Ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттерін зерттеу

«АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИялық УНИВЕРСИТЕТІ»АҚ

Жеңіл Өнеркәсіп және Дизайн Факультеті

Тоқыма өндірісінің технологиясы кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ жұмыс

Тақырыбы:«Ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттерін зерттеу»

Алматы, 2020

«АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

Жеңіл өнеркәсіп және Дизайн факультеті

Тоқыма өндірісінің технологиясы кафедрасы

5В073300-Тоқыма мaтepиaлдapының тeхнологияcы жәнe жобaлaнyы

Базартай Тұрсын студентке

Дипломдық жұмысты орындауға

ТАПСЫРМА

Дипломдық жұмыс тақырыбы: Ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттерін зерттеу

бойынша « 30 » қыркүйек 2019 ж., № OP-04-296 «АТУ» АҚ бұйрықпен бекітілген.

Кеңес беру

Дипломдық жұмыстың/жобаның тақырыбы:« Ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттерін зерттеу»

Кеңес берушілер:

Норма бақылаушы Бұғыбай Ж. Т.

(қолы)

Дипломдықжоба/

КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР-КЕСТЕСІ

Студент

(күні, қолы, қолтаңбаның толық жазылуы)

Ғылыми жетекші

(күні, қолы, қолтаңбаның толық жазылуы)

AҢДAТПA

Бұл дипломдық жұмыста ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттері зерттелді. Тexнологиялық бөлiмдe беймата жаймаларын өндіру және алу жолдары қарастырылды.

Зерттеу методикасы:экологиялық таза табиғи талшықтарды араластырып кенепті термопресстеу арқылы беймата материалынан ұлтарақ жасап шығару.

Дипломдық жұмыстың негізгі нәтижесі:майлы зығыр, жүн және кендір талшықтарын қоса отырып экологиялық таза, тиімді және қолжетімді ұлтарақ жасауға болатындығы.

АННОТАЦИЯ

В данной дипломной работе были изучены потребительские свойства материалов из натуральных волокон для стельок.

В технологической части были рассмотрены пути извлечения и производства нетканных листов.

Методика исследования:разработка стельки из нетканого материала путем термопрессования полотна с смешиванием экологически чистых природных волокон.

Основной результат дипломной работы заключается в том, что можно сделать экологически чистую, эффективную и доступную стельку с добавлением масляного льна, шерстяного и пенькового волокна.

ANNOTATION

In this thesis, the consumer properties of materials made of natural fibers for arrows were studied.

In the technological part, the ways of extraction and production of nematode sheets were considered.

Research methods:development of a non-woven insole by thermal pressing the fabric with a mix of environmentally friendly natural fibers.

The main result of the thesis is that you can make an environmentally friendly, effective and affordable insole with the addition of oil flax, wool and hemp fiber.

Мазмұны

БЕЛГІЛЕНУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

AТУ - Aлмaты Тeхнoлoгиялық Унивepcитeтi

ТМ - Тoқымa мaтepиaлы

НҚ - Нopмaтивтiк құжaт

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда Қазақстан экономикасының дамуына жеңіл өнеркәсіп саласы үлкен ұлес қосып келе жатқан маңызды салалардың бірі. Жалпы әлеуметтік салада тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету, сол елдің жоғарғы дәрежеде қарқынды дамуының басты көрсеткіші болып табылады.

Тігін өнеркәсібінің басты атқарылу керек міндет - халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруда жоғарғы сапалы киімдер мен әртүрлі ассортиментер шығару болып келеді.

Тігін өндірісінде бұйымдарды көптеп шығару процессі конструкторларға байланысты, сондықтан да экономикалық және конструкторлық мақсатқа сәйкес конструкторлық операциялар жиынтығын өңдеуде, есептер және тігін бұйымдарының түйінді бөлшектерінің конструкциясы болып табылады. [1]

Қазақстанның бәсекелестік артықшылықтары факторларын талдау, тоқыма өнеркәсібі- даму келешегі бар жеті саланың бірі екендігін көрсетті Бұл-еліміздегі тоқыма секторын жаңартуға және дамытуға түрткі болды, бұл өз кезегінде көпжылдық тоқыма дәстүрі мен тұрақты дамып тұратын нарықтық сұраныстың үйлесуі арқылы осы саланың динамикалық дамуы мен өміршеңдігін қамтамасыз етеді. Тоқыма өндірісінің шикізатты дайындаудан бастап, иірілген жіпті, матаны және киімді дайындауға дейінгі сатыларына 2009 жылдан бері инвестицияның құйылуы өндіріс қуатын төрт есеге арттырады. [2]

Кейбір құрылыс материалдары адамдардың денсаулығына қауіпсіздік төндіруі мүмкін. Денсаулыққа әсер ету тұрғысынан материалдарды келесі ретте орналастырсақ болады - металдар конструкциялық материал ретінде аз талап етіледі, келесі топқа бетон, кристалды компоненттері бар тастар, шыны, түрлі пластмассалар, сазды кірпіш, шөгінді жұмсақ тастар жатады. Ең жақсы материалдар - биогендік шығу тегі - жүн, ағаш, кендір, сабан және басқа да өсімдік материалдары, күйдірілмеген топырақ блоктары және т. б.

Беймата бұйымдары көбінесе жайма түрінде ұзындығы 3 мм қысқа талшықтардан немесе жіптерден жасалған жайғақтан өндіріледі. Жайғақ бір немесе бірнеше қабаттан жасалынады. Жайғақ сирек тоқылған матамен, трикотаж жаймасымен, қабыршықпен қатырмалау арқылы шығарылады. Беймата жаймалар матаға ұқсас көрінеді, бірақ құрылымы және қасиеттері бойынша айырмашылығы көп. Жайғақтар бір бірімен әртүрлі әдіспен бекітіледі.

Экологиялық табиғи талшықтардан тұратын беймата материалдарынан ұлтарақ жасап шығару өзекті тақырыптардың бірі болып табылады. Осы жұмыста кендірден, майлы зығырдан және жүннен жасалған беймата материалдардан жасалған ұлтарақтардың тұтынушылық қасиеттерін зерттеу және өндіру технологиясы қарастырылады.

Материалдар өндірісінде табиғи талшықтарды пайдалану қазіргі уақытта өте маңызды, біз қоршаған ортаға және бірінші кезекте адам ағзасына зиян келтірмейтін экологиялық таза өнімді аламыз. Тоқыма өнеркәсібінде кендір талшығын пайдалану, соның ішінде техникалық тоқыма жаңа бағыттардың бірі болып табылады. Кендір материалы берік, гипоаллергенді, сыртқы әсерлерге төзімді, оны ұзақ уақыт пайдаланған кезде ол ауру тудыратын микробтарды бейтараптандыру қабілетін сақтайды.

Беймата материалдан жасалған ұлтарақты жасап шығаруда, табиғи талшықтар, атап айтқанда: мақта, жүн, зығыр және соңғы уақытта кендір талшықтары кеңінен қолданылады. Ұлтарақтарға арналған табиғи талшықтардан жасалған беймата материалдарының тұтынушылық қасиеттерін зерттеу.

Қойылған мақсатқа сәйкес негізгі міндеттер :

- кендір, жүн, зығыр талшығының пайдалану және технологиялық қасиеттерін зерттеу;

- кендір, жүн, зығыр талшықтары негізінде тоқыма материалдарын қолданыстағы әдістемелерді талдау; - тоқыма және құрылыс өнеркәсібінде табиғи талшықтардан жасалған бұйымды пайдалану мүмкіндігін зерттеу;

Жеңіл өнеркәсіп - халық тұтынатын көпшілік қолдды заттар, ең алдымен, мата, іш және сырт киімдік трикотаж, шұлық-ұйық бұйымдарын, аяқ киім, тігін және галантерея бұйымдарын өндіретін салалар мен кәсіпорындар жиынтығы. Жеңіл өнеркәсіптің негізгі салалары: маөта-мата, зығыр, жүн, жібек, кендір-кенеп, аяқ киім, былғары және аң терісі бұйымдарын өндіретін салалар. [3]

Сурет 1 - Түрлі-түсті маталар

Тоқыма материалдарының технологиясы мен қауіпсіздігінің ғылыми-зерттеу зертханасы. Тоқыма материалдарының технологиясы мен қауіпсіздігі бойынша ғылыми-зерттеу зертханасы "тоқыма өндірісінің технологиясы" кафедрасының материалдық - техникалық базасында құрылған, тоқыма материалдарын бояу және өңдеу, сондай-ақ трикотаж бұйымдарын жобалау саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүзеге асырады.

1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

1. 1 Беймата жаймаларын өндіру және алу жолдары

Беймата бұйымдары көбінесе жайма түрінде ұзындығы 3 мм қысқа талшықтардан немесе жіптерден жасалған жайғақтан өндіріледі. Жайғақ бір немесе бірнеше қабаттан жасалынады. Жайғақ сирек тоқылған матамен, трикотаж жаймасымен, қабыршықпен қатырмалау арқылы шығарылады. Беймата жаймалар матаға ұқсас көрінеді, бірақ құрылымы және қасиеттері бойынша айырмашылығы көп. Жайғақтар бір бірімен әртүрлі әдіспен бекітіледі.

Механикалық әдістермен өндірілетін бейматаларға іліп тоқыла тігілген жайма, инетесімді және киізбасылым жайма жатады. Іліп тоқыла тігілген жайма дайындағанда талшықты жайғақтарды жаймаға бекіту оларды тартылған жіптермен немесе талшықпен ілу қолданылады. Инетесімді беймата жайманы жасағанда ұшында кетікшелері бар арнайы инелермен тесу арқылы жоғары қабаттағы төменге қарай енгізіп жайғақты бекітеді. Киіз бастыру тәсілімен беймата жүн немесе құрамында жүн басым болатын жайғақты арнайы ортада және жағдайды механикалық әсер ету әдісімен жасайды. Жүн талшықтарының бір бірімен ілінісу нәтижесінде жайғақ киізденеді. Физика-химиялық тәсілмен бейматаны жайғактарды сұйық байланыстырғыш заттар (желімдер) арқылы біріктіру немесе ыстық пен әсер ету әдісімен (престеу) жасайды. Аралас тәсілге жоғарыда аталған тәсілдердің екі немесе одан көбін қолдану арқылы алу жатады.

Іліп тоқыла тігілген жайма өндіру

Іліп тоқыла тігілген жайманы толтырғыш ретінде талшықты жайғақ, жіптер жүйесі, мата, қабыршық болады. Талшықты жайғақ мақта талшықтарынан, мақта иіру өндірісінің иіруге жарамды қалдықтарынан қалыптастырылады. Сонымен қатар, жүн және химиялық талшықтарды иіру өндірісінің қалдықтары қолданылады. Мақтаны қопсыту, түту-тазарту, араластыру және майлау қопсыту-түту агрегаттарында орындалады. Мақта талшықтарын, сонымен қатар ұзындығы 65 мм болатын таза химиялық талшықтарын тарау қалпақты тарау машиналарында орындалады. Жүн, жүннің химиялық талшықтармен қоспасын, ұзындығы 55 мм астам таза химиялық талшықтарды тарау білікті тарау маши- наларында орындалады. Екі жайдайда тарау машиналары тарамды өзгерткішпен қамтылған, 2 - суретте тарамды өзгерткіштің сұлбасы көрсетілген. Тарау машинасының түсіру барабанынан алынатын мақта тарамы біртіндеп тасымалдану торларына (2, 3, 4) түседі. Олар тарамды торға (6) түсіріп салынады. Талшықтары көлденең орналасқан жайғақ (5) іліп тоқыла тігетін машинаға жіберіледі. Жайғақтың ені және қалындығы тордын (4) жүру және тордың (6) жылдамдығына байланысты. Беймата жайманы тоқу-тігу әдісімен қалыптастыру тарау-тоқу агрегатында орындалады.

Сурет 2

Мұнда қалпақты немесе білікті тарау машиналары тарамды өзгерткішпен қамтылған және тоқу-тігу машинасымен тіркестірілген. Жайғақты қалыптастыру тарау машинасына қойылған аэродинамикалық қосалқының көмегімен немесе желімделген беймата өндірісінде қолданылатын гидродинамикалық әдіспен орындау мүмкін.

2 - суретте талшықты жайғақты қалыптастыруға арналған қалпақты тарау машинасына қойылған аэродинамикалық қосалқының сұлбасы көрсетілген. Қалпақты тарау машинасының түсіру барабанынан түсіргіш білікшеден (2) алынатын талшықтар құбыр бойымен (3) ауа ағынымен әкетіледі. Одан талшықтар торлы барабанға (4) келіп түседі. Барабанның бетінде желдеткіштің (6) көмегімен вакуум пайда болады. Талшықтардың шашыраңқы ағыны жайғақ жасайды, яғни білікшемен (5) нығыздалған, талшықтары әртүрлі бағытта орналасқан, қалдығы және ені біркелкі талшық қабаты пайда болады. Тосқауыл (7) үстінде орналасқан барабанның (4) бетінде вакуум болмайды және жайғақ шығарушы торға (8) жеңіл түседі.

Жайғақтарды тоқып-тігу Маливатт және Арахне типті машиналарда орындалады. 4 - суретте арахне машинасының тоқылатігу торабының сұлбасы көрсетілген. Тізбе орауыштан (1) көзді инелер (2) тігу жіптерді (3) жеткізіп тұрады. Жіптермен қуыс ине (7) конвейермен келіп түсетін жайғақты (8) тігеді. Ақырғы (4) және тойтарыс (6) платиналары шалуқұрау үрдісін реттейді, ал шығару білікшелері (5) машинадан тігілген жайғақты шығарып алуды орындайды. Тоқу үшін жалаң қабат немесе ширатпалы мақта жібін, капрон, хлорин, лавсан құрама жіптерді қолданады. Жіптерді тоқуға дайындауға төмендегі процесстер жатады: қайта орау (бір тікиірщікте ұзындығы үлкен жіп алу үшін) ; тазарту (қоқыстардан, түбіттен, жуан жерлерін алып тастау үшін) ; парафиндеу немесе эмульсиялау (жіпті тегістеу үшін) . Жайғақтарды біріктіре тоқу көбіне негізжіптік өрімдермен (трико- тізбекті, шұға-тізбекті) орындалады.

Мұндай жағдайда тоқу-тігу машинасы көзді инелері бар екі тарақтан және тігу жіптерімен екі тізбеорауыштан тұрады. Тізбеорауыштан жіберілетін өзара перпендикуляр немесе бұрышпен орналасқан жіптер жүйелері Малимо (Германия) типті машиналарды келтірілген әдіспен тоқыла тігіледі. Мұндай тәсілмен алынған жаймалар жіппен тігілген деп аталады. Олар өте берік, қалыпын сақтағыш, мата тәріздес және соның орынына қолданылады. Сирек тоқылған мата түріндегі қаңқаны іліп тоқып тігу Малиполь (Германия) типті машинада орындалады. Тігу жібі шалулар құрастырып жайманың бетінде ілмекті түк пайда болады. Іліп тоқыла тігілген жайманың қасиеттері тек қана жайғақтың құрамы мен құрылымына ғана байланысты емес. Тесіп тігетін жіпке, өрімдер түріне, жайманың ені мен ұзындығы бойынша тігу тығыздығына және шалу жібінің ұзындығына байланысты. Мұндай жаймалар көйлек, костюм, көрпе, сүлгілік бұйымдар шығаруға қолданылады. Техникалық материал түрінде фильтр, конвейерлер таспасы, буып-түюге қолданылады.

Инетесімді беймата жайма өндіру

Талшықты жайғақты көбінесе аэродинамикалық тәсілмен қалыптастырады. 5 - суретте инетесімді тәсілмен жұмыс істейтін машинаның сұлбасы көрсетілген. Жайғақ (1) қаңқа матамен, жіптерден жасалған тормен бірге конвейер (2) арқылы түсіріліп білікшемен (3) тығыздалады. Жұмыс зонасына түскен жайғақ инелермен (4) тесіледі. Инелер арнайы тақтайшаға (5) бекітілген. Ол біресе жоғары біресе төмен жүріс орындайды. Инелердің кетіктері болғандықтан жоғары қабаттағы талшықтар жайғақтың құрылымына терең кіріп араласады.

Жайғақ төменгі плита (6) жайғақты ұстап тұрады және нығыздауға көмек болады. Инетесімді беймата машинадан тартқыш жүкпен (7) шығарылып, орау қондырғысының білікшесіне (8) оралынады. Жайғақты инемен тесу кейде екі жағынан екі басты инетесу машиналарында орындалады. Инетесімді беймата жаймалары көрпе, еденге төсегіш, техникалық материал ретінде қолданылады. Өте берік және форма тұрақтылық жайма жасау үшін инетесімді жайманы байланыстырушы сұйықпен сіңдіріп ыстықпен өңдейді. Олар фильтрлер ретінде қолданылады. Инетесімді бейматаның қасиеттері талшық түрінде, құрылымына байланысты болғанымен көбіне процесстің негізгі параметрлеріне, әсіресе тесудің тереңдігіне және жиілігіне байланысты болады.

Желімді беймата жайма өндіру

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс