АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 Патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
2 Техникалық.экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
3 Қазіргі кездегі банкілік жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
4 Аналитикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ . ң ерекшеліктері ... ... ... ... 18
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
4.1.3 Қазіргі кездегі АБЖ. дің техникалық қарулануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
4.1.4 АБЖ . ң программалық қамсыздандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
4.1.5 АБЖ . ң салыстырмалы талдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23
4.1.6 АБЖ құрамындағы АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
4.2 КБ орындалатын валюталық операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
4.3 Айырбастау пунктінің қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
4.4 «Валюталық касса» автоматтандырылған жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
4.4.1 Айырбастау пунктінің жұмыс технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
4.4.2 Ақпараттық қамсыздандыруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
4.4.3 Қолданылатын программалық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
4.4.4 «Валюталық касса» автоматтандырлаған жүйенің кемшіліктері ... ... ... ... . 31
5 «Айырбастау пункті» жүйесі құрамындағы
«валюталық кассир» АЖО . ң программалық
қамсыздандырылуын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 33
5.1 Негізгі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
5.2 Өңдеу кезінде қолданылатын технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
5.3 Ақпараттық базаны ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 36
5.4 «Айырбастау пункті» жүйесінің аппараттық қамсыздандырылуы ... ... ... ... 37
6 «Айырбастау пунктінің» жұмыс технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
6.1 «КАССИР» АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
7 Еңбекті қорғау.ЭЕМ.мен жұмыс істеу кезіндегі еңбек қорғау:ЭЕМ.ның операторының жұмыс орнын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
8 Экономикалық есеп бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 52
8.1 Банктік жүйе программалық қамсыздандырудың құнын есептеу ... ... ... ... .. 52
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
Қоланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 61
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 Патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
2 Техникалық.экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
3 Қазіргі кездегі банкілік жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
4 Аналитикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ . ң ерекшеліктері ... ... ... ... 18
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
4.1.3 Қазіргі кездегі АБЖ. дің техникалық қарулануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
4.1.4 АБЖ . ң программалық қамсыздандырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
4.1.5 АБЖ . ң салыстырмалы талдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23
4.1.6 АБЖ құрамындағы АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
4.2 КБ орындалатын валюталық операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
4.3 Айырбастау пунктінің қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
4.4 «Валюталық касса» автоматтандырылған жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
4.4.1 Айырбастау пунктінің жұмыс технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
4.4.2 Ақпараттық қамсыздандыруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
4.4.3 Қолданылатын программалық қамсыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
4.4.4 «Валюталық касса» автоматтандырлаған жүйенің кемшіліктері ... ... ... ... . 31
5 «Айырбастау пункті» жүйесі құрамындағы
«валюталық кассир» АЖО . ң программалық
қамсыздандырылуын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 33
5.1 Негізгі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
5.2 Өңдеу кезінде қолданылатын технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
5.3 Ақпараттық базаны ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 36
5.4 «Айырбастау пункті» жүйесінің аппараттық қамсыздандырылуы ... ... ... ... 37
6 «Айырбастау пунктінің» жұмыс технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
6.1 «КАССИР» АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
7 Еңбекті қорғау.ЭЕМ.мен жұмыс істеу кезіндегі еңбек қорғау:ЭЕМ.ның операторының жұмыс орнын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
8 Экономикалық есеп бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 52
8.1 Банктік жүйе программалық қамсыздандырудың құнын есептеу ... ... ... ... .. 52
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
Қоланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 61
Реферат
Дипломдық жобаның тақырыбы: АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс
орнын жасау
Түсіндірме жазба 63 беттен, 22 суреттен, 10 кестеден және 1 қосымшадан
тұрады.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҮЙЕ, АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК, АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ,
ВЕКСЕЛЬ, КАРТОЧКА, АҚПАРАТТЫҢ ҚҰПИЯЛЫҒЫ, БАНКТІК ОПЕРАЦИЯ, ТӨЛЕМДЕР,
МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ, ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰЖАТАЛМАСУ, АҚПАРАТТЫҚ ҚАМСЫЗДАНДЫРУ
Жобаның мақсаты: Семей қалалық АТФ банкінің филиалының клиенттермен
жұмыс істеуге арналған электронды құжаталмасуын жасау.
Дипломдық жобада банктік органдардың жұмысын автоматтандыруға арналған
жаңа клиенттік программалық қамсыздандыру жасалды. Бұл программалық
қамсыздандыру барлық стандарттарға сай.
Сонымен қатар дипломдық жобаны орындау барысында осы программалық
жүйенің қауіпсіздік шаралары мен экономикалық тиімділігі есептелді.
Программаның экономика жағынан өте тиімді, қолайлы екендігі дәлелденді.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 Патенттік 6
ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық-экономикалық 12
негіздеме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
3 Қазіргі кездегі банкілік 14
жүйе ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
4 Аналитикалық 18
бөлім ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік 18
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ – ң 18
ерекшеліктері ... ... ... ...
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.1.3 Қазіргі кездегі АБЖ– дің техникалық 21
қарулануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
4.1.4 АБЖ – ң программалық 22
қамсыздандырылуы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.5 АБЖ – ң салыстырмалы 23
талдануы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1.6 АБЖ құрамындағы 24
АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ..
4.2 КБ орындалатын валюталық 25
операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3 Айырбастау пунктінің қызметін 27
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Валюталық касса автоматтандырылған 29
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4.1 Айырбастау пунктінің жұмыс 29
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
4.4.2 Ақпараттық қамсыздандыруды 30
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4.3 Қолданылатын программалық 30
қамсыздандыру ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
4.4.4 Валюталық касса автоматтандырлаған жүйенің 31
кемшіліктері ... ... ... ... .
5 Айырбастау пункті жүйесі құрамындағы
валюталық кассир АЖО – ң программалық
қамсыздандырылуын 33
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
Негізгі 33
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Өңдеу кезінде қолданылатын 34
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
5.3 Ақпараттық базаны 36
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
5.4 Айырбастау пункті жүйесінің аппараттық 37
қамсыздандырылуы ... ... ... ...
6 Айырбастау пунктінің жұмыс 38
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
6.1 КАССИР 38
АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
7 Еңбекті қорғау.ЭЕМ-мен жұмыс істеу кезіндегі еңбек қорғау:ЭЕМ-ның
операторының жұмыс орнын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
8 Экономикалық есеп 52
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... .
8.1 Банктік жүйе программалық қамсыздандырудың құнын 52
есептеу ... ... ... ... ..
Қортынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Қоланылған әдебиеттер 60
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Кіріспе
Еліміздің банкілік жүйесін коммерциализациялау, қаржылық институттар
арасындағы бәсекелестікті күшейту жаңа ақпараттық технологияларды
қолданылуды талап етеді.
Қазіргі кезде банктерде негізінен автоматтандырылған банкілік жүйелер
(АБЖ) қолданылады, олар басшылыққа, қызметкерлерге және аналитиктерге
қолайлы болатын түрде нақты және толық ақпаратты қамтамасыз етеді.
90 – шы жылдардың басында, банктерді кешенді автоматтандыру өніміне
сұраныстың артқан кезінде, қолданушылардың көпшілігі өздеріне болашақ
банкілік жүйеніің қандай болатындығын әлсіз елестетті. Дәл сол кезде,
қарапайым жүйелер пайда бола бастады, олардың құрылу концепциясы негізгі
құрылымдық бірлікке сияқты қатаң түрде проводкаға бағытталды. Сервистік
мүмкіндіктері бойынша жүйенің жұмысы жақсы болды, ал олардың дәйекілігі
туралы айту мүмкін емес, өйткені олар МББЖ FOXPRO, dBase, Paradox немесе
Btrieve негізінде қолданылуымен қатар тізе үстінде дайындалған болатын.
Әрине, тапсырмаға осындай көз қараспен келу - өткізудің универсалды
құралдары, тапсырманың салыстырмалы қарапайымдылығы (көптеген банктер
жүйеден тек қана минимумды талап еткен), тапсырушының тапсырманың
күрделеніп кетуіне дайын болмауы – бизнестің табысының шамасы келіп тұрған
банкілердің өздері жүйелерді ойлап табуына әкелді.
Өкінішке орай, технологиялық жоспарда құрылымы бойынша артта қалып
қалу өкениетті экономикалық қоғамға жоғары жылдамдықпен аттағалы тұрған
кезде банкілік жүйедегі АТ дамуына үлкен кері әсерін тигізді. Бүгінде де,
АТ мәнін ұққан әрбір адам, ал біздің мамандарды дайындау дәрежесі
батыстықтармен бірдей болғанда, FOXPRO негізінде жасалған әлсіз жүйемен
жұмыс істейтін және бірнеше есепті операцияларды қолмен орындайтын
банктерді оңай таба алады.
Бірақ, банктердің санының артуымен, олардың арасындағы
бәсекелестіктің артуымен программалық қамсыздандыруға деген қолданушылардың
талап ету деңгейі де артты. Проводканың орнына біртіндеп қызмет көрсету
немесе банкілік өнім ұғымдары келе бастады, автоматтандыруды
басқарушылар, МББЖ – ның, жалпы дәйекті банкілік жүйені құрудың мүмкін
болатын негізі екендігін түсінді. Қолданушылар өздерінің назарын нарыққа
аудырды, ал ол уақытта нарықта үнсіздік болды. Нақтырақ, ескі әдістерді
ұсынды және арықарай дамудың перспективтері тұманды болды. Осы кезеңді
бастарынан кешірген банктер жаңа платформаның, концепциялардың негізінде
жарқын болашақ үшін күреске шықты. Банктердің АТ менеджерлерінің
ауыздарынан UNIX, клиент-сервер, үш буынды архитектура сөздері шықты,
осы кезден бастап банктер жаңа күшпен өздерінің өңдемелерін шығаруға
кірісті. Талап етілген нәтижені алу көбінің қолынан келмеді. Неге? Бүгінгі
таңда банкілік қызметті автоматтандыру үшін МББЖ негізінде жасалған ірі,
кешенді түрде жасалған программалық қамсыздандырулар өздерінің
басқармаларында толығымен тек қана бір жобамен айналысатын жүздеген
аналитикерді, жобалаушыларды, программиасттерді, сынақтаушыларды ұстайды
[1].
Ақпаратты берудің және өңдеудің электронды жүйесін енгізу, банкілік
қызметтің барлық бағытын қамтып, универсалды және жалпылама сипатқа ие
болып отыр. Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар банк бөлімшелерінің
жұмысын координаттауға, банк аралық байланыстарды кеңейтуге мүмкіндік беріп
отыр. Мамандардың жұмыс орнындағы банкілік операцияларды автоматтандырудың,
банкілік қызмет көрсетулердің ақпараттық технологияларының жаңа
мүмкіндіктері банкілік қызметті талдаудың мәселелерін кешенді түрде шешуге,
халықаралық, аймақаралық және аймақтық банкілік жүйелерді құруға және
өңдеуге мүмкіндік береді.
Банктердің ақпараттық және басқа технологияларын автоматтандыру
стратегиялықмәселелерді шешумен істес болып келеді. Банктердің бәсекелестік
позициясына әсерін тигізетін тұтынушыларға қызмет көрсетуді автоматтаныру
бойынша негізгі бағыт ұстап қалуларды азайту және қызмет көрсетудің сапасын
арттыру.
Электронды техника мен технологияның жетістіктері қызмет көрсетудің
принципиалды жаңа түрін ұсынды – қаржының жеткілікті массасында басқаруды
автоматтандыру жүйесі. Бұл жүйе барлық банкілік шоттар туралы ақпаратты
береді, ақшалай құралдардың қозғалысын реттеуге және болджауға мүмкіндік
береді, ақшалай жұмыстардың еңбек сіңіргіштігін төмендетеді, қағазсыз
технологияға күшуге мүмкіндік береді.
Қағазсыз технологияның оңтайлы аспектілері:
- қажетті мәліметтерді тез жіберу мүмкіндігі;
- сақтаудың бірегейлігі;
- жақсартылған қауіпсіздік;
- құжаттарды өңдеудің еңбек сыйымдылығының кұрт төмендеуі;
Банкілік қызметтің аналитикалық мәселелерін шешу қаржылық нәтиделерді
анықтау қажеттілігімен, даму бағыттарын болжаумен, экономикалық негіздеудің
және мақсатының бағалануымен іске асырылады. Аналитикалық есеп – қисаптарын
автоматтандыру еліміздің практикасында жеке программалық өнімдерде іске
асырылады және кеңінен тарала қойған жоқ.
Отандық нарықта БЖА класстары құрылды, олардың әр біреуінің өзінің
тек қана шектеулі бір спектірдегі операцияларды орындайтын жаңа қалыптасып
келе жатқан банктерінен бастап қолданушыларына дейін бар. БЖА – да
қолданушыға қажетті функциялардың жиыны бар.
Нарықта БЖА – дың дамуның бірегей магистралды бағыты жоқ, ал жүйенің
жаңа класстарының пайда болуы банкілік істің даму ерекшеліктерімен және
интнгсивтілігімен анықталады.
Банкілік технологияны автоматтандырудың актуалды процестері 80- ші
жылдардың аяғында 90—шы жылдаржың басында шыға бастады. Нақты түрде бұл
банкілік реформалармен байланысты, яғни еліміздегі бар банктер мемлекеттік
банктермен бірдей болып еркіндіктерін алған кезде, банкілік қызмет көрсету
нарығында жаңа коммерциялық банктер пайда бола бастады. Осылайша, банкілік
ақпараттың өңделуінің жүргізілуіне негіз болатын есептелінгенген сандар
банкілердің қаржылық жағдайларын болжау және талдау үшін, қол жұмыстарын
азайту үшін қажетті қызмет көрсетудің бүкіл спектірін көрсете алмады.
