1,5-2 метр болуы қажет. Бау өсіру үшін ең қолайлы - кара, бозғылт қоңыр топырақ. Жеміс ағаштары сұр топырақты жерде де ойдағыдай өседі, бірақ мұнда жердің топырағына органикалық тыңайтқыштар енгізу қажет. Бау өсіру үшін өзен сағаларындағы шабындық жердің топырағы да жарамды келеді, алайда, ондай жердің топырағы сазданбаған болуға тиіс.
Қазақстан жері топырағының көпшілігі бау өсіруге жарамды. Бау өсіруге мелиорация жұмыстары жүргізілмеген сортаңды топырақ мүлде жарамсыз. Батыс Қазақстан және Гурьев облыстарында жер асты суы таяз жатқан құмдар кездеседі. Органикалық тыңайтқыштар енгізген жағдайда осындай топырақты жерді де бау өсіруге пайдалануға болады.
Қөп шайылған және тасты топырақты, қыртысы жұқа (0,75 метрге дейін) жерлер бау егуге жарамсыз келеді.
Суландыру қорлары. Қазақстан жағдайында жеке меншік бау өсіруге жерді таңдап алғанда суару мүмкіншіліктерін ескеру қажет, өйткені жерді суару аса зор роль атқарады. Суару, әсіресе, бау ағаштарын еккен алғашқы жылда өте қажет. Себебі - егілген ағаштардың өнуі, оны мезгілімен суаруға байланысты. Ағаштың жеміс беруі үшін де суарудың маңызы бар, өйткені тек жеткілікті мөлшерде сумен қамтамасыз еткен жағдайда ғана жеміс ағаштарынан жылма-жыл мол енім алып тұруға мүмкіндік жасалады.
Жеміс ағаштарын отырғызу алаңында топырақты әзірлеу. Жеміс ағаштарының тамыр жүйесінің негізгі тұлғасы және өсу тамырлары жер бетінен 30-70 сантиметр тереңдікте болады. Сондықтан бау отырғызу алдында, өңдеу арқылы топырақта ылғалдың көп жиналуына, ауаның жақсы баруына қолайлы жағдай жасалады. Бұл үшін ағаш егілетін учаске күрекпен терең жыртылады (жерді аударады).
Жеке меншік бақ иесінде минералдық және органикалық тыңайтқыштар жетіспеген жағдайда, оларды тек ағаш отырғызатын шұңқырларға ғана енгізуге болады. Бұл үшін отырғызу алдында әрбір шұңқырдың түбіне 5-10 грамм суперфосфат, калий тұзы және селитра енғізіліп, олар топырақпен мұқият араластырылады. Калий тұзы орнына ағаш немесе тезек күлін де пайдалануға болады. Мұнымен бірге ағаш отырғызылатын жерге шіріген көң енгізіп, оны топырақпен араластырса жақсы нәтиже береді. Шіріген көңді әрбір ағаш шұңқырына 15-20 килограмнан енгізуге болады.
Тау беткейіндегі топырақтың сумен шайылып кетуін азайту үшін, ол жерлер көлденең жыртылады. 10 градустан тік беткейлерде террассалау жүргізіледі. Жайпақ жер учаскесі алдын ала, ағаш отырғызудан бұрын бұталардан және жеміс бермейтін ағаштардан тазартылады.
Ылдилылығы орташа мөлшерлі беткейлердегі (10 градустан 18 градусқа дейін) учаскені ағаштардан және бұталардан тазартқаннан кейін, олар алдын ала бөлшектеніп, болашақ ағаш отырғызылатын қатарлар таспаланып жыртылады (күрекпен аударылады). Мұндай жерді жаппай күрекпен аударуға болмайды, өйткені мұның өзі топырақтың шөгіп кетуіне әкеліп соғуы мүмкін. Таспалап өңделінген жердің көлденеңі барлық қатар-аралықтары кеңдігінің жартысына тең болуға тиіс.
18 градустан тік беткейлерде, егер сатылау күзде жүргізілмеген болса, жерді бөлшектегеннен кейін кеңдігі 1-1,2 метр және тереңдігі 0,7 метр шұңқыр қазылады. Бұл жұмыстар Алматы маңындағы таулы аңғарлардағы жер үйлерде кең қолданылады.
Бұл әдіс бойынша, қатарлары белгіленіп алынғаннан кейін шұңқырларға ағаштар жай әдіспен отырғызылады. Мұнан кейін күзде жерді күрекпен қайта аударған кезде ағаш діңі айналасындағы шұңқырдың көлемі ұлғайтылады, сөйтіп, 4-5 жыл өткен соң олардың аралықтары тұтасады. Террасты дұрыс жасау үшін дің төңірегіндегі жердін тұтасу аралығындағы дөңес жерлер тегістеледі. Алкап баурайы бұталар (қарақат) егу арқылы нығайтылады, бұлар баурайдан 1-1,5 метр жоғары отырғызылады, ал баурай дәнді және бұршақты шөп егу арқылы шымдандырылады. Бұл әдіс тік беткейлердегі террасты жоюға мүмкіндік береді, сонымен бірге ағаш отырғызу, сызық жоба жүйесі бойынша жұргізілген болса, 5-8 жылдық бауларда да террастарды жоюға мүмкіндік болады.

2. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.