Ереуілтөбе – ұрпақтар тағдыры тоғысқан өңір

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Ереуілтөбе - Кеген ауданы Қарқара жайлауындағы тарихи орын. 19-ғасыр
аяғы, 20 ғасырдың басында атақты Қарқара жөрмеңкесі өтіп жүрген жайлаудың
кіндік тұсындағы төбе. 1916 жылы 11-шілдеде осы төбеде бас қосқан Албан
руының игі жақсылары патша өкіметінің ескерге адам алу туралы жарлығына
қарсы шығын, көтеріліс жасауға пөтуаласады. Жетісу облыс жандарм
басқармасының архив құжаттарында осы үлкен жиынға Пржевальск (Қарақол),
Верный, Қапал уездерінің өкілдері және ұйғырлардың Кетпен, Ақсу-Шарын
болыстарынан адамдар қатысқаны ерекше атап көрсетілген (ОМА, Жандарм
басқармасының қоры, 6-іс, 78-81-6.). Осы жиында ортаға тасталған: "Берсек —
бала өледі, бермесек — шал өледі. Бала өлгенше, шал өлсін" деген бір ауыз
сөз Қарқара (Албан) ұлт-азаттық көтерілісінің ұранына айналған.
1926 жылы күзінде мемлекеттік қайраткерлері О.Жандосов, Ы.Көшкінов,
Ә.Жүнісов, т.б. ұйымдастыруымен Қарқара (Албан) көтерілісінің 10 жылдығы
аталып өтіп, бұрын Көктөбе, Айттөбе делініп келген төбені Ереуілтөбе деп
атау туралы ұсыныс қабылданды. Жиналған қалың жұртшылық төбе басына тас
үйіп, қазақ театрының негізін қалаушы Қ.Қуанышбаев, Е.Өмірзақов,
Қ.Жандарбеков, С.Қожамқұловтың өнерін тамашалаған. Ә.Қашаубаев пен
И.Байзақов өн мен жыр төгілткен. 1986 жылы Ереуілтөбеде көтерілістің 70
жылдығы аталын өтіп, көрнекті ескерткіш белгі өрнатынды, төбе қасына арнайы
музей салынды.

Негізгі бөлім.

