Саяси психологияның дамуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Саяси психологияның дамуы
Саяси психология дегеніміз - адамның және әлеуметтік топтардың саяси процестерге қатысу механизмдері мен заңдылықтарын зерттейді.
Саяси психология әлемдік саясаттану ғылымында перспективті зерттеу аймағы болып табылады.
Алғашқы еңбектер ХХғ. ртасында пайда болып, бірақ тек он жылдан кейін ғана ресми қабылданған пән. Саяси психологияның пайда болуы, бұл саяси жүйедегі түрлі ерекшеліктерге әсер етті: тарих, әлеуметтану, философия, саясаттану ғылымдары саясаттың өзінде жаңа құбылыстардың пайда болуына көңіл аударды.
Көсемдер, карольдер, президенттер және өзге де саяси элита өкілдері халық арасында ерекше орын алды. Халықтық бұқараға алғашқы еңбектер жазған француз Гербарт Лебон. Оның еңбектері: Психология народов и масс, Психология тарихы, Психология социолизма. Ол бұқарадағы жеке адамдарға деген қиянатты, зорлық-зомбылық, күш көрсетуді көріп алғаш рет топты зерттеген. Лебон бойынша: топ - ұйымдаспаған белсенділіктің әсерінен кездейсоқ пайда болады. Мұнда агрессивтілік, истерия, жауапсыздық, анархия бар деп сипаттады.
* Отандық ғылымдар жүйесінде саяси психология пәні жаңадан дамып жатқан пән болып табылады. Бұл пәннің қалыптасу процесі бүгінге дейін толық аяқталған жоқ және көптеген мәселелеріқазіргі таңда дискуссиялық пікір-таласқа толы. Сондықтан бұл ғылым зерттелу дәрежесі өте төмен, бірақ сонымен бірге бұл ғылымда зерттеудің оң жақтары да жетерлік. Экспериментальдыпсихологияның негізін салушы В.Вундт саяси психология туралы мынадай деген "ғылыми зерттеулердің жаңа формалары біраз уақыт өмір сүру үшін күресуі қажет, сонымен бұл жаңадан ашылған пәндер уақыт өте үлкен күш-қуатқа ие болады".
* Ғылыми білімнің жаңа саласының қалыптасуында әдістемелік қателіктерді болдырмау үшін- негіздеуші принцитерді басшылыққа алып отыру қажет және оны генезисті, эволюциялық және қазіргі жағдайын зерттеп отыру қажет.
* Ұлы ойшылдар барлық уақытта әлемдік саясатты жасаушы, негіздеуші саясатшылардың психологиялық мінез-құлқын зерттеуге тырысқан,адамдардың ойын, сезімдерін, "жан қозғалыстарына" үлкен мән берген. Бірақ теориялықмәні саяси психологияның дамуы баяу түрде жүзеге асты.
* Саяси психология ғылымы саяси және психологиялық ғылымдар жүйесінен алғаш рет ХІХ ғасырдың екінші жартысында пайда бола бастады. Қазіргі таңда отандық сакяси психология ғылымы толық қалыптасып бітті деп айту өте қиын, өйткені бұл ғылымның және статусы туралы пікір-таластар қазірге дейін өз жауабын таппаған.
1. Саяси психологияның тарихы көп еңбектерде жазылмаған. Саяси песихологиялық білімдер қазіргі таңда Е.Б.Шестополдың "Политическая психология" (Учебник для вузов)еңбегінде бұл ғылымның эволюциялық тарихын зерттеген.
* Саяси психология ғылымының қалыптасуы мен дамуының негізгі этаптары:
1. Өткен уақыттардағы ұлы ойшылдардың психологиялық мұрасы ретіндегі- саяси психология. (Конфуций, Лаоцзы, Платон, Аристотель, Сенека, Руссо, Тоббс, Гегель т.б.).
2. Саяси психология ғылымының қалшыптасуы. ХІХ ғаяғымен ХХ ғасырдың басындағы ұлы психологтардың арнайы зерттеулері: халықтармен нәсідерді, ұлттық мінезді және менталитеттердің зерттеулері, (Г. Лебон, Г. Тард, С. Сиген, Н. Михайловский, В. Вундт, Л. Леви-Брюль, Л.Февр, М. Блон)
* Саясаттағы және тұлғаның психөологиясын зерттеулері; (В.Вундт, К.Левин, А. Маслоу, Г. Айзенк )
* Саясаттағы психоанализ (З.Фрейд, А.Адлер,Э.Фройм,Г.Адорно)
* Саясаттағы биховиористік зерттеушілер. (Г.Лоссвели, Дж. Уотсон, В. Скиннер).
* Ресейлік саяси- психологиялық зерттеулер (В. Вехтерев, П. Коволевский, Г. Чулков, А. Эткинд).
3. саяси психология
1. саяси психология ғылымының және дара ғылыми ілімге айналуы.
1. ХХғ 60ж -70ж басындағы батыс елдері зерттеушілерінің саяси психология туралы зерттеулері.
2. ХХғ 70ж-80ж ортасындағы саяси-психологиялық ғылымды фундаментальды және жүйелі зерттеулері.
2. Саяси психология- интегралды ғылым ретінде.
1. ХХғ 80ж саяси психология ғылымының жеке дара ғылым ретінде халықаралық психологтардың қалыптасуы.
2. Отандық саяси психологияныңқалыптасуы.
3. Қазіргі таңдағы саяси психологиядағы мектептер және бағыттарының қалыптасу тарихынан.
3. Саяси психологияның негізі қалануына көптеген ой-пікірлер, ғылыми көзқарастар, гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдардан тұжырымдамалар қалыптасуға көмектесті. Комунистік идеялардың негізін салушы К.Маркс өзінің "комунистік партияның маниересті" құжатында саяси биліктегі жеке тұлғаның рөлі туралы анық және дәл зерттеулер мен пікірлер көрсеткен.
* Француз зқерттеушісі Г. Лебон (1841-1931) өзінің "Халықтар мен көпшіліктің психологиясы" (1899) атты кітабында ол көпшілік халықты иррационалды жоюшы күш ретінде қарастырған.

* Отандықғылымдар жүйесінде саяси психология пәні жаңадан дамып жатқан пән болып табылады. Бұл пәннің қалыптасу процесі бүгінге дейін толық аяқталған жоқ және көптеген мәселелеріқазіргі таңда дискуссиялық пікір-таласқа толы. Сондықтан бұл ғылым зерттелу дәрежесі өте төмен, бірақ сонымен бірге бұл ғылымда зерттеудің оң жақтары да жетерлік. Экспериментальдыпсихологияның негізін салушы В.Вундт саяси психология туралы мынадай деген "ғылыми зерттеулердің жаңа формалары біраз уақыт өмір сүру үшін күресуі қажет, сонымен бұл жаңадан ашылған пәндер уақыт өте үлкен күш-қуатқа ие болады".
* Ғылыми білімнің жаңа саласының қалыптасуында әдістемелік қателіктерді болдырмау үшін- негіздеуші принцитерді басшылыққа алып отыру қажет және оны генезисті, эволюциялық және қазіргі жағдайын зерттеп отыру қажет.
* Ұлы ойшылдар барлық уақытта әлемдік саясатты жасаушы, негіздеуші саясатшылардың психологиялық мінез-құлқын зерттеуге тырысқан,адамдардың ойын, сезімдерін, "жан қозғалыстарына" үлкен мән берген. Бірақ теориялықмәні саяси психологияның дамуы баяу түрде жүзеге асты.
* Саяси психология ғылымы саяси және психологиялық ғылымдар жүйесінен алғаш рет ХІХ ғасырдың екінші жартысында пайда бола бастады. Қазіргі таңда отандық сакяси психология ғылымы толық қалыптасып бітті деп айту өте қиын, өйткені бұл ғылымның және статусы туралы пікір-таластар қазірге дейін өз жауабын таппаған.
1. Саяси психологияның тарихы көп еңбектерде жазылмаған. Саяси песихологиялық білімдер қазіргі таңда Е.Б.Шестополдың "Политическая психология" (Учебник для вузов)еңбегінде бұл ғылымның эволюциялық тарихын зерттеген.
* Саяси психология ғылымының қалыптасуы мен дамуының негізгі этаптары:
1. Өткен уақыттардағы ұлы ойшылдардың психологиялық мұрасы ретіндегі- саяси психология. (Конфуций, Лаоцзы, Платон, Аристотель, Сенека, Руссо, Тоббс, Гегель т.б.).
2. Саяси психология ғылымының қалшыптасуы. ХІХ ғаяғымен ХХ ғасырдың басындағы ұлы психологтардың арнайы зерттеулері: халықтармен нәсідерді, ұлттық мінезді және менталитеттердің зерттеулері, (Г. Лебон, Г. Тард, С. Сиген, Н. Михайловский, В. Вундт, Л. Леви-Брюль, Л.Февр, М. Блон)
* Саясаттағы және тұлғаның психөологиясын зерттеулері; (В.Вундт, К.Левин, А. Маслоу, Г. Айзенк )
* Саясаттағы психоанализ (З.Фрейд, А.Адлер,Э.Фройм,Г.Адорно)
* Саясаттағы биховиористік зерттеушілер. (Г.Лоссвели, Дж. Уотсон, В. Скиннер).