Компьютерлік банкілік платформа – белгілі – бір маманданған деңгейде
банкілік істерді жүргізу әдістемелерін қосатын жаңа АТ базасында банкілік
мәселелерді шешетін программалық – техникалық жабдықталуы. Елдік банктердің
автоматтандыруға кеткен шығындары шет елдікіне қарағанда төмен, ол жалпы
шығынның 10 - 15% құрайды. Банктердің автоматтандыру жүйелерін таңдау
ережеге сай, келесідей қатынастарға байланысты: бағасы – дәйектілігі -
өнімділігі. Бұл мәселе көптеген бөлімшелермен, тұтынушылармен, басқа
банктермен мәліметтер алмастырудың жоғары жылдамдығын қолдау қажеттілігі
туындаған кезде күрделенеді. Бұл байланыста банктер тек қана техникалық
қамсыздандыруды емес, сонымен қатар АТ – ның жүйелі инфрақұрылымын
жоспарлау керек.
Инфрақұрылымның 5 құраушысын бөле қарастыру керек:
- ақпараттық қамсыздандыру (АҚ);
- техникалық жабдықтау;
- программалық құралдар;
- байланыс және коммуникация жүйелері (ішкі және сыртқы);
- қауіпсіздік, қорғаныс және дәйектілік жүйелері;
Ақпараттық жабдықтаудың құрамы, оын ұйымдастыру есептерді
құрастырумен анықталады. Кез келген банкпен шешілетін ең дәстүрлі
тапсырмалар – операциялық (есепті – кассалық) қызмет. Бұндай жағдайда
банкілік технология Банкінің операциялық күні (БОК) программалық өнімнің
негізінде құрылады, ал енгізілетін есептер кешені кез келген уақыт
мерзімінде банкілік қызметтің операциялық талдануын жүргізуге мүмкіндік
береді. Банкілік қызметті кешенді автоматтандыруды қамтамасыз ету үшін бір
қатар программалық құралдар қажет және олардың барлығы интегрирленген болуы
тиіс.
Клиент – банк жүйесі тұтынушыға банкпен қарым – қатынастағы барлық
мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Несиелеуді автоматтандыру тек қана
төлемдердің өтуіне автоматты бақылауды қамтамасыз етіп қоймай, сонымен
қатар кез келген уақыттағы банк жағдайын болжауға мүмкіндік береді. Бұл
функциялар комплектілеуші программалар шегінде ғана автоматтандырыла алады.
Банкілік келісімдерді жүргізуге ақпараттық банкілік құралдарды
тиімді пайдаланылу сұрақтарын шешу бойынша көптеген аналитикалық мәселелер
жатады.
БЖА – дың негізінде – жаңа ақпараттық технологиялар (ЖАТ),
мәліметтерді өңдеудің технологиялық модельдері – терминологиялық процестер,
локальді және таратушы желілер, машиналық графика жүйелері, электронды
пошта және т.с.с жатыр.
Банк қызметінің сапалы эволюциясы, олардың талаптары және қаржылық
мүмкіндіктері АТ автоматтандыруға көз қарасты өзгертеді. Базалық құралдар
БЖА – ң эксплуатациясын қамтамасыз ету үшін, программалық құралдардың
қолданбалы бөліктерін өңдеу үшін қолданылады (операциялық жүйелер, МББЖ
және т.б. жүйелі белгіленуі бар программалық құралдар) [2].
БЖА – ны функциялаудың ерекшелігі – қысқартылған уақыт мерзімінде
мәліметтердің үлкен көлемін өңдеу қажеттілігі болып табылады. Осындай кезде
негізгі ауыртпашылық енгізу, оқу және мәліметтерді беру операцияларына
түсіріледі. Сондықтан, базалық құралдар өздерінің өнімділіктерін жоғалтпай
үлкен мәліметтер қорына кіретін рұқсатқа ие болуы керек.
Спектрде желілі функцияның базалық құралдарының бар болуы – қазіргі
кездегі БЖА – дың ажырамас атрибуты болып табылады (көп деңгейлік
қамтамасыз етіледі, әр түрлі программалық платформалады (DOC, NetWare,
Windows NT, UNIX және басқа) біріктіру мүмкіндігі қамтамасыз етіледі).
Банкілік қызметтің негізі қаржылық құжаттар болып табылатындығын
ескере отырып, АБЖ қайта программалаусыз банкілік айналым құжаттарының
техникалық сұлбаларына өзгерістерді енгізуге рұқсат етуі керек. Осымен
қатар, параметрлеу түсінікті және жүйенің функционалды құрылымымен
логикалық байланыста болуы керек. АБЖ – ң эксплуатациясы өңдеушілердің
қатысуынсыз орындалуы керек.
1 Патенттік ізденіс
Тапсырма
Дипломдық жобалау барысында патнгттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы – АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау
Ізденістің басталуы 01.01.2000 г. Аяқталуы 1.06.2005 г.
Жетілділіретін программалық қамсыздандырудың қысқаша сипаттамасы –
Дербес компьютерлерді тасымалдап, құрастырып, жөндейтін АТФ банкінің Семей
қалалық филиалының клиенттермен жұмыс істеуге арналған электронды құжат
алмасуын жасау
Кесте 1.1
Іздеу Ақпарат іздеуІздеу Сыныптау ІздеуІздеу жүргізілетін
нысаны мақсаты мемлекет-тиндекстері те-реақпарат көздерінің
ері ң-дігатаулары
і
УДК ХПС,ҰПС,
УОЖ
Банктік Банктік Қазақстан, Ғ01G100, 2000-Официаль-ный
жүйелердің жүйелерді Ресей, , G06F900, 2006жбюллетнгь
жұмысын қазiргi заманФранция, 940. ж. “Открытия,
автоматтандыталабына сай США, изоб-ретнгия” -М,
ру және жаңа ВНИИПИ;
электронды құрылғылармен (1996-2000).
құжат алмасу, Ресми бюллетнгь
жүйесі программаларм “Промышленная
LanDos ен собственность”-
Алматы:
казпатнгт(1998-200
5); Официаль-ный
бюллетнгь
“Изобретнгия” -М:
НПС “Поиск”,
(2000-2005);
Кесте 1.1 жалғасы
қамтамасыз Реферативті
етiп, оның ақпарат
жұмысын “Изобретнгия стран
автоматтандыр мира”. Выпуск 100
ып, жаңа (МКИ F25).
сандық М,ВНИИТИ,
құрылғылар (1996-2001);
қою
Анықтама
Іздеу нысанын патнгттік және ғылыми-техникалық
әдебиеттер бойынша зерттеу туралы
Диплом жобасының тақырыбы -АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау
Іздеу тереңдігі: 2000 жылдан 2006 жылға дейін
Іздеу төмендегі диплом жобасын орындау барысында зерттелген материалдар
бойынша жүргізілді
Кесте 1.2 Зерттеу нысандары
Іздеу Іздеу Сыныптау Іздеу Ғылыми-технПатнгттік құжаттар
нысаны мемлекет-теиндекстерітөмендегі ика-лық атаулары номерлері
(оның рі (МКИ, НКИ,мекемелер-діқұжаттар, және басылу
құрам-дық (Қазақстан-МКПО, УДК)ң қорлары шығу күнінің белгісі,
бөлшек-тернан бастап) бойынша күні-нің қаралған жылдың
і) жүргізілді белгісі, белгілері
библиографи
ялық
мемлекет-те
р,
қарал-ған
жыл-дың
белгілері
Банктік Қазақстан, G01G100 Cемей www.kazpateРесми бюллетнгь
жүйелердіңРесей, , G06F900, облыстық nt.kz “Промышленная
жұмысын Франция, 940 Ғылыми-техниwww.fips.ruсобственн ость”
автоматтанСША, калық Алматы Казпатнгт
дыру және кітапханасыб (1998-2005)
электронды ойынша Официальный
құжат жүргізілді бюл-летнгь
алмасу “Открытия,
жүйесі изобретнгия” М.:
LanDos ВНИИПИ (1996-2000)
Официальный
бюллетнгь
“Изобретнгия”.
М.:НПО “Поиск”
(2000-2005)
“Официальный
бюллетнгь
Российского
агентства по
патнгтным и
товарным зна-кам.
“Изобрете-ния,
полезные модели”
М.: ФИПС
(1998-2005)
Кесте 1.3 Патнгттік зерттеулер жүргізу барысында зерттелген және ішіне
аналогтар кіретін патнгттік құжаттар
Іздеу Табылған аналогтар
нысаны
(оның
құрамдық
бөлшекте-рі
)
Мемлекет, Өтініш берушінің Техникалық шешімнің Техни-кал
қорғау аталуы, мемлекет мәні: оны жасау ық
құжаттары-ныөтініш номері, мақсаты (өнертабыстық шешімді
ң түрі және басылымдылық күнніңпайдалы моделдің жобала-на
номері, белгісі, сипаттамасы бойынша) тын
сыныптау басылу күннің техника
индекстері белгісі ныса-нынд
(ХПС, ҰПС, а
УОЖ) қолда-ну
мүм-кінді
лігі
немесе
қолдан-ба
у себебі
Банктік Ресей Мемлекеттік LanDos банктік Қолдану
жүйелердің Патнгт Унитарлы кәсіп-орынжүйелерді жаңашыл мүмкіндіг
жұмысын № G 06 K “Техникалық техника талаптарына і бар,
автоматтанд100, 112 жүйелердің сай программалық себебі:
ыру және мемле-кеттік қамсыздандырумен көп
электронды ғылыми-зерттеу жабдықтайды қара-жатт
құжат институты” ы қажет
алмасу ө.№200010953709 етпейді,
жүйесі приор. 18.04.2000 яғни
LanDos басыл. 28.12.2000 тиімді
Кесте 1.4 Патнгттік ізденіс және аналогтарды іздеу барысында зерттелген
ғылыми-техникалық құжаттар
Іздеу нысаныТабылған аналогтар
(оның
құрамдық
бөлшек-тері)
Авторлар, Басқа Техникалық Техникалық
ақпарат органдар-дың шешімнің ше-шімді
көздерініңатауы, шығарғанмәні және оны жобала-натын
атаулары ел жасау техника
мекеме-нің мақсаты объектісінде
атауы, (өнертабыстың қолданумүмкін-діг
шығару жы-лы, пайдалы модельдың і
номері, осы не қолдан-бау
беттері. басылымда берілгенсебебі
сипаттамасы
бойынша
Банктік Иванов www.firs.ru Программалық Қолдану
жүйелердің А.И., www.kazpatent.kқамсыздандыру мүмкіндігі жоқ,
жұмысын Абрамов z жылдамдығы жоғары,себебі
автоматтандыА.Д. Уфа әрекет етуі дұрыс,жобала-натын
ру және қаласының бірақ банктік программа жаңашыл
электронды мемлекетті жүйелердің кейбір талаптарға сай
құжат алмасук мәселелерін шеше болуы қажет
жүйесі авиациялы алмайды
LanDos техникалық
университе
т
Қорытынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патнгттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс
орнын жасау
Іздеу тереңдігі: 2000 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патнгттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған (2 және 3 - кесте) аналогтардың қайсысы прогрессивтік
болады?
- № 2189623 патнгті бойынша АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау және № 2178578 патнгті бойынша A2A2-D автоматты өлшеу жүйесi
Табылған “2 және 3- кесте” аналогтарының қайсысын жобаланатын техника
объектісінде қолдану пайдалы болады?!
- № 2189623 патнгті бойынша Дербес компьютерді тексеруге, қамтамасыз
етуге және тестiлеуге арналған программалық жүйе
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды?
Ғылыми-техникалық және патнгттік құжаттарды зерттеу кезінде
өндірістік микроконтроллерды шығаратын Қазақстан фирмалары табылған жоқ.
Шетел фирмалары ішінде табылды:
- Мемлекеттік унитарлы кәсіпорын “Авиациялық жүйелердің мемлекеттік
ғылыми- зерттеу институты”
- ашық түрдегі акционер қоғамы “Всеросийский тепло-технический научно-
иследовательский институт”
4. Жобаланатын программа бойынша өнертабысқа өтініш материалдарын өңдеу
қажет пе?
Өтініш материалдарын өңдеу қажетті деп ойлаймын, себебі дипломдық
жобада терең басылым процессі жаза Р-130 микроконтроллер (көмегімен үнемді
де сенімді болады.)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Осы дипломдық жобада банктік жүйенің автоматтандырылуы қарастырылды.
Осыған сәйкес сол программалық қамсыздандыруға кеткен, жұмсалған техника
бұйымдарының технологиялық және экономикалық параметрлері туралы
ақпараттар коммерциялық құпия болғандықтан базалық нұсқа ретінде
жасалынатын өлшеу жүйелерінің біреуін таңдау керек. Оптималды еңбек
жағдайын құру кезінде орындалатын жұмыстардың қолайлылығын
қанағаттандыратын, энергияны және оператор уақытын үнемдейтін жұмыс орнын
дұрыс жоспарлау үлкен мәнге ие.
Кез-келген кәсіпорында ақпараттық-басқарушы жүйені құрудың маңызын
арттыру үшін, оны құруға арналған еңбектік, материалдық және қаржылық
шығындардың алдын-ала жоспарланғаны дұрыс. Бұл жағдайда банктің ақпараттық-
басқарушы жүйесін құруға кеткен шығындар программисттің жұмысына және
желіні жүктеуге кеткен машиналық уақыттың ақысына жұмсалған шығындардан
тұрады.
Шжалп=Шпр + Шмаш (адамсағ)
мұнда: Шжалп – құруға кеткен жалпы шығындар,
Шпр – программаны құрушының еңбек ақысына кеткен шығындар,
Шмаш – машиналық уақыт ақысына кеткен шығындар.
Сондықтан да жобаланушы бұйымның өзіндік құнын есептеу кезінде дәлме-
дәл есептеу әдісі қолдануы керек.
Өндірісте калькуляциялаудың (дәлме-дәл есептеу) әртүрлі әдістерін
қолданылады:
- тура
- есептеу-аналитикалық
- параметрлік
- комбинацияланған
- қайта бөлу
Бұлардың ішінде кеңінен таралғаны - есептеу-аналитикалық әдісі. Бұл
әдіс калькуляция статьялары**** бойынша интерфейсті платаның өзіндік құнын
есептеу үшін қолданылуы керек.
