Ауыз қуысының микрофлорасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау Министрлігі

Қазақстан Республикасы ғылым және білім Министрлігі

«Қызылорда медициналық жоғары колледжі»

Мамандығы: «Мейіргер ісі»

Біліктілігі:«Қолданбалы бакалавр»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қызылорда медициналық жоғарғы колледжі студенттерінің ауыз қуысы күтімі туралы гигиеналық білімі мен машықтарының деңгейін бағалау

Орындаған:Қанибай А. Е

/ Ж. А. Ә/ /қолы

Ғылыми жетекші:Жумагулова С. Б

/ Ж. А. Ә/ /қолы/

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ Ғылыми жетекші:

Директордың ғылыми

істер жөніндегі

орынбасары

Жундабекова С. С

қолы қолы

Қызылорда 202

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР

КІРІСПЕ

тарау. Қызылорда медициналық жоғарғы колледжі студенттерінің ауыз қуысы күтімі туралы гигиеналық білімі мен машықтарының деңгейін бағалау

1. 1. Ауыз қуысының құрылымы, микрофлорасы, ауыз қуысының патологиялық микрофлорасын (пульпит, периодонтит, жақ бет аймағының микрофлорасын) қалыпты микрофлорамен салыстыру

1. 2. Ауыз қуысының гигиенасы, күтімінің маңыздылығы

1. 3. Ауыз қуысының аурулары, ауруларға әкеліп соқтыратын негізгі факторлар

1. 4. Ауыз қуысы ауруларының асқынулары және оларды алдын алу жолдары

1. 5. Ауыз қуысы күтімі туралы гигиеналық білімі мен машықтарының деңгейін бағалау туралы шетелдік зерттеу нәтижелері

2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ

2. 1. Зерттеу материалдары мен әдістері

2. 2. Ауыз қуысы күтімі туралы студенттер арасында гигиеналық білімдері мен машықтарының деңгейін сауалнама жүргізу арқылы бағалау

2. 3. Зерттеу нәтижесін талдау

ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР

АҚ- Ауыз қуысы

ДДСҰ - Дүниежүзі денсаулық сақтау ұйымы

ДДСА- Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы

АҚШ- Америка құрама штаттары

РФ- Ресей Федерациясы

ҚФ- Қауіп факторы

ҚР - Қазақстан Республикасы

ДСМ- Денсаулық сақтау министрлігі

FDI- Дүниежүзілік стоматологиялық федерациясы

WOHD- Дүниежүзілік ауыз қуысы денсаулығы күні

ZHSGPR- Ауыз қуысының гигиеналық құралдары

КІРІСПЕ

Тіркес сөздер: Ауыз қуысы, ауыз қуысының күтімі, ауыз қуысы микрофлорасы, мұрын қуысы микрофлорасы, ішек микрофлорасы, ауыз қуысының аурулары, ауруға әкелетін қауіп фокторлар, аурудың асқынуы, кариес ауруы, пародонт ауруы, ауыз қуысының қатерлі ісігі, пульпит, парадонтоз, стоматит, гингивит, глоссит, периостит, гигиена, ауыз қуысы гигиенасына арналған құралдар.