* Ресейлік саяси- психологиялық зерттеулер (В. Вехтерев, П. Коволевский, Г. Чулков, А. Эткинд).
3. саяси психология
1. саяси психология ғылымының және дара ғылыми ілімге айналуы.
1. ХХғ 60ж -70ж басындағы батыс елдері зерттеушілерінің саяси психология туралы зерттеулері.
2. ХХғ 70ж-80ж ортасындағы саяси-психологиялық ғылымды фундаментальды және жүйелі зерттеулері.
2. Саяси психология- интегралды ғылым ретінде.
1. ХХғ 80ж саяси психология ғылымының жеке дара ғылым ретінде халықаралық психологтардың қалыптасуы.
2. Отандық саяси психологияныңқалыптасуы.
3. Қазіргі таңдағы саяси психологиядағы мектептер және бағыттарының қалыптасу тарихынан.
3. Саяси психологияның негізі қалануына көптеген ой-пікірлер, ғылыми көзқарастар, гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдардан тұжырымдамалар қалыптасуға көмектесті. Комунистік идеялардың негізін салушы К.Маркс өзінің "комунистік партияның маниересті" құжатында саяси биліктегі жеке тұлғаның рөлі туралы анық және дәл зерттеулер мен пікірлер көрсеткен.
* Француз зқерттеушісі Г. Лебон (1841-1931) өзінің "Халықтар мен көпшіліктің психологиясы" (1899) атты кітабында ол көпшілік халықты иррационалды жоюшы күш ретінде қарастырған.

ХХ ғ. басында бұқаралық мінез-құлықтың жағымсыз жағы қарастырылса, керісінше, қазіргі зерттеушілер бұқарадан перспективті аспектілер бар деп таныды. Бұл демократиялық даму.
Батыста саяси психологияның дамуына психоанализ идеялары әсер етті.
Лассуэлл Психопатология и политика атты кітабында: - Политология без биографии подобна таксидермин - наука о набивании чучел.
Саяси психологияның АҚШ-та қазіргі кезде дамуы мұндағы психиатриялық ассоциацияның халықтың саясатты зерттеу үшін психиатрия жәнек сыртқы саяси институт болып 1970 ж. құрылды. 1968 ж. АҚШ-та саяси ғылым ассоциациясы саяси психологиялық коммитеті болып қалыптасқан. 1979 ж. осы ұйымның негізінде саяси психологтар қоғамы ұйымдасып, JSPP халақаралық статусына ие болды. Бұл қоғам өзінің журналан шығарды.
JSPP-нің барлық континентте мыңдаған мүшелері 1994 ж. Испанияда Психологические аспекты политики изменения тақырыбы талданса, 1995 ж. Вашингтонда Национальное сторительство и демократия в мультикультурных обществах тақырыбы қарастарылған. 1973 ж. Джон Клутсонның басқаруымен саяси психологияның даму кезеңдерін жариялады.
Әлемдік тәжірибеге және саяси партиялардың тарихына көз жүгіртер болсақ ол төмендегідей сан алуан болып келеді. Партия термині (латынның partis - бөлік) - деген сөзінен шыққан. Саяси партия пікірлестердің ұйымдасқан тобы, ол халықтың белгілі бір тобының мүддесін білдіріп, оған мемлекеттік билікке келу немесе оны жүзеге асыруға қатысу арқылы қол жекізуді мақсат етеді. 19 ғасырда партия деген термин өкімет билігі үшін, өкіметке ықпал ету үшін күрескен өзара бақталас топтың мүдделерін білдіретін болған.
Саяси партия - белгілі бір таптың не әлеуметтік топтың мүддесін білдіретін олардың белсенді өкілдерін біріктіретін, саяси күресіне басшылық жасайтын саяси ұйым ретінде де айтылады. Сондай-ақ, саяси партиялар таптық қана емес, сонымен бірге ұлттық мүдделерді де білдіреді. Қоғамдағы саяси өкімет үшін таластың шиеленісуіне байланысты 19 ғасырдың екінші жартысында бұқара арасында жұмыс істейтін саяси партиялар пайда болып қалыптаса бастады. Кез-келген саяси партияның іс-қызметінің негізгі мазмұны сол мемлекетте саяси өкіметті жеңіп алу болып табылды.
