Белок кұрамына кіретін аминқышқылдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе
Негізгі бөлім
Аминқышқылдар
Атаулары және изомерлері
Изомериясы жөне номенклатурасы
Белок кұрамына кіретін аминқышқылдары
Полярсыз бейтарап амин қышқылдары
Полярлы бейтарап амин қышқылдары
Полярлы қышқыл (гидрофильді) амин қышқылдары
Амин қышқылдарының қышқылдық -- негіздік (амфотерлік) қасиеттері
Аминқышқылдарының химиялық қасиеттері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер:

КІРІСПЕ
Аминкышқылдары -суда еритін, түссіз кристалдық заттар.
Олардың кейбіреулерінің тәтті дәмі болады. Аминқышқылдарының балку температурасы жоғары болады. Аминқышқылдарының молекуласында сипаты жағынан карама-қарсы екі функционаддьіқ топ бар: қышқылдық қасиеті бар; карбоксил және негіздік қасиеті бар амин топшасы. Соған қарай аминқышқылдары бетаиндер деп аталатьш ішкі тұздар түзеді:
Бетаиндерде оң және теріс зарядтар болатындықтан, оларды биополюсті иондар деп атайды.
Аминқышқылдарының ішкі тұздарының түзілуін олардың ерітінділерінің нейтралдық реакциясынан, органикалық еріткіштердң аз еруінен жөне т. б. белгілерінен көруге болады.
Биополюсті ион қышқылдық ортада катион түрінде, ал сілтілік ортада анион түрінде болады.
Молекула құрамында бір немесе бірнеше амин топшалары бар қышқыл туындыларын аминқышкылдары деп атайды.
Аминқышқылдарының молекуласыңда бір немесе бірнеше карбоксил топшалары болуы мүмкін. Соған сәйкес, бір, екі және көп негізді аминқышқылдары болады.
Аминқышқылдарының қалдығынан тіршілікке қажетті белокты заттар құрастырылады, сондықтан олардың маңызы өте үлкен.
Аминқышқылдар
Аминқышқылдар (аминкарбондық қышқылдар, АМҚ) -- молекуласында амин (~NH2) және карбоксил (-СООН) топтары бар органикалық қосылыстар:

АМИНҚЫШҚЫЛДАР
H2N-CH2-COOH (аминсірке қышқылы (глицин))
Аминқышкылдарын радикалындағы сутек атомдары амин тобына алмасқан карбон қышқылдарының туындылары ретінде қарастыруға болады. Кейбір аминқышқылдарының құрамында екі аминтобы, гидроксил тобы, тиол тобы -- SH, екі карбоксил тобы болады.
Құрамында әртүрлі функционалды топтары болғандықтан, аминқышқылдары гетерофункционалды қосылыстарға жатады. Аминқышқылдары табиғатта көп таралған: ақуыздардың, пептидтердің және т.б. физиологиялық белсенді қосылыстардың құрамына кіреді және бос күйінде де кездеседі. Тіршілік үшін аса маңызды қосылыс ақуыз молекуласы аминқышқылдар қалдықтарынан құралатындықтан, олардың маңызы өте зор. Ақуыз биосинтезіне жиырма шақты а-аминқышқылдары қатысады. Олардың біразы алмаспайтын аминқышқылдары. Олар организмде синтезделмейді немесе өте аз мөлшерде синтезделеді, сондықтан олардың организмге қажеттілігі тек қана тағаммен қамтамасыз етіледі.
Табиғатта аминқышқылдардың 150-ден астам түрі бар. Олардың 20-сына жуығы ақуыздар түзілісінде аса маңызды қызмет атқаратын мономер блок-топшалар. (Аминқышқылдардың ақуыз құрамына енгізілуі тәртібін тектік код есептейді). Аминқышқылдары барлық ағзалардың зат алмасу процесіне қатысып гормондар витаминдер мидиаторлар пуринді және пиримидинді азоттық негіздердің алқолоидтердің т. б. гормондар биосинтезінің негізгі қосылыстарын түзу қызметін атқарады. Микроағзалардың көпшілігі өздеріне керекті аминқышқылдарын синтездейді. Адам мен барлық жануарларда аминқышқылдарын өздігінен түзіле алмағандықтан оларды дайын түрінде ішіп-жейтін қорегінен алады. Қазіргі кезде адам және жануарлардың тамағына косылатын аминқышқылдары биотехнологиялық синтездеу әдісімен (химия және микробиология) игеріледі. Сонымен қатар олар өнеркәсіптік полиамидтер, бояулар мен дәрі-дәрмек шығаруда да үнемі пайдаланылатын өнім.[2]
Амин қышқылдары барлық тірі организмдерде жүретін азотты заттар (гормондардың, витаминдердің, медиаторлардың, пурин және пиримидин негіздерінің, алкалоидтардың т.б. заттардың негізгі де бастапқы қосылыстары болып саналады) алмасуына қатысады, жануарлар мен өсімдіктер организмдерінің барлық ақуыздарының (протеиндерінің) мономерлері қызметін атқарады. Жасушалардағы протеиндер биосинтезіндегі амин қышқылдарының ақуыздағы орындарын генетикалық код анықтайды. Микроорганизмдер мен өсімдік организмдерінің көпшілігінде, оларға қажет амин қышқылдарының барлыгы түгелімен, аталган организмдерде түзіледі, ал адам мен жануарлар организмдерінде алмаспайтын амин қышқылдары түзілмейді, олар тек дайын түрінде ғана тамақ пен азықтың құрамымен организмге келеді.
Адам организмі қажетті аминқышқылдарының жартысынан астамын өздігінен синтездей алады. Ал сегіз аминқыщқылын адам организмі синтездей алмайды. Олар ауыстырылмайтын аминқышқылдары деп аталады. Организмде синтезделмейтін аминқышқылдарын адам қоректік заттармен қабылдауы керек. Барлық аминқышқылдары мал етінің құрамында болатындықтан, ет аминқышқылдарының негізгі көзі болып саналады. Ал әр өсімдіктің құрамында өзіне тән жеке аминқышқылдары болады. Аминқышқылдары медицинада дәрі-дәрмек, ал ауыл шаруашылығында мал азығына үстеме қорек ретінде пайдаланылады. Өнеркәсіпте синтетикалық талшық(капрон, нейлон) алу үшін де аминқышқылдары қолданылады.

АТАУЛАРЫ ЖӘНЕ ИЗОМЕРЛЕРІ

Аминқышқылының қарапайым өкілі -- аминсірке қышқылы NH2 -- СН2 -- СООН. Аминқышқылдарын көбіне қалыптасып кеткен тривиальді атаумен, мысалы, аминсірке қышқылын глицинлеи атайды.
Аминқышқылдарының изомерленуі көміртек тізбегінің изомерленуімен және амин тобының орналасуы бойынша анықталады. Атау үшін карбоксил тобы бар көміртек атомынан бастап нөмірлейді:

Халықаралық номенклатурадан басқа көміртек атомдарын грек алфавиті әріптерімен белгілеп атау да қолданылады. Бұл жағдайда белгілеу карбоксил тобынан кейінгі көміртек атомынан басталады.[1]

ИЗОМЕРИЯСЫ ЖӨНЕ НОМЕНКЛАТУРАСЫ

Аминқышкылдарының изомериясын оксид қышқылдардың изомериясына ұксас келеді, яғни оларда амин топшасының жағдай изомериясы және тізбектік изомерия байқалады.
Халықаралық номенклатура бойынша, аминқышылдарын сәйкес карбон кышқылдарының атына амин деген сөзді қосып, амин топшасының орнын цифрмен көрсетіп атайды.
Рационалды номенклатура бойынша, амин топшасынын орнын
грек таңбаларымен () көрсетіп, карбон қышқылының
туындысы түрінде атайды. Көптеген аминқышқыллдары тарихи
номенклатура бойынша да аталады
Осы ғасырдың 20-жылдары швед ғалымы Т.Сведберг белоктардың молекулалық массасын (салмағын) және тазалығын анықтау ушін алғашқы рет ультрацентрифугалау әдісін қолданады. Екінші швед ғалымы А.Тизелиус ұсынған белоктарды электрофорез әдісімен зерттеу бұл саладағы аса уздік табыс болды (1933 ж.)
И.П.Павловтың, әсіресе белоктардың ферменттік табиғатын анықтаған Дж. Самнердің (1926 ж.), Дж. Нортроптың (1930) бағалы жұмыстарынан кейін белоктарды зерттеу кең көлемде қолға алынды. Белоктар биохимиясында Ф. Сенгер ашқан жаңа-лық (1953) дәуірлік құбылыс болды. Ол полипептид тізбегіндегі амин қышқылдарының әрқашанда белгілі бір рет бойынша байланысатынын анықтады.
Белоктық заттар өсімдікте тузіледі. Ол үшін топырақтағы азот қосылыстары пайдаланылады. Ал бұршақ тұқымдас өсімдіктер ауа құрамындағы азотты пайдаланып, белок түзе алады. Жануарлар дүниесі және адам белокты амин қышқылдарынан және басқа да азоты бар органикалық заттардан синтездейді. Олар ондай заттарды өсімдіктерден және басқа өздері қорек үшін пайдаланатын жануарлардан алады.
Белоктардың ең қарапайым кұрамына мынадай элементтер кіреді (% есебімен): көміртегі 50 -- 54; оттегі 21,5 -- 23,5; сутегі 6,5 -- 7,3; азот 150-17,6; күкірт 0,3 -2,5.
Қайсыбір жеке белоктар құрамында темір, фосфор, цинк, кобальт, марганец, молибден, йод, мыс және басқа да элементтер шағын мөлшерде кездеседі.
Белоктар құрамындағы азот мөлшері тұрақты және ол құрғақ массасы бойынша алғанда орта есеппен барлық элементтер-дің 16 проценті мелшерінде.
БЕЛОК КҰРАМЫНА КІРЕТІН АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ
Қышқылдың немесе ферменттің көмегімен гидролиз жасаған кезде белоктардың амин қышқылдарына ажырап, бөлшектенетіні анықталған. Амин қышқылдары дегеніміз әр түрлі белоктардың молекулаларын түзетін мономерлі жеке заттар.
Табиғатта сексеннен астам амин қышқылдары белгілі болып отыр. Олардың жиырмасы ғана белок құрамына кіреді.
Амин қышқылдары -- бұлар органикалық қышқылдар. Олардың молекуласында карбоксильдік ( -- СООН) топ та, аминдік (-NH2) топ та бар. Амин қышқылдары молекуласында аминдік топ , , жағдайында да және басқа жағдайда да болады. Табиғи белоктардан тек, -амин қышқылы ғана табылған. Ол қышқылда карбоксильдік топтан кейін бірінші көміртегі атомы -тобымен байланысады. -амин қышқылының жалпы формуласын мынадай түрде көрсетуге болады:

R -- CH - COOH

мұндағы: R -- радикал, бүйірдегі топтарды көрсетеді.
Амин қышқылдарының физикалық-химиялық және биологиялық қасиеттерінің ерекшелігі бүйірлік топтардың құрылымына тәуелді.
Химиялық құрамына және бүйірдегі топтардың құрылымына байланысты амин қышқылдары полярлы (гидрофильді) және полярсыз (гидрофобты) деп жіктеледі немесе оларды бейтарап, қышқылдық және негіздік амин қышқылдары деп бөледі. Қоректік бағалылығына қарай ауыстырылатын және ауыстырылмайтын (адамның және жануарлардың организмінде түзілмейтін) амин қышқылдары деп ажыратады. і
Енді белок кұрамына кіретін амин қышқылдарын класқа бөліп, азықтық бағасын баяндайық және олардың құрылымдық формуласын қарастырайық. Жақша ішінде олардың қысқа атауы берілген. Бұл амин қышқылдарын организм белок синтезі үшін пайдаланады. Олардың формулаларындағы бүйірлік топтар үзік сызықшалармен шаршыланып бөлінген.

ПОЛЯРСЫЗ БЕЙТАРАП АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ

Бұл қышқылдарда органикалық радикалдар бар, ондай радикалдар протондарды қабылдай да, бере де алмайды және сумен әрекеттесе де алмайды (олар -- гидрофобтар, суды көрі тебеді). Мұндай қышқылдарға жататындар:
Глицин (қысқарған атауы Гли), ауыстырылатын амин қышқылы;
Аланин (қысқаша Ала), ауыстырылатын амин қышқылы;
Валин (қысқаша Вал), ауыстырылмайтын амин қышқылы;
Лейцин (қысқаша Лей), ауыстырылмайтын амин қышқылы;
Изолейцин ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.