Тақырыптың өзектілігі: Ауыз қуысы аурулары Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ресми статистикасы бойынша, әлемде адамдардың шамамен 98%-ы пародонт тіндерінің қабыну ауруларынан, ал кариес ауруынан 100% дерлік адам зардап шегеді. Осының негізінде 2013 жылы Дүниежүзілік стоматологиялық федерация (FDI) Дүниежүзілік ауыз қуысы денсаулығы күнін (WOHD) белгіледі [1] . Дүние жүзінде шамамен 2 миллиард адамның тұрақты тістерінде, ал 520 миллион баланың алмастыратын тістерінде кариес бар. 2019 жылы жаһандық зерттеу бойынша бүкіл әлемде 3, 5 миллиардқа жуық адам ауыз қуысы ауруынан зардап шегеді, соның ішінде ең көп таралған тұрақты тіс жегілері ауруы. [2] . Ауыз қуысының қатерлі ісігіне еріннің, ауыздың басқа бөліктерінің және ауыз қуысының қатерлі ісігі жатады. Дүние жүзінде ерін және ауыз қуысының онкологиялық ауруларының жиілігі 100 000 адамға шаққанда 4 жағдайды құрайды. Алайда бұл көрсеткіш әр елде әр түрлі, яғни 100 000 халыққа нөлден шамамен 22 жағдайға дейін өзгереді[3] . 2021 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы өзінің жетпіс төртінші сессиясында ауыз қуысының денсаулығына қатысты қарар қабылдады. Қаулыда дәстүрлі патологиялық тәсілден отбасында, мектепте және жұмыс орнында ауыз қуысының денсаулығын нығайтуға ықпал ететін және алғашқы медициналық-санитарлық көмек жүйесі аясында уақтылы, кешенді және кешенді емес көмек көрсететін профилактикалық әдіске көшу ұсынылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясының делегаттары ДДСҰ-ға 2022 жылға қарай ауыз қуысының денсаулығын сақтаудың жаһандық стратегиясының жобасын әзірлеуді, 2022 жылы ДДҰ басқарушы органдарында қарауды және осы жаһандық стратегияны 2023 жылға қарай ауыз қуысының денсаулығын сақтау жөніндегі іс-қимыл жоспарына аударуды тапсырды; ауыз қуысының денсаулығына «ең жақсы» араласуды анықтау; 2021-2030 жылдарға арналған жол картасына назардан тыс қалған тропикалық аурулармен күресу үшін енгізуді қарастыру керектігі айтылды[4] .

Америка Құрама Штаттарында соңғы 30 жылда ауру бірте-бірте азайып келеді. Ауыз қуысының қатерлі ісігі 18, 8%-ға (1-ға шаққанда 8, 7-ден 1-ға 6, 5%-ға), жұтқыншақ ісігі 44%-ға (1-ға 1, 8-ден 1, 0-ге дейін) төмендеді. Бірақ басқа қатерлі ісік түрлерінен айырмашылығы, 40 жасқа дейінгі американдықтар арасында тіл ісігімен ауыру 60% дерлік өсті. Өсу 1985 жылға дейін жалғасты, одан кейін аурушаңдық бұрынғы деңгейде қалады. Дүние жүзінде темекі шегу ерлердегі ауыз және ауыз-жұтқыншақ ісіктерінің 41% және әйелдерде 15% құрайды. Сондай-ақ, темекі шегу мен алкоголь АҚШ-тағы барлық ауыз қуысының қатерлі ісігінің 3/4-інің себебі болады[5] .

Ресей 2015 жылы Дүниежүзілік ауыз қуысының денсаулығы күніне қосылды. Ресейдің стоматологиялық қауымдастығы стоматологиялық іс-шаралардың ұлттық күнтізбесіне жаңа күн - 20 наурызды қосудың маңыздылығы мен қажеттілігін жоғары бағалады. Бастауыш және жоғары мектеп жасындағы науқастардың, сондай-ақ студенттердің тіс денсаулығын сақтау Ресейдегі профилактикалық медицинада дәстүрлі түрде басымырақ болып қала береді. Мәселен, Мәскеудегі ең жақсы және ең көне мектептердің бірі ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын №19 орта мектеп В. Г. Белинский облыстық оқу орындарымен бірге 20 наурызда өз студенттеріне дүниежүзілік қоғамдастықпен ынтымақтаса Дүниежүзілік ауыз қуысы денсаулығы күнің тойлау мүмкіндігін берді[6] . Ресейдегі соңғы статистикаға сәйкес 12 жастағы балалардың 73% -ында тіс кариесі бар, орташа есеппен осы жастағы әрбір балада 2, 5 тіс зардап шегеді. 35-44 жастағы ересектерде бұл көрсеткіш 14 тіске дейін артады. 65 жастан асқан әрбір адамда орта есеппен 18 тіс жұлынады. Көптеген жағдайларда мұндай депрессиялық статистика ауыз қуысының дұрыс емес және жеткіліксіз гигиенасымен байланысты[7] . Ресейдегі ауыз және ерін қатерлі ісігінің барлық жағдайларының 78% -ы асқынған кезінде диагноз қойылған . Түмен облысында 2017 жылы анықталған еріннің қатерлі ісіктері өткен жылмен салыстырғанда 3 есеге өсті, әйелдер арасында ауыз қуысы мен жұтқыншақтың онкологиялық аурулары 33%-ға өсті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жетекшілігімен Ресей Федерациясы тұрғындарының стоматологиялық сауалнамасы бойынша, елдің ересек тұрғындары арасында қабыну пародонт ауруларының таралуы жасына және аймағына байланысты 83-тен 89% -ға дейін құрайды. 35-44 жас сау адамдар тобында пародонт тіндері тексерілгендердің 17% -ында, 65 жастан асқан адамдарда - тек 11% анықталды[8] . Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының 2019 жылдың басындағы мәліметтері бойынша, әлемде мектеп жасындағы балалардың 60-90% кариеспен ауырады, ал ересектердің 100% дерлік тіс кариесінен зардап шеккен. Ауыз қуысының денсаулық сақтау ұйымының статистикасы басқа да көңілсіз фактілер туралы айтады: тістің жоғалуына әкелетін ауыр периодонтит 35-44 жастағы адамдардың 15-20% -ында кездеседі. Сонымен қатар, 65-74 жас аралығындағы адамдардың шамамен 30% табиғи тістері жоқ. Ауыз қуысы ауруларының қауіп факторларына дұрыс емес тамақтану, алкогольді тұтыну, темекі шегу және ауыз қуысының нашар гигиенасы жатады. 2018 жылы бір топ медицина ғалымдары зерттеу жүргізіп, сауалнамаға қатысқандардың 90%-ы денсаулық пен отбасын басты құндылықтар деп санайтынын, бірақ олардың 42%-ы темекі шегуді, 58%-ы медициналық тексеруден өтуді қажет етпейтінін, тек 48% тіс дәрігеріне жылына 2 рет профилактикалық мақсатта барады және тек 14% ғана ауыз қуысының денсаулығын сақтау бойынша тіс дәрігерінің ұсыныстарын толығымен орындайдайтындығын көрсетті[9] .

Қазақстанда ауыз қуысы мен тіс аурулары аурулардың жалпы құрылымында үшінші орында. Әсіресе, кариес аруы жиі кездеседі. Оның дамуына мыналар әсер етеді: оңай сіңетін тағам, газдалған сусындар және ауыз қуысының гигиенасы бойынша тиісті дағдылардың болмауы. Қазақстанда балалардың 76%-ы кариеспен ауырады, ал қарт адамдарда адентияның (тістердің жалпы болмауы) кеңінен таралған[10] . Қазақстанда балалар арасында кариестің таралуы байқалады, ал жасөспірімдер саны 59%-дан 99%-ға дейін ауытқиды. Сонымен, Атырау облысында 99, 66%, Шығыс Қазақстан - 92, 3%, Оңтүстік Қазақстан -98%, Батыс Қазақстан - 59%, Ақтөбе - 90, 1%, Қарағанды - 97, 6%, Жамбыл - 98, 7%, Павлодар - 98, 6%, Қостанай - 98%, Қызылорда - 93%, Ақмола - 99, 8%, Солтүстік Қазақстан облысында - 96%, Маңғыстау - 99%, Алматы қаласында 89%, Астана- 90%, Алматы облысы -71%[11] . Қазақстанда халық арасында пародонт ауруы 73% құрайды. Балалардың, жасөспірімдердің, қарттардың және ауыл тұрғындарының тіс ауруы жоғары. Қазақстан Республикасында бүгінде шамамен 1817 стоматологиялық ұйым тіркелген, оның 906-сы қалада, 477-сі ауылдық жерлерде. Атырау облысында қазіргі таңда 90 стоматологиялық ұйым тіркелген, оның 48-і қалада, 42-сі ауылда. Мемлекеттік ұйымдар - 582, оның ішінде 27 балалар және 39 ересектер, мемлекеттік емес сектор - 88, оның ішінде денсаулық сақтау мекемелеріндегі кеңселер мен бөлімшелер. Атырау облысы бойынша ҚР Стоматология институтының ресми статистикасы бойынша ересек тұрғындардың тіс дәрігеріне бірінші рет қаралу саны 297 980 болса, оның 229 670-і қала тұрғындары, 68 310-ы ауыл тұрғындары. Балалар мен жасөспірімдердің келу саны -105 620, оның 70 700-і қала тұрғындары, 23 850-і ауыл тұрғындары[12] . 2018 жылы Алматы қаласының №11 емханасында 4534 науқастың амбулаторлық жазбаларына талдау жасалды. 18жастағылар және одан жоғары 171-і іріктелді. Пациенттер тобына патологиясы бар 171 адам кірді. Ауыз қуысының шырышты қабаты: 67 (39, 2%) еркек және 104(60, 8%) әйелдер. Диагноз қойылған науқастардың жалпы санынан:«Созылмалы қайталанатын герпетикалық стоматит»39 (22, 8%) науқасқа жеткізілді; жедел герпетикалық стоматит» - 9 науқас (5, 3%) ; «Созылмалықайталанатын афтозды стоматит» -27 науқас (15. 8%) ; « Ауыз қуысы шырышты қабықтың травматикалық зақымдануы» - 20 (11, 7%), оның эрозиялық және ойық жаралы түрлері - 6, гиперкератоздық - 4; «Қызыл жалпақ қыналар - 17 (9, 9%), оның эрозиялық-ойық жаралы түрі - 10, гиперкератотикалық-7; «Көп формалы экссудативті эритема» - 4 (2, 3%) ; «Вульгар пемфигус» - 6 (3, 5%) ; «Лейкоплакия, гиперкератоздық түрі» - 6 (3, 5%), «Ауыз қуысының шырышты қабатының папилломатозды зақымдануы» - 8 (4, 7%) ; Лобулярлы фиброма - 8 (4, 7%), Хейлит - 18 (10, 5%) ; «Ауыз қуысының шырышты қабатының кандидозы» - 9 (5, 3%) . Барлық тексерілгендердің жалпы саны 171 адамды құрады. . Эрозиялық және ойық жарасы бар науқастар тобы зақымданулар 119 адамды немесе 69, 6% құрады; 52 науқас немесе гиперкератозды зақымдануы бар науқастардың 30, 4%-ы байқалды[13] . Зерттеуші стоматолог-ғалымдар балалардағы пародонт тіндерінің патологиясының жоғары деңгейін атап өтеді. 2017 жылы Қазақстан оқушылары арасында тісжегісі мен пародонт ауруларының таралуы мен қарқындылығын зерттеген авторлар тобының деректері жарияланды. Жұмыста 12 жастағы мектеп оқушыларының тек 12% - нда пародонт тіндерінде патология жоқ екендігі айтылған. 12 жастағы балалардың 40-80% - ында қызыл иек астылық тастардың бар екені, 15-53% - ында қызыл иек тіндерінің қанағыштық белгілері бар екені анықталған. Жекелеген жағдайларда тереңдігі 4-5 мм қызыл иек қалталары анықталды[14] .

Зерттеу мақсаты: Қызылорда медициналық жоғарғы колледжі студенттерінің арасында сауалнама жүргізу арқылы ауыз қуысы күтімі туралы гигиеналық білімдері мен машықтарының деңгейін бағалау.

Міндеттері:

-Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;

-Студенттердің ауыз қуысы күтімі туралы білім деңгейлерін бағалау;

-Қызылорда медициналық жоғарғы колледжінде ауыз қуысы күтімі туралы гигеналық білім мен машықтарының деңгейін анықтау мақсатында сауалнама жүргізу;

-Нәтижені талдау және қорытынды жасау;

-Ауыз қуысы ауруларының алдын алу бойынша студенттер арасында ұсыныс беру.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы:

Ауыз қуысының құрылымы және ауыз қуысының микрофлорасы туралы мәлімет берілді. Ауыз қуысы күтімінің маңыздылығы, гигинеасы туралы толық ақпарат алды. Ауыз қуысының гигенасының дұрыс болмау салдарынан туындайтын аурулар мен асқынуларды білді. Аурулар мен асқынуларды болдырмас үшін гигиеналық шараларды меңгерді.

Зерттеу нәтижесінен ауыз қуысын күту ережелерін күту бойынша ұсыныс беру.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы

Зерттеу жұмысы компьютерлік мәтін бетінен тұрады, сурет, диаграммалар және кестелер суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды, практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі әдебиеттен, оның ішінде шетелдік әдебиет, отандық әдебиет, интернет көзі және қосымшалардан тұрады.

1-ТАРАУ. АУЫЗ ҚУЫСЫНЫҢ КҮТІМІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ ТАЛДАУ

1. 1. Ауыз қуысының жалпы құрылымы

Ауыз қуысы ас қорыту жолының бастапқы бөлімі болып табылады. Ауыз қуысы - cavitas oris - төменгі жағында бұлшық еттермен, жоғарғы жағынан таңдаймен, екі жанынан ұртпен, алдыңғы жағынан еріндермен, артқы жағынан аран тесігімен шектелген.

Ауыз қуысы кіреберіс және меншікті ауыз қуысына бөлінеді.

Кіреберіс қабырғалары: сыртынан ерін және ұрт, ішкі жағынан қызыл иек және тістерден тұрады. Артқы жағында ауыз қуысы аран тесігі арқылы жұтқыншаққа жалғасады. Соңғысы жоғарыдан жұмсақ таңдаймен, бүйірлерден екі жұп таңдай доғаларымен, төменнен тіл түбірімен шектеледі[15] . Ауыз қуысы асқорыту қызметімен қатар қарым-қатынаста да маңызды рөл атқарады, демек сөйлеуге және дыбыстың шығарылуына қатысады[16] .

Жоғарғы және төменгі еріндер labium superius et labium i nferi us тері-бұлшық ет қыртысынан тұрады. Сыртқы беті терімен астарланған, ішкі беті кілегей қабаттан түзілген. Жоғарғы және төменгі еріндер ауыз саңылауын қоршай орналасып, екі жағынан бір-біріне ауыз бұрышы арқылы байланысады (езу) [17] .

Ұрт - ауыз қуысын 2 бүйірінен қоршап орналасады, қалың қабатында ұрт бұлшық еті орналасады, ішкі бетінде кілегей қабаты, тері мен ұрт бұлшық еті арасында май тіні орналасқан[18] .

Тіл - lingua - бұлшық етті мүше, ауыз қуысында астың араласуына қатысады, жұту, сөйлеу және дәм сезу қызметін атқарады. Үш бөлігі ұшы, денесі және түбірі бар. Тілдің бұлшық еттері жоғарғы және төменгі ұзына бойлық, тік және көлденең болып орналасады[19] . Тілдің сүйекке бекінетін бұлшық еттері: иек-тіл, біз-тіл және тіласты-тіл. Тілдің арқа бетінде тілдің ортаңғы сайы орналасқан, артқы жағында бұл сай ойыспен аяқталады, тілдің соқыр тесігі деп аталады. Тілдің ұшында, екі жиегінде және арқа бетінде емізікшелер орналасқан. Емізікше құрамында қан және лимфа тамырлары орналасқан. Жіпше тәрізді емізікшелер өте көп, тілдің арқа бетінде орналасқан. Саңырауқұлақ тәрізді емізікшелер - тілдің ұшында және жиегінде орналасады. Торлы емізікшелер соқыр тесік алдында рим цифрасы Ү сияқты орналасады[20] . Жапырақ тәрізді емізікшелер тіл жиегінде орналасады. Тіл түбірінде көптеген лимфа фолликулалары орналасқан, олар тіл бадамша бездері деп аталады[21] .

Таңдай (palatinum) -қатты және жұмсақ таңдайға бөлінеді. Кілегейлі қабық қатты таңдайды толық жауып, сүйекпен бірігіп кетеді, екі жанынан альвеолярлы өсіндіге ауысып қызыл иек түзуге қатысады, ал арт жағынан жұмсақ таңдайға ұласады[22] .

Қатты таңдай palatum durum таңдайдың алдыңғы бөлігінде орналасады, екі жоғарғы жақтың таңдай өсіндісінен және таңдайдың горизонтальды пластинкасынан тұрады. Кілегейлі қабығы ақшыл-қызыл түсті[23] .

Жұмсақ таңдай palatum molle қатты таңдай артында орналасқан. Жұмсақ таңдайды жауып тұратын кілегейлі қабық мұрын қуысының кілегейлі қабығының жалғасы болып табылады. Жұмсақ таңдайдың алдыңғы бөлігі горизонтальды орналасқан, ал артқы бөлігі бос тұратын таңдай пердесін құрайды, оның ұшы тілшік деп аталады[24] . Таңдай пердесінің латеральды жанынан екі қыртыс басталады. Алдыңғысы таңдай-тіл доғасы , артқысы таңдай-жұтқыншақ доғасы . Екі доға арасында бадамша тәрізді ойыс орналасқан, ол жерде таңдай бадамша бездері орналасады[25] .

Тістер, dentes , шырышты қабықтың тамақты механикалық өңдеуге арналған сүйектенген өсінділері болып табылады[26] . Адамда екі рет алмасады (уақытша- сүт тістер, dentes decidui , және тұрақты тістер , dentes permantes ) . Кейде үш рет ауысады. Тістер күрек тістер , ит тістер , кіші азу тістер, үлкен азу тістер болып бөлінеді. Тұрақты тістер саны 32, бір сегментте 2. 1. 2. 3болады, 2 күрек тіс, бір ит тіс, 2 кіші азу тіс, 3 үлкен азу тістер. Күрек тіс саны- барлығы 8, ит тістер-4, кіші азу тістер-8, үлкен азу тістер 12[27] . Әрбір тіс, dens, мына бөліктерден тұрады: 1 ) тіс сауыты , 2) тіс мойыны, 3) тіс түбірі . Тістің түбірінің ұшында тесігі болады, одан тіске қантамырлар мен жүйкелер келеді. Тістің ішінде қуысы орналасқан, ол сауыттық бөлігімен түбір өзегі деп аталатын бөлімінен тұрады. Тіс қуысын қантамырлар мен жүйкелерге бай ұлпа толтырып тұрады. Тіс түбірі тіс ұяшықтарымен периодонт (дәнекер тін) арқылы байланысып тұрады. Тіс, периодонт, ұяшық қабырғасы мен қызыл иек тіс ағзасын (пародонт ) құрайды. Тістің қатты заты мыналардан тұрады: дентин, кіреуке және цемент. Кіреуке сыртынан тіс сауытын жауып, ал цемент тіс түбірін қаптайды. Жақсүйектерде тіс сауыттары сыртында жайғасып, жоғарғы және төменгі тіс доғалары түрінде орналасқан, оларда 16 тіс болады[28] . Кіші және үлкен азу тістердің 5 беті болады: 1) кіреберістік беті, 2) тілдік беті, 3) және 4) өз қатарындағы көршілес тістермен түйісу беті, (контакты), (медиалды және дисталды), 5) шайнау беті немесе окклюзиалық беті. Стоматологтар тістегі патологиялық өзгерістерді анықтау үшін мынадай терминдерді пайдаланады: вестибулярлы, оралды, медиалды, мезиалды, дисталды, окклюзиалды, апикалды[29] . Тістің оң немесе сол жаққа жататынын анықтау үшін үш белгіні пайдаланады:1) түбір белгісі (тіс түбірі тістің жататын жағына қарай қисаған) ; 2) тіс сауытының бұрышының белгісі (тіс сауытының медиалды бұрышы тік бұрыш болып, ал латералды бұрышы доғал болады) ; 3) тіс сауытының қисықтық белгісі. Күрек тістер саны әрбір жақта төртеу. Пішіні қашаутәрізді келеді, түбірі біреу. Жоғарғы медиалды күрек тіс - ең ірі күрек тіс. Түбірі конус пішінді және сауытынан ұзындау. Мойын бөлімінде таңдайға қараған бетінде төмпешік болады. Жоғарғы латералды күрек тіс медиалдыға қарағанда кішілеу, бір түбірлі, қысқалау. Медиалды және латералды төменгі күрек тістер ең кішкене күрек тістер, түбірлері біреу[30] .

Ит тістер , әрбір жақта екеуден болады, бүйірлері қысыңқы, ұзын бір түбірі болады. Тіс сауытының кескіш жиегі 2 жартыдан тұрады: кішілеу- медиалды жарты және үлкендеу-дисталды жарты, бұлар жиектің ұшында тоғысады. Жоғарғы ит тіс . Сауыты үлкен, түбірі ең ұзын басқа тістерге қарағанда. Төменгі ит тіс жоғарғыдан кішілеу. Түбірі жоғарғыға қарағанда қысқалау. Кіші азу тістер , әрбір жақта төртеуден. Біріншісі мезиалды , екіншісі дисталды орналасады. Тіс сауытының қабысу бетінде екі тіс төмпешігі болады, біреуі кіреберістік, екіншісі тілдік бетінде. Түбірі жалғыз, тек көбінесе бірінші жоғарғы премолярда екіге бөлінеді. Үлкен азу тістер- молярлар , әрбір жақ сүйегінде алтаудан орналасқан. Біріншісі-ең үлкені, үшіншісі-ең кішісі. Үшінші тіс кеш шығады және «ақыл тіс» деп аталады[31] .

Сауытының пішіні текше тәрізді, қабысу беті шаршы тәрізді болып келеді, жоғарғы тістер ромб тәрізді, үш немесе төрт төмпешігі болады. Жоғарғы үлкен азу тістердің үш түбірі бар:екеуі ұрттық, біреуі таңдайлық түбір. Төменгі үлкен азу тістердің түбірі екеу. алдыңғы және артқы. Ақыл тістің түбірі біреу немесе екеу - үшеу болуы мүмкін, түбірлер саны тұрақсыз[32] .

Тұрақты тіс формуласы БДҰ бойынша былай жазылады :

4847464544434241 3132333435363738

Сүт тістер . Сүт тістердің ерекшеліктері бар: олардың көлемі кіші, төмпешіктері мен ажырасатын түбірлері аз болады. Сүт тістер мен тұрақты тістердің түбірлері саны бірдей. Сүт тістер 6-7 айдан бастап шығып, 2-2, 5жаста аяқталады. Барлығы 20 сүт тіс шығады. Олардың тіс формуласы бір сегментте 2. 1. 2. Екі күрек тіс, бір ит тіс, екі үлкен азу тіс. Алты жаста сүт тістер тұрақты тістермен алмаса бастайды. 20 сүт тіске қосымша жаңа тістер шығып, әрі әрбір сүт тіс тұрақты тіспен ауысады. Тұрақты тістердің шығуы бірінші үлкен азу тістен (алты жастық азу тіс) басталып, үшінші азу тістен басқа тістер 12-13 жаста шығып болады. Үшінші үлкен азу тіс 18 бен 30 жас арасында шығады. Сүт тіс формуласы БДҰ бойынша :

5554535251 6162636465

8584838281 7172737475

Сүт тістер мен тұрақты тістердің шығу реті мен уақыты. Сүт тістер :Медиалды күрек тістер 6-8 айда; Латералды күрек тістер 7-9 айда; Бірінші үлкен азу тістер 12-15 айда; Ит тістер 16-20 айда; Екінші үлкен азу тістер 20-24 айда.

Тұрақты тістер :Бірінші үлкен азу тіс 6-7 жас; Медиалды күрек тістер 8 жас; Латералды күрек тістер 9 жас; Бірінші кіші азу тіс 10 жас; Ит тістер 11-13 жас; Екінші кіші азу тістер 11-15 жас; Екінші үлкен азу тістер13-16 жас; Үшінші үлкен азу тістер 18-30 жас[33] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.