Қарқара. Аспантаудың басы – қыс, етегі – жаз осы атырабы туралы
айтқанда бірден ғұлама ғалым, жиһанкез-саяхатшы Шоқан Уәлиханов ойға
оралады. Кезінде мұнда бір емес, бірнеше рет болған ұлы ғалымның осында
өшпес рухы мен өлмес белгілері жатыр. Ежелгі Қарқара елінің тұрмыс-
тіршілігі, сұлу табиғаты Шоқан жазған еңбектер мен салған суреттерде жақсы
бейнеленген. Мұндағы Мыңжылқы тауының бір асуын бүгінге дейін осындағы жұрт
Шоқан асқан деп атап жүр. Бұл тарихи өлкеге Шоқан алғаш Ұлы жүз қазақтары
мен Алатау округінің приставы, полковник М.Хоментовский ұйымдастырған
Ыстықкөл экспедициясының құрамында 1856 жылы келген. Саяхатшы-ғалым осында
өзен мен бастау-бұлақтардың молдығын, жайылымдық жерлердің шұрайлылығын, аң
мен құстың жыртылып-айырылатынын сүйсіне суреттейді. Қарқара өңірі ежелден-
ақ төрт түлік малға толы. Аясы аз ғана Қарқара жазығы иін тірескен малдан
бет-жүзін көрсетпейді. Қаптап басқан тұяқтан қабырғасы қайысып
тұншыққандай, – деп жазады осы өңірді 1927 жылы көзімен көрген
заманымыздың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов өзінің Қилы заман повесінде.
Тоғыз жолдың торабы болған сұлу өлкеге Ресейдің Еділ мен Ертіс бойындағы
қалаларынан, Орта Азиядағы Хиуа, Бұхара, Самарқанд, Ташкент, Құлжа,
Қашқариядан келген саудагерлердің таңғалмағаны жоқ шығар.
Қарқара жазығы – албан руының құт-берекелі жайлауы, кешегі
бабаларымыздың азаттық жолындағы қаны тамған жер. Бүгін де қуат-күшін
жоймай, құлпырып, өткеннен сыр бермей тұр. Қарқара жазығында не көп,
төбелер көп. Тау етегіндегі мидай жазыққа осы тақиядай дөңгелек обалардың
өз бетімен пайда болмағандығы, адам қолымен жасалғандығы айдай ақиқат. Ел
аузында олар туралы әртүрлі әңгімелер мен аңыздар бар. Жаугершілік заманда
қазақтар жауына қарсы шабар алдында әр әскерге бірден тас алғызып, үйгізіп,
сол тас үйіктің көлеміне қарай қолының санын білген. Жорықтан оралғанда
соның қатарына қайта тас үйгізіп, шығынын анықтап, өлгендерге бағыштап
құран оқыған деседі. Қарауыл қарайтын төбе мақсатында да тас жинаған деп
айтады. Бүгінде олардың үстіне шөп шығып, шым басып кеткен. Қарқарада
болғандар осы төбелерге бір шықпай кетпейді. Обалардың үстінен атақты
жайлау тым әсем болып көрінеді. Батыр бабаларымыздың жиналып бас қосқан
жері сол төбелердің біреуі екені белгілі. Бірақ, оның дәл қайсысы екенін
кезінде ешкім дәл тауып бере алмады.
Елдік пен ерліктің белгісі – Ереуілтөбе. Жәмеңке, Ұзақ, Әубәкір
батырлар бастаған қазақтар 1916 жылы патшалық Ресейдің отарлау саясатына
қарсы көтерілген; осы көтерілісті басамыз деп патша әскері қазақтарды сай-
сайдан қуалап жүріп атқан; атарға оғын аяп асқан, екі қабат әйелдің қарнын
жарып, ішіндегі баласын алып шапқан; топтап апарып киіз үйге қамап қойып
сыртынан өртеген; сол қырғыннан Қарқараның қызғалдағы қан сасыған,
бүлдіргені қан татыған ...
Осы көтерілісте шейіт болған батыр аталарымызға және нақақтан қырылған
балалар мен аналарға арнап 1926 жылы Ораз Жандосов, Ыдырыс Көшкінов,
Әубәкір Жүнісовтер бастап, Қазақ драма театрының іргетасын қалаған Серке
Қожамқұлов, Қалибек Қуанышбаев, Қанабек Байсейітов, Елубай Өмірзақов, Қапан
Бадыров, Күләш Байсейітова, Әміре Қашаубаев, Иса Байзақов қоштап,
жәрмеңкеге жиналған бүкіл елді ұйымдастырып, қазақтардың шешім шығарар, ант
қабылдар төрі, кешегі көтерілістің ордасы болған Айттөбеге шығыс жағындағы
Желқарқара арнасынан тас тасып үйіп, оны намысты көтерілістің құрметіне,
басқаша айтқанда, азаттық үшін айқастың қадірі мен қасиетіне арнап
Ереуілтөбе деп атаған.
Осы Ереуілтөбе содан кейін басқарушы және атқарушы орындар тарапынан
елеусіз қалған. Олай болуының басты себебі, қоғамдағы саяси-әлеуметтік
жағдайларға байланысты еді: 1929-1931 жылдардағы колхоздастыру және
кәмпеске; 1932-1934 жылдардағы аштық; 1937-1938 жылдардағы сталиндік-
голощекиндік қуғын-сүргін; 1941-45 жылдардағы Отан соғысы; 1945-54
жылдардағы соғыс зардаптарын жою науқаны; 1954 жылғы жаппай тың және
тыңайған жерлерді игеру ісі; 1955 жылдан 1962 жылға дейін кешегі қуғын-
сүргіндерден шетелге босқандардың Отанына қайта оралғандарын орналастыру,
қайта қоныстандыру шаралары; 1974 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.