Бізге белгілі шығындар классификациясы бойынша калькуляция
статьясының келесі құрамы қабылдануы керек:
1. Материалдар
2. Қайтарылмалы қалдық (алынып тасталынады)
3. Сатып алынатын комплектеуші бұйымдар, жартылай фабрикаттар және қызмет
көрсетулер
4. Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы (еңбек ақы қорынан алынатын
сыйақыларды қоса есептегенде)
5. Өндіріс жұмысшыларының қосымша еңбек ақысы
6. Өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысынан әлеуметтік сақтандыруға кететін
салымдар
7. Өндірісті дайындауға және игеруге кететін шығындар
8. Мақсатық қолданылымдағы құралдар мен құрылғылардың тозуы және арнайы
шығындар
Зерттелетін банктік жүйе программалық қамсыздандыруының өзіндік құны
жобалаудың соңғы кезеңінде анықталады. Бұл уақытта өзіндік құнын дәлме-дәл
өлшеуге қажетті бастапқы мәліметтердің біразы болады (принципиалды сұлба
дайын, элементті база, сатып алынатын бұйымдардың спецификациясы жасалған,
жұмыс пен бөлшектердің кейбір түрлері бойынша технологиялық процесстер
дайындалған). Сондықтан да жобаланушы бұйымның өзіндік құнын есептеу
кезінде дәлме-дәл есептеу әдісі қолдануы керек.
3 Қазіргі кездегі банкілік жүйе
БАНК – бұл ақшалы құралдарды тартуға және қайтарымдылық, төлемдік
және мерзімдік шарттары бойынша оларды өз атынан орналастыру үшін құрылған
ұйым.
Банктердің негізгі тағайындалуы – несие берушіден алушыға және
сатушыдан сатып алушыға ақша құралдарының жылжуы кезіндегі іскерлік.
Банктермен бірге нарықта ақшалай құралдардың қозғалысын басқа да қаржылық
және несиелеуші – қаржылық ұйымдар орындайды: инвестициялық қорлар,
сақтандырушы компаниялар, брокерлік, дилерлік фирмалар және т.б. Бірақ,
қаржылық тәуекелшілдіктің субъекті ретінде банктің басқа субъектілерден
ерекшелендіретін екі белгісі болады:
Біріншіден, банктер үшін борыштық міндетемелерді ауыстырудың екі
түрлі сипаттамасы тән: олар өздерінің меншік борыштық міндетемелерін
(депозиттер, салымдық куәліктер, жинақтаушы сертификаттар және т.б.)
орналастырады, ал осының негізінде мобильденген құралдарды басқалармен
шығарылған борыштық міндеттемелерге және құнды қағаздарға орналастырады.
Бұл банктерді өздерінің қызметтерін қаржылық нарықта іске асыратын қаржылық
брокерлерден және дилерлерден ерекшелейді.
Екіншіден, банктерді заңды және жеке тұлғалардың алдында белгілі –
бір қаржы соммасымен шартсыз міндеттерді қабылдау ерекшелейді, мысалы,
депозиттік сертификаттарды шығару кезінде және т.б тұтынушының құралдарын
шоттарға және салымдарға орналастыру. Осы бойынша банктер әр түрлі
өздерінің жеке акцияларын шығару негізінде ресурстарды мобилдеуші
инвестициялық қорлардан ерекшеленеді. Соммасы бойынша тіркелген борыштық
міндеттемелердің банктер үшін тәуекелшілділігі жоғары, өйткені олар
нарықтық конъюнктурадан тәуелсіз толық сомманы төлеуге тиіс, ол уақытта
инвестициялық компаниялар өздерінің тәуекелшілдіктерін активтер мен
пассивтердің бағаларының өзгерісіне байланысты, өзінің акционерлерінің
ішінде таратады.
Коммерциялық банктердің сипаттамалық ерекшеліктері, оларды басқа
мемлекеттік банктерден немес несиелеуші ұйымдардан ерекшелейтін бір қасиеті
және қызметтерінің басты мақсаты – пайда табу болып табылады (нарқтық қарым
– қатынас жүйесінде олардың коммерциялық қызығушылығы осыда).
Қазақстан Республикасында банкілік түрдегі барлық несиелеуші ұйымдар
екі түрге бөлінеді: сәйкесінше банктер және несиелеуші ұйымдар. Банк деп
ҚҰБ негізінде заңды және жеке тұлғалардың ақшалай құралдарын тартуға және
қайтарымдылық, төлемдік және мерзімдік шарттары бойынша оларды өз атынан
орналастыруын және басқа да банкілік көптеген операцияларды жүзеге асыратын
коммерциялық ұйым танылады.
Банктер меншіктің кез келген түрінің негізінде құрыла алады – жеке,
акционерлік, аралас. Банктер сонымен қатар мемлекеттік түрде де бола алады,
олар өздерінің қызметін заңға сәйкес коммерциялық негізде де орындай алады.
Жарғылық капиталды құру үшін қазақстандық банктер үшін шет елдердің
инвестицияларын тарту рұқсат етілген.
Коммерциялық банктің қызметін басқарма басқарады. Ол акционерлер
жиналысының алдында және банк кеңесінің алдында толығымен жауапты болып
табылады. Басқарма келесі адамдардан тұрады: басқарма төрағасынан,
орынбасарынан және басқа мүшелерінен.
Коммерциялық банктердің маңызды функцияларының бір - несиеде істес болу,
оны олар ұймдардың немесе жеке тұлғалардың табысының қорларындағы айналым
процесінен уақытша босаған ақшалай құралдарды қайта тарату арқылы жүзеге
асырады. Коммерциялық банктердің істес функцияларының ерекшелігі – бұл
басты критерий болып ресурстарды тарату кезінде түскен пайданы қарыз
алушының ұстауы болып табылады. Ресурстарды қайта тарату шаруашылық
байланыста көлденең несие берушіден алушыға қарай жүреді, банктің
іскерлігімен аралық буындарсыз орындалады.
Коммерциялық банктердің маңызды екінші функциясы – шаруашылықтағы қорларды
ынталандыру. Экономиканы құрылымдық қайта құруды орындау басты түрде
шаруашылықтың ішкі қорының негізінде жүргізілуі керек. Шет елдік
инвестициялар емес, ал осылар экономиканы қалыптастыруға қажетті
құралдардың негізгі бөлігін құрау керек.
Ескере кететініміз, банкілік жүйе – бұл тек қана банкілер емес, ал сонымен
қатар несиелеуші ұйымдар (яғни, барлық банкілік операцияларды орындайтын
экономикалық ұйымдар), тағы да арнайы ұйымдар, олар банкілік операцияларды
орындамайды, бірақ банктер мен несиелеуші ұйымдардың қызметтерін қамтамасыз
етеді.
Банкілердің бүкіл қызметін автоматтандыруға көңіл бөлу бұл өте
қарапайым программалық – аппараттық құралдардан күрделі сәйкес техникалық,
технологиялық, кадрлық, потнгциялдық құралдарына біртіндеп эволюциялық
ауысу болып табылады.
Қолданылатын техниканың саны негізінен банктердің мөлшерімен
анықталады, бөлімшелерінің бар болуымен, байланыс көлемімен және басқада
факторлармен. Соңғы кезде жұмыс көлемінің, қызмет көрсетудің түрлерінің,
бөлімшелерінің, тұтынушылар мен байланыстың өсуіне байланысты банктерде өте
қуатты компьютерлермен жабдықталу тнгденциялары пайда бола бастады.
Сонымен қатар банк аралық телекоммуникация құралдарының дамуының
жылдамдығын ескерген жөн.
SWIFT әлемдік бірлестік кең таралуын тапты. SWIFT мүшесі болып
табылатын қазақстандық банктердің саны жақын арада өсуі мүмкін. Әр түрлі
Клиент – банк түріндегі телекоммуникациялық жүйелер де таралуан тапты.
Банкілік, қаржылық және басқада құрылымдардың өнімділіктерін арттыру үшін
UNIX операциялық жүйелерінің жеткізілулері де артуда.
Жаңа технологияларды құру жалпы жүйелік принциптерден басқа банкілік
жүйелердің құрылымдарының және банкілік қызметтің ерекшеліктерінің есебін
талап етеді. Ең бастысы – бұл ұйымдық әрекеттесудің күрделілігі. Жаңа
ақпараттық технологияның негізіне желілік архитектура, ДЭЕМ кең қолданысы
және олардың базасында мамандандырылған АЖО салынады. Әр түрлі басқару
деңгейлі АЖО - ы құрылуда – басшылардың, банк бөлімшелерінің
қызметшілерінің, жұмысшылардың және басқа мамандардың. Банктің
ұйымдастырушылық құрылымы 1 суретінде көрсетілген.
Сурет 3.1 Банктің ұйымдастырушылық құрылымы
Қазіргі кездегі коммерциялық банктің қызметінің маңызды аспектісі
валюталық операциялар болып табылады. Дәл осы уақытта елімізде валюта
айырбастау пунктерінің саны артуда, ұсыныстар сұраныстан асып барады, оның
нәтижесінде валюталық операциялардың рентабельділігі кемуде.
Коммерциялық банктердің айырбастау пункттерімен байланысты бір
мәселесі – бұл әр түрлі типті қызмет көрсетулерді шешудегі салынған
күштерді шоғырландыру және бұл қызметтердің эффектілігін арттыру, қағаз
құжаттардың санын азайтып, клиентураны арттыру. Бұл мәселелерді эффектті
түрде шешу үшін негізгі операцияларды, яғни айырбастау пунктерінде жүзеге
асырылатын операцияларды автоматтандыру қажет [3].
Жүйені жобалаушылардың алдында келесідей мақсаттар болды:
- валюталық операциялар бойынша ақпаратты өңдейтін айырбастау пунктеріндегі
және банктің басқа бөлімшелеріндегі жұмысшылардың еңбек өнімділігін
арттыру;
- тұтынушыларға қызмет көрсетуді жақсарту, айырбастау пункттерінің
өткізушілік қабілеттілігін арттыру;
- аз мамандандырылған, қол жұмысымен айналысатын персоналдың санын
қысқарту;
- банктің жалпы автоматтандырылған жүйесіне Айырбастау пункті жүйесін
қосу;
Айырбастау пункті автоматтандырылған жүйесі келесідей мәселелерді
шешеді:
- шет ел валютасын айырбастау, сату және сатып алу бойынша операцияларды
орындау;
- талап етілген периодта валюта курсын өзгерту және орнату;
- валютаның жалпы реестрін жүргізу;
- кассадағы бар ақшаның мөлшерін тексеріп отыру;
- қажетті есептілік құжаттарын дайындау: айырбастау пунктінің кассирінің
есептілік анықтамасы, орындалған операциялардың реестрін дайындау ( ҚР
Ұлттық Банкінің 113-И анықтамасына сәйкес).
Жүйе тексеріліп, оның апробациясы жүргізілді.
Айырбастау пункті жүйесін функциялаудың ерекшелігі еңгізіп –
шығару, оқу, жазу, мәліметтерді беру операцияларының үлкен көлемділігі
болып табылады. Сонымен қатар бұл ОЖ – нің өнімділігіне қойылатын талапты
арттырады, сондықтан Windows2000 және WindowsXP қолданылу бұлардың алдыңғы
версияларына қарағанда қажетті болып табылады.
Windows2000 ОЖ – нің тағы бір ерекшелігі жақсы графикалық
интерфейсінің бар болуы.
Айырбастау пункті жүйесін апробациялау процесі кезінде оның ішінен
функционалды тәуелсіз құрылым ретінде Айрбастау пункті АЖО – н шығару
қажеттілігі туындады. Жоғарыда айтылғандар дипломдық жұмыстың мазмұны болып
табылатын мәселелерді құрастыруға көмектеседі.
Жүйенің негізгі функционалды модульдері:
Кассирдің АЖО - ы.
Администратордың АЖО – ы.
Бухгалтердің АЖО - ы.
4 Аналитикалық бөлім
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік технологиялар
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ – ң ерекшеліктері
Біздің елімізде банкілік технологиялардың автоматтандырылуы дамудың
бірнеше сатысынан өтті.
Бастапқыда бұл жеткілікті қарапайым программалық өнімдер болды, олар
МББЖ–ның дәстүрлі базасында банкілік қызметтің жеке аспектілерін
автоматтандырды.
Банкілік технологияларды автоматтандыру процесі 80 – ші жылдардың
аяғында 90 – шы жылдардың басында жаңа сатыға көшті. Бұл 1989 жылдың
банкілік реформасымен тікелей байланысты.
Қаржылық және қорлық нарықтардың дамумен КБ – дің қызметтік сфералары
мен өңделетін ақпараттың көлемі арта бастады.
Жаңа шарттарда банкілік қызметті кешенді автоматтандыруға көшу
міндетті болып табылды.
Банкілік технологиялардың программалық құралдарының нарығында
келесідей жеткізу ұйымдары пайда болды: Программ банк, Инверсия,
Асофт, Rstyle, Diasoft және сұранысты белсенді түрде қанағаттандырып
келе жатқан басқада ұйымдар.
Банктердің автоматтандырудың жүйесін таңдау ережеге сай, келесідей
қатынасқа байланысты: бағасы – дәйектілігі - өнімділігі.
Әр түрлі компьютерлік парктері, бөлімшелері мен құрамаларының кең
желісі бар көптеген банктерге тек қана өздерінің желілік интеграциясының
мәселесін шешу емес, сонымен қатар ақпараттық технологияның бүкіл жүйелі
инфрақұрылымын жоспарлауға көшуі керек.
Инфрақұрылымның 5 құраушысын бөле қарастыру керек:
- ақпараттық қамсыздандыру (АҚ);
- техникалық жабдықтау;
- программалық құралдар;
- байланыс және коммуникация жүйелері (ішкі және сыртқы);
- қауіпсіздік, қорғаныс және дәйектілік жүйелері;
Ақпараттық қамсыздандырудың құрамы, оның ұйымдастырылуы банктің
алдында тұрған мәселелер легімен анықталады. Кез келген банк үшін
дәстүрлісі операциялық (есепті – кассалық) қызмет болып табылады. Жұмыстың
бұл учаскісін автоматтандыру бүгінгі күндегі орташа және кіші банктердің
маңызды мәселелерін шешуге мүмкіндік жасайды. Бұндай қараста банкілік
технология Банкінің операциялық күні (ОПК) программалық өнімнің негізінде
жасалады. Ол өзіне келесідей программаларды қосады: Банкілік келісімдерді
жүргізу, Толем тапсырыстары, Касса, Саудалық емес операцияларды
жүргізу, Ауыстыру операцияларын жүргізу және т.б.