Саяси партиялардың мәнін түсінуде негізгі үш көзқарасты басшылыққа алуға болады. Олар:
* партияның ең алдымен белгілі бір идологиялық доктринаны ұсынатын адамдардың топтары деп түсіндіретін либералдық дәстүр (Б. Констан)
* саяси партияны белгілі бір таптың мүдделерін көздеуші деп түсіндіретін маркстік - көзқарас. Марксизм классиктерінің тұжырымдамасы бойынша партия пролетариаттың авангарды ретінде қарастырылады.
* партияны мемлекет жүйесінде жұмыс істейтін ұйым ретінде институтционалды түсіну. (М. Дюверже)
Осы тұжырымдарды қорыта келгенде саяси партия мемлекеттік деңгейде билікті жеңіп алуға не соған қатысуға бағытталған идеологиялық негіздегі ерікті одақ болып табылады, оның үстіне бұл одақ үшін биліктің өзі де үлкен әлеуметтік топтардың біреуінің мүдделеріне сай жұмыс істейтін саяси бағдарламаны іске асырудың құралы болып шығады.
Макс Вебер саяси партиялардың пайда болу тарихын үш кезеңге бөлді. 1-ші аристократиялық топтар. 2-ші саяси клуб. 3-ші бұқаралық партиялар. Осындай сатылы даму кезеңін тек Ұлыбританиядағы либералдық (виги) және консервативтік (тори) партиялары ғана басынан өткізді.
Тәуелсіздік жолындағы (1775-1783 жж.) болған соғыстан кейін 18 ғасырдың 80-жылдарының аяғы мен 90-жылдардың басында АҚШ-та федералшылдар және республикашылар партиялары өмірге келді. Бұдан кейінірек бұқаралық саяси партиялар 19 ғасырдың екінші жартысында Европада құрыла бастады. 1831 жылы Ұлыбританияда құрылған либералдық (Реформ клаб-виги) партия тұңғыш бұқаралық саяси партия болды. 1847 жылы консервативтік (Карлтон клаб-тори) партия, 1832 жылы Италияда республикалық, 1847 жылы Швейцарияда - радикалды - демократиялық, 1863 жылы тұңғыш бұқаралық партия - жалпыға бірдей Герман жұмысшысы Одағы пайда болды, оның негізін қалаған Ф. Лассаль болды. 1854 жылы Канадада прогресшіл - консервативтік партиялар өмірге келген еді. 19 ғасырдың соңына қарай Батыс Европа елдерінің көпшілігінде бұқаралық (негізінен социал - демократиялық) партиялар құрылды.
Саяси партиялардың түрлері.
Ал саяси партияларды топтаудың бірнеше өлшемдері бар. Мыс, институтционалдық көзқарасты жақтаушылар ұйымдық өлшемді пайдаланды, либералдық дәстүрді уағыздаушылар идеологиялық байланысқа басты назар аударды, ал марксизмді жақтаушылар негізгі рольді таптық өлшемге берді. Бізге бүгінде мәлім саналуан саяси партиялар бар. Оларды әртүрлі негіздер бойынша - таптық белгілері бойынша өкіметке, қоғамдық прогреске басқару формаларына, наным - сенімдеріне және т,б қатынасы бойынша саралауға болады. Партияларды әртүрлі негіздері бойынша бөлу көбіне - көп шартты, бірақ соған қарамастан партиялардың бірнеше топтарға бөлінетіндігі де бар:
1. Әлеуметтік белгілері бойынша: буржуазиялық, шаруа, жұмысшы, (коммунистік) социал-демократиялық бұған зиялылардың тиісті жіктері жатады.
2. Қоғамдық прогресс бойынша: радикалдық, (революциялық) яғни қоғам өмірінің құрылымын сапасы жағынан қайта өзгертуге ұмтылатын партиялар.
1. реформистік - қоғамның негізгі құрылымдарын сақтай отырып әлеуметтік - экономикалық реформалар жасау арқылы едәуір өзгертуге бағытталған париялар.
2. консервативтік-өз кезіндегі әлеуметтік өмір шындығының негізгі сипаттамаларын сақтауға ұмтылатын партиялар.
3. реакциялық партиялар - олардың мақсаты қоғам дамуының алдыңғы кезеңдерінің құрылымына ішінара, не толық қайтып оралу болып табылады:
3. 3. Басқарудың формалары мен тәсілдері бойынша: либералдық, демократиялық, диктатуралық.
4. 4. Үкіметке қатысы бойынша: билеуші, оппозициялық, бейтарап (центристік);
5. 5. Наным-сенім бойынша: христиан, ислам т,б болып бөлінеді.
Партияларды бағалау мен топтардың таптық өлшемінен басқа қызмет ортасының өлшемі тұрғысынан да ерекшеленіп келеді. Қызмет ортасының өлшемі тұрғысынан алғанда партиялар мынадай типтерге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.