Банкілік қызметті автоматтандырудың жинақылығын қамтамасыз ету үшін
кез келген уақытта банктің жағдайын бағалай алатын, өзінің бөлімшелерімен
жылдам ақпарат алмастыра алатын және басқа функцияларды орындайтын бір
қатар программалық құралдар қажет. Бұған жаңа айтылған Клиент – банк
жүйесін жатқызуға болады [4].
Банкілік қызметтің маңызды дәстүрлі бағыты – банктің табысының 75% -
н құрайтын несиелеу операциясы болып табылады. Бұл қызметті автоматтандыру
төлемдерді бақылауды автоматтандыруды ғана емес, сонымен қатар банктің
жағдайын болжауға көмектеседі [5].
Дәстүрлі бағыттан басқа қызметті ұйымдастырудың кешенді жүйесіне
бағалы қағаздармен жүргізілетін істерді, дилингті, биржалық операцияларды
және т.б. операциялар мен істерді автоматтандыру мәселесі кіру қажет.
2.1 – суретінде АБЖ – гі операцияларының есебінің сұлбасы келтірілген.
Сурет 4.1 АБЖ – гі операцияларының есебінің сұлбасы
Автоматизацияның кешенді мәселелерін шешу қазіргі кездегі
программалық – аппараттық құралдарды тарту арқылы ғана мүмкін. Сондықтан
қазір банктердің қуатты компьютерлер мен дамыған ОЖ алу тнгденциясы
белгіленді. Осымен қоса, банктер өздерінің ОЖ – н жасауда. Банктердің
желілік технологияны қолданылулары артуда.
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы
АБЖ – ді жобалау және функциялау эксплуатацияның қажетті дәйектілігін
қамтамасыз ететін, еңбекті, уақытты, ақшалы құралдарды тиімді пайдалануды
қамтамасыз ететін жүйенің жалпы теориясының, жүйелі жобалаудың, ақпараттың
теориясының және басқа да ғылымдардың әдістерінің маңызды қалыптарын
көрсететін жүйелі техникалық принциптерге негізделеді.
АБЖ – нің ақпараттық қамсыздандырылуы (АҚ) банктің ақпараттық моделін
білдіреді. Машинаның ішіндегі және сыртындағы АҚ болып бөлінеді:
- машинаның сыртындағы – бұл банктегі барлық ақпараттардың жиынтығы,
сонымен қоса өзіне ақпараттың, құжаттардың, ақпараттық ағындардың
құжат айналымдарының элементтерінің кодталуының және
классификациясының әдістерін қосады;
- машинаның ішіндегі – бұл құрамы, белгіленуі және арнайы ұйымдасқан
массивтер бойынша әр түрлі машиналық тасығыштардағы мәліметтер.
Банкілік байланыстардың қазіргі кездегі жүйелері банкілік қызмет көрсетудің
және банкілік қызметтердің түрлері бойынша құрылады, олар банкті
функциялаудың есепті – кассалық, несиелік, депозиттік, бухгалтерлік,
нормативтік, заңдық, қорлық, инвестициялық және басқа аспектілерін
көрсетеді.
Аналитикалық және құрама көрсеткіштердің көмегімен активтердің және
пассивтердің, кірістер мен шығыстардың, активті және пассивті операциялар
бойынша ақшалы ағындардың құрылымдары талданады. Банкілік қызметтің
көрсеткіштері депозиттердің, несиелердің, меншікті және тартылған
құралдардың қатынастарын сипаттайды, осы немесе басқа операциялардың
меншікті салмағын анықтайды.
Машинаның сыртындағы АҚ – ң мәнді бөлігін құжаттар құрайды. Машинаның
сыртындағы АҚ – ды өңдеген кехде құжаттарға, ағымдағы және нәтижелі
ақпаратты сақтағыштың ең таралған түрі ретінде, толтырылу тәртібіне,
мазмұнына, олардың формасына бір қатар талаптар қойылады. Балаптардың
біріктірілген түрі құжаттардың унифицирленген жүйесін құрайды. Банкілік
жүйенің унифицирленген типтік құжаттары автоматтандырудың эфектілігін
арттырады. Бұндай құжаттарға төлем тапсырыстары, чектер, кассалық ордерлер,
банкілік выпискалар және басқалары жатады. Унифицирленген құжаттар ҚР – ң
барлық жерлері үшін шығарылады, ҚР – ның және ҰБ –ң Қаржы минисрлігімен
бекітіледі.
Қазіргі кездегі АБЖ ақпаратты кез келген түрде алуды рұқсат етеді:
басылған құжаттар түрінде, экрандық түрде, машиналық тасығыштардан; олар
мәтіндік, кестелік және графикалық түрде беріле алады.
Машинаның ішіндегі АҚ банкілік жүйенің әр түрлі мамандандырылған
талаптарын қанағаттандыру үшін ақпараттық ортаны қалыптастырады.
Ол өзіне машиналық тасығыштағы арнайы ұйымдасқан ақпараттың,
техникалық құралдардың жеңіл қабылдауы, өңдеуі, беруі үшін барлық түрін
қосады. Сондықтан, ақпарат файлдар, МБ, банкілік мәліметтер түрінде
беріледі.
Қазіргі кездегі банкілік технологиялар тек қана МБ – мен жұмыс
істейді. Мәліметтер қрын жобалауға арналған сияқты оны басқаруға және
қолдауға арналған әр түрлі программалық құралдар бар – бұл, бәрінен бұрын,
МББЖ. Орындайтын функцияларына байланысты олардың спектірі қарапайым және
күрделі өңдеулерден тұра алады.
Банкілік жүйелердің машинаның ішіндегі АҚ – на бір қатар талаптар
қойылады. Олардың ең маңызды дегендерін қарастырайық:
Жүйе мәліметтерді мәтіндік және DBF – форматтарында экспорттауды
(импорттауға) мүмкіндік беру керек, ол арнайы программалармен, электронды
кестелермен ақпараттарды алмастыруда көмектеседі, ал жүйеден экспортталатын
құжат электронды пошта арқылы жіберіле алады.
Банкілік жүйенің машинаның ішіндегі АҚ – ы уақыттың нақты масштабында
орындалуы керек, ол кезде бір қолданушының мәліметтерге енгізген өзгерісі
басқа қолданушыларға да мәлім болуы керек. Ескере кететініміз, нақты
уақыттың дәл режимін МБ серверінің архитектурасына негізделген (Clarion,
Oracle және т.б.) желілік МББЖ – ны қолданылатын жүйелер ғана қамтамасыз
ете алады, ал файл – сервер моделіне негізделген (Clipper, dBase және
т.б.) МББЖ – ны қолданылу кезінде нақты уақыт режимі эмитірленеді.
Қазіргі кезде кең таралған МББЖ NOVELL фирмасының Btrieve Tecors
Manager. Btrieve программалық өнімі Net Ware ОЖ – нің бөлігі болып
табылады және банкілік жүйенің ресурстарын эффектті және дәйекті
қолданылуды рұқсат етеді. Btrieve мүмкіндіктер жиынының ортасынан
негізгілерін айта кетейік:
мәліметтерге көп қолданушылардың кірісі кезіндегі жоғары өнімділікті
қамтамасыз ететін клиент – сервер әрекеттесуші моделдерін шығару;
әр түрлі программалау тілдері (C, Pascal, Assembler және басқа) бар
интерфейс;
өлшемі 4 Гбайтқа дейін жететін файлдарды басқару;
әр түрлі файлдардағы логикалық байланысты өзгерістерді орындаға мүмкіндік
беретін транзакцияны өңдеу;
файлдардағы барлық өзгерістерді жүйелі журналдау;
жүйелі ресурстарды қолданылудың мониторингі.
4.1.3 АТФ банкінің АБЖ– нің техникалық қарулануы
Қазіргі кездегі банкілік жүйелердің аппараттық құралдары бар, оған
кіретіндер:
есептеуші техниканың (ЕТ) құралдары;
локалды есептеуші желілердің (ЛЕЖ) қондырғылары;
телекоммуникация және байланыс құралдары;
әр түрлі банкілік қызмет көрсетулерді автоматтандыратын қондырғылар:
автоматтар-кассирлер және т.б.
Банкілік жүйенің эффектілі жұмысына және функционалды мүмкіндіктеріне
әсерін тигізетін маңызды факторлар бұл техникалық құралдардың құрамы,
олардың архитектурасы және базалық (жүйелік) ПҚ – ң жинағы, оның негізінде
жүйенің қолданбалы бөлігі құрылады.
ЕТ құралдарын қолданылу, негізінен IBM – ге келістірілген, дербес
компьютерлерге арналған. Орталықтандырылған серверлері бар локальді жүйелер
кеңінен қолданылады. Ірі банктер үшін ақпараттық жүйені құру өте қуатты
орталықтандырылған мини ЭЕМ негізінде орындалады. Орталықтандырылған ЭЕМ
ретінде мысалы, көп процессорлы жүйелер, сонымен қатар RISC –
процессорындағы жүйелер қолданыла алады.
Ақшамен жұмыс істеу кезіндегі банкілік операцияларды автоматтандыру
валюталардың және бағалы қағаздардың детекторларын, купюралардың және
тиындардың есептеуіштерін, банкноттарды қаптағыштарды, қағаздарды және
құжаттарды жоюға арналған машиналарды қолданылуды қарастырады. Бұл
қондырғылар операциялардың үлкен көлемінде жұмыстың еңбек сіңіргіштігін
азайтуға, кассирлердіңуақытын үнемдеуге көмектеседі. Жалған ақшадан қорғану
банктің айырбастау пунктеріндегі және көптеген бөлімшелеріндегі
айналымдарының кезінде ақша құралдарының дұрыстығын және оладың сақтығын
қамтамасыз етеді.
Автономды банкілік технологиялардың өнімділігі мен дәйектілігін
арттыру мақсатында компьютерлер белгілі – бір қосымша техникалық және
программалық құралдар арқылы желілерге қосылады. Банкілік қызметтің
практикасында ЛЕЖ кең таралған.
Қондырғыны ЛЕЖ – ге қосу үшін желінің компоненттерін қосатын бір
каналдың болғаны жеткілікті, оған қоса әр түрлі қондырғылардың физикалық
бірлігін қамтамасыз ететін желілік адаптерлер керек.
Қолданушыларға қызмет көрсетудің режимдері жүйеде файл – сервер
және клиент – сервер ретінде ұйымдастырылады. Екі модельдің сұлбалары
жалпы бірдей болса да, күрделілігі, жұмыс көлемдері, функциялары,
программалық – техникалық қамсыздандырылуы әр түрлі.
4.1.4 АБЖ – ң программалық қамсыздандырылуы
БЖА – ны функциялаудың ерекшелігі – қысқартылған уақыт мерзімінде
мәліметтердің үлкен көлемін өңдеу қажеттілігі болып табылады. Осындай кезде
негізгі ауыртпашылық енгізу, оқу және мәліметтерді беру операцияларына
түсіріледі. Сондықтан, базалық құралдар өздерінің өнімділіктерін жоғалтпай
үлкен мәліметтер қорына кіретін рұқсатқа ие болуы керек.
Спектрде желілі функцияның базалық құралдарының бар болуы – қазіргі
кездегі БЖА – дың ажырамас атрибуты болып табылады (көп деңгейлік
қамтамасыз етіледі, әр түрлі программалық платформалады (DOC, NetWare,
Windows NT, UNIX және басқа) біріктіру мүмкіндігі қамтамасыз етіледі).
Банкілік жүйелермен іске асырылатын функциялардың тізімін екі бөлікке
бөлуге болады:
Міндетті;
Қосымша,
Біріншісіне кез келген банкте орын алатын қызмет бағыттарын жатқызуға
болады. Екіншісінің таңдалуы банктің мамандануына байланысты.
АБЖ – ң қолданбалы сипаттамалары функционалдық қасиеттерінен басқа,
интегрирлеудің, конфигурациялаудың, жүйені ашу және қалыпқа келтіру
талаптарына жауап беруі керек.
Банкілік жүйенің конфигурирленуі жүйенің әр түрлі конфигурациясын
алудың мүмкіндігін білдіреді. Осымен қатар жүйенің кейбір сипаттамаларын
ескеру керек: модульдер және олардың орындайтын функциялары, модульдердің
автономдылық дәрежесі, модульдер арасындағы байланыс және олардың
орындалуының формалары, жүйенің мүмкін болатын конфигурациялары, оның
минималды құрамы, кеңейту нұсқаулары.
Барлық банкілік операцияларды біріктіретін, интегрирленген АБЖ банкті
басқару дәрежесін арттырады. Бұндай жүйе банктегі барлық функционалдық және
ақпараттық байланыстарды көрсетеді және кез келген дәрежедегі мәліметтерге
кірісті қамтамасыз етеді.
Жүйенің ашықтығы онда дамудың және модификацияның құралдары бар
екендігін болжайды. Қазіргі кездегі әдістемелер және программалық құралдар
мұндай мүмкіндікті бере алады. Олар құралдардың CASE атауын алды, ПҚ – ы
автоматтандыруды рұқсат етеді. Жүйені қалыпқа келтіру банктің технологиясын
бейімделу үшін қажет.
4.1.5 АБЖ – ң салыстырмалы талдануы
Банкілік жүйелерді олардың әр түрлілігіне байланысты салыстырмалы
бағалау күрделі процесс болып табылады. Ол өзіне жүйенің архитектурасын,
базалық программалық құралдарды (MS DOS – тан бастап, Unix – ке дейін),
функционалдық мүмкіндіктерін қосады.
Отандық банкілік жүйелердің даму тарихы көрсеткіштердің банкілік
істің дамуына сәйкес келетіндігін көрсетеді. Қазіргі кезде көп
эксплуатацияланатын жүйелер DOS-кешендері сияқты Windows – та болып
табылады. Бұндай кемшіліктеріне қарамастан олар көптеген банктерде
қолданыста болып отыр.
Кесте 4.1 Таңдалған параметрлердің салыстырмалы талдануы
ВАЛЮТАЛЫҚ ВАЛЮТАЛЫҚ БИСКВИТ АЙЫРБАСТАУ ПУНКТІ
Өнім КАССИР КАССА АБЖ АЖО АЖО
АЖО АЖО
Сипаттамасы
Технические требования (минимальные)
Процессор, Pentium 166 Pentium-133 Pentium – 400 Celeron-300
МГц
ЖЕСҚ, MB 32 16 128 32-64
Қатты 10 5 140 5
дисктегі
орын, mB
Иілгіштігі
Кодының толығымен толығымен бөлшектелген Жоқ
ашықтығы
Программалау Visual FoxPro Cliepper PLSQL C++
тілі
Операциялық DOS DOS WinUnix Windows 98,2000,XP
жүйе
Компоненттер -- Локалды BTRIEVEКлиент ORACLE Ms OFFICE
қажет етіледі 98,2000,XP
Қуаты
МББЖ FOX PRO BTRIEVE ORACLE dBASE
АрхитектурасыФайл-сервер Файл-сервер Клиент-сервер Файл-сервер
Бір уақытта 1 1 1 1
жұмыс
істейтін
қолданушылар
саны
Кесте 4.1 жалғасы
Функционалдылығы
Қолданылу күрделі күрделі орташа жеңіл
қарапайымдылы
ғы
Сыртқы бөлшектік иә иә бөлшектік
жүйелермен
интеграциялан
уы
Құжаттық жәнежеткілікті жеткілікті жеткіліксіз жеткілікті
анықтамалық
ақпарат ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жобаның тақырыбы: АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс
орнын жасау
Түсіндірме жазба 63 беттен, 22 суреттен, 10 кестеден және 1 қосымшадан
тұрады.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҮЙЕ, АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК, АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ,
ВЕКСЕЛЬ, КАРТОЧКА, АҚПАРАТТЫҢ ҚҰПИЯЛЫҒЫ, БАНКТІК ОПЕРАЦИЯ, ТӨЛЕМДЕР,
МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ, ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰЖАТАЛМАСУ, АҚПАРАТТЫҚ ҚАМСЫЗДАНДЫРУ
Жобаның мақсаты: Семей қалалық АТФ банкінің филиалының клиенттермен
жұмыс істеуге арналған электронды құжаталмасуын жасау.
Дипломдық жобада банктік органдардың жұмысын автоматтандыруға арналған
жаңа клиенттік программалық қамсыздандыру жасалды. Бұл программалық
қамсыздандыру барлық стандарттарға сай.
Сонымен қатар дипломдық жобаны орындау барысында осы программалық
жүйенің қауіпсіздік шаралары мен экономикалық тиімділігі есептелді.
Программаның экономика жағынан өте тиімді, қолайлы екендігі дәлелденді.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 Патенттік 6
ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық-экономикалық 12
негіздеме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
3 Қазіргі кездегі банкілік 14
жүйе ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
4 Аналитикалық 18
бөлім ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік 18
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ – ң 18
ерекшеліктері ... ... ... ...
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.1.3 Қазіргі кездегі АБЖ– дің техникалық 21
қарулануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
4.1.4 АБЖ – ң программалық 22
қамсыздандырылуы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.5 АБЖ – ң салыстырмалы 23
талдануы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1.6 АБЖ құрамындағы 24
АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ..
4.2 КБ орындалатын валюталық 25
операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3 Айырбастау пунктінің қызметін 27
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Валюталық касса автоматтандырылған 29
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4.1 Айырбастау пунктінің жұмыс 29
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
4.4.2 Ақпараттық қамсыздандыруды 30
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4.3 Қолданылатын программалық 30
қамсыздандыру ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
4.4.4 Валюталық касса автоматтандырлаған жүйенің 31
кемшіліктері ... ... ... ... .
5 Айырбастау пункті жүйесі құрамындағы
валюталық кассир АЖО – ң программалық
қамсыздандырылуын 33
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
Негізгі 33
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Өңдеу кезінде қолданылатын 34
технологиялар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
5.3 Ақпараттық базаны 36
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
5.4 Айырбастау пункті жүйесінің аппараттық 37
қамсыздандырылуы ... ... ... ...
6 Айырбастау пунктінің жұмыс 38
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
6.1 КАССИР 38
АЖО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
7 Еңбекті қорғау.ЭЕМ-мен жұмыс істеу кезіндегі еңбек қорғау:ЭЕМ-ның
операторының жұмыс орнын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
8 Экономикалық есеп 52
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... .
8.1 Банктік жүйе программалық қамсыздандырудың құнын 52
есептеу ... ... ... ... ..
Қортынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Қоланылған әдебиеттер 60
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Кіріспе
Еліміздің банкілік жүйесін коммерциализациялау, қаржылық институттар
арасындағы бәсекелестікті күшейту жаңа ақпараттық технологияларды
қолданылуды талап етеді.
Қазіргі кезде банктерде негізінен автоматтандырылған банкілік жүйелер
(АБЖ) қолданылады, олар басшылыққа, қызметкерлерге және аналитиктерге
қолайлы болатын түрде нақты және толық ақпаратты қамтамасыз етеді.
90 – шы жылдардың басында, банктерді кешенді автоматтандыру өніміне
сұраныстың артқан кезінде, қолданушылардың көпшілігі өздеріне болашақ
банкілік жүйеніің қандай болатындығын әлсіз елестетті. Дәл сол кезде,
қарапайым жүйелер пайда бола бастады, олардың құрылу концепциясы негізгі
құрылымдық бірлікке сияқты қатаң түрде проводкаға бағытталды. Сервистік
мүмкіндіктері бойынша жүйенің жұмысы жақсы болды, ал олардың дәйекілігі
туралы айту мүмкін емес, өйткені олар МББЖ FOXPRO, dBase, Paradox немесе
Btrieve негізінде қолданылуымен қатар тізе үстінде дайындалған болатын.
Әрине, тапсырмаға осындай көз қараспен келу - өткізудің универсалды
құралдары, тапсырманың салыстырмалы қарапайымдылығы (көптеген банктер
жүйеден тек қана минимумды талап еткен), тапсырушының тапсырманың
күрделеніп кетуіне дайын болмауы – бизнестің табысының шамасы келіп тұрған
банкілердің өздері жүйелерді ойлап табуына әкелді.
Өкінішке орай, технологиялық жоспарда құрылымы бойынша артта қалып
қалу өкениетті экономикалық қоғамға жоғары жылдамдықпен аттағалы тұрған
кезде банкілік жүйедегі АТ дамуына үлкен кері әсерін тигізді. Бүгінде де,
АТ мәнін ұққан әрбір адам, ал біздің мамандарды дайындау дәрежесі
батыстықтармен бірдей болғанда, FOXPRO негізінде жасалған әлсіз жүйемен
жұмыс істейтін және бірнеше есепті операцияларды қолмен орындайтын
банктерді оңай таба алады.
Бірақ, банктердің санының артуымен, олардың арасындағы
бәсекелестіктің артуымен программалық қамсыздандыруға деген қолданушылардың
талап ету деңгейі де артты. Проводканың орнына біртіндеп қызмет көрсету
немесе банкілік өнім ұғымдары келе бастады, автоматтандыруды
басқарушылар, МББЖ – ның, жалпы дәйекті банкілік жүйені құрудың мүмкін
болатын негізі екендігін түсінді. Қолданушылар өздерінің назарын нарыққа
аудырды, ал ол уақытта нарықта үнсіздік болды. Нақтырақ, ескі әдістерді
ұсынды және арықарай дамудың перспективтері тұманды болды. Осы кезеңді
бастарынан кешірген банктер жаңа платформаның, концепциялардың негізінде
жарқын болашақ үшін күреске шықты. Банктердің АТ менеджерлерінің
ауыздарынан UNIX, клиент-сервер, үш буынды архитектура сөздері шықты,
осы кезден бастап банктер жаңа күшпен өздерінің өңдемелерін шығаруға
кірісті. Талап етілген нәтижені алу көбінің қолынан келмеді. Неге? Бүгінгі
таңда банкілік қызметті автоматтандыру үшін МББЖ негізінде жасалған ірі,
кешенді түрде жасалған программалық қамсыздандырулар өздерінің
басқармаларында толығымен тек қана бір жобамен айналысатын жүздеген
аналитикерді, жобалаушыларды, программиасттерді, сынақтаушыларды ұстайды
[1].
Ақпаратты берудің және өңдеудің электронды жүйесін енгізу, банкілік
қызметтің барлық бағытын қамтып, универсалды және жалпылама сипатқа ие
болып отыр. Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар банк бөлімшелерінің
жұмысын координаттауға, банк аралық байланыстарды кеңейтуге мүмкіндік беріп
отыр. Мамандардың жұмыс орнындағы банкілік операцияларды автоматтандырудың,
банкілік қызмет көрсетулердің ақпараттық технологияларының жаңа
мүмкіндіктері банкілік қызметті талдаудың мәселелерін кешенді түрде шешуге,
халықаралық, аймақаралық және аймақтық банкілік жүйелерді құруға және
өңдеуге мүмкіндік береді.
Банктердің ақпараттық және басқа технологияларын автоматтандыру
стратегиялықмәселелерді шешумен істес болып келеді. Банктердің бәсекелестік
позициясына әсерін тигізетін тұтынушыларға қызмет көрсетуді автоматтаныру
бойынша негізгі бағыт ұстап қалуларды азайту және қызмет көрсетудің сапасын
арттыру.
Электронды техника мен технологияның жетістіктері қызмет көрсетудің
принципиалды жаңа түрін ұсынды – қаржының жеткілікті массасында басқаруды
автоматтандыру жүйесі. Бұл жүйе барлық банкілік шоттар туралы ақпаратты
береді, ақшалай құралдардың қозғалысын реттеуге және болджауға мүмкіндік
береді, ақшалай жұмыстардың еңбек сіңіргіштігін төмендетеді, қағазсыз
технологияға күшуге мүмкіндік береді.
Қағазсыз технологияның оңтайлы аспектілері:
- қажетті мәліметтерді тез жіберу мүмкіндігі;
- сақтаудың бірегейлігі;
- жақсартылған қауіпсіздік;
- құжаттарды өңдеудің еңбек сыйымдылығының кұрт төмендеуі;
Банкілік қызметтің аналитикалық мәселелерін шешу қаржылық нәтиделерді
анықтау қажеттілігімен, даму бағыттарын болжаумен, экономикалық негіздеудің
және мақсатының бағалануымен іске асырылады. Аналитикалық есеп – қисаптарын
автоматтандыру еліміздің практикасында жеке программалық өнімдерде іске
асырылады және кеңінен тарала қойған жоқ.
Отандық нарықта БЖА класстары құрылды, олардың әр біреуінің өзінің
тек қана шектеулі бір спектірдегі операцияларды орындайтын жаңа қалыптасып
келе жатқан банктерінен бастап қолданушыларына дейін бар. БЖА – да
қолданушыға қажетті функциялардың жиыны бар.
Нарықта БЖА – дың дамуның бірегей магистралды бағыты жоқ, ал жүйенің
жаңа класстарының пайда болуы банкілік істің даму ерекшеліктерімен және
интнгсивтілігімен анықталады.
Банкілік технологияны автоматтандырудың актуалды процестері 80- ші
жылдардың аяғында 90—шы жылдаржың басында шыға бастады. Нақты түрде бұл
банкілік реформалармен байланысты, яғни еліміздегі бар банктер мемлекеттік
банктермен бірдей болып еркіндіктерін алған кезде, банкілік қызмет көрсету
нарығында жаңа коммерциялық банктер пайда бола бастады. Осылайша, банкілік
ақпараттың өңделуінің жүргізілуіне негіз болатын есептелінгенген сандар
банкілердің қаржылық жағдайларын болжау және талдау үшін, қол жұмыстарын
азайту үшін қажетті қызмет көрсетудің бүкіл спектірін көрсете алмады.
Компьютерлік банкілік платформа – белгілі – бір маманданған деңгейде
банкілік істерді жүргізу әдістемелерін қосатын жаңа АТ базасында банкілік
мәселелерді шешетін программалық – техникалық жабдықталуы. Елдік банктердің
автоматтандыруға кеткен шығындары шет елдікіне қарағанда төмен, ол жалпы
шығынның 10 - 15% құрайды. Банктердің автоматтандыру жүйелерін таңдау
ережеге сай, келесідей қатынастарға байланысты: бағасы – дәйектілігі -
өнімділігі. Бұл мәселе көптеген бөлімшелермен, тұтынушылармен, басқа
банктермен мәліметтер алмастырудың жоғары жылдамдығын қолдау қажеттілігі
туындаған кезде күрделенеді. Бұл байланыста банктер тек қана техникалық
қамсыздандыруды емес, сонымен қатар АТ – ның жүйелі инфрақұрылымын
жоспарлау керек.
Инфрақұрылымның 5 құраушысын бөле қарастыру керек:
- ақпараттық қамсыздандыру (АҚ);
- техникалық жабдықтау;
- программалық құралдар;
- байланыс және коммуникация жүйелері (ішкі және сыртқы);
- қауіпсіздік, қорғаныс және дәйектілік жүйелері;
Ақпараттық жабдықтаудың құрамы, оын ұйымдастыру есептерді
құрастырумен анықталады. Кез келген банкпен шешілетін ең дәстүрлі
тапсырмалар – операциялық (есепті – кассалық) қызмет. Бұндай жағдайда
банкілік технология Банкінің операциялық күні (БОК) программалық өнімнің
негізінде құрылады, ал енгізілетін есептер кешені кез келген уақыт
мерзімінде банкілік қызметтің операциялық талдануын жүргізуге мүмкіндік
береді. Банкілік қызметті кешенді автоматтандыруды қамтамасыз ету үшін бір
қатар программалық құралдар қажет және олардың барлығы интегрирленген болуы
тиіс.
Клиент – банк жүйесі тұтынушыға банкпен қарым – қатынастағы барлық
мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Несиелеуді автоматтандыру тек қана
төлемдердің өтуіне автоматты бақылауды қамтамасыз етіп қоймай, сонымен
қатар кез келген уақыттағы банк жағдайын болжауға мүмкіндік береді. Бұл
функциялар комплектілеуші программалар шегінде ғана автоматтандырыла алады.
Банкілік келісімдерді жүргізуге ақпараттық банкілік құралдарды
тиімді пайдаланылу сұрақтарын шешу бойынша көптеген аналитикалық мәселелер
жатады.
БЖА – дың негізінде – жаңа ақпараттық технологиялар (ЖАТ),
мәліметтерді өңдеудің технологиялық модельдері – терминологиялық процестер,
локальді және таратушы желілер, машиналық графика жүйелері, электронды
пошта және т.с.с жатыр.
Банк қызметінің сапалы эволюциясы, олардың талаптары және қаржылық
мүмкіндіктері АТ автоматтандыруға көз қарасты өзгертеді. Базалық құралдар
БЖА – ң эксплуатациясын қамтамасыз ету үшін, программалық құралдардың
қолданбалы бөліктерін өңдеу үшін қолданылады (операциялық жүйелер, МББЖ
және т.б. жүйелі белгіленуі бар программалық құралдар) [2].
БЖА – ны функциялаудың ерекшелігі – қысқартылған уақыт мерзімінде
мәліметтердің үлкен көлемін өңдеу қажеттілігі болып табылады. Осындай кезде
негізгі ауыртпашылық енгізу, оқу және мәліметтерді беру операцияларына
түсіріледі. Сондықтан, базалық құралдар өздерінің өнімділіктерін жоғалтпай
үлкен мәліметтер қорына кіретін рұқсатқа ие болуы керек.
Спектрде желілі функцияның базалық құралдарының бар болуы – қазіргі
кездегі БЖА – дың ажырамас атрибуты болып табылады (көп деңгейлік
қамтамасыз етіледі, әр түрлі программалық платформалады (DOC, NetWare,
Windows NT, UNIX және басқа) біріктіру мүмкіндігі қамтамасыз етіледі).
Банкілік қызметтің негізі қаржылық құжаттар болып табылатындығын
ескере отырып, АБЖ қайта программалаусыз банкілік айналым құжаттарының
техникалық сұлбаларына өзгерістерді енгізуге рұқсат етуі керек. Осымен
қатар, параметрлеу түсінікті және жүйенің функционалды құрылымымен
логикалық байланыста болуы керек. АБЖ – ң эксплуатациясы өңдеушілердің
қатысуынсыз орындалуы керек.
1 Патенттік ізденіс
Тапсырма
Дипломдық жобалау барысында патнгттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы – АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау
Ізденістің басталуы 01.01.2000 г. Аяқталуы 1.06.2005 г.
Жетілділіретін программалық қамсыздандырудың қысқаша сипаттамасы –
Дербес компьютерлерді тасымалдап, құрастырып, жөндейтін АТФ банкінің Семей
қалалық филиалының клиенттермен жұмыс істеуге арналған электронды құжат
алмасуын жасау
Кесте 1.1
Іздеу Ақпарат іздеуІздеу Сыныптау ІздеуІздеу жүргізілетін
нысаны мақсаты мемлекет-тиндекстері те-реақпарат көздерінің
ері ң-дігатаулары
і
УДК ХПС,ҰПС,
УОЖ
Банктік Банктік Қазақстан, Ғ01G100, 2000-Официаль-ный
жүйелердің жүйелерді Ресей, , G06F900, 2006жбюллетнгь
жұмысын қазiргi заманФранция, 940. ж. “Открытия,
автоматтандыталабына сай США, изоб-ретнгия” -М,
ру және жаңа ВНИИПИ;
электронды құрылғылармен (1996-2000).
құжат алмасу, Ресми бюллетнгь
жүйесі программаларм “Промышленная
LanDos ен собственность”-
Алматы:
казпатнгт(1998-200
5); Официаль-ный
бюллетнгь
“Изобретнгия” -М:
НПС “Поиск”,
(2000-2005);
Кесте 1.1 жалғасы
қамтамасыз Реферативті
етiп, оның ақпарат
жұмысын “Изобретнгия стран
автоматтандыр мира”. Выпуск 100
ып, жаңа (МКИ F25).
сандық М,ВНИИТИ,
құрылғылар (1996-2001);
қою
Анықтама
Іздеу нысанын патнгттік және ғылыми-техникалық
әдебиеттер бойынша зерттеу туралы
Диплом жобасының тақырыбы -АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау
Іздеу тереңдігі: 2000 жылдан 2006 жылға дейін
Іздеу төмендегі диплом жобасын орындау барысында зерттелген материалдар
бойынша жүргізілді
Кесте 1.2 Зерттеу нысандары
Іздеу Іздеу Сыныптау Іздеу Ғылыми-технПатнгттік құжаттар
нысаны мемлекет-теиндекстерітөмендегі ика-лық атаулары номерлері
(оның рі (МКИ, НКИ,мекемелер-діқұжаттар, және басылу
құрам-дық (Қазақстан-МКПО, УДК)ң қорлары шығу күнінің белгісі,
бөлшек-тернан бастап) бойынша күні-нің қаралған жылдың
і) жүргізілді белгісі, белгілері
библиографи
ялық
мемлекет-те
р,
қарал-ған
жыл-дың
белгілері
Банктік Қазақстан, G01G100 Cемей www.kazpateРесми бюллетнгь
жүйелердіңРесей, , G06F900, облыстық nt.kz “Промышленная
жұмысын Франция, 940 Ғылыми-техниwww.fips.ruсобственн ость”
автоматтанСША, калық Алматы Казпатнгт
дыру және кітапханасыб (1998-2005)
электронды ойынша Официальный
құжат жүргізілді бюл-летнгь
алмасу “Открытия,
жүйесі изобретнгия” М.:
LanDos ВНИИПИ (1996-2000)
Официальный
бюллетнгь
“Изобретнгия”.
М.:НПО “Поиск”
(2000-2005)
“Официальный
бюллетнгь
Российского
агентства по
патнгтным и
товарным зна-кам.
“Изобрете-ния,
полезные модели”
М.: ФИПС
(1998-2005)
Кесте 1.3 Патнгттік зерттеулер жүргізу барысында зерттелген және ішіне
аналогтар кіретін патнгттік құжаттар
Іздеу Табылған аналогтар
нысаны
(оның
құрамдық
бөлшекте-рі
)
Мемлекет, Өтініш берушінің Техникалық шешімнің Техни-кал
қорғау аталуы, мемлекет мәні: оны жасау ық
құжаттары-ныөтініш номері, мақсаты (өнертабыстық шешімді
ң түрі және басылымдылық күнніңпайдалы моделдің жобала-на
номері, белгісі, сипаттамасы бойынша) тын
сыныптау басылу күннің техника
индекстері белгісі ныса-нынд
(ХПС, ҰПС, а
УОЖ) қолда-ну
мүм-кінді
лігі
немесе
қолдан-ба
у себебі
Банктік Ресей Мемлекеттік LanDos банктік Қолдану
жүйелердің Патнгт Унитарлы кәсіп-орынжүйелерді жаңашыл мүмкіндіг
жұмысын № G 06 K “Техникалық техника талаптарына і бар,
автоматтанд100, 112 жүйелердің сай программалық себебі:
ыру және мемле-кеттік қамсыздандырумен көп
электронды ғылыми-зерттеу жабдықтайды қара-жатт
құжат институты” ы қажет
алмасу ө.№200010953709 етпейді,
жүйесі приор. 18.04.2000 яғни
LanDos басыл. 28.12.2000 тиімді
Кесте 1.4 Патнгттік ізденіс және аналогтарды іздеу барысында зерттелген
ғылыми-техникалық құжаттар
Іздеу нысаныТабылған аналогтар
(оның
құрамдық
бөлшек-тері)
Авторлар, Басқа Техникалық Техникалық
ақпарат органдар-дың шешімнің ше-шімді
көздерініңатауы, шығарғанмәні және оны жобала-натын
атаулары ел жасау техника
мекеме-нің мақсаты объектісінде
атауы, (өнертабыстың қолданумүмкін-діг
шығару жы-лы, пайдалы модельдың і
номері, осы не қолдан-бау
беттері. басылымда берілгенсебебі
сипаттамасы
бойынша
Банктік Иванов www.firs.ru Программалық Қолдану
жүйелердің А.И., www.kazpatent.kқамсыздандыру мүмкіндігі жоқ,
жұмысын Абрамов z жылдамдығы жоғары,себебі
автоматтандыА.Д. Уфа әрекет етуі дұрыс,жобала-натын
ру және қаласының бірақ банктік программа жаңашыл
электронды мемлекетті жүйелердің кейбір талаптарға сай
құжат алмасук мәселелерін шеше болуы қажет
жүйесі авиациялы алмайды
LanDos техникалық
университе
т
Қорытынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патнгттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс
орнын жасау
Іздеу тереңдігі: 2000 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патнгттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған (2 және 3 - кесте) аналогтардың қайсысы прогрессивтік
болады?
- № 2189623 патнгті бойынша АТФ банктiң автоматтандырылған жұмыс орнын
жасау және № 2178578 патнгті бойынша A2A2-D автоматты өлшеу жүйесi
Табылған “2 және 3- кесте” аналогтарының қайсысын жобаланатын техника
объектісінде қолдану пайдалы болады?!
- № 2189623 патнгті бойынша Дербес компьютерді тексеруге, қамтамасыз
етуге және тестiлеуге арналған программалық жүйе
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды?
Ғылыми-техникалық және патнгттік құжаттарды зерттеу кезінде
өндірістік микроконтроллерды шығаратын Қазақстан фирмалары табылған жоқ.
Шетел фирмалары ішінде табылды:
- Мемлекеттік унитарлы кәсіпорын “Авиациялық жүйелердің мемлекеттік
ғылыми- зерттеу институты”
- ашық түрдегі акционер қоғамы “Всеросийский тепло-технический научно-
иследовательский институт”
4. Жобаланатын программа бойынша өнертабысқа өтініш материалдарын өңдеу
қажет пе?
Өтініш материалдарын өңдеу қажетті деп ойлаймын, себебі дипломдық
жобада терең басылым процессі жаза Р-130 микроконтроллер (көмегімен үнемді
де сенімді болады.)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Осы дипломдық жобада банктік жүйенің автоматтандырылуы қарастырылды.
Осыған сәйкес сол программалық қамсыздандыруға кеткен, жұмсалған техника
бұйымдарының технологиялық және экономикалық параметрлері туралы
ақпараттар коммерциялық құпия болғандықтан базалық нұсқа ретінде
жасалынатын өлшеу жүйелерінің біреуін таңдау керек. Оптималды еңбек
жағдайын құру кезінде орындалатын жұмыстардың қолайлылығын
қанағаттандыратын, энергияны және оператор уақытын үнемдейтін жұмыс орнын
дұрыс жоспарлау үлкен мәнге ие.
Кез-келген кәсіпорында ақпараттық-басқарушы жүйені құрудың маңызын
арттыру үшін, оны құруға арналған еңбектік, материалдық және қаржылық
шығындардың алдын-ала жоспарланғаны дұрыс. Бұл жағдайда банктің ақпараттық-
басқарушы жүйесін құруға кеткен шығындар программисттің жұмысына және
желіні жүктеуге кеткен машиналық уақыттың ақысына жұмсалған шығындардан
тұрады.
Шжалп=Шпр + Шмаш (адамсағ)
мұнда: Шжалп – құруға кеткен жалпы шығындар,
Шпр – программаны құрушының еңбек ақысына кеткен шығындар,
Шмаш – машиналық уақыт ақысына кеткен шығындар.
Сондықтан да жобаланушы бұйымның өзіндік құнын есептеу кезінде дәлме-
дәл есептеу әдісі қолдануы керек.
Өндірісте калькуляциялаудың (дәлме-дәл есептеу) әртүрлі әдістерін
қолданылады:
- тура
- есептеу-аналитикалық
- параметрлік
- комбинацияланған
- қайта бөлу
Бұлардың ішінде кеңінен таралғаны - есептеу-аналитикалық әдісі. Бұл
әдіс калькуляция статьялары**** бойынша интерфейсті платаның өзіндік құнын
есептеу үшін қолданылуы керек.
Бізге белгілі шығындар классификациясы бойынша калькуляция
статьясының келесі құрамы қабылдануы керек:
1. Материалдар
2. Қайтарылмалы қалдық (алынып тасталынады)
3. Сатып алынатын комплектеуші бұйымдар, жартылай фабрикаттар және қызмет
көрсетулер
4. Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы (еңбек ақы қорынан алынатын
сыйақыларды қоса есептегенде)
5. Өндіріс жұмысшыларының қосымша еңбек ақысы
6. Өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысынан әлеуметтік сақтандыруға кететін
салымдар
7. Өндірісті дайындауға және игеруге кететін шығындар
8. Мақсатық қолданылымдағы құралдар мен құрылғылардың тозуы және арнайы
шығындар
Зерттелетін банктік жүйе программалық қамсыздандыруының өзіндік құны
жобалаудың соңғы кезеңінде анықталады. Бұл уақытта өзіндік құнын дәлме-дәл
өлшеуге қажетті бастапқы мәліметтердің біразы болады (принципиалды сұлба
дайын, элементті база, сатып алынатын бұйымдардың спецификациясы жасалған,
жұмыс пен бөлшектердің кейбір түрлері бойынша технологиялық процесстер
дайындалған). Сондықтан да жобаланушы бұйымның өзіндік құнын есептеу
кезінде дәлме-дәл есептеу әдісі қолдануы керек.
3 Қазіргі кездегі банкілік жүйе
БАНК – бұл ақшалы құралдарды тартуға және қайтарымдылық, төлемдік
және мерзімдік шарттары бойынша оларды өз атынан орналастыру үшін құрылған
ұйым.
Банктердің негізгі тағайындалуы – несие берушіден алушыға және
сатушыдан сатып алушыға ақша құралдарының жылжуы кезіндегі іскерлік.
Банктермен бірге нарықта ақшалай құралдардың қозғалысын басқа да қаржылық
және несиелеуші – қаржылық ұйымдар орындайды: инвестициялық қорлар,
сақтандырушы компаниялар, брокерлік, дилерлік фирмалар және т.б. Бірақ,
қаржылық тәуекелшілдіктің субъекті ретінде банктің басқа субъектілерден
ерекшелендіретін екі белгісі болады:
Біріншіден, банктер үшін борыштық міндетемелерді ауыстырудың екі
түрлі сипаттамасы тән: олар өздерінің меншік борыштық міндетемелерін
(депозиттер, салымдық куәліктер, жинақтаушы сертификаттар және т.б.)
орналастырады, ал осының негізінде мобильденген құралдарды басқалармен
шығарылған борыштық міндеттемелерге және құнды қағаздарға орналастырады.
Бұл банктерді өздерінің қызметтерін қаржылық нарықта іске асыратын қаржылық
брокерлерден және дилерлерден ерекшелейді.
Екіншіден, банктерді заңды және жеке тұлғалардың алдында белгілі –
бір қаржы соммасымен шартсыз міндеттерді қабылдау ерекшелейді, мысалы,
депозиттік сертификаттарды шығару кезінде және т.б тұтынушының құралдарын
шоттарға және салымдарға орналастыру. Осы бойынша банктер әр түрлі
өздерінің жеке акцияларын шығару негізінде ресурстарды мобилдеуші
инвестициялық қорлардан ерекшеленеді. Соммасы бойынша тіркелген борыштық
міндеттемелердің банктер үшін тәуекелшілділігі жоғары, өйткені олар
нарықтық конъюнктурадан тәуелсіз толық сомманы төлеуге тиіс, ол уақытта
инвестициялық компаниялар өздерінің тәуекелшілдіктерін активтер мен
пассивтердің бағаларының өзгерісіне байланысты, өзінің акционерлерінің
ішінде таратады.
Коммерциялық банктердің сипаттамалық ерекшеліктері, оларды басқа
мемлекеттік банктерден немес несиелеуші ұйымдардан ерекшелейтін бір қасиеті
және қызметтерінің басты мақсаты – пайда табу болып табылады (нарқтық қарым
– қатынас жүйесінде олардың коммерциялық қызығушылығы осыда).
Қазақстан Республикасында банкілік түрдегі барлық несиелеуші ұйымдар
екі түрге бөлінеді: сәйкесінше банктер және несиелеуші ұйымдар. Банк деп
ҚҰБ негізінде заңды және жеке тұлғалардың ақшалай құралдарын тартуға және
қайтарымдылық, төлемдік және мерзімдік шарттары бойынша оларды өз атынан
орналастыруын және басқа да банкілік көптеген операцияларды жүзеге асыратын
коммерциялық ұйым танылады.
Банктер меншіктің кез келген түрінің негізінде құрыла алады – жеке,
акционерлік, аралас. Банктер сонымен қатар мемлекеттік түрде де бола алады,
олар өздерінің қызметін заңға сәйкес коммерциялық негізде де орындай алады.
Жарғылық капиталды құру үшін қазақстандық банктер үшін шет елдердің
инвестицияларын тарту рұқсат етілген.
Коммерциялық банктің қызметін басқарма басқарады. Ол акционерлер
жиналысының алдында және банк кеңесінің алдында толығымен жауапты болып
табылады. Басқарма келесі адамдардан тұрады: басқарма төрағасынан,
орынбасарынан және басқа мүшелерінен.
Коммерциялық банктердің маңызды функцияларының бір - несиеде істес болу,
оны олар ұймдардың немесе жеке тұлғалардың табысының қорларындағы айналым
процесінен уақытша босаған ақшалай құралдарды қайта тарату арқылы жүзеге
асырады. Коммерциялық банктердің істес функцияларының ерекшелігі – бұл
басты критерий болып ресурстарды тарату кезінде түскен пайданы қарыз
алушының ұстауы болып табылады. Ресурстарды қайта тарату шаруашылық
байланыста көлденең несие берушіден алушыға қарай жүреді, банктің
іскерлігімен аралық буындарсыз орындалады.
Коммерциялық банктердің маңызды екінші функциясы – шаруашылықтағы қорларды
ынталандыру. Экономиканы құрылымдық қайта құруды орындау басты түрде
шаруашылықтың ішкі қорының негізінде жүргізілуі керек. Шет елдік
инвестициялар емес, ал осылар экономиканы қалыптастыруға қажетті
құралдардың негізгі бөлігін құрау керек.
Ескере кететініміз, банкілік жүйе – бұл тек қана банкілер емес, ал сонымен
қатар несиелеуші ұйымдар (яғни, барлық банкілік операцияларды орындайтын
экономикалық ұйымдар), тағы да арнайы ұйымдар, олар банкілік операцияларды
орындамайды, бірақ банктер мен несиелеуші ұйымдардың қызметтерін қамтамасыз
етеді.
Банкілердің бүкіл қызметін автоматтандыруға көңіл бөлу бұл өте
қарапайым программалық – аппараттық құралдардан күрделі сәйкес техникалық,
технологиялық, кадрлық, потнгциялдық құралдарына біртіндеп эволюциялық
ауысу болып табылады.
Қолданылатын техниканың саны негізінен банктердің мөлшерімен
анықталады, бөлімшелерінің бар болуымен, байланыс көлемімен және басқада
факторлармен. Соңғы кезде жұмыс көлемінің, қызмет көрсетудің түрлерінің,
бөлімшелерінің, тұтынушылар мен байланыстың өсуіне байланысты банктерде өте
қуатты компьютерлермен жабдықталу тнгденциялары пайда бола бастады.
Сонымен қатар банк аралық телекоммуникация құралдарының дамуының
жылдамдығын ескерген жөн.
SWIFT әлемдік бірлестік кең таралуын тапты. SWIFT мүшесі болып
табылатын қазақстандық банктердің саны жақын арада өсуі мүмкін. Әр түрлі
Клиент – банк түріндегі телекоммуникациялық жүйелер де таралуан тапты.
Банкілік, қаржылық және басқада құрылымдардың өнімділіктерін арттыру үшін
UNIX операциялық жүйелерінің жеткізілулері де артуда.
Жаңа технологияларды құру жалпы жүйелік принциптерден басқа банкілік
жүйелердің құрылымдарының және банкілік қызметтің ерекшеліктерінің есебін
талап етеді. Ең бастысы – бұл ұйымдық әрекеттесудің күрделілігі. Жаңа
ақпараттық технологияның негізіне желілік архитектура, ДЭЕМ кең қолданысы
және олардың базасында мамандандырылған АЖО салынады. Әр түрлі басқару
деңгейлі АЖО - ы құрылуда – басшылардың, банк бөлімшелерінің
қызметшілерінің, жұмысшылардың және басқа мамандардың. Банктің
ұйымдастырушылық құрылымы 1 суретінде көрсетілген.
Сурет 3.1 Банктің ұйымдастырушылық құрылымы
Қазіргі кездегі коммерциялық банктің қызметінің маңызды аспектісі
валюталық операциялар болып табылады. Дәл осы уақытта елімізде валюта
айырбастау пунктерінің саны артуда, ұсыныстар сұраныстан асып барады, оның
нәтижесінде валюталық операциялардың рентабельділігі кемуде.
Коммерциялық банктердің айырбастау пункттерімен байланысты бір
мәселесі – бұл әр түрлі типті қызмет көрсетулерді шешудегі салынған
күштерді шоғырландыру және бұл қызметтердің эффектілігін арттыру, қағаз
құжаттардың санын азайтып, клиентураны арттыру. Бұл мәселелерді эффектті
түрде шешу үшін негізгі операцияларды, яғни айырбастау пунктерінде жүзеге
асырылатын операцияларды автоматтандыру қажет [3].
Жүйені жобалаушылардың алдында келесідей мақсаттар болды:
- валюталық операциялар бойынша ақпаратты өңдейтін айырбастау пунктеріндегі
және банктің басқа бөлімшелеріндегі жұмысшылардың еңбек өнімділігін
арттыру;
- тұтынушыларға қызмет көрсетуді жақсарту, айырбастау пункттерінің
өткізушілік қабілеттілігін арттыру;
- аз мамандандырылған, қол жұмысымен айналысатын персоналдың санын
қысқарту;
- банктің жалпы автоматтандырылған жүйесіне Айырбастау пункті жүйесін
қосу;
Айырбастау пункті автоматтандырылған жүйесі келесідей мәселелерді
шешеді:
- шет ел валютасын айырбастау, сату және сатып алу бойынша операцияларды
орындау;
- талап етілген периодта валюта курсын өзгерту және орнату;
- валютаның жалпы реестрін жүргізу;
- кассадағы бар ақшаның мөлшерін тексеріп отыру;
- қажетті есептілік құжаттарын дайындау: айырбастау пунктінің кассирінің
есептілік анықтамасы, орындалған операциялардың реестрін дайындау ( ҚР
Ұлттық Банкінің 113-И анықтамасына сәйкес).
Жүйе тексеріліп, оның апробациясы жүргізілді.
Айырбастау пункті жүйесін функциялаудың ерекшелігі еңгізіп –
шығару, оқу, жазу, мәліметтерді беру операцияларының үлкен көлемділігі
болып табылады. Сонымен қатар бұл ОЖ – нің өнімділігіне қойылатын талапты
арттырады, сондықтан Windows2000 және WindowsXP қолданылу бұлардың алдыңғы
версияларына қарағанда қажетті болып табылады.
Windows2000 ОЖ – нің тағы бір ерекшелігі жақсы графикалық
интерфейсінің бар болуы.
Айырбастау пункті жүйесін апробациялау процесі кезінде оның ішінен
функционалды тәуелсіз құрылым ретінде Айрбастау пункті АЖО – н шығару
қажеттілігі туындады. Жоғарыда айтылғандар дипломдық жұмыстың мазмұны болып
табылатын мәселелерді құрастыруға көмектеседі.
Жүйенің негізгі функционалды модульдері:
Кассирдің АЖО - ы.
Администратордың АЖО – ы.
Бухгалтердің АЖО - ы.
4 Аналитикалық бөлім
4.1 Компьютерлік техниканы қолданылуы
бар қазіргі кездегі банкілік технологиялар
4.1.1 Қазақстандық банктерде қолданылатын АБЖ – ң ерекшеліктері
Біздің елімізде банкілік технологиялардың автоматтандырылуы дамудың
бірнеше сатысынан өтті.
Бастапқыда бұл жеткілікті қарапайым программалық өнімдер болды, олар
МББЖ–ның дәстүрлі базасында банкілік қызметтің жеке аспектілерін
автоматтандырды.
Банкілік технологияларды автоматтандыру процесі 80 – ші жылдардың
аяғында 90 – шы жылдардың басында жаңа сатыға көшті. Бұл 1989 жылдың
банкілік реформасымен тікелей байланысты.
Қаржылық және қорлық нарықтардың дамумен КБ – дің қызметтік сфералары
мен өңделетін ақпараттың көлемі арта бастады.
Жаңа шарттарда банкілік қызметті кешенді автоматтандыруға көшу
міндетті болып табылды.
Банкілік технологиялардың программалық құралдарының нарығында
келесідей жеткізу ұйымдары пайда болды: Программ банк, Инверсия,
Асофт, Rstyle, Diasoft және сұранысты белсенді түрде қанағаттандырып
келе жатқан басқада ұйымдар.
Банктердің автоматтандырудың жүйесін таңдау ережеге сай, келесідей
қатынасқа байланысты: бағасы – дәйектілігі - өнімділігі.
Әр түрлі компьютерлік парктері, бөлімшелері мен құрамаларының кең
желісі бар көптеген банктерге тек қана өздерінің желілік интеграциясының
мәселесін шешу емес, сонымен қатар ақпараттық технологияның бүкіл жүйелі
инфрақұрылымын жоспарлауға көшуі керек.
Инфрақұрылымның 5 құраушысын бөле қарастыру керек:
- ақпараттық қамсыздандыру (АҚ);
- техникалық жабдықтау;
- программалық құралдар;
- байланыс және коммуникация жүйелері (ішкі және сыртқы);
- қауіпсіздік, қорғаныс және дәйектілік жүйелері;
Ақпараттық қамсыздандырудың құрамы, оның ұйымдастырылуы банктің
алдында тұрған мәселелер легімен анықталады. Кез келген банк үшін
дәстүрлісі операциялық (есепті – кассалық) қызмет болып табылады. Жұмыстың
бұл учаскісін автоматтандыру бүгінгі күндегі орташа және кіші банктердің
маңызды мәселелерін шешуге мүмкіндік жасайды. Бұндай қараста банкілік
технология Банкінің операциялық күні (ОПК) программалық өнімнің негізінде
жасалады. Ол өзіне келесідей программаларды қосады: Банкілік келісімдерді
жүргізу, Толем тапсырыстары, Касса, Саудалық емес операцияларды
жүргізу, Ауыстыру операцияларын жүргізу және т.б.
Банкілік қызметті автоматтандырудың жинақылығын қамтамасыз ету үшін
кез келген уақытта банктің жағдайын бағалай алатын, өзінің бөлімшелерімен
жылдам ақпарат алмастыра алатын және басқа функцияларды орындайтын бір
қатар программалық құралдар қажет. Бұған жаңа айтылған Клиент – банк
жүйесін жатқызуға болады [4].
Банкілік қызметтің маңызды дәстүрлі бағыты – банктің табысының 75% -
н құрайтын несиелеу операциясы болып табылады. Бұл қызметті автоматтандыру
төлемдерді бақылауды автоматтандыруды ғана емес, сонымен қатар банктің
жағдайын болжауға көмектеседі [5].
Дәстүрлі бағыттан басқа қызметті ұйымдастырудың кешенді жүйесіне
бағалы қағаздармен жүргізілетін істерді, дилингті, биржалық операцияларды
және т.б. операциялар мен істерді автоматтандыру мәселесі кіру қажет.
2.1 – суретінде АБЖ – гі операцияларының есебінің сұлбасы келтірілген.
Сурет 4.1 АБЖ – гі операцияларының есебінің сұлбасы
Автоматизацияның кешенді мәселелерін шешу қазіргі кездегі
программалық – аппараттық құралдарды тарту арқылы ғана мүмкін. Сондықтан
қазір банктердің қуатты компьютерлер мен дамыған ОЖ алу тнгденциясы
белгіленді. Осымен қоса, банктер өздерінің ОЖ – н жасауда. Банктердің
желілік технологияны қолданылулары артуда.
4.1.2 Автоматтандырылған банкілік жүйелердің ақпараттық
қамсыздандырылуы
АБЖ – ді жобалау және функциялау эксплуатацияның қажетті дәйектілігін
қамтамасыз ететін, еңбекті, уақытты, ақшалы құралдарды тиімді пайдалануды
қамтамасыз ететін жүйенің жалпы теориясының, жүйелі жобалаудың, ақпараттың
теориясының және басқа да ғылымдардың әдістерінің маңызды қалыптарын
көрсететін жүйелі техникалық принциптерге негізделеді.
АБЖ – нің ақпараттық қамсыздандырылуы (АҚ) банктің ақпараттық моделін
білдіреді. Машинаның ішіндегі және сыртындағы АҚ болып бөлінеді:
- машинаның сыртындағы – бұл банктегі барлық ақпараттардың жиынтығы,
сонымен қоса өзіне ақпараттың, құжаттардың, ақпараттық ағындардың
құжат айналымдарының элементтерінің кодталуының және
классификациясының әдістерін қосады;
- машинаның ішіндегі – бұл құрамы, белгіленуі және арнайы ұйымдасқан
массивтер бойынша әр түрлі машиналық тасығыштардағы мәліметтер.
Банкілік байланыстардың қазіргі кездегі жүйелері банкілік қызмет көрсетудің
және банкілік қызметтердің түрлері бойынша құрылады, олар банкті
функциялаудың есепті – кассалық, несиелік, депозиттік, бухгалтерлік,
нормативтік, заңдық, қорлық, инвестициялық және басқа аспектілерін
көрсетеді.
Аналитикалық және құрама көрсеткіштердің көмегімен активтердің және
пассивтердің, кірістер мен шығыстардың, активті және пассивті операциялар
бойынша ақшалы ағындардың құрылымдары талданады. Банкілік қызметтің
көрсеткіштері депозиттердің, несиелердің, меншікті және тартылған
құралдардың қатынастарын сипаттайды, осы немесе басқа операциялардың
меншікті салмағын анықтайды.
Машинаның сыртындағы АҚ – ң мәнді бөлігін құжаттар құрайды. Машинаның
сыртындағы АҚ – ды өңдеген кехде құжаттарға, ағымдағы және нәтижелі
ақпаратты сақтағыштың ең таралған түрі ретінде, толтырылу тәртібіне,
мазмұнына, олардың формасына бір қатар талаптар қойылады. Балаптардың
біріктірілген түрі құжаттардың унифицирленген жүйесін құрайды. Банкілік
жүйенің унифицирленген типтік құжаттары автоматтандырудың эфектілігін
арттырады. Бұндай құжаттарға төлем тапсырыстары, чектер, кассалық ордерлер,
банкілік выпискалар және басқалары жатады. Унифицирленген құжаттар ҚР – ң
барлық жерлері үшін шығарылады, ҚР – ның және ҰБ –ң Қаржы минисрлігімен
бекітіледі.
Қазіргі кездегі АБЖ ақпаратты кез келген түрде алуды рұқсат етеді:
басылған құжаттар түрінде, экрандық түрде, машиналық тасығыштардан; олар
мәтіндік, кестелік және графикалық түрде беріле алады.
Машинаның ішіндегі АҚ банкілік жүйенің әр түрлі мамандандырылған
талаптарын қанағаттандыру үшін ақпараттық ортаны қалыптастырады.
Ол өзіне машиналық тасығыштағы арнайы ұйымдасқан ақпараттың,
техникалық құралдардың жеңіл қабылдауы, өңдеуі, беруі үшін барлық түрін
қосады. Сондықтан, ақпарат файлдар, МБ, банкілік мәліметтер түрінде
беріледі.
Қазіргі кездегі банкілік технологиялар тек қана МБ – мен жұмыс
істейді. Мәліметтер қрын жобалауға арналған сияқты оны басқаруға және
қолдауға арналған әр түрлі программалық құралдар бар – бұл, бәрінен бұрын,
МББЖ. Орындайтын функцияларына байланысты олардың спектірі қарапайым және
күрделі өңдеулерден тұра алады.
Банкілік жүйелердің машинаның ішіндегі АҚ – на бір қатар талаптар
қойылады. Олардың ең маңызды дегендерін қарастырайық:
Жүйе мәліметтерді мәтіндік және DBF – форматтарында экспорттауды
(импорттауға) мүмкіндік беру керек, ол арнайы программалармен, электронды
кестелермен ақпараттарды алмастыруда көмектеседі, ал жүйеден экспортталатын
құжат электронды пошта арқылы жіберіле алады.
Банкілік жүйенің машинаның ішіндегі АҚ – ы уақыттың нақты масштабында
орындалуы керек, ол кезде бір қолданушының мәліметтерге енгізген өзгерісі
басқа қолданушыларға да мәлім болуы керек. Ескере кететініміз, нақты
уақыттың дәл режимін МБ серверінің архитектурасына негізделген (Clarion,
Oracle және т.б.) желілік МББЖ – ны қолданылатын жүйелер ғана қамтамасыз
ете алады, ал файл – сервер моделіне негізделген (Clipper, dBase және
т.б.) МББЖ – ны қолданылу кезінде нақты уақыт режимі эмитірленеді.
Қазіргі кезде кең таралған МББЖ NOVELL фирмасының Btrieve Tecors
Manager. Btrieve программалық өнімі Net Ware ОЖ – нің бөлігі болып
табылады және банкілік жүйенің ресурстарын эффектті және дәйекті
қолданылуды рұқсат етеді. Btrieve мүмкіндіктер жиынының ортасынан
негізгілерін айта кетейік:
мәліметтерге көп қолданушылардың кірісі кезіндегі жоғары өнімділікті
қамтамасыз ететін клиент – сервер әрекеттесуші моделдерін шығару;
әр түрлі программалау тілдері (C, Pascal, Assembler және басқа) бар
интерфейс;
өлшемі 4 Гбайтқа дейін жететін файлдарды басқару;
әр түрлі файлдардағы логикалық байланысты өзгерістерді орындаға мүмкіндік
беретін транзакцияны өңдеу;
файлдардағы барлық өзгерістерді жүйелі журналдау;
жүйелі ресурстарды қолданылудың мониторингі.
4.1.3 АТФ банкінің АБЖ– нің техникалық қарулануы
Қазіргі кездегі банкілік жүйелердің аппараттық құралдары бар, оған
кіретіндер:
есептеуші техниканың (ЕТ) құралдары;
локалды есептеуші желілердің (ЛЕЖ) қондырғылары;
телекоммуникация және байланыс құралдары;
әр түрлі банкілік қызмет көрсетулерді автоматтандыратын қондырғылар:
автоматтар-кассирлер және т.б.
Банкілік жүйенің эффектілі жұмысына және функционалды мүмкіндіктеріне
әсерін тигізетін маңызды факторлар бұл техникалық құралдардың құрамы,
олардың архитектурасы және базалық (жүйелік) ПҚ – ң жинағы, оның негізінде
жүйенің қолданбалы бөлігі құрылады.
ЕТ құралдарын қолданылу, негізінен IBM – ге келістірілген, дербес
компьютерлерге арналған. Орталықтандырылған серверлері бар локальді жүйелер
кеңінен қолданылады. Ірі банктер үшін ақпараттық жүйені құру өте қуатты
орталықтандырылған мини ЭЕМ негізінде орындалады. Орталықтандырылған ЭЕМ
ретінде мысалы, көп процессорлы жүйелер, сонымен қатар RISC –
процессорындағы жүйелер қолданыла алады.
Ақшамен жұмыс істеу кезіндегі банкілік операцияларды автоматтандыру
валюталардың және бағалы қағаздардың детекторларын, купюралардың және
тиындардың есептеуіштерін, банкноттарды қаптағыштарды, қағаздарды және
құжаттарды жоюға арналған машиналарды қолданылуды қарастырады. Бұл
қондырғылар операциялардың үлкен көлемінде жұмыстың еңбек сіңіргіштігін
азайтуға, кассирлердіңуақытын үнемдеуге көмектеседі. Жалған ақшадан қорғану
банктің айырбастау пунктеріндегі және көптеген бөлімшелеріндегі
айналымдарының кезінде ақша құралдарының дұрыстығын және оладың сақтығын
қамтамасыз етеді.
Автономды банкілік технологиялардың өнімділігі мен дәйектілігін
арттыру мақсатында компьютерлер белгілі – бір қосымша техникалық және
программалық құралдар арқылы желілерге қосылады. Банкілік қызметтің
практикасында ЛЕЖ кең таралған.
Қондырғыны ЛЕЖ – ге қосу үшін желінің компоненттерін қосатын бір
каналдың болғаны жеткілікті, оған қоса әр түрлі қондырғылардың физикалық
бірлігін қамтамасыз ететін желілік адаптерлер керек.
Қолданушыларға қызмет көрсетудің режимдері жүйеде файл – сервер
және клиент – сервер ретінде ұйымдастырылады. Екі модельдің сұлбалары
жалпы бірдей болса да, күрделілігі, жұмыс көлемдері, функциялары,
программалық – техникалық қамсыздандырылуы әр түрлі.
4.1.4 АБЖ – ң программалық қамсыздандырылуы
БЖА – ны функциялаудың ерекшелігі – қысқартылған уақыт мерзімінде
мәліметтердің үлкен көлемін өңдеу қажеттілігі болып табылады. Осындай кезде
негізгі ауыртпашылық енгізу, оқу және мәліметтерді беру операцияларына
түсіріледі. Сондықтан, базалық құралдар өздерінің өнімділіктерін жоғалтпай
үлкен мәліметтер қорына кіретін рұқсатқа ие болуы керек.
Спектрде желілі функцияның базалық құралдарының бар болуы – қазіргі
кездегі БЖА – дың ажырамас атрибуты болып табылады (көп деңгейлік
қамтамасыз етіледі, әр түрлі программалық платформалады (DOC, NetWare,
Windows NT, UNIX және басқа) біріктіру мүмкіндігі қамтамасыз етіледі).
Банкілік жүйелермен іске асырылатын функциялардың тізімін екі бөлікке
бөлуге болады:
Міндетті;
Қосымша,
Біріншісіне кез келген банкте орын алатын қызмет бағыттарын жатқызуға
болады. Екіншісінің таңдалуы банктің мамандануына байланысты.
АБЖ – ң қолданбалы сипаттамалары функционалдық қасиеттерінен басқа,
интегрирлеудің, конфигурациялаудың, жүйені ашу және қалыпқа келтіру
талаптарына жауап беруі керек.
Банкілік жүйенің конфигурирленуі жүйенің әр түрлі конфигурациясын
алудың мүмкіндігін білдіреді. Осымен қатар жүйенің кейбір сипаттамаларын
ескеру керек: модульдер және олардың орындайтын функциялары, модульдердің
автономдылық дәрежесі, модульдер арасындағы байланыс және олардың
орындалуының формалары, жүйенің мүмкін болатын конфигурациялары, оның
минималды құрамы, кеңейту нұсқаулары.
Барлық банкілік операцияларды біріктіретін, интегрирленген АБЖ банкті
басқару дәрежесін арттырады. Бұндай жүйе банктегі барлық функционалдық және
ақпараттық байланыстарды көрсетеді және кез келген дәрежедегі мәліметтерге
кірісті қамтамасыз етеді.
Жүйенің ашықтығы онда дамудың және модификацияның құралдары бар
екендігін болжайды. Қазіргі кездегі әдістемелер және программалық құралдар
мұндай мүмкіндікті бере алады. Олар құралдардың CASE атауын алды, ПҚ – ы
автоматтандыруды рұқсат етеді. Жүйені қалыпқа келтіру банктің технологиясын
бейімделу үшін қажет.
4.1.5 АБЖ – ң салыстырмалы талдануы
Банкілік жүйелерді олардың әр түрлілігіне байланысты салыстырмалы
бағалау күрделі процесс болып табылады. Ол өзіне жүйенің архитектурасын,
базалық программалық құралдарды (MS DOS – тан бастап, Unix – ке дейін),
функционалдық мүмкіндіктерін қосады.
Отандық банкілік жүйелердің даму тарихы көрсеткіштердің банкілік
істің дамуына сәйкес келетіндігін көрсетеді. Қазіргі кезде көп
эксплуатацияланатын жүйелер DOS-кешендері сияқты Windows – та болып
табылады. Бұндай кемшіліктеріне қарамастан олар көптеген банктерде
қолданыста болып отыр.
Кесте 4.1 Таңдалған параметрлердің салыстырмалы талдануы
ВАЛЮТАЛЫҚ ВАЛЮТАЛЫҚ БИСКВИТ АЙЫРБАСТАУ ПУНКТІ
Өнім КАССИР КАССА АБЖ АЖО АЖО
АЖО АЖО
Сипаттамасы
Технические требования (минимальные)
Процессор, Pentium 166 Pentium-133 Pentium – 400 Celeron-300
МГц
ЖЕСҚ, MB 32 16 128 32-64
Қатты 10 5 140 5
дисктегі
орын, mB
Иілгіштігі
Кодының толығымен толығымен бөлшектелген Жоқ
ашықтығы
Программалау Visual FoxPro Cliepper PLSQL C++
тілі
Операциялық DOS DOS WinUnix Windows 98,2000,XP
жүйе
Компоненттер -- Локалды BTRIEVEКлиент ORACLE Ms OFFICE
қажет етіледі 98,2000,XP
Қуаты
МББЖ FOX PRO BTRIEVE ORACLE dBASE
АрхитектурасыФайл-сервер Файл-сервер Клиент-сервер Файл-сервер
Бір уақытта 1 1 1 1
жұмыс
істейтін
қолданушылар
саны
Кесте 4.1 жалғасы
Функционалдылығы
Қолданылу күрделі күрделі орташа жеңіл
қарапайымдылы
ғы
Сыртқы бөлшектік иә иә бөлшектік
жүйелермен
интеграциялан
уы
Құжаттық жәнежеткілікті жеткілікті жеткіліксіз жеткілікті
анықтамалық
ақпарат ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz